________________
લેખાંક
મુક્તિદ્વેષ હોય તો સંયમપાલનાદિથી મુક્તિઉપાયોનું મન થાય છે, અને મુક્તિઅદ્વેષ હોય તો ભૌતિકઅપેક્ષાથી કરાયેલા સંયમ
પાલનાદિથી પણ એ મલન થતું નથી, કારણ કે મુક્તિઅષની હાજરીમાં એ અપેક્ષા બાધ્ય કક્ષાની હોય છે, અબાધ્ય કક્ષાની નહીં. આ વાત આપણે વિચારી રહ્યા છીએ.
શંકાઃ દિલમાં મુક્તિદ્વેષ રમી રહ્યો હોય... એવા જીવો પણ સંયમપાલનાદિ દ્વારા નવમા સૈવેયક સુધી જઈ શકે છે, જેમાં મુક્તિઅષ પણ અપેક્ષિત હોય છે. આ વાત તમે કરી, પણ દિલમાં ધરાર મુક્તિદ્વેષ બેસેલો હોય તો મુક્તિ કે મુક્તિના ઉપાયો પ્રત્યે દ્વેષ કેવી રીતે થાય કે જે એને નવમા ગ્રેવેયક સુધી પહોંચાડી શકે?
સમાધાનઃ અચરમાવર્તવર્તી આનાદિ મિથ્યાત્વી જીવોને આ ભવમાં જે પૂજા-સત્કરાદિ જોઈએ છે અથવા પરભવમાં જે ઊંચો દેવલોક વગેરે જોઈએ છે એના કારણ તરીકે જોવાથી સંયમપાલનાદિરૂપ મુક્તિઉપાય અંગે દ્વેષ થતો નથી, જે સ્વઈષ્ટનું સાધન ભાસે એ અંગે દ્વેષ થાય જ નહીં એ સ્પષ્ટ છે. આ જીવોને સંયમવેશ અને સંયમપાલન... બધું જ હોવા છતાં આંતરિક પરિણતિમાં સંયમ નથી, અને સમ્યકત્વ પણ નથી, માટે આ જીવો દ્રવ્યલિંગી છે. આના ઉપલક્ષણથી, અચરમાવર્તવર્તી જીવો દ્વારા ભૌતિક અપેક્ષાથી કરાતી કોઈપણ ધર્મક્રિયા અહીં લેવાની છે. એ બધીને રાગની સામગ્રી તરીકે આ જીવો જોતા હોવાથી એમાં વૈષ થવાનો અવકાશ હોતો નથી.
વળી આ જીવો મોક્ષાત્મક ફળને તો જાણતા જ હોતા નથી, માટે મુક્તિ પ્રત્યે દ્વેષ જાગતો નથી, કારણ કે જેની જાણકારી ન હોય
