________________
૮૭૦
- બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે “મારી સિદ્ધિ નજીક છે' આ વિચાર જ જીવને જાતજાતની સુખદ કલ્પનાઓમાં રાચતો કરી દે છે. આ માનોરથિક= મનોરથજન્ય સુખને વારંવાર અનુભવતો જીવ, મુક્તિના ઉપાયભૂત ક્રિયામાં વિષય-કષાય-પ્રમાદ વગેરેને છોડવાના હોવા છતાં એનાથી પીડા પામતો નથી, પણ ઉપરથી એમાં ખૂબ અનુરાગ ધરાવનારો બને છે. આશય એ છે કે સાધનામાં કષ્ટ જોનારને પીડા થાય, કમાણી જોનારને ખુશી થાય. વળી સાધના કમાણીનું સાધન લાગવાથી એના પર અનુરાગ થાય. ચરમાવર્તવર્તીજીવને સાધનામાં મુક્તિની નજદીકતારૂપ કમાણી ભાસવાથી અનુરાગ પેદા થાય છે.
માનોરથિક સુખ અને સદનુષ્ઠાનરાગથી શ્રદ્ધા ઉત્પન્ન થાય છે. ફટકડીના ચૂર્ણથી મળ રહિત બનેલું પાણી જેમ પ્રસન્ન =નિર્મળ) થાય છે એમ આ શ્રદ્ધાથી ચિત્ત પ્રસન્નઃનિર્મળ થાય છે.
પ્રસન્ન થયેલા ચિત્તથી વીર્ષોલ્લાસ સ્કરે છે. એ વર્ષોલ્લાસપૂર્વક સદનુષ્ઠાન કરવાથી એના દઢ સંસ્કાર પડવાના કારણે પડુસ્મૃતિ થાય છે. આ પહુસ્મૃતિથી સમાધિને અનુભવતું ચિત્ત સાધનામાં સ્થિરતાનું અવલંબન કરે છે.
આ પ્રમાણે અપુનર્બન્ધકતા જેની આદિમાં છે એવું મુક્તિઅષક્રમે થયેલ અધિકારીપણું પરમાનન્દનું કારણ બને છે.
ચરમાવર્તમાં થતા કોઈપણ ધર્માનુષ્ઠાનથી સચ્ચિત્તનું કારણ કે લઘુત્વનું આપાદન થતું નથી, માટે વિષ-ગર થતા નથી. તેમ છતાં, જેમાં ભૌતિક અપેક્ષાનો સંબંધ છે, એવા ચરમાવર્તમાં થતા અનુષ્ઠાનોના આપણે ત્રણ વિભાગ કરી શકીએ.
(૧) ભૌતિક ઇચ્છા પહેલાં પેદા થયેલી છે. ને પછી એની સફળતા માટે ગુરુઉપદેશથી કે સ્વયં ધર્મ કરે જેમ કે ધમ્મિલ વગેરે. અર્થશામમિતાષિMાડપિ ઘર્ષ વ યતિતવ્યમ્ વગેરે શાસ્ત્રવચનો (અર્થ
