________________
બત્રીશી-૧૩, લેખાંક-૭૭
૮૩૧ પરીષહથી પરાભવ પામ્યો હોવાના કારણે, અજોડ એવા શિવસુખની અવગણના કરીને અત્યંત તુચ્છ વિષયસુખ માટે આ પ્રમાણે નિયાણું કરે છે. તે કાચમણિ માટે વૈર્યમણિનો નાશ કરે છે. (૯૧૪૦૯૧૪૧)
આ બધામાં સ્પષ્ટ છે કે પહેલાં નિરાશસભાવે સુંદર ધર્મ કર્યો હોય ને પછી એના બદલામાં ભૌતિક સુખ માગી લેવાનું હોય તો નિયાણું કહેવાય છે. પણ ભૌતિક ઇચ્છા પહેલાં જાગી ગઈ છે ને પછી એના ઉપાય તરીકે ધર્મઆચરણ હોય તો નિયાણું નથી.
પ્રશ્નઃ ઇચ્છા ધર્મઆચરણની પૂર્વે હોય કે પછી, શું ફેર પડે છે?
ઉત્તર : ઘણો. કશું ન કમાનારો લાખ રૂ. કમાય એ પ્રગતિ છે. પણ પ્રતિવર્ષ પાંચ લાખ કમાનારો એ વર્ષે લાખ કમાય તો પીછેહઠ છે. એમ પ્રથમ નિરાશસભાવે ધર્મ કરનારો પછી ભૌતિક ઇચ્છામાં પડે તો એ પીછેહઠ હોવાથી નિયાણું છે. પણ જેને ભૌતિક ઈચ્છા ઊભી થઈ જ ગયેલી છે એ હવે, “અર્થ-કામના ઈચ્છકે પણ ધર્મ જ કરવો જોઈએ એવા શાસ્ત્રવચનને અનુસરીને શ્રદ્ધાપૂર્વક ધર્મ કરી રહ્યો છે તો એ પ્રગતિરૂપ હોવાથી નિયાણું નથી. નહીંતર તો, નીચે જણાવ્યું છે એમાં “પૂર્વાચાર્યોએ નિયાણાનો ઉપદેશ આપ્યો છે' એવો આરોપ મૂકવો પડે. જેમ કે
શ્રી શ્રાદ્ધપ્રતિક્રમણ સૂત્રની અર્થદીપિકા વૃત્તિમાં બે મિત્રોની વાત આવે છે- એક મિત્ર “ગુણાકર એવા યથાર્થ નામવાળો છે. બીજો માત્ર નામથી “ગુણધર' છે, બાકી તુચ્છવૃત્તિવાળો છે. બંને ઇષ્ટસંપત્તિ મેળવવા નીકળ્યા છે. વચ્ચે ગીતાર્થ ગુરુનો યોગ થયો. ગુણાકર એમને નમસ્કાર કરીને ઇચ્છિત સંપત્તિ પામવાનો ઉપાય પૂછે છે. ત્યારે ગીતાર્થ ગુરુ જવાબ આપે છે- “જેમ બીજ ફળનું મુખ્ય કારણ છે અને જળસિંચન વગેરે સહકારી કારણો છે એમ ધર્મ ધન વગેરેનું મુખ્ય
