________________ પ્રકરણ - 4H સત્ય એક તરફ જ હોય 85 પરંતુ જ્યારે શાસ્ત્ર અને સુવિહિત પરંપરાથી બનેથી એક પક્ષ સાચો સિદ્ધ થાય અને બીજો પક્ષ ખોટો સિદ્ધ થાય, તે પછી સાચા પક્ષની તરફેણ કરવાની હોય છે. ન્યાયાધીશ બંને પક્ષને સાંભળતી વખતે મધ્યસ્થ (તટસ્થ) રહે છે. બધી જ દલીલો સાંભળે છે. દલીલો પૂરી થયા પછી કાયદાશાસ્ત્ર મુજબ જે પક્ષ સાચો હોય તેની તરફેણમાં ચુકાદો આપે છે. ચૂકાદો આપતી વખતે એ એક પક્ષની તરફેણ કરે છે. પરંતુ તટસ્થ રહેતો નથી. એમ શાસ્ત્રીય મુદ્દાઓની ચર્ચામાં પણ બંને પક્ષની દલીલો સાંભળ્યા પછી શાસ્ત્રાધારે સાચા પક્ષની તરફેણ કરવાની હોય છે, ત્યાં તટસ્થ રહેવાનું નથી. ધર્માથી-આત્માર્થી જીવને ખબર છે કે - “સાચામાં સમકિત વસે ખોટામાં મિથ્યાત્વ' તેથી તે બધું જાણ્યા પછી તટસ્થ ન રહે, પરંતુ સાચાની તરફેણ કરે. (3) બીજું, મધ્યસ્થતા પૂર્વક તત્ત્વનિર્ણય કરવાનો પુરુષાર્થ કર્યા પછી સત્યની તરફેણ કરવાની છે અને અસત્યની તરફેણ કરવાની નથી. પણ સાથે સાથે હવે પછી બીજા પ્રકારની માધ્યશ્મભાવના કામે લગાડવાની છે. અસત્ય પક્ષ પ્રત્યે દ્વેષ-દુર્ભાવ નથી કરવાનો. તેઓ પણ સાચું સમજે તેવી ભાવના ભાવવાની છે અને એવું શક્ય ન લાગે ત્યારે ઉપેક્ષા સેવવાની છે. મધ્યસ્થતા બે જગ્યાએ ઉપયોગી બને છે. એક સાચા-ખોટાનો નિર્ણય કરવા માટે અને નિર્ગુણી ઉન્માર્ગગામી પ્રત્યે દ્વેષ-દુર્ભાવ થવાના કારણે આપણી ભાવધારા બગડે નહીં એ માટે, - પૂજ્યપાદ આચાર્ય દેવેશ શ્રીમદ્ હરિભદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજાને બહુ યાદ કરનારે એમના મધ્યસ્થભાવને યાદ રાખવાની જરૂર છે -
