________________ 159 પરિશિષ્ટ - 3H અશુભ અનુબંધોની ભયંકરતા પરિશિષ્ટ - 3H અશુભ અનુબંધોની ભયંકરતા સમર્થ શાસ્ત્રકાર શિરોમણી પૂજયપાદ આ.ભ.શ્રી હરિભદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજાએ ઉપદેશપદ ગ્રંથમાં અશુભ અનુબંધને સંસારરૂપ વૃક્ષનું મૂળ જણાવેલ છે અને ન્યાયાચાર્ય-ન્યાયવિશારદ પૂ. મહોપાધ્યાય શ્રીયશોવિજયજી મહારાજાએ અશુભ અનુબંધને સર્વ કલેશોના મૂળ તરીકે જણાવેલ છે. ઉપદેશપદનો પાઠ આ મુજબ છે - "एसो य एत्थ पावो, मूलं भवपायवस्स विन्नेयो / મિ ય વચ્છિન્ને, વોચ્છિન્નો વેવ સો ત્તિ રૂછદ્દા' - આ અશુભ અનુબંધ અત્યંત અધમ અને સંસારરૂપ વૃક્ષનું મૂળ જાણવો. અશુભ અનુબંધનો વિચ્છેદ થતાં ભવરૂપ વૃક્ષનો પણ વિચ્છેદ થઈ જાય છે. સંસારરૂપ વૃક્ષ નરકાદિ દુઃખોરૂપ ફલથી વ્યાપ્ત છે અને એ વૃક્ષનું મૂળ અકુશલ-અશુભ અનુબંધો છે. સમ્યજ્ઞાનથી અકુશલ અનુબંધનો વિચ્છેદ થતાં (મૂળના વિચ્છેદની સાથે) સંસારરૂપ વૃક્ષ પણ જલ્દીથી નાશ પામે છે. - ઉપદેશપદની ટીકામાં કહ્યું છે કે, કુલેશરૂપ વૃક્ષના મૂળ સમાન અકુશલ અનુબંધો વિપર્યાસરૂપ જલથી (અર્થાત્ મિથ્યાજ્ઞાન જન્ય બુદ્ધિના વિપર્યાસરૂપ જલથી) સિંચાયેલા છે. જો મૂળ સમાન અકુશલ અનુબંધોને સમ્યજ્ઞાનરૂપ અગ્નિથી બાળી નાંખવામાં આવે તો તેની (કુલેશરૂપ) ફલ આપવાની તમામ શક્તિ નાશ પામી જાય છે અને તેથી અકુશલ અનુબંધરૂપ મૂળ રહિત સંસારરૂપ વૃક્ષ ફળ આપવા માટે નકામા બની જાય છે. અહીં પ્રતિકાત્મક શૈલીથી ગ્રંથકારશ્રીએ પદાર્થનું નિરૂપણ કર્યું છે. - સંસાર એ વૃક્ષ છે.
