________________ 45 પ્રકરણ - 3H સમ્યગ્દર્શનનું સ્વરૂપ અને તેના પ્રકારો સમ્યકત્વ હોય છે અને નહીં જાણનારો પણ ભાવથી સદહતો હોય, તો તેને પણ સમ્યકત્વ હોય છે - આ પ્રમાણે નવતત્ત્વ ગ્રંથમાં કહ્યું છે તથા શ-સંવેગ-નિર્વેતા-નુષ્પ-ળસ્તવચ-નક્ષઃ | लक्षणैः पञ्चभिः सम्यक्, सम्यक्त्वमिदमुच्यते // - શમ, સંવેગ, નિર્વેદ, અનુકંપા અને આસ્તિકતા રૂપ પાંચ લક્ષણોએ કરી જે ઓળખાય છે, તે સમ્યફ-ઉત્તમ સમ્યક્ત્વ કહેવાય છે. આ પ્રમાણે યોગશાસ્ત્ર-બીજા પ્રકાશની વૃત્તિમાં કહ્યું છે. તથા વનमोहनीयकर्मोपशमादि-समुत्थोऽर्हदुक्त-तत्त्वश्रद्धानरुपः शुभ आत्मપરિણામ: સર્વિમ્ ! - દર્શનમોહનીય કર્મના ઉપશમ-ક્ષયોપશમક્ષયથી ઉત્પન્ન થયેલો જે અરિહંત પરમાત્માએ કહેલા તત્ત્વોના શ્રદ્ધાન સ્વરૂપ આત્મપરિણામ છે તે સમ્યક્ત્વ કહેવાય છે. - આ રીતે વૃંદારૂવૃત્તિમાં કહ્યું છે. આ ગ્રંથો પ્રમાણે જીવાદિ તત્ત્વોના શ્રદ્ધાન = દર્શનમોહનીય કર્મના ક્ષયોપશમાદિથી ઉત્પન્ન થયેલો શ્રદ્ધા સ્વરૂપ આત્મપરિણામ તે નિશ્ચય સમ્યકત્વ અને યોગશાસ્ત્રનાં બીજા પ્રકાશમાં જે “વા રેવે રેવતીબુદ્ધિगुरौ च गुरुतामतिः / धर्मे च धर्मधीः शुद्धा, सम्यक्त्वमिदमुच्यते રા” - દેવમાં દેવપણાની, ગુરુમાં ગુરુપણાની અને ધર્મમાં ધર્મબુદ્ધિ શુદ્ધ હોય, તે સમ્યકત્વ કહેવાય છે - આ પ્રમાણે દેવ-ગુરુ-ધર્મને માનવાનું થાય, તે વ્યવહાર સમકિત છે. - ટૂંકમાં...દર્શનમોહનીય કર્મના ક્ષયોપશમાદિથી ઉત્પન્ન થયેલ શ્રદ્ધાન સ્વરૂપ આત્મપરિણામ એ નિશ્ચય સમ્યકત્વ છે અને દર્શન (મિથ્યાત્વ) મોહનીય કર્મના ક્ષયોપશમાદિ દ્વારા શ્રદ્ધા સ્વરૂપ આત્મપરિણામને પ્રગટાવવામાં નિમિત્ત બનનારી સમ્યક્ત્વની સામગ્રીને વ્યવહાર સમ્યકત્વ કહેવાય છે.
