________________
૮૦૬
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે
તીત સુખમય મોક્ષને અનિષ્ટ માનવા માંડી ગયા નથી કે જેથી એમને મુક્તિદ્વેષ કહી શકાય. ને તેમ છતાં તમારે એમને મુક્તિદ્વેષ માનવો હોય તો પણ એ, પૂર્વે મુક્તિદ્વેષના બે પ્રકાર જે કહેલા એમાંનો વ્યક્તરૂપે મુક્તિદ્વેષ જાણવો, યોગ્યતારૂપે નહીં. કારણ કે યોગ્યતારૂપે તો મુક્તિઅદ્વેષ પડેલો જ છે, તે પણ એટલા માટે કે એ જીવ સમ્યક્ત્વસંયમાદિ પામી ચૂકેલો છે. અને યોગ્યતારૂપે મુક્તિદ્વેષ નથી, તો માત્ર વ્યક્ત મુક્તિદ્વેષ કાંઈ મલન કરી શકતો નથી.
પ્રશ્ન ઃ યોગ્યતારૂપે મુક્તિદ્વેષ માની લઈએ તો ?
ઉત્તર : ન માની શકાય, કારણ કે તો પછી યોગ્યતારૂપે મુક્તિદ્વેષ હવે રહ્યો નથી, એમ માનવું પડે.
પ્રશ્ન ઃ એ પણ માની લ્યો ને !
ઉત્તર ઃ ન માની શકાય, કારણ કે એ ન રહ્યો હોય તો હવે ક્યારેય પછી પેદા થઈ ન શકવાથી ભવિષ્યમાં ક્યારેય મોક્ષ નહીં થાય.
પ્રશ્ન : ભવિષ્યમાં કેમ ક્યારેય પેદા નહીં થાય ? શાસ્ત્ર શ્રવણાદિ દ્વારા યોગ્ય સમજણ મળવાથી મુક્તિદ્વેષ ખસી જાય, અને મુક્તિઅદ્વેષ પાછો પ્રગટી જાય.
ઉત્તર ઃ આ શક્ય નથી. કારણ કે શાસ્રશ્રવણ વગેરે પણ ધર્માનુષ્ઠાન જ છે. ને મુક્તિદ્વેષની હાજરીમાં ધર્માનુષ્ઠાન મલન જ કરે, વિષાન્નતૃપ્તિસદેશ જ બને. એનાથી મુક્તિદ્વેષ ખસવારૂપ શુભપરિણામ મળી શકે નહીં. એટલે જ મુક્તિદ્વેષને જીવના પુરુષાર્થથી નહીં... પણ સહજઅલ્પમલત્વથી પ્રગટ થવો જણાવેલો છે ને સહજઅલ્પમલત્વ પણ, જીવના પુરુષાર્થથી નહીં, કાળક્રમે થવું જણાવ્યું છે, વળી આમાં કાળ તરીકે ચરમાવર્ત પ્રવેશકાળ છે એ આપણે પૂર્વે જોઈ ગયા છીએ. ચરમાવર્તમાં રહેલા જીવને હવે
