________________ 65 પ્રકરણ - 3H સમ્યગ્દર્શનનું સ્વરૂપ અને તેના પ્રકારો શુભક્રિયાથી તો પુણ્યબંધ થાય છે. પરંતુ શાસ્ત્રથી નિરપેક્ષપણે વર્તવાનો જે પરિણામ છે, તેનાથી અશુભ(પાપ)ના અનુબંધોનું સર્જન થાય છે. મિથ્યાત્વના ઉદયથી જ બુદ્ધિમાં વિપર્યાસ ઉભો થાય છે અને તેનાથી હૈયામાં સ્વચ્છંદતા પ્રવર્તે છે. તેના યોગે શાસ્ત્રનિરપેક્ષ પરિણામ પ્રગટ થાય છે. એવા પરિણામ સહિતની શુભક્રિયાથી પાપાનુબંધી પુણ્યનો બંધ થાય છે. તદુપરાંત, શાસ્ત્રનિરપેક્ષ પરિણામપ્રયુક્ત ક્રિયાથી પાપાનુબંધી પુણ્યના બંધની સાથે મિથ્યાત્વમોહનીય કર્મનો પણ નિયમથી બંધ થાય છે. તેના કારણે ભવાંતરમાં જ્યારે પૂર્વસંચિત પાપાનુબંધી પુણ્યનો ઉદય થાય છે, ત્યારે પૂર્વે બાંધેલા મિથ્યાત્વમોહનીય કર્મનો પણ ઉદય થાય છે. તેનાથી હિતકારી અને અહિતકારી કૃત્યોનો વિવેક ચૂકી જવાય છે અને મૂઢતા પેદા થાય છે તથા જીવ અકૃત્યોમાં ઓતપ્રોત બની જાય છે. તેનાથી પૂર્વે ઉપાર્જન કરેલા પુણ્યકર્મની સ્થિતિનો ક્ષય થતાં મોહનીય જનિત મૂઢતાથી કરેલા પારાવાર પાપોના ફળરૂપે અપાર નરક સમુદ્રમાં ડૂબી જાય છે, એમ ઉપદેશ રહસ્યમાં જણાવ્યું છે.' અહીં ફલિતાર્થ એ છે, મિથ્યાત્વના ઉદયથી પ્રવર્તતો શાસ્ત્રનિરપેક્ષ અશુદ્ધ પરિણામ અકુશલ અનુબંધોનો સર્જક છે અને તેનાથી એ પણ સિદ્ધ થાય છે કે, જેને સમ્યકત્વની પ્રાપ્તિ થઈ છે, તે શાસ્ત્ર પ્રત્યે પરતંત્ર બને છે અને શાસ્ત્રાજ્ઞાને પરતંત્ર જે નિર્મલ પરિણામ છે, તેનાથી શુભ અનુબંધોનું સર્જન થાય છે. ઉપદેશ રહસ્યમાં કહ્યું છે કે, જે શાસ્ત્રની આજ્ઞાને સાપેક્ષ હોય છે, તેની પાસે પરિપક્વ જ્ઞાન છે અને તેવા જ્ઞાનયુક્ત શુભક્રિયાથી સાધકને પુણ્યાનુબંધી પુણ્યનો બંધ થાય છે અને જે ગુણસ્થાનક 1. आज्ञाबाह्यानां क्रियामात्रकालभाविभ्यां प्रबलविपर्यासाभ्यां रागद्वेषाभ्यां पापानुबन्धिनः सातवेदनीयादेः कर्मणो बन्धे मिथ्यात्वमोहनीयस्यापि नियमतो बन्धात् भवान्तरप्राप्तौ तत्पुण्यविपाके समुदीर्णमिथ्यात्वमोहानां हिताहितकृत्येषु मूढतामुपगतानां प्रागुपात्तकर्मस्थितिक्षये निःपारनरकपारावारमज्जनोपपत्तेः // [उपदेशरहस्य-७/टीका]
