________________
८६८
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે એક જ હોવા છતાં, એમાં યોગ્યતારૂપે થયેલો મુક્તિઅષ(=સંદનુષ્ઠારાગનો પ્રયોજક મુક્તિષ) અને પ્રયત્નથી કેળવેલો મુક્તિઅદ્વેષ (5એ રાગનો અપ્રયોજક મુક્તિઅદ્રષ) આમ બે પ્રકાર કહ્યા. વસુપાલને આમાંથી બીજા પ્રકારનો અદ્વેષ હતો. એ સદનુષ્ઠાનરાગનો પ્રયોજક ન બનવાના કારણે ભવભ્રમણનો બાધક બની શક્યો નહીં.
એનું દૃષ્ટાન્ત આ પ્રમાણે છે
કૌશામ્બી નગરીમાં ધનશ્રેષ્ઠી અને યક્ષશ્રેષ્ઠી નામે બે શ્રેષ્ઠીના પુત્રો ક્રમશઃ ધનપાલ અને વસુપાલ હતા. પરસ્પર અત્યંત સ્નેહભીનાં આ બંનેનાં મન, સ્વભાવ, ઇચ્છા વગેરે બધું એકસરખું હતું. એટલે દેહ જુદા હોવા છતાં બંનેના જીવ-મન એક જ છે' એવી લોકવાયકા થઈ. એકદા શ્રીવીરપ્રભુ ત્યાં સમોસર્યા. બંને મિત્રો પ્રભુની દેશનાનું પાન કરવા ગયા. જિનવાણી શ્રવણથી ધનપાલને સમ્યકત્વ પ્રગટ થયું, વસુપાલન ન થયું. એટલે બધાને આશ્ચર્ય થયું. “ઇચ્છા વગેરે બાબતમાં એક મનવાળા તેઓ આમાં કેમ જુદા પડ્યા?” આવો પ્રશ્ન પુછાવા પર પ્રભુએ કહ્યું કે પૂર્વભવમાં આ બંને ગ્રામમુખીના પુત્રો હતા. વ્યસનના પનારે પડવાથી ચોરી કરવાના માર્ગે વળ્યા. એક વખત ચોરી કરીને પાછા ફરી રહેલા તેઓનો રાજપુરુષોએ પીછો પકડ્યો. તેથી એ બંને પર્વતની એક ગુફામાં ઘૂસ્યા. ત્યાં સાધુભગવંત આતાપના લઈ રહ્યા હતા. એમને જોઈને ધનપાલને અહોભાવઆદરભાવ જાગ્યો. પણ વસુપાલને ન અહોભાવ થયો, ન હૈષ થયો. પણ ઉપેક્ષાભાવ થયો. એટલે એને સાધુની પ્રશંસા દ્વારા બોધિબીજ નાખ્યું નહીં. તેથી અહીં જિનવાણીની વૃષ્ટિ થવા છતાં એને સમ્યક્ત્વનો અંકુરો ફૂટ્યો નહીં. માટે સંસારભ્રમણ સીમિત બન્યું
નહીં.'
આમ મુક્તિઅદ્વેષ, તેના ઉપાયભૂત ગુણોનો અદ્વેષ કે એ ગુણના ગુણીઓનો અદ્વેષ.. આ બધું જ સદનુષ્ઠાનરાગના પ્રયોજક
