________________
૭૮૨
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે નથી, એટલે કે વ્યક્તરૂપે મુક્તિઅદ્વેષ હોય છે. (આની જ વાત ગ્રન્થકાર આગળ ચોથી ગાથામાં કરવાના છે.) વિપાકવિરસ રૈવેયકપ્રાપ્તિના કારણ તરીકે જે મુક્તિઅદ્વેષ કહ્યો છે તે આ જાણવો. પણ આ મુક્તિઅદ્વૈષ પૂર્વસેવારૂપ નથી, કારણ કે જીવમાં યોગ્યતારૂપે તો મુક્તિષ જ બેસેલો છે. સહજ અલ્પમલત્વની ભૂમિકાથી જે મુક્તિઅદ્વેષ પ્રગટે છે તે જીવની તેવી યોગ્યતા થઈ હોવાથી પ્રગટેલ હોવાના કારણે યોગ્યતારૂપે મુક્તિઅદ્વેષ છે, એ જ પ્રસ્તુતમાં પ્રધાન પૂર્વસેવારૂપે અભિપ્રેત છે, એની જ હાજરીમાં મુક્તિઉપાયોનું અમલન કહેલ છે. આ જીવોને યોગ્યતારૂપે મુક્તિઅદ્વેષ બેસેલો હોવા છતાં ક્યારેક તેવા વિચિત્ર કર્મોદયવશાત્ દુર્બુદ્ધિ થવાના કારણે “જ્યાં કશું ખાવા-પીવાનું નહીં. કશું કરવાનું નહીં... આવા મોક્ષનો મતલબ શું? એમાં સુખ શું?' વગેરે રૂપે કામચલાઉ મુક્તિદ્વેષ અભિવ્યક્ત થતો હોય તો એ વ્યક્તરૂપે મુક્તિષ છે. છતાં અંદર યોગ્યતારૂપે મુક્તિઅદ્વેષ જ હોય છે, કારણ કે સહજ અલ્પમલત્વની ભૂમિકા જીવ પામી ગયો છે. એ યોગની પૂર્વસેવારૂપ છે જ ને તેથી મુક્તિઉપાયોનું મલન હોતું નથી. ટૂંકમાં મુક્તિઉપાયોનું મલન કરનાર “યોગ્યતારૂપે મુક્તિદ્વેષ હોય છે, અને રૈવેયકપ્રાપ્તિમાં કારણ બનનાર “વ્યક્તરૂપે મુક્તિએડ્રેષ' હોય છે. એટલે સંયમપાલનાદિથી મુક્તિઉપાયોનું મલન થતું હોવા છતાં રૈવેયકપ્રાપ્તિ પણ થાય છે.
પ્રશ્નઃ આ ગાથાના ઉત્તરાર્ધમાં આવું જે જણાવ્યું છે કે “આ રૈવેયકની પ્રાપ્તિમાં પણ માત્ર અખંડ સંયમપાલનરૂપ ક્રિયા જ કારણ નથી, પણ મુક્તિઅદ્વૈષ પણ કારણ છે તે મુક્તિઅષની પ્રશંસા માટે જણાવ્યું છે કે નિંદા માટે ?
ઉત્તરઃ કેમ આવો પ્રશ્ન કરો છો? મુક્તિઅષની પ્રધાનતા જણાવવાનો અધિકાર છે. તેથી એની પ્રશંસા માટે જ પ્રસ્તુત વાત કરી છે.
