________________
બત્રીશી-૧૨, લેખાંક-૭૦
૭૫૯ છે. અર્થાત્ એક પુદ્ગલપરાવર્તકાળ પસાર થાય તોપણ એનામાં થયેલો ઘટાડો એવો નોંધપાત્ર હોતો નથી કે જેથી બાકી રહેલો મળ અલ્પમળ’ કહી શકાય અને મુક્તિઅદ્વેષ પ્રગટી શકે. પણ આ રીતે અનેક પુદ્ગલાવર્તમાં નાશ થતા થતા જયારે એ નોંધપાત્ર રીતે ઘટી જાય છે ત્યારે ભાવમળની અભિપ્રેત અલ્પતા થાય છે. આ એવી અલ્પતા છે કે જેથી અત્યાર સુધી જે તીવ્રભવાભિમ્પંગ-પગલાનંદિતા-ભવાભિનંદિપણું-મુક્તિદ્વેષ આત્મામાં પડેલા હતા તે ખસે છે. અને મુક્તિદ્વેષ પ્રગટ થાય છે. ઉત્કટ ભોગેચ્છા-સંસારનું અભિનંદનશીલપણું દૂર થવાથી ઉપદેશ અને પુરુષાર્થની યોગ્યતા આવિર્ભત થાય છે. આને જ પ્રકૃતિનો અધિકાર દૂર થયો, પુરુષનો (- પુરુષાર્થનો) અધિકાર ચાલુ થયો એમ કહી શકાય. વળી, બધા દોષો આ ભાવમળ પર તાગડધિન્ના કરતા હોય છે. એટલે જેમ જેમ ભાવમળનો હ્રાસ થાય છે એમ એમ દોષોનું આંતરિક જોર ઘટતું જાય છે. એટલે કે દોષોનો ક્રમિક હ્રાસ થતો આવે છે. એ થાય છે તો જ ભવ્યજીવનું મોક્ષગમન સંભવિત બને છે.
યોગબિંદુગ્રન્થમાં કહ્યું છે કે – વળી આ રીતે યોગ્યતાનો પ્રતિઆવર્ત અપગમ – હૃાસ પણ સુનીતિથી નિશ્ચિત થાય છે. અને તે અલ્પ થયે ભાવશુદ્ધિ પણ ચોક્કસ થાય છે. વળી યોગ્યતાના ડ્રાસથી પ્રગટેલ આ મુક્તિદ્વેષથી પણ કલ્યાણપરંપરાનો પ્રવાહ ચાલે છે. તો મુક્તિરાગથી એ પ્રવાહ ચાલવામાં કહેવાનું જ શું ?
આમ, મુક્તિઅદ્વેષ, અલ્પમલત્વ, સહજમાનો પ્રતિ આવર્ત થતો હ્રાસ વગેરે વાતો આ લેખમાં આપણે વિચારી. હવે, પ્રતિઆવર્ત સહજમળનો હ્રાસ જે થતો આવે છે તે અનાદિકાળથી ચાલતો આવે છે કે અનાદિકાળથી એ હ્રાસ થતો નહોતો, પણ પાછળથી અમુકકાળથી હાસ થવાનો ચાલુ થયો ? વગેરે વાતો આગામી લેખમાં જોઈશું.
