________________ પરિશિષ્ટ - 1 : અભિનિવેશની ભયંકરતા 141 ઊભી કરી દીધી. જો એ વાતનો સ્વીકાર કરી લઉં તો લોકો એમ માનશે કે, મેં આ પરિવ્રાજકના મતનો સ્વીકાર કર્યો - આવો વિચાર કરીને રોહગુપ્ત વિચાર કર્યો કે - “મારે આ પરિવ્રાજકે જે પક્ષનું સ્થાપન કર્યું છે, તે પક્ષનું ઉત્થાપન જ કરવું જોઈએ.” આવો નિર્ણય કરીને રોહગુપ્ત જગતમાં જીવ અને અજીવ-એવી બે જ રાશિ નથી, પણ જીવ-અજીવનોજીવ, એમ ત્રણ રાશિ છે.” એવા મતનું પ્રતિપાદન કર્યું. અહીં પ્રશ્ન થાય કે, રોહગુપ્ત મુનિને આવા અસત્ય સિદ્ધાંતનું સ્થાપન કરવાનો પ્રસંગ કેમ આવ્યો? એનો ઉત્તર એ છે કે - રોહગુપ્ત પહેલેથી એના પક્ષનું ખંડન કરવાનું કહ્યું, તેમાં પણ એને વિદ્વત્તાની ખુમારી નડી ગઈ હતી. સૌથી પહેલાં રોહગુપ્ત એ ખુલાસો કરવાની જરૂર હતી કે, “હું જૈન સિદ્ધાંતને માનું છું અને તું એ સિદ્ધાંતને માનતો નથી. તેથી તું જે સિદ્ધાંત માનતો હોય તેનું સ્થાપન કર. હું જૈન સિદ્ધાંત પ્રમાણે તમારો મત કઈ રીતે ખોટો છે અને જૈન સિદ્ધાંત કઈ રીતે સાચો છે, એનું પ્રતિપાદન કરીશ.” - પરંતુ આવો કોઈ ખુલાસો કર્યા વિના સીધું તેને પોતાનો પક્ષ જણાવવાનું આહ્વાન આપ્યું, તેમાં તેમને વિદ્વત્તાનો અહંકાર નડી ગયો હતો. જો વિદ્વત્તાનો અહંકાર નડ્યો ન હોત અને પૂર્વોક્ત આહ્વાન આપ્યું ન હોત, તો પરિવ્રાજકે સ્થાપેલા બે રાશિના સિદ્ધાંતનું ખંડન કરવાનું ધર્મસંકટ પણ ન આવ્યું હોત. આ તરફ રોહગુપ્ત યુક્તિપૂર્વક જગતમાં ત્રણ રાશિ છે એવું સિદ્ધ કરી બતાવ્યું. રોહગુપ્તની યુક્તિઓ પરિવ્રાજક તોડી શક્યો નહીં. તેથી પરિવ્રાજક ઉપદ્રવો કરીને જીતવાનો માર્ગ અપનાવ્યો. આચાર્ય ભગવંતે જેવું રોહગુપ્તને કહ્યું હતું તેવું જ બન્યું. પોટ્ટશાલ પરિવ્રાજકે પહેલાં તો વીંછીઓ વિકુળં. એ વીંછીઓ રોહગુપ્તને કરડવા માટે દોડ્યા, ત્યારે રોહગુપ્ત મોરને વિદુર્ગા અને
