________________
૭૨ ૨.
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે આમાં કારણ માત્ર પોતાની એવી વિશેષ શ્રદ્ધા છે, ગુણાધિક્યનું જ્ઞાન નહીં. એ પણ દેવ તરીકે તો બધાને દેવ માનતો જ હોય છે.
પ્રશ્નઃ જે આદિધાર્મિક જીવો સર્વદેવોને પૂજે છે, તેઓને પણ તે તે દેવના વિશેષગુણ વગેરે કશાની જાણકારી હોતી નથી. તો પછી એમની પૂજાથી શું લાભ થાય ?
ઉત્તર ઃ દેવવિશેષના નિર્ણયનગરના આદિધાર્મિક જીવો સર્વ દેવોને નમે છે. સ્વમતિના અભિનિવેશથી કોઈ એક દેવને સ્વીકારતા નથી, એટલે કે કદાહથી “આ એક જ દેવ છે, બાકીના કોઈ દેવ નથી આવો અભિપ્રાય એમનો હોતો નથી. એ ન હોવો એ
એકદેવનો અસ્વીકાર' છે. જિતેન્દ્રિય અને જિતક્રોધ (= ક્રોધનો પરાભવ કરનારા) તેઓ દુર્ગ-નરકગમન વગેરે કષ્ટોને તરી જાય છે=ઉલ્લંઘી જાય છે. આ એમને લાભ થાય છે.
પ્રશ્ન : યોગની પૂર્વભૂમિકાની વાત ચાલી રહી છે. એ અવસરે પણ જો જીવે ઇન્દ્રિયો ઉપર અને ક્રોધાદિ કષાયો પર વિજય મેળવી લીધો છે ને તેથી જિતેન્દ્રિય-જિતક્રોધ બની ગયા છે. તો તેઓને પછી યોગની જરૂર જ શી રહેશે ?
ઉત્તર : અહીં “જિતેન્દ્રિય” “જિતક્રોધ' શબ્દનો અર્થ આવો નથી કરવાનો. પણ “ઇન્દ્રિયો અને ક્રોધ જીવને નુક્શાનક્ત છે આવું સંવેદન...એવો કરવાનો છે. અર્થાત્ આ વાત માત્ર સાંભળેલી કે વાંચેલી - જાણેલી છે એમ નહીં, સ્વયં સંવેદેલી છે. પોતાના અંતઃકરણમાંથી આવો સૂર ઊઠી રહ્યો છે કે “આ ઇન્દ્રિયવગેરે જીવને પાયમાલ કરનાર છે' આવું સંવેદન જેઓને હોય તેઓને ઈન્દ્રિયોની ઉલ્લઠતા કે અતિતીવ્રક્રોધ આવતા નથી. એટલે આટલાઅંશની અપેક્ષાએ તેઓ જિતેન્દ્રિય અને જિતક્રોધ કહેવાય છે. વળી આ જ કારણે તેઓને તીવ્ર સંક્લેશ વગેરે આવતા ન હોવાથી નરકગમનાદિ થતા નથી. તથા આવા જિતેન્દ્રિય અને જિતક્રોધ છે માટે જ વિશેષતાઓ
