________________ 75 પ્રકરણ - 3H સમ્યગ્દર્શનનું સ્વરૂપ અને તેના પ્રકારો ઉત્તર : આગમ વ્યવહાર હમણાં નથી જ, શ્રુતવ્યવહાર પણ હાલ સંપૂર્ણ નથી, પણ કેટલોક પ્રવર્તે છે, માટે હાલ શ્રત વગેરે ચાર વ્યવહારો છે, એમ તો કહી શકાય છે જ. તેમાં પણ પ્રાયશ્ચિત્તો ઘણું કરીને જીત વ્યવહારથી અપાય છે. ||2-13ii . પ્રશ્ન : શાસ્ત્રવિરુદ્ધ પ્રવૃત્તિ-પ્રરૂપણા કરનારમાં સમ્યકત્વ ટકે કે નહી? ઉત્તર : પૂર્વે આનો જવાબ આપી દીધેલ છે. સમ્યક્ત્વ ન ટકે. સેનપ્રશ્નમાં આનો સચોટ જવાબ આપ્યો છે. તે નીચે મુજબ છે - પ્રશ્ન : જેઓ પરપક્ષીઓ એટલે અન્ય ગચ્છીઓ હોય, તેમાં ચારિત્ર હોય કે નહીં ? ઉત્તરઃ અન્યગચ્છીય સાધુઓને ભગવાનની આજ્ઞાવિરુદ્ધ કરવાપણું હોવાથી ભાવચારિત્રનો અભાવ છે. પરંતુ નિશ્ચય સ્વરૂપ તો કેવલીગમ્ય છે. ||1-113 (નોંધ : સમ્યગ્દર્શનના અભાવમાં જ ભાવચારિત્રાનો અભાવ જણાવાતો હોય છે, તે યાદ રાખવું) = જીવનો સંસાર ક્યારે વધે? પ્રશ્નઃ શું મિથ્યાત્વનો ઉદય થાય એટલે અનંતસંસાર જ થાય? ઉત્તર : શાસ્ત્રવિરુદ્ધ પ્રવૃત્તિ-પ્રરૂપણાથી મિથ્યાત્વનો ઉદય થાય એ નક્કી છે. પરંતુ કોનો કેટલો સંસાર વધે તેનો આધાર એનો અભિનિવેશ કઈ કક્ષાનો છે તેના ઉપર છે. અભિનિવેશ મિથ્યાત્વ સાનુબંધ ક્લેશને ઉત્પન્ન કરે છે. અભિનિવેશની ગાઢતા-ગાઢતરતા-ગાઢતમતા અને મંદતા-મંદતરતા-મંદતમતાના આધારે સંસારપરિભ્રમણ નક્કી થાય છે. આથી જ ધર્મપરીક્ષામાં ઉત્સુત્રભાષીની સંસારવૃદ્ધિની ચર્ચામાં જણાવ્યું છે કે, સંખ્યાત-અસંખ્યાત-અનંતભવ સંસાર વધે છે. એમાં નિયામક
