________________
૭૫૨
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે પણ સૂચવે છે કે ક્ષપકશ્રેણિમાં કર્મોનો નાશ મુખ્ય નથી, પણ યોગ્યતાનો નાશ મુખ્ય છે.
એકેન્દ્રિયમાં જઈને અસંખ્યકાળ રહેનારો જીવ દેવગતિનામ કર્મ વગેરે પ્રકૃતિઓને ક્રમશઃ નિર્મૂળ કરે છે. પણ પછી કાળાંતરે પંચેન્દ્રિયમાં આવવા પર ફરીથી આ પ્રકૃતિઓને બાંધે છે, એટલે કે એની યોગ્યતા નષ્ટ થઈ હોતી નથી. માટે જ આ નિર્મુલનને ઉદ્દેલના કહેવાય છે, પણ ક્ષય નથી કહેવાતો.
ચરમશરીરી જીવને વર્તમાન મનુષ્ય આયુષ્ય સિવાયની કોઈ આયુષ્યકર્મની પ્રકૃતિ સત્તામાં હોતી નથી. અને બંધ તો કોઈનો હવે ક્યારેય થવાનો નથી. છતાં એનો ક્ષય તો ક્ષપકશ્રેણિ માંડે ત્યારે જ કહેવાય છે, એ પૂર્વે નહીં. ચરમવાર આવેલા સાતમા ગુણઠાણાના ચરમસમયસુધી દેવાયુ વગેરે આ ત્રણ પ્રકૃતિઓ સત્તામાં હતી અને આઠમે એનો ક્ષય થઈ ગયો એવું તો છે નહીં. તો એ વખતે એનો ક્ષય શું થયો? ' ઉપશમશ્રેણિમાં તિર્યંચાયુ અને નરકાયુ આ બેની સત્તા નિયમો હોતી નથી જ, છતાં એની સંભવસત્તા કહેવાય છે, એ શા માટે?
આ બંને પ્રશ્નોનું સમાધાન પણ તો મળી જાય છે જો ક્ષયનો અર્થ “તે કર્મપ્રકૃતિની આત્મામાં રહેલી યોગ્યતાનો ક્ષય' એવો અર્થ કરવામાં આવે તો. ચરમશરીરીને ભલે દેવાયુ વગેરે ત્રણના બંધ વગેરે કશું નથી, છતાં એની યોગ્યતા ઊભી જ છે, યોગ્યતાનો ક્ષય તો શ્રપકશ્રેણિમાં જ થાય છે, માટે એ પૂર્વે એનો ક્ષય કહેવાતો નથી. ઉપશમશ્રેણિમાં તિર્યંચાયુ-નરકાયુની યોગ્યતા કાંઈ ક્ષીણ થતી નથી, માટે એની સંભવસત્તા કહેવાય છે, ક્ષય કહેવાતો નથી.
આ બધી વાતો પરથી નિશ્ચિત થાય છે કે ક્ષપકશ્રેણિ એ મુખ્યરૂપે આત્મામાં અનાદિકાળથી રહેલી કર્મની યોગ્યતાઓનો ક્ષય
