________________
બત્રીશી-૧૩, લેખાંક-૭૬
૮૨૫ પ્રભાવ જુઓ. એને ક્યારેય આ દવા બતાવનાર (શ્રીઅરિહંતભગવાન) પર, કે આ દવા પોતાને આપનાર (ગુરુભગવંત)પર અકૃત્રિમ ભક્તિ અંશમાત્ર ઊછળતી નથી. એમ એ દવામાં એને ક્યારેય મધુરતા ભાસતી નથી.. એમાં સતત કડવાશ.. કડવાશ.. ને કડવાશ જોયા કરનારા એને, ધર્મ પર અંદરખાને દ્વેષ જ ઉભરાયા કરે છે જે એના અનુષ્ઠાનને વિષ-ગર બનાવ્યા કરે છે.
અલબત્ ચરમાવર્તવર્તી જીવને પણ પ્રારંભે ધર્મ કંઈ ગમતો નથી, કારણ કે અનંતકાળથી અભ્યસ્ત થયેલ વિષય-કષાય અને સંજ્ઞાઓની સામે પડવું એ અતિઅતિ કઠિન છે. એટલે ચરમાવર્તના પ્રભાવે અંદરખાને મુક્તિ પ્રત્યે-મુકિતના ઉપાયભૂત ધર્મ પ્રત્યે દ્વેષ હોવા છતાં બહારથી અણગમો પ્રવર્તે છે ને તેથી કડવાશનાં દર્શન હોય છે. તેમ છતાં કડવી દવાની જેમ, ઇચ્છિતની પ્રાપ્તિ માટે એ પણ ધર્મને સેવે છે. પણ અંદર રહેલા અદ્વેષનો પ્રભાવ જુઓ.. ધર્મના આ સેવનથી તથા એનાથી થયેલ ઇચ્છિતની પ્રાપ્તિથી, ધર્મમાં ભલે અતિઅલ્પ.. છતાં કંઈક પણ મધુરતાનાં એને દર્શન થાય છે ને તેથી એટલે અંશે ધર્મ પ્રત્યે અણગમો ખસી “ગમો' ઊભો થાય છે.. પુનઃ પુનઃ ધર્મ સેવવા પર આ ગમાનું પ્રમાણ વધતું જાય છે. અને પછી પૂર્વે જણાવ્યું એમ ક્રમશઃ નિરભિમ્પંગ-અમૃતઅનુષ્ઠાનની પ્રાપ્તિ થાય છે. માટે ચરમાવર્તમાં અનુષ્ઠાન પ્રત્યે રાગ પ્રગટે છે, સચ્ચિત્તનું મારણ થતું નથી, એટલે અનુષ્ઠાન તહેતુ બને છે.
અનુષ્ઠાનને વિષ બનાવનાર બે ઉત્તરહેતુઓમાંના પ્રથમ સચ્ચિત્તનું મારણ હેતુનો વિચાર કર્યો. આ અંગેનો બીજો કેટલોક વિચાર તથા બીજા હેતુ લઘુત્વ આપાદનનો વિચાર હવે આગામી લેખમાં જોઈશું.
