________________
૭૮૧
બત્રીશી-૧૩, લેખાંક-૭૨ રહ્યું? માટે જે જીવો અંગે અહીં વિપાકવિરસત્વ કહ્યું છે તેઓને મુક્તિઅદ્વેષ હોતો નથી એ નિઃશંક છે.
શંકા પણ તો પછી રૈવેયકપ્રાપ્તિના કારણ તરીકે મુક્તિઅદ્વેષ હાજર હોવો કહ્યો છે તેનું શું?
સમાધાન ઃ આ શંકાનું સમાધાન આગામી લેખમાં જોઈશું.
લેખાંક
ગયા લેખમાં આપણે જોયેલું કે સંયમપાલનાદિથી થનાર રૈવેયક પ્રાપ્તિ જેઓને વિપાક-વિરસ નીવડે છે એ જીવોને મુક્તિદ્વેષ હોય છે,
મુક્તિએષ નહીં. અને પછી આ વાત પર શંકા ઊભી થયેલી કે “તો પછી ગ્રન્થકારે જ એ જીવોને રૈવેયક પ્રાપ્તિના કારણ તરીકે મુક્તિઅદ્વેષ હોવો જે કહ્યો છે તેનું શું ?”
આ શંકાનું સમાધાન વિચારીએ :
સમાધાનઃ એની સંગતિ કરવા માટે મુક્તિઅષને બે પ્રકારનો માનવો જોઈએ. યોગ્યતારૂપે અને વ્યક્તરૂપે. વળી મુક્તિઅષને આમ બે પ્રકારનો માન્યો એટલે મુક્તિદ્વેષને પણ એવા જ બે પ્રકારનો માનવો જોઈએ. સહજઅલ્પમલત્વની ભૂમિકા સુધી નહીં પહોંચેલા બધા જીવોને યોગ્યતારૂપે મુક્તિષ જ હોય છે, મુક્તિઅદ્વેષ નહીં. આ જ તીવ્ર ભાવાભિવૃંગરૂપ છે, મુક્તિઉપાયોનું મલન કરનાર છે, અને યોગની પૂર્વસેવારૂપે અભિપ્રેત મુક્તિઅષનો વિરોધી છે. મુક્તિષવાળા આ જીવોને એકેન્દ્રિયાદિ ભાવોમાં કે સંજ્ઞીપંચેન્દ્રિયના ભવોમાં પણ મુક્તિ અંગે કશી ગતાગમ જયારે હોતી નથી ત્યારે સ્વર્ગભિન્ન મુક્તિને જાણતા જ ન હોવાથી વ્યક્તરૂપે મુક્તિદ્વેષ હોતો
