________________
બત્રીશી-૧૨, લેખાંક-૬૯
૭૪૫
છે. એટલે કે ‘સુખ તો વિષયનું જ હોય.. વિષય વિનાનું સુખ એ ઝાંઝવાના નીરની જેમ માત્ર કલ્પના જ છે' આવું જીવના મનમાં એવું ગાઢ રીતે બેસેલું છે કે સત્ત૨વા૨ સમજાવો તો પણ એ ખસે નહીં. આવા અબાધ્યમિથ્યાજ્ઞાનરૂપ દેઢ અજ્ઞાનના કારણે વિષયોની ભૂતાવળ જેવો ભવાભિષ્યંગ જીવને અનાદિકાળથી વળગેલો છે. સતત સતત સુખેપ્સ જીવ સતત સતત વિષયોને ઝંખે છે. એટલે વિષયસુખનો સદંતર અભાવ એ આવા જીવને ભારે અનિષ્ટ રૂપ બની રહે છે. તેથી એને માટે આવા અનિષ્ટના કારણભૂત એવો મોક્ષ એ ભવાભિનંદીજીવને અનિષ્ટ ભાસે છે. ને તેથી એના પર દ્વેષ પ્રવર્તે
છે.
ભવાભિનંદી જીવોને તેમાં=મોક્ષમાં અનિષ્ટપણાની બુદ્ધિ ભવસુખની ઉત્કટ ઇચ્છાથી થાય છે. લોકમાં તથા શાસ્ત્રમાં ભવાભિનંદીજીવોની આવી અસુંદરવાતો(=બકવાસ) સંભળાય છે.
ભવાભિનંદીજીવના લક્ષણો પૂર્વે આપણે દસમી બત્રીશીમાં જોઈ ગયા છીએ. મોક્ષઅંગે દ્વેષ અને અનિષ્ટપણાંની બુદ્ધિ આ બંને એકદોષજન્ય છે. ‘મોક્ષ અનિષ્ટ છે’ એવું સૂચવતો ભવાભિનંદીજીવનો લૌકિક બકવાસ આ છે કે- યૌવનના ઉન્માદથી વિહ્વળ થયેલી મદિરાક્ષી સ્ત્રી જ્યાં નથી એને મોક્ષ તો જે જડ હોય તે જ કહે. અમારે મન તો પ્રિયતમા એ જ મોક્ષ છે.
ભવાભિનંદીજીવનો કુશાસ્ત્રમાં થયેલો પ્રલાપ આવો છે કે હે ગૌતમ ! રમણીય વૃંદાવનમાં શિયાળ બનવા મળતું હોય તો પણ સારું, પણ વિષયસુખ વિનાનો મોક્ષ ઇચ્છવો તો ક્યારેય સારો નહીં.
આમાં ‘ગૌતમ' એ ગાલવઋષિએ પોતાના શિષ્યને કરેલું સંબોધન છે. આ ઋષિનું વચન છે, માટે એ શાસ્ત્રનો આલાપ કહેવાય. મોક્ષમાં વિષયસુખ હોવું તો કોઈ દર્શને માન્યું નથી. એટલે
