________________
બત્રીશી-૧૩, લેખાંક-૭૬
૮૧૩ નિરૂપણો એકી અવાજે આ જ ધ્વનિત કરે છે કે શરમાવર્તમાં વિષગર અનુષ્ઠાન સંભવતા નથી. આ અંગેનાં હજુ વિશેષ શંકા-સમાધાન આગામી લેખમાં જોઈશું.
લેખાંકન
“આલોકસંબંધી, પરલોક સંબંધી કે ઉભયસંબંધી ભૌતિકફળની અપેક્ષાથી થતું હોય તો પણ ધર્માનુષ્ઠાન ચરમાવર્તમાં વિષ-ગર અનુ
ઠાનરૂપ બનતું નથી, આ ચરમાવર્તનો પ્રભાવ છેઆવો ફલિતાર્થ પ્રસ્તુત બત્રીશીનાં ઢગલાબંધ વિધાનો પરથી નિઃશંકપણે નીકળતો હોવા છતાં, “ભૌતિક ફળની અપેક્ષા છે? તો અનુષ્ઠાન વિષ-ગર જ થાય” આવા ગાઢ કરી દીધેલા સંસ્કાર આ ફલિતાર્થ સામે કાંઈ ને કાંઈ શંકા ઊભી કર્યા કરે છે. આવી કેટલીક શંકા ને એનાં સમાધાન પૂર્વલેખમાં આપણે જોયાં છે. અન્ય પણ શંકા અને સમાધાન આ લેખમાં જોઈએ.
શંકા: ‘ચરમાવર્તમાં વિષ-ગર સંભવે નહીં આવા સૂચિતાર્થ પાછળ તમારી મુખ્ય બે કલ્પનાઓ છે-(૧) ચરમાવર્તપ્રવેશની સાથે જ અલ્પમલત્વ અને મુક્તિઅદ્વેષ પ્રગટી જાય છે. તથા (૨) પ્રગટેલો મુક્તિઅદ્વેષ ખસીને પાછો મુક્તિદ્વેષ આવી જાય-આવું બનતું નથી. પણ મૂળમાં આ બે કલ્પના જ યોગ્ય જણાતી નથી. તે આ રીતેતમારી કલ્પના પ્રમાણે વ્યવહારરાશિપ્રવેશથી સહજમળનો હ્રાસ શરુ થાય છે. એ શરું થયા પછી અલ્પમલત્વની ભૂમિકાએ પહોંચવાનો કાળ જુદા-જુદા જીવો માટે અલગ-અલગ જ હોય છે એ સૂચવે છે કે તે તે જીવનું તથાભવ્યત્વ આમાં ભાગ ભજવે છે. એટલે કોઈક જીવનું તથાભવ્યત્વ એવું હોય કે ચરમાવર્ત શરુ થઈ જવા છતાં હજુ
