________________
૭૬૬
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે
ચરમાવર્ત શરૂ થઈ ગયો, પણ વ્યવહારરાશિ પ્રવેશ થયો ન હોવાથી મલઠ્ઠાસની માત્રા વધી ન હોવાના કારણે અલ્પમલત્વ, મુક્તિઅદ્વેષ પ્રગટ ન થયા... એટલે એ પ્રગટ થવાની વાત વ્યવહા૨૨ાશિવાળા જીવો માટે જ છે એવું સમાધાન કરવું જ પડશે. એટલે (૧) અનાદિકાળથી મલહ્રાસ નહીં, અને વ્યવહારરાશિથી મલહ્રાસ, અને (૨) અનાદિકાળથી અતિઅલ્પમળહાસ અને વ્યવહારરાશિથી વિશેષ પ્રકારે મળÇાસ...આ બન્ને વિકલ્પો મરૂદેવામાતા અંગે તો સમાન જ છે. પણ પ્રથમ વિકલ્પ વધારે ઉચિત એટલા માટે લાગે છે કે, એને ‘કાયસ્થિતિની જેમ અમુક વાતો વ્યવહારરાશિની અપેક્ષાએ સમજવી' આવા વિશેષણવતિના વચનનું સમર્થન છે. તથા, અનાદિકાળથી રહેલો સહજમળ નોંધપાત્ર હ્રાસ અનુભવી શકે એટલી માત્રામાં જો છે તો અવ્યવહા૨ાશિમાં ભલેને ગમે એટલો અતિ અતિ અતિ અલ્પહ્રાસ થતો હોય, એ અવ્યવહારરાશિમાં જ નોંધપાત્ર હ્રાસ -અલ્પમલત્વની ભૂમિકાએ પહોંચી જ જશે, કારણ કે અનાદિ સંસારમાં વીતી ગયેલા કાળની કોઈ કમીના છે જ નહીં. આ આપત્તિના વારણ માટે અવ્યવહા૨૨ાશિમાં મળÇાસ હોતો જ નથી, એવું માનવું ઉચિત લાગે છે. અસ્તુ.
આ, શાસ્રવચનોપરથી મેં કરેલું તારણ છે. સંવિગ્ન ગીતાર્થ બહુશ્રુત મહાત્માઓએ સૂક્ષ્મતાથી આ વાત પર વિચારણા કરવા વિનંતી છે. અને કાંઈપણ જણાવવા યોગ્ય લાગે તો મને જણાવવાની કૃપા કરવા વિનંતી છે.
જ્યાં સુધી મુક્તિદ્વેષ હોય છે ત્યાં સુધી તો ઉપદેશ કે ધર્મઆચરણની યોગ્યતા જ હોતી નથી. પણ એ ખસીને અદ્વેષ ઊભો થયો, એટલે આ યોગ્યતા આવે છે. ને એ આવે છે એટલે ઉત્તરોત્તર કલ્યાણની પરંપરા ઊભી થાય જ. વળી મુક્તિના અદ્વેષથી પણ જો કલ્યાણપરંપરા ઊભી થાય છે, તો મુક્તિરાગથી તો શું ન થાય ?
