________________
૮૬૬
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે રુચિથી થયેલું હોતું નથી. પૂર્વે જણાવ્યું છે એમ કડવી દવા રુચતી નથી. પણ લીધા વિના છૂટકો નથી. એવું આ શ્રવણ હોય છે. ને તેથી જ સદનુષ્ઠાન કરવા છતાં એના પ્રત્યે આંતરિકપ્રીતિ ક્યારેય નિર્માણ થતી નથી.
જ્યારે ચરમાવર્તવર્તી જીવને મુક્તિઅષના કારણે ફળાપેક્ષા બાધ્ય છે. વળી સમુચિતયોગ્યતાના કારણે મોક્ષાર્થશાસ્ત્રશ્રવણ પ્રત્યે અંદરથી રુચિ પ્રગટે છે. આ રુચિના કારણે બુદ્ધિ માર્ગોનુસારિણી બને છે. બુદ્ધિ મોક્ષમાર્ગને અભિમુખ થવી એ પ્રચંડ શુભભાવરૂપ હોવાથી તીવ્રપાપનો ક્ષય કરે છે. એ ક્ષય થવાથી સદનુષ્ઠાનરાગ પ્રગટવાના કારણે અનુષ્ઠાન તહેતુ બનવા દ્વારા લાભકર્તા નીવડે છે.
આમ ચરમાવર્તિમાં મુક્તિઅષ, ફળાપેક્ષાની બાધ્યતા, સમુચિતયોગ્યતા, મોક્ષાર્થશાસ્ત્રશ્રવણરુચિ અને માર્ગાનુસારિણી બુદ્ધિના ક્રમે માર્ગોનુસરણ થતું હોવાથી સૌભાગ્યાદિ ફળાપેક્ષા ભૌતિક હોવા છતાં એ માટે રોહિણીતા વગેરે તપો પંચાલકજી વગેરે શાસ્ત્રમાં દેખાડેલા છે, તેમજ મુગ્ધજીવોને માર્ગપ્રવેશ થાય એ માટે ગીતાર્થો વડે અપાય પણ છે. આનો સૂચિતાર્થ એ છે કે એનાથી નુકસાન નહીં, પણ લાભ જ થાય છે. શ્રી હરિભદ્રસૂરિ મહારાજે પંચાલકજી (૩-૪૯) માં કહ્યું છે કે-મુગ્ધજીવોના સમ્યફ હિતમાટે રોહિણી વગેરે તપ બતાવેલાં છે.
“મોક્ષની ઇચ્છાથી જ ધર્મ કરાય. ભૌતિક ઇચ્છાથી ધર્મ તો ન જ કરાય.. ભૌતિક ઇચ્છાથી કરેલો ધર્મ વિષાનુષ્ઠાન બનવાથી ભંડો... સંસાર વધારનારો.. રિબાવી રિબાવીને મારનારો..' આવી વિપરીત વાતોના ઢોલ પીટનારાઓને ગ્રન્થકાર જવાબ આપે છે કે -આ રીતે સૌભાગ્ય વગેરેની ઇચ્છાથી ધર્મ કરવામાં, “એ અનુષ્ઠાન તહેતુ ન બનતાં વિષ-ગર બની જશે” આવો કોઈ જ પ્રશ્ન નથી, કારણ કે ફળાપેક્ષા બાધ્ય છે.
