________________
૭૭૪
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે
પાલન જેમના જીવનમાં હોય તે ‘પ્રવૃત્તચક્રયોગી' જીવો છે. આ કુલયોગી અને પ્રવૃત્તચક્રયોગી જીવોને જ આ ગ્રન્થોના અધિકારી કહેવા પાછળ આવો આશય છે કે
જીવ અનાદિકાળથી ભૌતિકસુખોનો અને પાપોનો ભારે રસિયો છે. આ જ કારણે મુક્તિનો અને મુક્તિના ઉપાયભૂત યોગનોધર્મનો એ ભારે દ્વેષી છે. આ બધા કારણે જીવનું ચોર્યાશી લાખના ચક્કરમાં સતત પરિભ્રમણ ચાલુ જ છે. આમાંથી છૂટવાનો ઉપાય યોગ છે. આ યોગ અલબત્ ધર્મક્રિયારૂપ જ છે. છતાં એ નિરભિષ્યંગ જોઈએ. એટલે કે ભૌતિક ઇચ્છાના વળગણથી મુક્ત જોઈએ. આનો અર્થ એ થયો કે જીવને જો મોક્ષમાં પહોંચાડવો હોય તો એનો પાપોનો રસ તોડી ધર્મનો રસ ઊભો કરવો જોઈએ અને વિષયોનું વળગણ છોડાવી નિઃસ્પૃહતા ઊભી કરવી જોઈએ. પણ વિષયોનું વળગણ છોડાવવું અતિ અતિ મુશ્કેલ છે. એની અપેક્ષાએ પાપોનો રસ ઘટાડી ધર્મરસ પેદા કરવો કંઈક પણ સુકર છે. તે પણ એટલા માટે કે જીવને જે વિષયસુખ જોઈએ છે તે પણ વસ્તુતઃ પાપથી નહીં, પણ ધર્મથી જ મળે છે. એટલે ધર્મગુરુ જીવને જો આ વાસ્તવિકતા સમજાવવામાં સફળ થાય છે તો જીવ ધર્મમાં રસ કેળવવાનો પ્રારંભ કરે છે ને ધર્મ કરતો થાય છે. જો કે આ ધર્મ વિષયસુખની ઇચ્છાથી થયેલો છે તો પણ એ વિષયસુખની ઇચ્છા પર કંઈક ને કંઈક ઘા મારવા સમર્થ હોય છે. વળી પુણ્ય દ્વારા વિષયસુખની સામગ્રી મળવા પર જીવની ધર્મ પ્રત્યેની શ્રદ્ધા-અનુરાગ વધે છે જે પણ એની વિષયેચ્છા પર ઘા મારવા સમર્થ હોય છે. તથા આ ધર્મ સમજાવનાર ગીતાર્થ ગુરુભગવંત પાસેથી ધર્મના સ્થાપક શ્રી અરિહંત પરમાત્માનું સ્વરૂપ વગેરે જાણવા મળે છે. ને તેથી પ્રભુ પ્રત્યે અપાર ભક્તિ ઉલ્લસે છે. ‘મારા ભગવાને આ અનુષ્ઠાન કહ્યું છે' આવી ભક્તિથી તે તે ધર્મક્રિયા કરવાના પ્રભાવે પણ વિષયેચ્છા મોળી પડવા માંડે છે. (હા, જે જીવ
