________________ પ્રકરણ - 3H સમ્યગ્દર્શનનું સ્વરૂપ અને તેના પ્રકારો - યતિ (મુનિ)નો આત્મા જ દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્ર છે. જે કારણથી દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રસ્વરૂપ જ યતિ શરીરનો આશ્રય કરે છે. (અર્થાત્ શુદ્ધાત્માના પરિણામગ્રાહી નિશ્ચયનયની દૃષ્ટિએ સમ્યક્ત્વ અપ્રમત્તમુનિમાં જ પ્રાપ્ત થાય છે. જે મુનિનો આત્મા દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રના પરિણામરૂપ છે, તે મુનિ જ સમ્યગ્દર્શનવાળો છે. કારણ કે, મુનિ રત્નત્રયી સ્વરૂપ જે છે અને રત્નત્રયી સ્વરૂપ મુનિ જ શરીરનો આશ્રય કરે છે.) આ પ્રકારના યોગશાસ્ત્રના વચનથી આત્મા જ નિરૂપાધિ શુદ્ધ સ્વરૂપ પ્રકાશને કારણે (અર્થાત્ કર્મની ઉપાધિથી રહિત શુદ્ધસ્વરૂપના પ્રકાશથી) “જ્ઞાનરૂપ છે અને આત્મા જ શ્રદ્ધાનથી ‘દર્શનરૂપ છે અર્થાત્ મુનિના આત્માને તેવા શુદ્ધ સ્વરૂપની રૂચિ હોવાથી દર્શનરૂપ છે અને સ્વભાવનું આચરણ કરતા હોવાથી “ચારિત્ર રૂપ' છે. તેથી શુદ્ધાત્માનો બોધ, શુદ્ધાત્માની આચરણા અને શુદ્ધાત્માની તૃપ્તિ એ નિશ્ચય સમ્યકત્વ છે. - સારાંશ - સમ્યકત્વ અંગે અહીં એક દૃષ્ટિકોણથી વિચારણા કરી છે, તેનો સાર એ છે કે...વ્યવહારનય ચોથા ગુણસ્થાનકે સમ્યકત્વનો સદ્દભાવ સ્વીકારે છે અને નિશ્ચયનય સાતમા (અપ્રમત્ત સંયત) ગુણસ્થાનકે સમ્યકત્વનો સ્વીકાર કરે છે. - અહીં કેટલીક અગત્યની આનુષંગિક વાતો કરીશું - (1) ઉપદેશ રહસ્યગ્રંથમાં જણાવ્યું છે કે, ભાવાજ્ઞાનો પ્રારંભ ચોથા ગુણસ્થાનકથી થાય છે. પ્રથમ ગુણસ્થાનકે મિથ્યાત્વની મંદ અવસ્થામાં (ભાવાજ્ઞાની કારણભૂત) પ્રધાન દ્રવ્યાજ્ઞા પ્રાપ્ત થાય છે. મિથ્યાત્વની ગાઢ અવસ્થામાં જે દ્રવ્યથી આજ્ઞાનું પાલન થાય છે તે અપ્રધાન દ્રવ્યાજ્ઞા છે. તેની મોક્ષમાર્ગમાં કિંમત નથી. એટલે વ્યવહારથી પ્રાપ્ત સમ્યક્ત્વની પ્રાપ્તિથી ભાવાજ્ઞાનો પ્રારંભ થાય છે. (2) પૂર્વોક્ત વિચારણામાં એક વાત બીજી તરી આવે છે કે..
