________________
બત્રીશી-૧૩, લેખાંક-૭૫
૮૧૧
બાવીશમી ગાથામાં મુક્તિદ્વેષ હોય તો ફળાપેક્ષા બાધ્ય હોય છે, અને તેથી બુદ્ધિ માર્ગાનુસારી હોય છે એમ કહેવાના છે. તથા બાધ્યફળાપેક્ષા સદનુષ્ઠાનનો રાગ કરાવે છે જે તદ્વેતુ-અનુષ્ઠાનનું કારણ છે. ચરમાવર્તમાં મુક્તિઅદ્વેષ તો છે જ. માટે પણ વિષ-ગર ન જ હોય.
રોહિણીતપ વગેરેમાં સૌભાગ્યાદિની ફળાકાંક્ષા હોવા છતાં વિષ-ગરનો નિષેધ કર્યો છે. મુક્તિ અદ્વેષને ધર્માનુષ્ઠાનનો પ્રાણ કહેલ છે. ચ૨માવર્તમાં આ પ્રાણ વિદ્યમાન જ હોવાથી અનુષ્ઠાન મિથ્યા થઈ જ ન શકે, પછી વિષ-ગરની સંભાવના જ ક્યાં ?
ચરમાવર્ત પ્રવેશમાત્રથી સિદ્ધિની આસન્નતા કહી છે ને તેથી ધારાલગ્ન શુભ ભાવ-પ્રમોદ વગેરે કહ્યા છે, પછી વિષ-ગર પ્રાયોગ્ય અશુભ ભાવની તો ગંધમાત્ર પણ ક્યાં ?
એ જ રીતે ચરમાવર્તમાં પ્રસન્નચિત્તતા-ક્રિયાનુરાગ વગેરે જણાવેલા છે એ પણ તદ્વેતુ અનુષ્ઠાનને જ જણાવે છે.
વળી કર્તાભેદે અનુષ્ઠાનભેદના સંદર્ભમાં યોગબિન્દુ (૧૬૨)માં જણાવ્યું છે કે અચરમાવર્ત કરતાં ચરમાવર્તમાં કર્તાજીવ નિયમા =અવશ્ય જુદો જ હોય છે. એટલે અનુષ્ઠાન પણ અચરમાવર્ત કરતાં અવશ્ય ભિન્ન હોવાથી વિષ-ગર ન જ હોય, વળી ત્યાં ૧૬૩મી ગાથામાં જણાવ્યું છે કે ચરમાવર્તમાં સહજ-અલ્પમલત્વના કારણે પ્રાયઃ ચતુર્થઅનુષ્ઠાન હોય છે. સહજ અલ્પમલત્વ તો કાળબળે થતું હોવાથી ચરમાવર્તમાં બધાને હોય જ ને તેથી વિષ-ગર ન જ હોય. એમ ૧૫૨મી ગાથામાં અનુષ્ઠાન અન્યથા=વિષ-ગરરૂપ ન હોવામાં કારણ સહજઅલ્પમલત્વ કહ્યું છે. આ કારણ તો ચ૨માવર્ત પ્રવેશથી જ હાજર હોવાથી ચરમાવર્તમાં ક્યારેય વિષ-ગર ન થાય એમ જણાય જ છે.
