________________
૮૧૬
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે તો એને નિયાણું નહીં કહી શકાય, કારણ કે નિયાણું તો ત્યાજય છે, જ્યારે “તદ્ધતુ” ઉપાદેય છે.
સમાધાન : શ્રી મુનિસુંદરસૂરિવિરચિત ઉપદેશ રત્નાકરના ચોથા અંશમાં ત્રીજા તરંગમાં (પૃ. ૧૩૦) નિયાણા માટે આ પ્રમાણે કહ્યું છે
अथौषधचतुर्भङ्गीदृष्टान्तेन विध्यविधिधर्मविचारमाह - ટોપ-પુણો-બ-gયં-નદ સુબ્બા ઓસહં તહીં ઇમ્પો ! मिच्छत्तं अनिआणो सनिआणो भावसुन्नो अ॥ सनिआणोत्ति-निदानं तपःफलप्रार्थनं, तेन सहितः सनिदानोऽधिकारात् सर्वज्ञप्रणीत एव धर्मः, स च दोषं गुणं चेत्युभयं करोति ॥
અર્થ : હવે ઔષધના ચાર ભાંગાના દૃષ્ટાંતે વિધિ-અવિધિધર્મવિચાર કરે છે – જેમ ઔષધ દોષ કરે છે, ગુણ કરે છે, ઉભય= દોષ અને ગુણ ઉભય કરે છે અને અનુભ=દોષ કે ગુણ કશું કરતું નથી. આમ ઔષધ ચાર પ્રકારે હોય છે. એમ ધર્મ પણ ચાર પ્રકારે છે. એમાં મિથ્યાધર્મ દોષકર છે, નિયાણરહિતનો અનિદાન ધર્મ ગુણકર છે. સનિદાન ધર્મ ઉભય=ગુણ-દોષ ઉભયકર છે અને ભાવશૂન્યધર્મ અનુભયકર છે–દોષ કે ગુણ કશું કરતો નથી.
આમાં નિદાન-તપના ફળની પ્રાર્થના=માગણી કરવી (તપના બદલામાં કોઈ ભૌતિક ચીજ માગી લેવી એ નિયાણું છે) આવા નિદાનથી સહિત ધર્મ એ સનિદાન ધર્મ દોષ અને ગુણ બંને કરે છે.
આમાં જ આગળ જણાવ્યું છે કે નિદ્રાનનિનમતીયતા:फलराज्यादि, पुनः स्वप्राप्तिमतां नृपादीनां सर्वविरत्यादिविशेषधर्मानुपलम्भकत्वेऽपि जिनधर्मानुरागादेर्धर्मस्य यथार्ह प्रापकत्वेन भवान्तरे સુનવોધિત રદ્ પુત્વતિ અર્થ : જૈનધર્મમાં કહેલ તપને
૮.
