________________
૭૬૩
બત્રીશી-૧૨, લેખાંક-૭૧ સ્પષ્ટ દેખતા હોય એ જ આવી વાત બેધડક કહી શકે. આ વાત ખૂબ સહૃદયતાથી સૂક્ષ્મબુદ્ધિથી વિચારવી.
એટલે જેમાં ક્યારેય નોંધપાત્ર ઘટાડો પણ ન થાય એવો વિરાટરાશિ નિગોદનો છે જ. પણ જીવમાં રહેલ સહકમળની માત્રા પણ એવી વિરાટ માનવામાં આવે કે ગમે એટલો ઘટાડો થવા છતાં એમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો પણ ક્યારેય થાય જ નહીં, તો તો એક પણજીવનો મોક્ષ થઈ જ શકે નહીં, કારણકે અલ્પમલત્વ અસંભવિત રહેવાથી મુક્તિઅષ-પૂર્વસેવા-યોગ વગેરે બધું જ અસંભવિત બની જાય. તેથી જીવમાં રહેલ સહકમળની માત્રા એવી જ માનવી પડે છે કે જે કાળક્રમે ઘટતાં ઘટતાં નોંધપાત્ર ઘટાડો અનુભવી શકે. ને અલ્પમલત્વની ભૂમિકાએ પહોંચી શકે. અર્થાત્ ઘટાડો ચાલુ હોય તો તો અમુકકાળમાં એ અલ્પમલત્વની ભૂમિકાએ પહોંચી જ જાય. એટલે અનાદિકાળથી આ ઘટાડો જો ચાલુ હોય તો બધા ભવ્યજીવો અલ્પમલત્વની ભૂમિકાએ પહોંચી ગયેલા માનવા જ પડે. કારણ કે એ અમુકકાળ કરતાં તો અનંતાનંતગુણો કાળ પસાર થઈ ગયો છે. પણ એ માની શકાતું નથી. માટે, કુદરતી પ્રક્રિયા રૂપે કાળક્રમે પ્રતિઆવર્ત થતો આ મળદ્દાસ અનાદિકાળથી નહીં, પણ પાછળથી ક્યાંકથી ચાલુ થાય છે એમ માનવું જરૂરી બને છે. એટલે કે ગમે એટલો અનંતાનંતકાળ પસાર થઈ જાય, સહજમળમાં અનંતાનંતમાં ભાગનો પણ ઘટાડો થતો નથી, એ એવો ને એવો તદવસ્થ – અકબંધ જ રહે છે. ને પછી જયારથી ઘટાડો શરુ થાય ત્યારથી અમુકકાળમાં સહજ મળ અલ્પમલત્વની ભૂમિકાએ પહોંચી જ જાય છે. આ અમુકકાળ બધા જીવોનો એકસમાન હોય છે એવું માનવાને કોઈ કારણ જણાતું નથી. જે જીવનું જેવું તથાભવ્યત્વ હોય એ પ્રમાણે એ ઓછો વધુ હોવો સંભવે છે. તેમ છતાં એ અમુક પુગલપરાવર્તથી અધિક તો હોતો નથી જ. અપરિમિત હોતો નથી.
