________________
બત્રીશી-૧૩, લેખાંક-૭૨
૭૭૩
પણ પરિણામે મોત આવે છે. એટલે કે પ્રથમ નજરે સુખનું કારણ જણાતું હોવા છતાં પરિણામે બહુ મોટા દુઃખનું કારણ છે. આવું જ મુક્તિદ્વેષની હાજરીમાં થતી સંયમપાલનાદિ ધર્મક્રિયાનું છે. આ વાત એના પરથી જણાય છે કે શાસ્ત્રોમાં=યોગના નિરૂપક ગ્રન્થોમાં વ્રતના દુગ્રહને વ્રતના ગલત રીતે કરેલા સ્વીકારને-પાલનને ગલત રીતે અજમાવેલા શસ્ત્ર, અગ્નિ અને સર્પ તુલ્ય કહેલ છે. જેમ ગલત રીતે વાપરેલા શસ્ર વગેરે ભારે હાનિકર્તા બને છે એમ વ્રતદુર્ગંહ પણ જીવને મોટું નુકસાન કરનાર નીવડે છે. આમાં બે વાતો નોંધપાત્ર છે : (૧) મૂળગાથામાં રહેલા શાસ્ત્રપુ શબ્દનો ગ્રન્થકારે ટીકામાં ધર્મશાસ્ત્રોમાં’ એવો અર્થ ન કરતાં ‘યોગનિરૂપકશાસ્ત્રોમાં' એવો અર્થ કર્યો છે. એટલે જણાય છે કે આ બધી જે વાતો કરવાની છે તે યોગગ્રન્થોના અધિકારી જીવો માટે છે, સામાન્યથી ધર્મનો ઉપદેશ કરનારા ધર્મોપદેશક ગ્રન્થોના અધિકારી જે જીવો હોય તેઓ માટે નહીં. આ અધિકારી જીવો જુદા જુદા હોય ?
પ્રશ્ન ઃ
ઉત્તર : હા, સામાન્યથી ધર્મગ્રન્થોમાં વાલાનામુપારાય ‘બાળજીવોના ઉપકાર માટે આ ગ્રન્થ છે’ એમ જણાવ્યું હોય છે. પણ યોગના નિરૂપક ગ્રન્થોમાં અલગ પ્રકારનો ઉલ્લેખ મળે છે. જેમ કે યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચય ગ્રન્થમાં બીજી ગાથામાં યોગિનામુપારાય ‘યોગીજીવો પર ઉપકાર કરવા માટે આ ગ્રન્થ છે’ એમ જણાવ્યું છે. વળી આગળ ૨૦૯મી ગાથામાં પણ પ્રિવૃત્તના યે ત વાસ્યાધિરિ: એમ જણાવ્યું છે. અર્થાત્ ‘કુલયોગી જીવો અને પ્રવૃત્તચક્રયોગી જીવો જ આના અધિકારી છે' એમ જણાવ્યું છે. જેઓ યોગીઓના કુલમાં જનમ્યા હોય, યોગીઓના ધર્મનું સહજ પાલન કરનારા હોય, કોઈ પણ જીવ પ્રત્યે દ્વેષ રાખનારા ન હોય, ઇન્દ્રિયવિજેતા હોય. આવા બધા ગુણોવાળા જીવો ‘કુલયોગી' છે. તથા ઇચ્છા અને પ્રવૃત્તિરૂપ પ્રારંભિક કક્ષાના અહિંસા-સત્ય વગેરે વ્રત
-
