________________
૭૩૦
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે ન હોય તે દાન અહીં પૂર્વસેવા તરીકે ઈષ્ટ છે. આ દાન જો પાત્રને અપાતું હોય તો સુપાત્રદાન છે ને દીનાદિને અપાતું હોય તો અનુકંપાદાન છે.
જેમના પોષણની પોતાના શિરે જવાબદારી છે એવા વૃદ્ધ માતાપિતા વગેરેને ભૂખે મરવાના દા'ડા આવે એ રીતે આ દાન આપવાનું હોતું નથી. સીધી વાત છે, પાત્રને કે દીનાદિને પોતે ન આપે તો એટલામાત્રથી કાંઈ એ પાત્ર વગેરે ભૂખે મરવાના નથી, કેમકે એમને આપનાર અન્ય પણ સંભવે છે, જ્યારે માતા વગેરે સ્વપોષ્યને પોતે ન આપે તો એમણે તો ભૂખે જ મરવું પડે. જે લોકદષ્ટિએ નિર્ચે બને. માટે સ્વપોષ્યને તકલીફ ન પડે એ રીતે દાન આપવું. ઘરના છોકરાં ઘંટી ચાટે ને ઉપાધ્યાયને આટો... આવું ન થવું જોઈએ.
પ્રશ્નઃ સુપાત્રદાન કોને આપવું? અને અનુકંપાદાન કોને આપવું ?
ઉત્તરઃ જે વેશ વ્રતને સૂચવે છે એવો ત્યાગીનો વેશ ધરાવનાર લિંગી એ આદિધાર્મિક જીવોને પાત્ર છે. તથા દીનાદિવર્ગ–દીનઅંધ-કૃપણ વગેરેનો સમુદાય એ અનુકંપાને યોગ્ય છે. આમાં પ્રથમ પાત્રદાનને વિચારીએ
આદિધાર્મિક જીવો પારમાર્થિક-અપારમાર્થિક દેવના તફાવતને જેમ પકડી શકતા નથી એમ મતિમુગ્ધતાના કારણે પારમાર્થિક પાત્રઅપાત્રને પણ પકડી શકતા નથી. પાત્રમાં પારમાર્થિકત્વ-અપારમાર્થિકત્વ હોય આવા વિચાર સુધ્ધાંનો અભાવ, અથવા એની પરીક્ષા શું હોય ? એ જાણકારીનો અભાવ, અથવા એ પરીક્ષા કરી શકાય એવા સંયોગ-સામગ્રીનો અભાવ.. આ બધું જ અહીં મતિમુગ્ધતા તરીકે જાણવું. એટલે આ જીવો મુખ્યતયા લોકને અનુસરનારા હોય છે. અને લોકમાં તો કેટલાક અમુક ત્યાગીની ભક્તિ કરનારા જોવા
