________________
બત્રીશી-૧૩, લેખાંક-૭૯
૮૫૭ વિષ-ગર, અનુષ્ઠાન, તદ્ધતુ અને અમૃત.. આ ક્રમમાં અનુષ્ઠાનો કહ્યાં છે અને એના કારણ તરીકે ક્રમશઃ ભવાભિમ્પંગ, અનાભોગ, સદનુષ્ઠાનરાગ અને જૈનમાર્ગની શ્રદ્ધા કહ્યા છે. ગાથાના ઉત્તરાર્ધમાં નામો દ્વિમાવે શબ્દ રહેલો છે જેનો સમાસવિગ્રહ અનામો માવી ચેષાં. એવો થઈ શકે. અનાભોગ કાંઈ ભવાભિમ્પંગની આદિમાં નથી. એ તો સદનુષ્ઠાનરાગ અને જૈનમાર્ગ શ્રદ્ધાની આદિમાં જ છે. એટલે અનાભોગાદિભાવ તરીકે ભવાભિધ્વંગ પકડી ન શકાવાથી વિષ-ગર લઈ ન શકાય.
“શ્રી અજિતાદિ તીર્થકર દેવો...' આ રીતે ઉલ્લેખ હોય ત્યારે શ્રી ઋષભદેવનો સમાવેશ ન જ થાય. એમનો સમાવેશ પણ અભિપ્રેત હોય તો “શ્રી ઋષભાદિ તીર્થંકરદેવો” એવો જ ઉલ્લેખ જોઈએ. એમ પ્રસ્તુતમાં જાણવું.
શંકા ? એ તો છંદોભંગ ન થાય એ માટે ભવાભિમ્પંગનો ઉલ્લેખ ન કરતાં અનાભોગનો કર્યો હોય.
સમાધાનઃ ના, “áન્દ્રિભાવે તુ'.. આ રીતે કહેવામાં કોઈ છંદોભંગ થતો નથી. અને “અભિધ્વંગ” શબ્દ પરથી પ્રકરણવશાત્ તથા ધીમો ધીમસેન ન્યાયે “ભવાભિળંગ' મળી જ જાય છે. અથવા ભવીષ્યદ્વિમાવે તુ આ રીતે લેવામાં પણ અર્થ મળી જાય છે ને છંદોભંગ થતો નથી.
શંકા અનાભોગના ઉપલક્ષણથી ભવાભિધ્વંગ લઈ લઈએ તો?
સમાધાન: તો ઃિ શબ્દ અસંગત બની જાય. કારણ કે એ રીતે શ્રદ્ધા પણ ઉપલક્ષણથી જ લઈ શકાય છે, પછી ગાદ્રિ કોના માટે? ઉપલક્ષણથી લેવાનો અભિપ્રાય હોય ત્યારે મારિ શબ્દ હોય નહીં.
વળી, ચરમાવર્તમાં વિષ-ગર પણ લેવાનો તમારો આગ્રહ કેમ છે ? .
