________________
બત્રીશી-૧૨, લેખાંક-૭૦
૭૫૫ જડશે નહીં. આશય એ છે કે મોક્ષમાં કેમ કર્મબંધ નથી ? એના જવાબમાં તમે કહ્યું કે “પૂર્વે ચૌદમે ગુણઠાણે બંધ નથી, માટે'. હવે અમે પૂછીશું કે “ચૌદમે ગુણઠાણે કેમ કર્મબંધ નથી ?” તો એના જવાબમાં “કારણ કે પૂર્વકાળમાં–તેરમા ગુણઠાણે કર્મબંધ નથી' આવું તો તમે કહી શકવાના નથી, કારણ કે તેરમે ગુણઠાણે તો શાતાવેદનીયકર્મનો બંધ હોય છે. એટલે આમાં તો તેરમે યોગ્યતા હતી, માટે બંધ હતો, ચૌદમે યોગ્યતા નથી, માટે બંધ નથી. આ રીતે જ સંગતિ કરવાની રહે છે, તો મુક્તાત્મામાં પણ એ રીતે જ સંગતિ કરવી ઉચિત છે. એમ નિત્યમુક્તાત્મા માનનારના મતે પણ “એનામાં હંમેશા યોગ્યતા નથી, માટે બંધ નથી, સંસારી જીવાત્મામાં યોગ્યતા છે, માટે બંધ છે' એ રીતે જ સંગતિ કરવી ઉચિત રહે છે.
શંકાઃ “પૂર્વકાળમાં બંધ ન હોવાથી મુક્તને બંધ હોતો નથી” અમે આવું કહ્યું તો તમે “પૂર્વકાળમાં બંધ કેમ હોતો નથી?' આવો પ્રશ્ન પૂછીને અમને ચૂપ કરી દીધા. તો અમે પણ “યોગ્યતા ન હોવાથી મુક્તાત્માને બંધ હોતો નથી' એવો જવાબ આપતા તમને “મુક્તાત્મામાં યોગ્યતા કેમ હોતી નથી ?” આવો પ્રશ્ન પૂછીને શું ચૂપ ન કરી શકીએ ?
સમાધાન : ના, નહીં કરી શકો, કારણકે અમારી પાસે એ પ્રશ્નનો જવાબ છે. તે જવાબ આ છે કે- સંસારીજીવમાં કર્મબંધાત્મક ફળ છે, માટે યોગ્યતા કલ્પવામાં આવે છે, મુક્તાત્મામાં કર્મબંધાત્મક ફળનો અભાવ છે, તો એ યોગ્યતા માનવાને કોઈ કારણ ન રહેવાથી એનો અભાવ સિદ્ધ થઈ જ જાય છે. આ વાત યોગ્ય પણ છે જ. અર્થાત્ કર્મબંધ હોવો-ન હોવો એ યોગ્યતા હોવા ન હોવાના આધારે માનવું એ યોગ્ય છે, કારણ કે બંધ, જે બધ્યમાન હોય એની યોગ્યતાની અપેક્ષા રાખે એવો નિયમ છે. વસ્ત્રાદિને મજીઠ વગેરેનો રંગ જે લાગે છે એમાં આવો નિયમ જોવા મળે છે. આ વાત આપણે
