________________
બત્રીશી-૧૩, લેખાંક-૭૩
૭૮૩ પ્રશ્ન : તમારી વાત બરાબર છે. વાક્યપ્રયોગ પણ એ જ ભાવને ધ્વનિત કરે છે. પણ એને જો પ્રશંસવો જ છે તો પૂર્વાર્ધમાં વિપાકવિરસત્વની વાત કેમ કરી ? કારણ કે એ તો એની નિંદરૂપ છે. “આ ભોજન પરિણામે મોત લાવનાર હોવાથી અનિષ્ટ એવી તૃપ્તિનું જનક છે” આવી વાત એ ભોજનની નિંદારૂપ છે એ સ્પષ્ટ
છે.
ઉત્તર : તમારી વાત બરાબર નથી. મુક્તિઅદ્વેષ એ સ્વરૂપે સુંદર વસ્તુ છે. ને એટલે જ એના પ્રભાવે નવરૈવેયક સુધીની પ્રાપ્તિ થાય છે. આ પ્રાપ્તિ પણ સ્વરૂપે સુંદર વસ્તુ જ છે. એટલે જ તો યોગબિન્દુની ૧૪૬મી ગાથામાં આ મુક્તિઅદ્વેષને હિતરૂપ કહ્યો છે અને “એના પ્રભાવે જીવો તથા છાણમાન: = તેવા કલ્યાણને ભજનારા બને છે એમ જણાવ્યું છે. આ બધું જ મુક્તિઅષની પ્રશંસા રૂપે જ છે. તેમ છતાં, આ જીવોમાં અંદર યોગ્યતારૂપે તો મુક્તિદ્વેષ જ પડેલો હોય છે, મુક્તિદ્વેષ નહીં. અને તેથી વિપાકવિરસતા=પરિણામે અસુંદરતા આવે છે. એટલે કે બહાર વ્યક્તરૂપે રહેલા મુક્તિઅષના પ્રભાવે નવમો ગ્રેવેયક મળે છે અને અંદર યોગ્યતારૂપે રહેલા મુક્તિદ્વેષના કારણે વિપાકવિરસતા સર્જાય છે. આમાં મુક્તિઅષની નિંદા ક્યાં આવી ?.. પણ જો અંદર યોગ્યતારૂપે પણ મુક્તિએષ હોત તો એ કલ્યાણની પરંપરા દ્વારા છેવટે થોડા વિલંબે પણ જીવને મુક્તિ સુધી પહોંચાડત... એટલે કે પરિણામે પણ સુંદરતા આવત.
પ્રશ્ન : મુક્તિષવાળા જીવોને વિપાકવિરસતા જે કહી છે તે શું છે ?
ઉત્તર : “ઊંચામાં ઊંચો દેવલોક પામવો હોય તો નિરતિચાર અખંડ સંયમ પાલન જોઈએ અને મુક્તિ પ્રત્યે દ્વેષ ન જોઈએ.” આવું શાસ્ત્રવચનોથી જાણવા પર એ દેવલોકનો ઇચ્છુક જીવ અંદર યોગ્યતા
