________________
૮૩૬
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે વાક્યનો વિરોધ ત્યારે જ થઈ શકે જો મનમાં ધર્મ સિવાયની ચીજ (=અધર્મ= પાપ) કરી શકાય એવું રહ્યું હોય. જેઓ આ “અર્થ-કામ માટે પણ ધર્મ જ કરવો જોઈએ” એવું જણાવનાર વાક્યનો વિરોધ કરે છે તેઓ મુખથી બોલે કે ન બોલે, તેઓના મનમાં “અર્થકામ માટે અધર્મ પણ કરી શકાય એવું બેસેલું જ હોવું જોઈએ. “ના, અધર્મ તો ન જ કરાય' એવું જો બેસેલું હોય તો, સ્પષ્ટરૂપે બોલે કે ન બોલે....
અર્થ-કામ માટે પણ ધર્મ જ કરવો જોઈએ આ વાતને તેઓએ કમને પણ સ્વીકારવી જ પડે.
રામની પત્ની હોવાની વાત તો “જકાર વિનાના “સીતા રામની પત્ની હતી’ એવા વાક્યથી પણ થઈ જાય છે. “સીતા રામની જ પત્ની હતી આ “જકારવાળું વાક્ય તો સીતા રામની પત્ની હોવાની વાત કરતાં, રામ સિવાય અન્ય કોઈની પત્ની નહોતી એ વાત પર ભાર મૂકવા માટે જ છે એ પ્રતીતિ સિદ્ધ છે. એમ “અર્થકામ માટે પણ ધર્મ જ કરવો” આવું વાક્ય “અધર્મ તો ન જ કરવો એ વાત પર ભાર મૂકવા માટે છે એ સ્પષ્ટ છે (એટલે જ દરેક પ્રકારના જ' કારનો વિશેષણસંગત “જકારવગેરેનો અર્થ વ્યવચ્છેદ = બાદબાકી=નિષેધ જ થાય છે.). જેઓ પ્રસ્તુત વાક્યનો વિરોધ કરતા હોય તેઓને પૂછવું કે “તો અર્થ-કામ માટે શું અધર્મ કરી શકાય? હા'માં જવાબ આપી નહીં શકે. અને “ના”માં જવાબ આપે એટલે ધર્મ જ કરવો’ એ વાત સ્વીકારી લીધેલી જ બની ગઈ.
ઇષ્ટફળસિદ્ધિ અંગે થયેલા સમાધાનમાં પણ જણાવ્યું છે કે “આ પ્રયોજન જીવનનિર્વાહ વગેરે ઈહલૌકિક આશયવાળું હોય તોય એના માટે ધર્મ જ ઉપાદેય છે, આમ કહેવામાં જ્ઞાનીઓનો આશય તે જીવોને પાપમાંથી છોડાવી શુદ્ધ ધર્મમાં પ્રવૃત્તિ કરાવવાનો છે. એટલે ધર્મ જ કરવો” આ વાત પાપના નિષેધ માટે છે.. અને પાપનો નિષેધ તો કોને અમાન્ય હોય ?
