________________
બત્રીશી-૧૨, લેખાંક-૬૯
૭૪૯ કામાવેગપૂર્વક કોઈક થાંભલાને આલિંગન કરે તો પણ એ થાંભલામાં કામવાસનાની એક આછી પાતળી રેખા પણ અંકિત થતી નથી. એમ કોઈ ભારે ક્રૂરતાપૂર્વક કરવત વડે થાંભલાને કાપે ત્યારે થાંભલામાં ઊંડે ઊંડે પણ ક્રોધનો કોઈ જ સળવળાટ થતો નથી. કેમ ? કારણ કે થાંભલામાં વેદ કે કષાયની યોગ્યતા જ નથી. ક્ષીણમોહ જીવની પણ આવી જ અવસ્થા હોય છે. વેદ કે કષાયના ગમે એટલા પ્રબળ નિમિત્ત મળે એક સૂક્ષ્માતિસૂક્ષ્મ કહી શકાય એટલો પણ વેદ-કષાય પરિણામ ઊઠતો નથી, કારણ કે એમના આત્મામાં હવે એની યોગ્યતા જ નથી. આ બાબતમાં તેઓ ડિટ્ટો જડ-થાંભલા જેવા જ બની ગયા હોય છે.
પ્રશ્ન : પહેલાં એની જે યોગ્યતા હતી તે શાનાથી નષ્ટ થઈ ગઈ ?
ઉત્તર પહેલાં સાહજિકરીતે (= કુદરતીક્રમે), પછી યોગથી અને છેલ્લે એનો મુખ્ય સંપૂર્ણનાશ ક્ષપકશ્રેણિથી થાય છે.
પ્રશ્ન: તે તે કર્મોનો શ્રેણિબદ્ધ ક્ષય જેનાથી થાય એ લપક શ્રેણી. એટલે ક્ષપકશ્રેણિથી તો કર્મોનો નાશ થાય છે ને ?
ઉત્તર ઃ હા, કર્મોનો નાશ થાય છે ખરો. પણ એ એનું ગૌણ ફળ છે. મુખ્ય ફળ નહીં. વળી કર્મો તો ભોગવવા વગેરેદ્વારા પણ નાશ પામી શકે છે. ક્ષપકશ્રેણિ મુખ્યરૂપે તો કષાયવગેરેની આત્મામાં જે યોગ્યતા રહી છે એનો નાશ કરવા માટે છે ને એટલે એ જ એનું મુખ્ય ફળ છે.
પ્રશ્ન : જો આમ જ છે, તો શ્રપકશ્રેણિના વર્ણનમાં કર્મોની પ્રક્રિયાનું વર્ણન જ કેમ આવે છે ?
ઉત્તરઃ કારણ કે એ પ્રક્રિયાને આપણે છદ્મસ્થો સમજી શકીએ છીએ. કર્મોની પ્રકૃતિઓ, એના બંધ-ઉદય વગેરે, સ્થિતિઘાત-રસ
