________________
૭૫૮
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે કારણે જીવમાં નથી ઉપદેશની યોગ્યતા હોતી કે નથી સપુરુષાર્થની યોગ્યતા હોતી. ને તમે જણાવ્યું એમ એને સ્વયં પણ એ ક્યારેય સૂઝતું નથી. વળી ક્યારેક એ કોઈક નિમિત્તને આધીન થઈને સાધુધર્મ સુધીની બાહ્ય આરાધના કરે તો પણ આત્માની દષ્ટિએ એનો કશો લાભ થઈ શકતો નથી, કારણકે મુક્તિદ્વેષ બહુ મોટો પ્રતિબંધક છે. ટૂંકમાં, મળની પ્રારંભિક અલ્પતા પુરુષાર્થનો વિષય હોતી નથી.
પણ એ થવી તો જોઈએ જ, કારણ કે એ ન થાય તો મુક્તિ અદ્વેષ પ્રગટે નહીં. એ ન પ્રગટે તો યોગની પૂર્વસેવા શક્ય ન બને. કારણ કે પૂર્વસેવાનું એ જ પ્રધાન અંગ છે. અને યોગની આ પૂર્વસેવા ન આવે તો યોગ ન આવવાના કારણે એક પણ જીવનો મોક્ષ જ ન થઈ શકે. પણ મોક્ષ થાય તો છે, એટલે એના પાયામાં સહજમળનો બ્રાસ થતો પણ માનવો તો પડે જ. તો એ શી રીતે થાય છે ? એ પ્રશ્ન છે જ.
આવશ્યક એવી પણ જે બાબત પુરુષાર્થનો વિષય ન હોય એ કુદરતી રીતે જ થતી હોય છે... આવા નિયમનું જ જાણે સૂચન ન હોય, એમ ગ્રન્થકાર કહે છે કે જેમ જેમ કાળ વીતે છે તેમ તેમ આ સહજમળ સહજ રીતે - પોતાની મેળે જ ઘટતો આવે છે. અલબત્ કુદરતી કાળક્રમે થતો આ ઘટાડો ખૂબ ખૂબ ખૂબ ધીમી ગતિએ થતો હોય છે. એટલે કે ખૂબ ખૂબ ખૂબ વિરાટકાળ પસાર થાય ત્યારે પણ આ ઘટાડો તો અતિ અતિ અતિ અલ્પ જ થયેલો છે. શ્રી જૈનશાસનમાં વિરાટ કાળને દર્શાવવા માટે પલ્યોપમ, સાગરોપમ, અવસર્પિણીઉત્સર્પિણી, કાળચક્ર, અને પુદ્ગલપરાવર્ત આવા ઉત્તરોત્તર વિશાળ વિશાળ માપો પ્રસિદ્ધ છે. આમાં સહુથી મોટો કાળ પુદ્ગલપરાવર્ત છે જેમાં અનંતકાળચક્ર વીતે છે. આવા અનંતકાળચક્રના બનેલા એક -એક પુદ્ગલપરાવર્ત (- પુદગલાવર્ત- આવર્ત) જેટલો કાળ પસાર થાય ત્યારે પણ સહજમળમાં થયેલો હ્રાસ ઘણો જ ઘણો અલ્પ હોય
