________________
બત્રીશી-૧૩, લેખાંક-૭૫
૮૦૭ ચરમાવર્ત પ્રવેશકાળ ફરીથી ક્યારેય આવવાનો નથી, તો પછી સહજઅલ્પમલત્વ-મુક્તિઅદ્વેષ અશક્ય જ બની જશે. એટલે “કાળક્રમે એકવાર મુક્તિઅદ્વેષ પ્રગટી ગયો એટલે એ મુક્તિઅદ્વૈષ પછીથી ક્યારેય ખસતો નથી' એમ માનવું જ પડે છે. માટે સંભૂતિમુનિને એ અનશનકાળે પણ મુક્તિઅદ્વેષ વિદ્યમાન હતો જ, ને તેથી એ અનશનથી મલન થયું નથી જ, ને તેથી એ અનશન, વિષા—તૃપ્તિસદશ ન હોવાના કારણે અહિતકર નહોતું જ વગેરે માનવું જ પડે છે, ને તેથી જ ચિત્રમુનિએ એને છોડવાનું જણાવ્યું નથી.
પ્રશ્ન : સંભૂતિમુનિનું એ અનશન વિષાદિ પાંચમાંથી કયું અનુષ્ઠાન છે ?
ઉત્તર : તદ્ધતું અનુષ્ઠાન. પ્રશ્ન : હેં ! તદ્ધતુ ?
ઉત્તરઃ હે.. શું કરો છો? હા કરો... મુક્તિઅષની હાજરી છે. તેથી મલન-વિષાનૂતૃપ્તિસાદશ્ય વગેરે ન હોવાથી વિષ-ગર તો છે નહીં. વળી અનાભોગ કે અત્યંત સંવેગ ન હોવાથી અનનુષ્ઠાન કે અમૃત અનુષ્ઠાન પણ નથી. એટલે પારિશેષ ન્યાયે તદ્ધતુ અનુષ્ઠાન જ છે.
પ્રશ્ન : જો આનો પણ વિષ-ગરમાં સમાવેશ નહીં કરો તો કોનો કરશો ?
ઉત્તર : કોઈનો નહીં. ચરમાવર્તિમાં વિષ-ગર સંભવતા જ નથી. માટે ચરમાવર્તવર્તી જીવના કોઈપણ ધર્માનુષ્ઠાન વિષ-ગરરૂપ ન જ હોય. ૧૪૪૪ ગ્રન્થોના પ્રણેતા સુરિપુરંદર શ્રી હરિભદ્રસૂરિ મહારાજ કે લઘુહરિભદ્રબિરુદધારી શ્રી યશોવિજયજી મહારાજ.. આ બંને શ્રુતધરોએ વિષ-ગર વગેરે અનુષ્ઠાનોનું નિરૂપણ સ્વ-સ્વગ્રન્થોમાં કર્યું છે, પણ ક્યાંય એનું દૃષ્ટાન્ન આપ્યું નથી. સંભૂતિમુનિના અનશન
