Book Title: Lokhandi Khakhna Ful
Author(s): Jaibhikkhu
Publisher: Jaibhikkhu Sahitya Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034416/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BOBO ciuis SA jayabhikhkhuM Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokhaMDI khAkhanAM phUla bekakavara TAiTala bhAga-1 "pa86 pRSTha ane be bhAgamAM patharAyelI 'lokhaMDI khAkhanAM phUla' zrI jayabhikhkhanI prastArayukta aitihAsika navalakathAomAM lokapriya tathA emAMnA keTalAka kathAMzane kAraNe carcAspada banelI kRti che. AjathI lagabhaga be hajAra varSa pahelAMnA samayane kathAviSaya banAvatI prastuta navalakathA itihAsamAM bahu pracalita nahIM evI paNa lekhakadRSTie noMdhapAtra nIvaDelI ghaTanAne kendramAM rAkhIne racAI che. itihAsano taMtu emAM AchopAtaLo che. jaina kathAnakomAM pracalita kathAMzane upayogamAM laIne lakhAyelI A kRti eka siMhapuruSa dharmAcAryanI vAtane varNave che, jeNe eka amAnuSI, bhAnabhUlyA, durAcArI rAjavInA anyAya, atyAcArane dUra karIne dharmanI gayelI pratiSThAnI punaHsthApanA karI hatI. satyanI talavArathI ane dharmanI DhAlathI saMsAranI rakSA karanAra bhagavAna mahAvIra ane buddhane thaI gaye cArasoeka varSa pasAra thayAM hatAM. emaNe pravartAvelo dharma dhIme dhIme samAjamAMthI nirmULa thato jato hato. dharmane nAme vAmAcAra ane anacAra badhe prasarI gayA hatA. dhArmika ADaMbaro ane kalahoe AkhA samAjane gherI lIdho hato. pUjA karatAM pAkhaMDanuM jora vadhI paDyuM hatuM. maMtra-taMtranI bolabAlA hatI. naramegha, pazubali, nagnasuMdarIonI pUjA, madyapAna ane mAMsAhAra dharmanAM aMga lekhAtAM hatAM. dharmanA oThA nIce adharma potAno pagadaMDo jamAvI rahyo hato. deza upara adharmanI eka bhayaMkara zatrusenA kabajo jamAvI rahI hatI. naravI mAnavatAne mAthe bhaya toLAI rahyo hato. evA samaye potAnAM mAna, pada, jJAna ane aMte jIvanane paNa hoDamAM mUkIne dharmanI vinaSTa thatI jatI pratiSThAnI punaHsthApanA karanAra kAlabhAcArya jaina muni Arya kAlaka-nI kathA prastuta kRtimAM vaNI levAI che. jene mana jIvana e samarpaNa yajJanI Ahuti hatI evA A 'kamma zUrA so dhamma zurA' Arya kAlakanI dharma dvArA dezoddhAra ane vizvoddhAranI vibhAvanA ahIM AlekhAI che. (le. naTubhAI Thakkara, 'jayabhikhkha vyaktitva ane vADmaya') jayabhikhu zrI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTa 13/bI, caMdranagara sosAyaTI, jayabhikhkhuM mArga, pAlaDI, amadAvAda-380 009 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jaybhikhkhu Janmashatabdi Granthavali Lokhandi Khakh Na Ful - 1 A Gujarati Historical Novel by Jaybhikhkhu Published by Shri Jaybhikhkhu Sahitya Trust, Ahmedabad-380007 0 sarva hakka prakAza kanA ISBN tRtIya : jayabhikhanuM janmazatAbdI graMthAvali Disembara, 2014 * pR. 18 + 476 kiMmata : rU. ? arpaNa pra kAraka kumArapALa desAI (mAnad maMtrI) zrI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTa 13/bI, caMdranagara sosAyaTI, jayabhikhanuM mArga, pAlaDI, amadAvAda-38009 utkRSTa dharmaArAdhanA ne vizALa sAhityasarjana arpanAra sAkSara zrI jayabhikhunI kalamanA parama cAhaka prabhAvaka rASTrasaMta AcArya zrImad vijayajayaMtasenasUrIzvarajI ma.sA.ne vaMdanApUrvaka sAdara arpaNa mukhya vikatA gUrjara ejansIjha gujarAta vizvakoza TrasTa ratanapoLa nAkA sAme, pa1/2, ramezapArka sosAyaTI gAMdhI mArga, vizva koza mArga, usmAnapurA, amadAvAda-38001 amadAvAda-380013 phona : 2214 9660 phona : 2755 1703 AvaraNacitra : mudraka : kriSnA grAphiksa, 966, nAraNapurA jUnA gAma, nAraNapurA, amadAvAda-380013 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayabhikhkhu janmazatAbdI graMthAvali 1. vikmAditya hemu 3. dilhIzvara 5. premabhakta kavi jayadeva 7. cakravartI bharatadeva 9. lokhaMDI khAkhanAM phUla 1-2 11. zatru ke ajAtazatru 1-2 13. premAvatAra- 1-2 navalakathA 1. bhagavAna mahAvIra 3. mahAmaMtrI udayana 1. phUlanI khuzabo 3. vIra dharmanI vAto bhAga - 1 5. mAdare vatana 1. hiMmate mardA 3. mAIno lAla 2. bhAgyanirmANa 4. kAmavijetA navalikAsaMgraha 6. bhagavAna RSabhadeva 8. bharata-bAhubalI 10. premanuM maMdira 12. saMsArasetu 14. bUro devaLa 2. phUla navaraMga 4. vIra dharmanI vAto bhAga - 2 caritra 1. bAra hAthanuM cIbhaDuM 3. prANI mAro parama mitra-1-2 2. jayasiMha siddharAja 4. maMtrIzvara vimala kizora sAhitya 2. yajJa ane IMdhaNa 4. jayabhikhkhu vArtAsaurabha bALakizora sAhitya 2. tera hAthanuM bI 4. nItikathAo - 1-2 bALasAhitya 1. dIvA zreNI (5 pustikAno seTa) 2. phUlaparI zreNI (5 pustikAno seTa) jaina bALagraMthAvali 1. jaina bALagraMthAvali bhAga - 1 (10 pustikAno seTa) 2. jaina bALagraMthAvali bhAga - 2 (10 pustikAno seTa) prakAzakIya jhiMdAdilIne jIvana mANanAra ane mAnavatAno madhura saMdeza ApatuM sAhitya sarjanAra zrI jayabhikhkhunA janmazatAbdI varSe 'zrI jayabhikhkhu janmazatAbdI graMthAvali'nA upakrame A graMtha pragaTa karatAM ame AnaMda anubhavIe chIe. emanA jIvanakALamAM muMbaI ane kaoNlakAtA jevAM zaheromAM emanI SaSTipUrti nimitte sanmAnanA kAryakmo yojAyA hatA. emaNe sanmAna svIkAryuM paNa ekaThI thayelI 2kamanI thelIno asvIkAra karyo. Ayojakone e rakama savinaya parata karI. AthI sahu mitroe maLIne prajAne jJAna sAthe sAhitya dvArA mAnavatAno saMdeza maLe te hetune lakSamAM rAkhIne 'zrI jayabhikhkhu sAhitya TrasTa'nI sthApanA karI. Ama emanA samayamAM sthapAyela jayabhikhkhu sAhitya TrasTa satata sAhityika ane sAMskRtika pravRttio karatuM rahyuM che. A TrasTa dvArA samAjamAM mAnavatAnA ucca saMskAra prere tevAM ekaso jeTalAM pustakonuM prakAzana karavAmAM AvyuM che. jayabhikhkhunA avasAnanI prathama puNyatithie prAraMbhAyelI jayabhikhkhu smRti vyAkhyAnanI paraMparA amadAvAda uparAMta muMbaI ane bhAvanagaramAM cAlI rahI che. A zaheromAM sAhityakAro ane ciMtakoe jayabhikhkhunA sarjananuM smaraNa karavAnI sAthosAtha koI sAhityika viSaya para vaktavyo ApyAM che. mAnavatAnAM mUlyone jagADatI sAhityika kRtine ke mAnavakalyANanI pravRtti karanArane jayabhikhkhu eNvaoNrDa enAyata karavAmAM Ave che. caMdravadana mahetA jevA sAhityakAra ke zrI araviMda maphatalAla jevA sevAparAyaNa vyaktine A eNvaoNrDa arpaNa karavAmAM AvyA che. pUrvasnAtaka kakSA, anusnAtaka kakSA ane sAhityarasiko mATe prativarSa yojAtI nibaMdhaspardhAmAM sarerAza traNeka hajAra nibaMdho Ave che. tejasvI vidyArthIone jayabhikhkhu smRti caMdraka ApavAmAM Ave che. gujarAta yunivarsiTImAM ane bhAvanagara yunivarsiTImAM snAtaka kakSAe gujarAtI viSayamAM prathama sthAna meLavanAra tathA uttara gujarAta hemacaMdrAcArya yunivarsiTImAM anusnAtaka kakSAe 'bhAratIya sAhitya ' viSayamAM prathama AvanAra vidyArthIne jayabhikhkhu caMdraka enAyata karavAmAM Ave che. vRddha, apaMga ane azakta lekhakane emanuM svamAna ane gaurava jALavIne Arthika sahayoga ApavAmAM Ave che. AvI rIte zrI jayabhikhkhu sAhitya TrasTa dvArA anekavidha pravRttio thAya che. 1991mAM A TrasTanA rajatajayaMti varSanI paNa moTe pAye ujavaNI karavAmAM AvI hatI ane atyAre jayabhikhkhu janmazatAbdI varSa nimitte gujarAtI sAhitya pariSade zrI rAjasobhAga satsaMga maMDaLa, sAyalAmAM yojelA sAhitya-satra samaye e sthaLane 'jayabhikhkhu nagara' nAma ApavAmAM AvyuM temaja jayabhikhkhunA jIvana ane kavanane anulakSIne eka beThakamAM judA judA vidvAnoe 5 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaktavyo ApyAM hatAM. amadAvAdanA TAgora thiyeTaramAM, bhAvanagaranA zrI yazavaMtarAya nATyagRhamAM tathA muMbaInA zrI biralA mAtuzrI sabhAgRhamAM jayabhikhkhuM janmazatAbdI utsavanuM Ayojana karavAmAM AvyuM. A prasaMge jayabhikhunA pa7 graMthonuM prakAzana, jayabhikhkhanA sarjana vize vidvAnonAM vaktavyo temaja jayabhikhuM likhita 'baMdhana ane mukti' nATaka prastuta karavAnuM Ayojana karavAmAM AvyuM. 'jayabhikhunI janmazatAbdI nimitte 'jayabhikhkha: vyaktitva ane vADmaya' aMgeno pri. naTubhAI Thakkare lakhelo graMtha uparAMta 'jIvanadharmI sAhityakAra jayabhikhu' e vize zrI praphulla rAvala likhita pustikA paNa prakAzita karavAmAM AvI. e pachI sAhitya akAdemI ane vaDodarAnI sAhitya saMsthA "akSarA'nA saMyukta upakrame 2009nI 27mI jUne mahArAjA sayAjIrAva yunivarsiTInA phekalTI oNpha ArTsanA seminAra khaMDamAM jayabhikhunI janmazatAbdI nimite parisaMvAda yojavAmAM Avyo hato ane emAM prastuta thayelA vaktavyonuM zrI varSA aDAlajAe 'zIlabhadra sArasvata jayabhikhu' nAme kareluM saMpAdana sAhitya akAdamI dvArA 2012mAM pragaTa thayuM hatuM. janmazatAbdInA saMdarbhamAM 2014mAM punaH eka vizeSa Ayojana karavAmAM AvyuM, jemAM jayabhikhkhanI navalakthAo 'lokhaMDI khAkhanAM phUla' (bhAga-1-2), 'premAvatAra' (bhA. 1-2), 'bUro devaLa', 'zatru ke ajAtazatru' (bhA. 1-2), 'premanuM maMdira " ane 'saMsArasetu" ema kula cha navalakathAo punaH pragaTa thaI rahI che. jayabhikhkhanI prasiddha navala kathA 'premabhakta kavi jayadeva' parathI zrI dhanavaMta zAhe 'kRSNabhakta kavi jayadeva' nAmanuM zrI dhanavaMta zAhe kareluM nATyarUpAMtara pragaTa karyuM ane amadAvAdamAM enA keTalAka nATyAMzo prastuta karyA. A saMdarbhamAM 23mI Disembare muMbaInA bhAratIya vidyAbhavanamAM zrI kumArapALa desAIe lakhelAM jayabhikhunA jIvanacaritranuM vimocana karavAmAM Avaze. jayabhikhu zatAbdI graMthAvali dvArA jayabhikhunI maulika sAhityasRSTi ane tejasvI kalamano AsvAda bhAvakone mANavA maLaze. Disembara, 2014 TrasTImaMDaLa zrI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTa prAkathana I. sa. 194panI e ghaTanA, A purANa prasiddha kathAnA saMdarbhamAM yAda Ave che. dilhInA lAla killAmAM eka mukadamo cAlato hato. bhAratanI e vakhatanI sArvabhauma sattAdhArI aMgreja sarakAra e calAvatI hatI. Aropa hato dezadrohano : jarmanI ane jApAnanI madada laIne hiMdane kabaje karavAno. AropIo hatA kepTana zAhanavAja, kepTana dhilona ane kepTana sahagala, eka musalamAna, eka zIkha ane eka hiMdu. dezabhakta netAjI subhASacaMdra bojha bhArata sarakAranI najarakedamAMthI bhAgI chUTIne gupta veze jarmanI thaI jApAna pahoMcI gayA hatA; ane tyAMnAM rAjyonI madadathI emaNe tyAM AjhAda hinda phoja sthApI hatI; ane bhAratamAMnI aMgreja saltanatanA hAthamAMthI dezane svataMtra banAvavA bhArata tarapha kUcakadama zarU karI hatI. A traNe jaNa A AjhAda hinda phojanA ephasaro banyA hatA ane eTalA mATe emanA upara dezadrohano Aropa mUkavAmAM Avyo hato. jo e traNa takasIravAra Thare to, e pachI bIjAM aneka upara kAma calAvavAnuM hatuM. A vakhate A phojane jApAnIonI sAthI lekhavAmAM AvI ane paM. javAharalAla naheru jevAe paNa paDakAra karyo ke agara AjhAda hinda phoja hiMdamAM Ave, to sahuthI pahelo enI sAme laDanAra huM haIza. (zrI guNavaMtarAya AcAryata "zrI subhASacaMdra bojha' pR. 170) A AjhAda hiMda phoja , AsAmanI sarahade, cheka ImphAlanA moracA sudhI AvI, paNa varasAde khAnAkharAbI sarjI, ne e hArI. enA senApatio ne sainiko aMgreja sarakAranA hAthamAM keda pakaDAyA. zrI subhASacaMdra bojha eka vimAnamAM jApAnanA pATanagara Tokiyo tarapha pAchA pharatAM vimAnI akasmAtamAM mRtyu pAmyA. bhAratanI aMgreja sarakAre A pakaDAyelA dezapremIo upara dezadrohano Aropa mUkI kesa calAvyo. e vakhate paM. javAharalAla naheru ane saradAra vallabhabhAI paTele emano bacAva karavA badhuM karI chUTavAno nirNaya karyo. zrI bhulAbhAI desAI e kesanA mukhya vakIla tarIke medAne paDyA. teoe jaNAvyuM ke AropIo dezabhakto che, ne teono Azaya mAtra dezane svataMtra karavAno hato; dezadroha karavAno na hato. A mukaddamAnA divasomAM be hajAra varSa pahelAM thayelA, eka dharmavIra amane yAda AvyA. jemaNe, eka bhAnabhUlyA durAcArI rAjavInA anyAya ane atyAcArane dUra karIne, dharmanI gayelI pratiSThAne punaHsthApavA mATe : potAnA mAnane, potAnA padane, potAnA jJAnane ane aMte potAnA jIvanane hoDamAM mUkyuM hatuM. emanuM nAma Arya kAlaka ! jemanA vize aneka kiMvadantIo cAlI rahI che. emanA zaurya ane svArpaNabharyA vyaktitvane ane utkaTa dharmapremane nahIM samajI zakanAra koI koI emane mana phAve te upanAma Ape che, ne mana phAve tema emanA mATe lakhe che kathe che. AvA eka Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMhapuruSanI navalakathA lakhavAnI aMtaramAM preraNA jAgI. A mahAna dharmavIra Arya kAlaka. emanI navalakathA te 'lokhaMDI khAkhanAM phUla.' kAlaka mULe kSatriya rAja kumAra . vaibhava ane vilAsa para virAga AvavAthI e jaina sAdhu thayA. temanI sAthe temanI bahena sarasvatI paNa sAdhvI thaI. sarasvatI jema guNa ane zIlamAM caDiyAtI hatI, tema e rUpa-sauMdaryavatI paNa bahu hatI. enA upara Asakta banIne ujjainInA rAjA gardabhilluM enuM apaharaNa karyuM. eka sAdhvInuM apaharaNa eTale dharmane pratyakSa paDakAra. rAjA tapasvIono ane emanA Azramono jUnA vakhatathI rakhevALa gaNAto. Arya kAlake mahAjanane, maMtrIone, sAmaMtone, nagarAdhyakSone rAjA pAse mokalyA, ne emanI mAraphata dharmamAM dakhala na karavA ane AvA ghora apakRtyathI pAchA pharavA vinaMtI karI; paNa kAmAMdha ane sattAMdha rAjAe koInuM kaMI na sAMbhaLyuM. Akhare Arya kAlaka pote gardabhillanI pAse gayA to rAjAe emanI krUra mazkarI karI, ane dharmanI duhAI, mAnavatAnI yAda ane dayAnI bhIkhane Thokare caDhAvI. Arya kAlake ene samajAvyuM ke ekanI svataMtratA bIjA parataMtratA na hovI ghaTe; ekano harSa bIjAno viSAda na hovo ghaTe; prajAnuM raMjana ane rakSaNa kare te ja sAco rAjA ! paNa madAMdha rAjAe emanI eka paNa vAta na sAMbhaLI; UlaTuM AcAryano ghAta karavA emanA para hAthI chUTo mUkyo. satyanA Agraha mATe tyAM marI javuM ke satyanI punaHsthApanA mATe jIvI javuM A be vAtomAMthI kAlakasUrie bIjI vAta pasaMda karI ane emaNe tyAM ja pratijJA karI ke, kAdava-kIcaDamAM AnaMda mANatA bhUMDanA jevA : anyAya, atyAcAra ane adharmanA kardamamAM DUbelA A adharmI rAjAno huM sarvanAza karIza ! pachI to sAdhuveza tajIne AyeMgaru bhAratamAM Thera Thera pharyA. emaNe lokone ane lokanAyakone kahyuM : 'dareka rAjA pAse mahAna Adarza hovo ghaTe. deza, prajA ane pazu para ene pUratuM vahAla joIe. enAmAM ananya dharmaniSThA hovI ghaTe. janatAnI vANI ne vedanA tarapha enuM mukha hovuM ghaTe ane je rAjA AthI avaLuM vartana kare ene dUra karavo ghaTe. rAjA gardabhillu atyAre kurAjavI banyo che. ene dUra nahIM karo to tamAro dharma nAmazeSa banI jaze.' paNa zAsakoe prajAne dAbI dIdhI hatI, eTale baLavAna gabhilla sAthe laDavA koI taiyAra na thayuM. emaNe pharI pharI saune samajAvyuM : bhAratano sArvabhauma Adarza AdhyAtmikatA che, dharma che. rAjA dharmanI rakSA karanAro che. rAjanItinuM ahIM zAstra che ne e anusAra ja rAja cAlI zake; game tevI baLavAna rAjasattA para svayaM e niyamo badalI na zake. paMDito, dharmaguruo ane zAstrajJonuM e kAma che. gardabhilla pote dharmane uvekhe, e kema bane ? dharmanI AvI upekSA karanArane to jera karavo ja ghaTe. paNa Arya kAlakanuM kathana kevaLa araNya-rudana jevuM nIvaDyuM ! Akhare emaNe dharmarakSAnI khAtara pote ja jhukAvI dIdhuM : e madAMdha sattAne dUra karavAno nirNaya karyo. A vakhate siMdha prAntano eka elacI emane maLI gayo. e elacInI madadathI e siMdha prAntamAM pahoMcI gayA. tyAM I. sa. pUrve 120-115thI zako tyAM AvIne vasyA hatA. zakone emanuM zAsana hatuM. teone potAnI zakti ane vidvattA dvArA Arya kAlake prasanna karyA. A vakhate jogAnujoga evo banyo ke je zakazAhInA Arya kAlaka mahemAna hatA, enA para zakazahenazAhanI nArAjagI UtarI ne sAmAnya gunA aMge eNe e zAhIne ane bIjA zAhIone paNa dehAMtadaMDanI sajA karI. Arya kAlake A takano lAbha lIdho. emaNe zakazAhIone samajAvyuM, ke A rIte maraNane zaraNa thavA karatAM dezatyAga karIne cAlyA javuM sAruM. zakazAhIone laIne AcArya gabhillane parAsta karavA bhAratavarSamAM AvyA. I. sa. pUrve ekaso varSano e samaya. zakonI sahAyathI emaNe saurASTra kabaje karyuM, ne pachI ujjainI para hallo karyo. mukhyatve AryagurunI kuneha ane emanA yuddhakauzalathI parAkramI rAjA gardabhillu hAryo ne keda pakaDAyo. sahunI mAnyatA hatI ke Arya kAlaka gabhillane garadana mAraze, paNa teoe tene kSamA ApI. zakazAhIne avaMtI bhaLAvI dharmanI ANa ApIne kahyuM ke dharA dharmane vaza che; dharmane TakAvazo tyAM sudhI ja tamAruM zAsana Takaze. A pachI pote sarasvatI sAdhvIne laI pharI pAchA vana-jaMgalamAM sAdhudharma pALavA cAlyo gayo. phakta cAra varSa pachI zakarAjAne harAvI vikramAditya gAdIe Avyo. ATalo kathAsaMkSepa che. *** itihAsanI eka mahAna ghaTanAne laIne racAyelI A navalakathA che. itihAsanA AchA-pAtaLA taMtune AdhAre vaNAyelI A navalakathAno AraMbha vikramathI so varSa pahelAM thAya che. bhAratamAM e vakhate gaNataMtra, janapada, rAjA ne rAjanyanAM rAja cAlatAM hatAM, paNa dhIre dhIre ApakhudI ne ekahaththu sattAno lAbha sahu zaktizALI sAmrAjyone vaLagyo eTale dezanI ekatA khokharI banI. paradezIo Ano sAro lAbha uThAvavA lAgyA. hUNa, zaka, RSika, yavana, palava vagere jAtioe ahIM AvIne potAnAM thANAM jamAvyAM. sikaMdare bhAratapraveza vadhu saraLa karyo ne samrATa caMdraguptanA samayathI yavana ne grIka suMdarIo sAthenA lohIsaMbaMdho baMdhAvA mAMDavA. A rIte jyAre bhAratamAM vilAsa, vaibhava ne vikAranuM sAmrAjya jAmyuM hatuM, te kALe dezanI rAjasattAne moTAmAM moTo AMcako ApanAra A banAva banyo. 9 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujjainInA mahApratApI rAjavI gardabhillu urphe darpaNasenanI badhe bolabAlA hatI. e rAjA maMtradhara hato ane eNe potAnI zaktithI sAmaMto, saradAro, mahAjano ane bIjA badhAne vazIbhUta karyA hatA, gulAma jevA banAvI dIdhA hatA ! enA kaThora zAsana sAme koI AMgaLI paNa cIMdhI zakatuM nahi. AgaLa kahyuM tema, sAmarthyano A atireka saMyamanI avahelanA karavA prerAyo : rAjA darpaNarsane kAlakAcAryanI bahena sAdhvI sarasvatInuM haraNa karyuM. AnI sAme kAlakAcArye paDakAra karyo : tho rakSati rakSitaH dharmanuM je rakSaNa kare che, tenuM ja dharma rakSaNa kare che. paNa A adharma tarapha AkhA jamAnAe beparavAI dAkhavI. sahu zaktine namI paDyAM. pArakI balA veThavAnI taiyArI koIe na batAvI. AcAryane thayuM : zaktinuM AvuM gumAna na utArAya to pRthvI para rAvaNarAjya sthapAI jAya ! paNa jyAre AvA bhayaMkara adharmane paDakAravA koI bhAratIya rAjya taiyAra na thayuM, to kAlakAcArya paradezamAM madada levA gayA pApane game te rIte DAmavAnI temanI pratijJA hatI. A vakhatanI ApaNA dezanI sthiti sikaMdaranI caDhAInuM varNana kaMIka spaSTa kare che. dharma ahIM mahAna vastu lekhAto; dezanI kalpanA jhAMkhI hatI. gaNataMtro aneka hatAM, paNa prajAkIya bhAvanAno Avega dhIro hato. prAMtamAMta vacce bhAre vaimanasya pravartatuM hatuM; are, magadhamAM janArAone prAyazcitta levAnuM kahevAmAM AvatuM ! alabatta, dharmanA nAma para eka thavAnI moTI zakyatA ahIM hatI ne ahIMnA zANA AgevAno dharmanA samIkaraNa mATe, navacetanA mATe vAraMvAra prayatna karatA paNa jovAtA; ekabIjAnA avatArone, sUtrone, kathAsiddhAMtone ekatra karavAmAM AvatA; paNa kaMI vaLatuM nahIM. varNa, jAti, prAMtavAdanA khaDaka sAthe bhAratanI ekatA vAraMvAra Thokara khAtI hatI. : Arya kAlakanA jIvanamAM eka vAta pade pade dekhAya che : kartavyapAlana mATe satata Agraha. kartavyanI vedI para zahIda thaI javuM emane mATe saheluM che, paNa kartavyanI jarA paNa upekSA thatI hoya to e emane mATe asahya banI jAya che. kartavyahInatAno bhAra e veThI na zakatA. eTale, jyAre paNa aMtaramAMthI kartavyano sAda UThato tyAre koInI paNa sahAyanI AzA ke apekSA rAkhyA sivAya, teo cAlI nIkaLatA. e ja kartavyabhAnathI prerAIne teo gardabhilla jevA mAMtrika, tAMtrika ane zaktinA puMja samA rAjavInI sAme thayA. na koI sAthI, na koI saMgI ! potAnAM potAnAM nahi, ne dharmapAlakone dharmanI khevanA nahi ! AvA reDhiyALa yugamAM dharma pratyenI ATalI kaDaka kartavyabhAvanA kharekhara dhanyavacana mAgI le che. 10 Arya kAlakanA jIvananuM mUlyAMkana e rIte thavuM ghaTe. : sAdhu mATe rAjanItimAM paDavAno niSedha che; paNa dharmarakSA mATe koIka sAdhupuruSane kyAreka rAjanItinA agni para cAlavuM anivArya banI jAya che : A ghaTanA e vAtanI sAkha pUre che. vijayanagarano itihAsa ApaNI sAme che. mahAtmA vibhISaNanI purANakathA ApaNI najara sAme che. e vakhate AryavIro jANe ema ja kahe che : "bAdazAhI to be ghaDInAM coghaDiyAM che, pRthvI pATe amara che, puNya ne puNyavaMtAM' (kavivara nhAnAlAla) *** A kathAmAM AvatI maMtra-taMtranI vAto AjanA vijJAnanA yugamAM vAcakone kadAca nahi game, paNa maMtra-taMtra paNa eka vijJAna che, eTalo khulAso ahIM karavo basa che. Aje paNa AvA aneka camatkAro jovA jANavA maLe che. gardabhilla rAjA koNa hato, kayA vaMzano hato, e hajI itihAsathI cokkasa thaI zakyuM nathI, paNa prabaLa mAnyatA e che, ke e paradezI lohIno aMza hato; enA manamAM bhAratIya saMskRtinA saMskAro sAva ochA hatA. ene keTaleka sthaLe pravezI rAjA kahyo che. A vakhate ghaNAM gaNataMtro hatAM, paNa e jarjarita svarUpamAM hatAM; emAM vAdavivAdo eTalA cAlatA ke koI kAmano aMta Avato nahi, ane vitaMDAvAda eTalo cAlato ke kAma karyA vagara ja sabhA pUrI thaI jatI ! zaka Adi jAtio kAlakAcAryanA vakhatamAM navI AvI nahotI; I. sa. pUrve chaso varSathI e AvatI thaI hatI, ne varNavyavasthAne eNe dUra rAkhI hatI, I. sa. pUrve 150nI AsapAsa koNa jANe bhAratamAM keTalIya jAtio AvIne vasI gaI hatI. zaka ahIM AvyA tyAre paMjAbamAM yavanonuM rAjya hatuM. yavanone zakoe ja tagaDyA hatA. bhAratanAM prAMtarAjyomAM rAjanIti sAthe dharmanIti bhaLI hatI, ne eNe bhAratanA patanamAM moTo bhAga bhajavyo hato. sikaMdara pachI maurya zAsanakALe khuba sukha-zAnti prasAryAM. paNa chellA kAyara maurya rAjA bRhadrathanuM enA senApati puSyamitra zRMge khUna karyuM, ne zRMga vaMza sattA para Avyo. A vakhate uttarapazcimanA dvAramAMthI ghaNA paradezIo bhAratamAM AvyA. zaMga sattAe madhyadezanA yavano ane zako-huNone khALavA ghaNo yatna karyo, paNa bahu kaMI thaI zakyuM nahi. dhArmika vivAdo khUba vadhyA. dareka dharmavALo potAnA dharmane mahAna banAvavA mathavA lAgyo ne sAthe bIjA dharmane halako pADavA lAgyo. eka zRMga rAjAe prAcIna 11 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bauddha stUpone khaMDita paNa karyAM hatAM. bhAratIya bauddhoe videzI bauddho (zako ane huNo)ne bolAvI zaiva maMdiro khaMDita karAvyAM. A kathAnAM banne pAtro - Arya kAlaka ane rAjA gardabhila--gaNa rAjyanAM che. A vakhate paMjAba, rajapUtAnA ne saurASTramAM gaNarAjyo hatAM, satalajanA nIcA kAMThA para yaudheyanuM majabUta gaNarAjya hatuM. himAlayanI taLeTImAM paNa gaNarAjya hatuM. mAlavagaNa paMjAba choDI caMbala para vasyo hato. gaNataMtronI nabaLAIno lAbha laIne rAjanya rAjA thayo. chevaTe e janAdhIpa yA nareza banyo. jema prajA nirbaLa thatI gaI, ema rAjA potAnAM mULa UMDAM ghAlavA lAgyo. pachI to rAjA vaMzAnugata thayo. e vakhate dharmanA eka dhUmaketuthI dharA kaMpI. itihAsanAM A AchAM aMdhArAM-ajavALAMne AdhAre meM A navalakathA racI che : ane emAM e vakhatanI dezanI sthitine vaNavAno yathAzakya prayAsa karyo che. rAja koTathI pragaTa thatA suprasiddha dainika patra "jayahiMda 'nA saMcAlaka zrIyuta bAbubhAIe saLaMga vArtA lakhavAnuM nimaMtraNa pAThavyuM ane temanA patramAM lAMbI navala kathA tarIke prathama A vArtA pragaTa thaI. vartamAnapatra mATenI vArtAnA tANAvANAmAM ane graMthastha thatI vArtAnA tANAvANAmAM thoDo phera hoya che. eTale A vArtAne graMthastha karatI vakhate emAM thoDo pheraphAra karyo che ane ene khUba khUba maThArI che. A kAryamAM mArA vaDIlabaMdhu zrI ratilAla desAIe ane vidvAna pro. rAjaparAe kImatI madada karI che. e sahuno huM RNI chuM. AzA che, vizALa paTane AvarI letI A kathA vAcakone gamaze. tA. 20-12-19pa9 - jayabhikhkhuM savAI sAhityakAra jayabhikhkhuM keTalAka lekhako evA hoya che jemanAM lakhANomAMthI jIvananAM mUlyo ApoApa UpasI Ave che. keTalAka lekhako evA paNa hoya che je potAnA vaktavyamAMthI jIvananAM mUlyo upasAvI Ape che ane bIjA keTalAka evA paNa hoya che jemanI kRti pote ja mUlyarUpa hoya che. 'jayabhikhanu' prathama prakAranA lekhaka hatA. te jIvanadharmI sAhityakAra, hatA. teo gaLathUthImAM dharma ane tenAM mUlyo laIne AvyA hatA paNa temanI dharmanI vyAkhyA vizALa hatI. jIvanane TakAvI rAkhanAra baLa tarIke temaNe dharmane joyo hato ane tethI emanI vArtAo, navalakathAo ane anya sAhityano viSaya dharma ke dharmakathA rahela che. tAttvika rIte joIe to koI dharma mAnavatAthI vimukha hoto nathI. mANasa teno upayoga ke arthaghaTana potAnI anukULatA mujaba mAnavajAtaka siddhAMta tarIke karIne kleza vahore che. 'jayabhikhu" jaina dharmanA lekhaka che ane nathI. che eTalA mATe ke zramaNa bhagavAna mahAvIranA upadezane ahiMsAnI vyApaka bhUmikA upara samajAve che ane teo jaina dharmanA lekhaka nathI tenuM kAraNa e ke jaina kathAvastumAMthI sAMpradAyika tattva gALI nAkhIne teo mAnavatAnI sarvamAnya bhUmikA upara tene mUkI Ape che. dA.ta., 'bhagavAna RSabhadeva'mAM mAnavadharmanuM Alekhana samAjane zreyaskara mArge dore tevuM che ane kAmavijetA sthUlibhadramAM jaina dharmanuM svArasya pragaTa karI batAvyuM che. te ja rIte 'vikramAditya hemu mAM islAma ane 'premabhakta kavi jayadeva'mAM vaiSNava dharmanuM hArda samajAvyuM che. A prakArano abhigama gujarAtI lekhakomAM 'jayabhikhkhuM 'e darzAvyo che te AjanA binasAMpradAyika mAholamAM khAsa noMdhapAtra che. 'jayabhikhu'nI vArtAonAM zIrSaka vAMcIne koIne ema lAge ke te dharma-upadezaka che; paraMtu temanI kalamamAM joza che eTalI ja citrAtmakatA che. AthI temanI vArtAo bALako, kizoro ane prauDhone paNa game che. sarasa ane sacoTa kathanazailI bhAvakone suMdara rasabharyuM sAhitya vAMcyAno AnaMda Ape che. temaNe lakhelI 'vikramAditya hemu', 'bhAgyanirmANa', 'dilahIzvara' vagere aitihAsika navalomAM vakhaNAyelI 'premabhakta kavi jayadeva' che. vaiSNava saMpradAyane bAdhaka na nIvaDe ane premalakSaNA bhaktine pUro nyAya maLe e dRSTie emaNe kavi jayadevanuM pAtrAlekhana karyuM che. jayadeva ane padmAnA premanuM temAM kareluM nirUpaNa temanI sarjanazaktinA viziSTa unmeSarUpa che. temaNe kizorone masta jIvanarasa pAya evI 'javAMmarda" zreNInI sAhasakathAo ApI che, je ApaNA kizorasAhityamAM kImatI umerArUpa che. tRtIya AvRtti samaye ' jayabhikhUnI A atyaMta lokacAhanA pAmelI aitihAsika navalakathAnI tRtIya AvRtti pragaTa karatAM AnaMda anubhavIe chIe. A kAryamAM sahayoga ApavA mATe gUrjara parivAranA AbhArI chIe. 11, navembara, 2014 - TrasTImaMDaLa jayabhikhkhuM sAhitya TrasTa Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . A & 2 A 0 4 che = R. te = = 3 K ) 8 (o 5 o 0 A A 6 0 - che ' temanA saMkhyAbaMdha vArtAsaMgrahomAM 'mAdare vatana', 'kaMcana ane kAminI', "yAdavAsthaLI', pArakA gharanI lakSmI', 'premapaMtha pAvakanI javAlA', 'zulI para seja hamArI' vagere saMgraho dhyAnapAtra che. jemAMnI utkRSTa vArtAono saMcaya have prasiddha thaI rahyo che. temanI TUMkI vArtA lakhavAnI paddhati sIdhI, sacoTa ane kathanapradhAna hoya che. vArtAkAra tarIkenI temanI bIjI viziSTatA jUnI paMcataMtra zailImAM temaNe lakhelI jaina, bauddha ane hiMdu dharmanI prANIkathAomAM pratIta thAya che. dIpakazreNI ane ratnazreNI paNa lokapriya thayelI che. ja ththo ane guNavattA baMnemAM 'jayabhikhkhuM 'nuM bALasAhityakSetre pradAna mAtabara che. sacoTa saMvAdo, suMdara takhtAlAyakI ane ucca bhAvanAdarzanane kAraNe emaNe lakhelAM nATako reDiyo ane raMgabhUmi upara saphaLa prayoga pAmela che. temaNe zramaNa bhagavAna mahAvIranuM 'nigraMtha bhagavAna mahAvIra' nAmanuM caritra ApeluM che. zailInI saraLatA, vigatonI pramANabhUtatA ane vastunI bhavyadAtta prerakatAne kAraNe e kRti ucca koTinI sAhityika pratiSThA pAmelI che. jayabhikhunA vipula sAhityasarjanamAMthI cayana karIne emanuM utkRSTa sAhitya navA rUpe prakAzita thAya che, teno AnaMda che. dharma jIvanavyApI havA che. tene kalAnI moralImAMthI phUMkavAnI phAvaTa bahu thoDA lekhakomAM hoya che. 'jayabhikhkhuM" e kArya prazasya rIte bajAvI zakyA hatA. aneka sAMpradAyika saMketone temaNe potAnI sujhathI buddhigamya banAvI ApyA che. dharmakathAnA khokhAmAMthI lekhakanI dIptimaMta sauSThavabharI kalpanA vRttionA saMgharSathI bharapUra prANavaMtI vArtA sarje che ane vividharaMgI pAtrasRSTi UbhI kare che. ApaNuM dharmakathAsAhitya preraka ane rasika navalakathA mATe keTalA moTA pramANamAM kAco mAla ApI zake tema che tenuM nidarzana munazInI navalakathAonI mAphaka jayabhikhunI paurANika navalakathAo paNa karI rahI che. 'jayabhikhkhanuM vyaktitva lohacuMbaka jevuM ane svabhAva TekIlo hatAM. te narmadanI paraMparAnA lekhaka hatA. vArasAmAM maLatI paitRka saMpatti na levI, nokarI na karavI ane lekhanakAryamAMthI je maLe temAMthI gujarAna calAvavuM e nirNayo temaNe e jamAnAmAM jyAre lekhakanAM lekha ke vArtAne puraskAra ApavAnI prathA baMdhAI na hatI tyAre karyA hatA. sAhasa, jhiMdAdilI, nekI ane vaphAdArInI vAto emanI pAsethI kadI khUTe nahi. temanA vyaktitvamAM paNa e guNo hovAthI temanuM snehI vartuLa moTuM hatuM. temano svabhAva paragaju hato. dukhiyAnAM AMsu lUchavAmAM temane AnaMda Avato. mAnavatAnA hAmI jayabhikhu samartha sAhityakAra hatA paNa vyakti tarIke savAI sAhityakAra hatA. 2008 - dhIrubhAI ThAkara 0 6 ' anukramaNikA 1. mahAguruno Azrama 2. AzramanI viziSTa vyaktio 3. aMbujA 4. nAda-gardabha 5. zaktimAM vasatI ezakti kAlakanuM manomaMthana 7. mAyAnagarI 8. mahAcakrapUjA 9. bhAgI chUTyAM 10. navI duniyAmAM 11, je jenuM te tene 12. mAyokaMcuke 13. mara kaTa ane madirA 14. avantinA be dUta 15. mane bhUlI jaje ! 16. be ghoDAno savAra 17. kAlaka ! kuhADIno hAtho thA ! 18. lokhaMDI puruSa 19. sunayanAnuM arpaNa 20. e rAtane prabhAta na hota to21. sAganA paMthe 22. alabelI urjanI 23. naranAM zikArI 24. siMha ke ziyALa ? 25. alakA manekA banI 26. hA hatta hatta ! 27. pRthvIno prabhu 28. hADakAMno mALo 29. pratijJA 30. pratizodhano pAvake 31. parabhoma tarapha prayANa 32. saptabhUmi prAsAda 33. strI je che te nathI 0 5 ' ha 0 4 ha = je ha = che - 0 in PS 5 - 0 - - che 0 - - 6 che 6 - 0 *' t - ' lm ' 0 ' 0 w + nt + = 5 + ke. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 56 ' ' ' ' che lokhaMDI khAkhanAM phUla @ @ @ @ . = 6i = 45, = u t[1 = = 4 0 ($ 34. mAnanAM bhUla ghaNAM 35. strI zaktino paraco 36. mahAtmA nakalaMka 37. taja sarIkhI tIkhI, re DholA 38. mahAtmAe kahelI nItivArtA 39, tAre te tIrtha 40. mInanagaramAM 41. akAruM amarapada 42. rAja guru banyo 43. paMcataMtrano paricaya 44. kasoTI kALo asavAra 46. jiMdagI hAravA mATe nathI 47. AkharI nirNaya 48. bairUtanuM bhUta 49. pati-patnIno svAmIbadalo 50. maghAnuM nATaka 51. mastakano upayoga para. saurASTranI dharatI para pa3. maghA-bairUtanuM apaharaNa 54. maghAnI mukti 55. amane suvarNa Apo ! paka. jyAre AryakAlaka aMtarano lAvA ThAlave che 57. guptacaronI pravRtti 58. vijaya-prasthAna pa9, balamitra ane bhAnumitrA 6. AzA-nirAzA 61. lokhaMDI khAkha 62. aNanama yoddhAo 63. dharmakSetre-kurukSetre phi4. saMkalpanI siddhi 65. dharmane zaraNe kaka kathA evuM kahe che ke - $ = $ 6i A dha A @ ' = 0 che = = = . ( . d = . h = 6 = di 6 = e = = e = = = = Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAgarano Azrama vikrama saMvata cAlu thavAne hajI vAra hatI ane ene cAlu karanAro rAjA vikrama bhaviSyanA pAraNAmAM poDhaDhyo hato. sikaMdaranI caDhAI thaI gaI hatI ane eNe dezamAM navAM mUlyAMkano janmAvyAM hatAM, eNe ghaNA navA rastA, ghaNI navI vidyAo, ghaNA navA zAsako ane ghaNuM navuM jJAna-vijJAna bhAratane bheTa ApyuM hatuM. A saMparkanI moTI asara rAja kuLomAM ane strIkuLomAM paDI hatI. rAja kuLo laDAInI navI rIta zIkhyAM hatAM ne strIkuLa no zaNagAra zIkhyuM hatuM. bhAratanI strI je sAva sAdI rIte keza oLatI e aneka prakAranuM kezaguMphana karavA lAgI hatI. mAthuM nAnuM ne aMboDo moTo-kezasaMgopananI A nUtana paddhatie janma lIdho hato : ane phATaphATa thatA yauvana para jyAM haMmezAM eka sAdI paTTI baMdhAtI hatI, tyAM kasavALI kaMcukI AvI hatI. paradeza jovAnI ane ene vize jANavAnI utkaMThA pedA thaI AjanI jema e vakhate nagaro vadhye jatAM hatAM, ne dezanA dhanavaibhavanI e pArAzIzI banyAM hatAM. chatAMya vanavagaDAmAM ane araNyamAM hajI bhAratanA saMskAra dhanano vAraso jaLavAI rahyo hato. ghaTa, paTa ne caTanA Atmika vaibhavavALA mahAna AtmAo ene rasI rahyA hatA ane tyAM bhAratanI maulika saMskRtinuM saMrakSaNa hajI cAlu hatuM. hajI araNyomAM RSio hatA, maharSio hatA. hajI RSipatnIo hatI ne RSisaMtAno hatAM. hajI Azramo hatA. AzramomAM hajIya ahiMsA hatI. hajIyA vidyAsuvarNano tyAM vinimaya hato. hajIya tyAM rAya-ka eka Asana para besatA. 18 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajIya vanavagaDAnAM vAsI haraNAM RSionAM caraNa pAse besatAM, ne teonI paDakhe ja mAtra eka adhovastra ke eka laMgoTI paherI rAjaputro ane zreSThIputro vidyAdhyayana mATe gurucaraNa sevatA. RSio A mAnavabALa ane mRgabALa - baMne para sarakhuM heta ThAlavatA, kAraNa ke teo nirlobhI ne niHspRhI hatA. saMskAra ne suvidhA vinAnA mAnavIne e pazuthI hIna lekhatA. A maharSiono hAtha yAcanA mATe IzvaranI sAme paNa UThato nahi ane emanI bhikSAvRttimAM cakravartInA jeTalI khumArI hatI. anna svIkAranAra jANe dAtA para upakAra karato, anna ApanAra ApIne potAne jANe dhanya mAnata, evI manodazA hajIya pravartatI hatI. AzramomAM nyAya, satya ne RtunuM jIvana hatuM. prema, zaurya ne svAdhInatAno ahIM saMdeza hato. ahIMnuM nAnuM cakaluM paNa garviSTha bAjanI zaktine paDakAratuM, ne vakhata Avye paDamAM paNa UtaratuM. yuddha thAya to e khapI jatuM, paNa dAsatva na svIkAratuM. AvA vajanizcayI nAnA nirbaLa cakalAnuM nirjIva mAMsa paNa zakarA bAjanA peTamAM pesI pokAra pADatuM. ahIM mANasa vajjarano hato. bhAvanA svarganI hatI. jIvana sneha ne svArpaNanuM hatuM. pApa dAsatvanuM hatuM. dharma, artha ane kAma traNe hatAM : paNa chellAM be pahelA ekane AdhIna rahIne sevavAnAM hatAM. AjanAM mANasa karatAM e vakhatanA AzramanAM mora, popaTa ne menAM suMdara jIvana jIvatAM. ramavAnI uMmare ramatAM, prema karavAnI uMmare prema karatAM, mAbApa thayAno mahimA jANatAM ane pachI yogathI ne zAMtithI jIvanano aMta mANatAMtyAM daMbha nahoto, vikAra nahoto, hAyavoya nahotI. A AzramapIThomAM veda, upaniSada, zruti-smRti bhaNAvavAmAM AvatAM. kAvya, nATaka, caMpU, AkhyAnaka, AkhyAyikA, gIti-saMgIti, dharmanIti, rAjanIti ne samAjanIti zIkhavavAmAM AvatI. gRhasthanAM bALane jIvana-vyavahAranuM ane kAmazAstranuM jJAna paNa ae niHsaMkoca apAtuM. A AzramomAM jIvananI eka vIsI ke eka paccIsI sudhI rAjaputro, brahmabaTuo ke vaizyaputro nivAsa karatA. A AzramapadomAM suvarNadvIpa, tAmraparNa, tibeTa, nepALa, brahmadeza, dakSiNadeza, koMkaNa, kaliMga ne mithilAthI vidyArthIo AvatA ane nyAya, smRti, alaMkAra, kAvya, koSa ne jyotiSano abhyAsa karatA. teo pocI mATI para ke sUko ghAsa para pathArI karatA. lAkaDAnAM ozIkAM rAkhatA. eka Teka jamatA. e sivAya jyAre mana phAve tyAre gAyanuM dUdha pIne zudhA ne tRSA baMne bujhAvatA. ahIMnA brahmacArI vidyArthIo mATe vIsa varSanI uMmara sudhI strInuM moM jovuM pApa lekhAtuM. A Azrama to grAma-nagaranA pAdarathI thoDe cheTe Thera Thera jovA maLatA ane have AvI rahelI navI havAmAM to nagaramAM paNa keTalAka guruo pahoMcI jaIne AvAsomAM Azramo sthApatA thayA hatA. paNa e vidyA-vANijyanAM dhAmo kahevAtAM, ane araNya-AzramonA vidyArthI karatAM e vidyArthIo halakI kakSAnA lekhAtA. moTI carcA-sabhAomAM ane rAjasabhAomAM e agragaNya sthAna meLavI na zakatA. araNya-Azrama ane nagara-Azramo uparAMta chellA vakhatathI nirjana vanomAM keTalAka navA Azramo sthapAyA hatA. A mAnasavighAnA yA maMtra-taMtra ane abhuta vidyAonA Azramo hatA. camatkArika prayoga ane iMdrajAla vidyA, mAraNa, kAraNa ne uccATana, svapnazAstra, nimittazAstra, zukanazAstra vagerenuM ahIM jJAna apAtuM. ahIM game te praveza meLavI na zakatA. praveza meLavavA mATe AkarI tAvaNImAM tapavuM paDatuM ane vIsa varSathI uparanA yuvAnone ja ahIM sthAna maLatuM. vidyArthI sAthe vidyArthinIo paNa ahIM rahetI. navayauvanamAM AvelAM brahmacaryanA tejathI opatAM A vidyArthI-vidyArthinIone haraNAMnI jema haratAMpharatAM jovAM eya jIvananuM suphaLa ke netrano parama AnaMda hato. magadhanI pavitra pAMca TekarIo vacce Avo eka suprasiddha zrama Avelo hato ane 'guruNAM guru " mahAmAno e Azrama kahevAto. 'guruzAM guru" e mahAguru mahAmaghane RSioe ApeluM biruda hatuM. koI paNa cAlAka vidyArthI ke nakharAMbAja vidyArthinI A gurune chetarI na zakatAM. A ajaba vidyAo zIkhavA ghaNI vAra vedapAThI AzramomAMthI khuda RSio brahmabaTuonA vezamAM AvatA, paNa guruNAM gurunI najara paDatAM ja emanI badhI banAvaTa khullI paDI jatI ane guru kAna pakaDIne A navA celAne bahAra hAMkI mUkatA. emanI kRpA mahAna hatI. ema kopa paNa mahAna hato. mahAguru kahetA ke huM to manathI corI pakaDanAro chuM. emAM jo AMkhano upayoga karuM to to gunegAra vyaktine marye ja chUTako ! A Azrama lagabhaga chUTochavAyo cAreya yojanamAM patharAyelo hato ane enA pravezadvAra para AvelI sAdhakakuTImAMthI siddhakuTImAM pahoMcatAM hoziyAra vidyArthIne lagabhaga cArapAMca varSa vItI jatAM. keTalAke to aDadhe raste ja rahetA : ane keTalAka to pravezadvAranI sAdhakakuTImAMthI daza DagalAM paNa AgaLa vadhI na zakatA. 2 | lokhaMDI khAkhanAM phUla mahAguruno Azrama D 3 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to siMhaNanuM dUdha che. yogyatA vinAnA pAtramAM paDaze to pAtra phATI gayA vinA rahevAnuM nathI. pAtra banavuM ke apAtra sAbita thavuM e saunA potAnA hAthanI vAta dareka yuvAna ke yuvatIne prathama sAdhakakuTImAM rAkhavAmAM AvatAM, ne tyAM temanI zArIrika zaktinI tapAsa thatI. koI paNa aMganI khoDakhAMpaNavALAne to tyAM praveza ja na maLato. - zarIrasauSThave, zarIrasauMdarya ne zarIrabaLa - traNe ahIM parakhavAmAM AvatuM. A badhuM hovA chatAM jo phephasAM nabaLAM hoya, AMkho vikArI hoya ne udara bagaDeluM hoya to ene paNa pAchA pharavuM paDatuM. - guruvarya haMmezAM kahetA ke mArI vidyA kAco pAro khAvA jevI che. e mATe sAdhakanAM phephasAM hAthI jevAM, AMkha garuDa jevI ne peTa kAlAgni jevuM hovuM joIe, to ja mArI mAnasI vidyA maLI zake, ane pacI zake : nahi to vidyAnuM ajIrNa thAya. ane ATalI parIkSA pachI vidyAnA arthIne samUhamAM eTale ke kumArakumArikAonI vacce mUkavAmAM Avato. badhA eka sAthe rahetAM. eka sAthe snAna karatAM. ekasAthe jamatAM ne eka sthaLe sUtAM. navayauvananI tAjagI dareka sAdhakanA deha para ramyA karatI. jIvananI vasaMta Rtu samI yauvana avasthAnA AMbe koyalo TahukyA karatI. kAmadeva potAnAM tA kAma-bANa laIne ahIM ajANyo ghUsI Avato. koI vAra tIra paNa calAvato. zarUAtamAM koI koI sAdhakanA aMtaranA tAra raNajhaNI UThatA, ene nehavINAnA jhaMkAra saMbhaLAtA, ene mana bapaiyAnI vyAkuLa vANI karNagocara thatI. paNa A vidyAnAM arthI kumAra-kumArikAo ugra sAdhana dvArA dhIre dhIre kAmadevanAM tIrone vyartha banAvatAM ane saMyamanI mUrti banI rahetAM. thoDe dahADe badhuM tophAna zamI jatuM. nirvAta dIpanI jema sahu svastha banI jatAM. adhyayana-zreNI AgaLa vadhatI. duniyAmAM pAMce AMgaLIyo sarakhI hotI nathI. saghaLAM phUlanAM dila lokhaMDI hotAM nathI. koI phUla aNadhArI rIte tophAnamAM sapaDAI jatuM. e phUla avastha banatuM ane mugdha banIne bIjA phUlanAM aMgo tarapha nIrakhyA karatuM. gurune A vAtano tarata mAnasa saMdeza maLato. e phUlone vidyA maLatI baMdha thatI eTaluM ja nahi, paNa tevAM pataMgiyAMne sAdhakakuTI choDI devI paDatI. guru kaMI A sAdhako para cokI pahero na rAkhatA. teo koI koI vAra acAnaka AvI caDhatA, ane tyAre avazya kaMI navAjUnI thaze, evI bhIti sarvatra vyApI jatI. mahAguru bhayane vidyAzikSaNanI prAthamika bhUmikA mAnatA. e koI vAra laheramAM hoya tyAre sAdhakone uddezIne kahetA : 'ahIM to je raheze, e ApabaLathI raheze; nahi to sagA bApathI paNa nahi rahI zake. mArI vidyA keTalIka vAra teo vividha prakAranA laMgoTa laIne AvatA. sahu chAtrone ekatra karatA ane vidhavidha laMgoTanI yogyatA pramANe vaheMcaNI karatA. A yogyatA mATe koI pratyakSa parIkSA nahotI. guru potAnA aMtazcitrathI sAdhakanI sAdhakatAno nirNaya karatA. keTalAkane vastranA laMgoTa ApatA. ghaNAne lAkaDAnA laMgoTa ApatA. koI koIne tAMbAnA laMgoTa paNa ApatA. prathama prakArano laMgoTa badalI zakAto. bIjA be prakAranA laMgoTo badalI na zakAtA. guru pote pharI vAra AvIne potAnI hAjarImAM e badalI jatA. eka vakhatanI vAta che. mahAguru ekAeka dhasamasatA AvyA. emanAM netro lAlaghUma hatAM, ne nAka para kapaDAMnI paTTI bAMdhI hatI. tAmra laMgoTavALAM cAra vidyArthI-vidyArthinIone laIne teo parvatanI UMcI Toca para gayA. ahIM cAre jaNAne iSTa-smaraNanI thoDI taka ApIne parvata parathI nIce khINamAM gabaDAvI mUkyAM. na dayo, na mAyA !. badhe hAhAkAra vartI gayo. are, mahAguru kaMI ghelA to thayA nathI ne ? A to mAnavahatyA karI kahevAya ! pachI thoDIka vAramAM guru pAMca prakAranAM dudhapAtra laIne AvyA : ekamAM AkaDAnuM dUdha, bIjAmAM uMbarAnuM dUdha, trIjAmAM vaDanuM dUdha, cothAmAM siMhanuM dUdha ne pAMcamAmAM gAyanuM dUdha hatuM. A pAMca prakAranAM dUdhathI Azrama svaccha karavAmAM Avyo. A pachI gurue nAke bAMdhela kapaDuM choDatAM kahyuM : hAze, have durgadha gaI. nAka phADI nAkhyuM. vyabhicArIonA jevI durgadha bIjA kazAmAMthI AvatI nathI. saghaLA mahAvikAromAM kAmavikAra bahu bUro che, bahu bhayaMkara che. badhuM naSTa-bhraSTa karI nAkhe.' A vakhate sahue jANyuM ke A kumAra-kumArikAoe Azramane abhaDAvyo hato. AvAM pataMgiyAMone mATe mahAgurunI AjJA hatI, ke temaNe turatAturata Azrama choDI devo; paLa mATe paNa Azramane apavitra karavAno koIne haka nathI. A mAnasa vidyAno Azrama hato. ahIM AcAranA doSa karatAM vicArano doSa jarAya mahAguruno Azrama [ 5 4 E lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ocho bhayaMkara na lekhAto. guru kahetA ke hIna vicAra ja hIna AcArano janaka bane che, tethI durguNa karatAM durguNano vicAra vizeSa bhayaMkara che. A vikAra pataMgiyAM manamoja mANatAM hatAM. e badhAM ema mAnatAM hatAM ke ApaNane koNa pakaDavAnuM che ? corInAM bora bhAre mIThAM lAge che ! paNa mAnasa vidyAnA dhAraka guruthI kAMI echAnuM rahetuM nathI. maranAranAM mAbApoe paNa mahAgurune kahevarAvyuM ke ame AvAM jetu saMtAnothI zaramAIe chIe. Apane amArAM saMtAna soMpatI vakhate ja ame kahyuM hatuM ke A kizoronAM lohImAMsa tamArAM, hADakAM amArAM ! ame temanAM asthinI zodha karIe chIe. A banAva pachI jevAM tevAM vidyArthI ke vidyArthinI AzramamAM bharatI thavA mATe AvatAM aTakI gayAM, ane je AvatAM te saheja paNa vicAranI kamajorI thaI jAya, ke vagara pUchayegAchare ghara bhaNI ravAnA thaI jatAM. A kumAra-kumArikAo saMyukta sAdhakakuTImAM amuka samaya gALyA pachI vaLI pAchAM alaga thatAM ne alaga alaga AzramomAM abhyAsa karatAM. A Azramo sAdA hatA ane e nadIkAMThe ke saghana vanakuMjomAM patharAyelA rahetA. ahIM AvanAra sAdhake prANAyAmano abhyAsa karavA mATe, yogavidyAnAM prAthamika aMgarUpa pUraka, kuMbhaka ane recakano abhyAsa karavo paDato. A prakAro have pachInI sAdhanAnA mULAkSaro rahevAnA hatA. ahIM sAdhakanI mAnasika parIkSA levAtI, ciMtA, bhIti, saMzaya ane krodha, e cAranI cakAsaNI thatI. sAdhaka A cAra para jeTalo kAbU batAvato, teTalo teTalo AgaLa vadhato. dhIre dhIre sAdhakamAM ullAsa, nirbhayatA, zraddhA ane prema pragaTa thatAM. A pachI badhA sAdhako 'darpaNabhavana mAM dAkhala thatA ne tyAM netrazaktinA vikAsanuM kArya cAlu thatuM. mahAguru kahetA, 'A netra-sAdhanA pachI tamArAmAM e zakti AvavI joIe ke talavAra laIne mAramAra karato Avato zatru tamArI AMkhathI AMkha milAve ke pALelA zvAna jevo thaI jAya : khAuM khAuM karato dhasyo Avato sAta dahADAno bhUkhyo vAgha ke chaMcheDAyelo kALo nAga A netrazakti pAse svataH ThaMDogAra banI jAya !" AmAM paNa bhUmadhya dRSTicakranA sAdhako to bhAre kamAla karI zakatA. game tevA virodhI sAthe, enA kapALa vacce najara noMdhIne jyAre A sAdhako vAta karatA tyAre e virodhI svataH potAno mata choDI kaho te mata svIkAravA taiyAra thato. dharmanA upadezako A sAdhanAne bahu mahattva ApatA. dharmapracAra mATe moTA rAjavIone potAnA matamAM lAvavA mATe A sAdhanA upayogI thatI. vidhavidha dharmomAMthI AvelA ghaNA sAdhako ATalI vidyA hAMsala karyA pachI, pAchA pharI jatA. e kahetA ke AgaLanI vidyA amAre mATe bahu upayogI nathI ! paNa jANakAro jANatA hatA, ke AgaLa eka evI vajaparIkSA AvatI hatI, jemAM besavAnI A rIte cAlyA janAranI pAse taiyArI nahotI. keTalAka dhIrajavALA dharmopadezako AthI thoDA AgaLa vadhatA. ahIMthI AgaLa vadhanAranI 'aMtacitra'nI parIkSA ApavI paDatI. pratyeka sAdhake have pachI potAne zuM sAdhya karavuM che, enuM spaSTa citra mana dvArA mahAgurune pahoMcADavuM paDatuM. guru paNa eno svIkAra ke asvIkAra mana dvArA ja karatA, ane mAnasa saMdeza dvArA saMmati pAThavatA. A 'aMtazcitra'nI parIkSAmAM paNa saphaLatA karatAM niSphaLatAno khUba saMbhava raheto. mana-vAMdaruM jhaTa kabaje na thatuM. A pachI "anAhata cakra'nI sAdhanAmAM praveza thato. manane sthira karavAnI kaLA atyAra sudhImAM sAdhaka meLavI leto, paNa have tene icchita vicAra para mana sthira karavAnI kaLA hastagata karavI paDatI. potAnI vicAra laharIo jagatanA pratyeka padArtha para vahetI karavAnI zarUAta ahIMthI thatI. jagata jene camatkAra mAne, jAdu mAne, maMtrabaLa mAne, yaMtraprabhAva mAne, iMdrajALa mAne evI zaktio have ahIMthI pragaTa thavA lAgatI. ukaraDAmAM gulAbanI sugaMdha pedA karavAnI ane gAMDAne DAhyo karavAnI tAkAta paNa sAdhakamAM pragaTa thatI. paMcabhUtanAM je pAMca mahAna tattvo : pRthvI, jala, vAyu, agni ane AkAza - emAM A sAdhanAthI parivartana ANI zakAto, A mAnasa vidyAno sAdhaka jyAM agni na hoya tyAM agni, jyAM jaLa na hoya tyAM jaLa pedA karI zakato. paramANuo para e niyaMtraNa karI zakato. A vidyAnI utkRSTa sAdhanAthI to jalataraNI vidyA, tejovezyA ke agnistaMbhakaLA ke zItalekSA jevI vighAo paNa hastagata thatI. kahe che ke gAMDItUra banelI nadIne A sAdhaka eka yavanAprahAramAtrathI AgaLa vadhatI thaMbhAvI zakato. tejolezyAvALo sAdhaka pratispardhIne Ubho ne Ubho bALI zakato. agnistaMbhanathI agni bALavAno svabhAva bhUlI jato, eka pukha paNa emAM paDI hoya tevuM ne tevuM rahetuM. mahAguruno Azrama 7 6 lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlakanI bahenanuM nAma sarasvatI hatuM. darpaNanI bahenanuM nAma aMbujA hatuM. kAlaka sIdhA svabhAvano zILo yuvaka hato. darpaNa enA karatAM vadhu bAhoza ane tejasvI lAgato. pahelI najare darpaNa sahune AMjI nAkhato. jyAre kAlaka bahu dekhAva karavAmAM na mAnato. e prathama darzane ThaMDo lAgato. game tevA moTA dIvAnI nIce jema nAnuM evuM paNa aMdhAruM rahe che, ema rAja kumAra darpaNanI sAdhanAnI A antima kasoTI mATe eka apavAda bolato hato. kuzaLa darpaNe mahAcakrarAtri prasaMge potAnI bahena aMbujAne ja paryakazAyinI banAvI hatI, ane e rIte vikArathI potAnuM rakSaNa karyuM hatuM ! paNa bhalA, manathI jagatane mApanAra mahAguru mahAmaghathI koI vAta kyAre paNa ajANI rahI che, ke Aje raheze ? A vidyArthI sAdhake svarganA nivAsIo sAthe ane pAtALanAM paDozIo sAthe saMparka sAdhI zakato. basa, mahAmAnasI vidyAno krama ahIM aMtima zreNIe pahoMcato ane ghaNAkharA vidAya laI jatA. mahAguru paNa teone AgaLa mATe Agraha na karatA. paNa jANakAro jANatA hatA ke hajI sopAna zreNInI eka rahasya-sAdhanA bAkI hatI. alabatta, AmAM harakoIne praveza na maLato. emAM khAsa pasaMda karelAM sAdhaka-sAdhikAo praveza pAmatAM ne temane paNa eka mahAparIkSA ApavI paDatI. A sAdhako mATe eka mahAca krarAtri AvatI. dareka sAdhaka mATe e agniparIkSA jevI nIvaDatI. A mahAcakramAM pharI sarakhI vayanAM, sauSThavabharyA ne suMdara yuvAna-yuvatIo ekatra thatAM. guptatA e A sAdhanAno mULa maMtra hato. jIvanA bhoge ja e guptatA bhedI zakAtI, eTale e saMbaMdhI nizcita rUpe kaMI kahevuM muzkela hatuM. paNa lokavadattI evI hatI ke e mahAcakrarAtrie yuvaka-yuvatI nAca karatAM, somarasa pItAM ne ekabIjAnAM cittane game tevAM yuvaka-yuvatInAM joDakAM racatAM. vilAsa, viSaya ane vikArane sAmethI AmaMtraNa ApavAmAM AvatuM. madharAta pachI A yugalo nagna dehe eka pathArImAM sUtAM, ne tyAre mahAguru mahAmaghe potAnI kuTI baMdha karI, samAdhi caDhAvIne besatA. sAdhaka yugalanuM eka rUvuM paNa vikAra ke vAsanAthI kaMpe to mahAgurune tarata eno bhAsa thaI jato ane bIjA divase e yugalane AzramamAMthI jAkAro maLato ! vikAranA tamAma hetuo hoya, chatAM jemAM vikRti na jAge, e sAcI sAdhakanI siddhi! svarganI raMbhA paNa enuM rUMvADuM pharakAvI na zake. A aMtima sopAna zreNInA mahAsAdhakomAM be sAdhakoe sahunuM dhyAna savizeSa kheMcyuM hatuM. e banne rAja kumAro hatA ane potAnI A sAdhanAmAM e pUrepUrA saphaLa nIvaDyA hatA. eka hato magadhano dhArAvAsano rAja kumAra kAlaka ane bIjo hato ujjainano rAjaputra darpaNa ! mAnavabhAvanI sArthakatA jevA nayanasuMdara ne cAritra suMdara A be kumAro hatA. gurudeve A baMne kumAronI sAdhakatA joIne baMnenI bahenone uttarasAdhaka tarIke sAthe rahevAnI anujJA ApI hatI. A banne rAjaputro jevA rUpanA avatAra ne zaktinA bhaMDAra hatA, tevI ja rUpavAdaLI ne zaktimaiyA jevI e bannenI bhaginIo hatI. 8 lokhaMDI khAkhanAM phUla mahAgurano Azrama 1 9. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzramanI viziSTa vyaktio mAnasa vidyAnA pAragAmI mahAguru mahAmadhe Aja prAtaHkALamAM ja potAnA be vahAlA ziSyone siddha kuTImAMthI mAnasa saMdeza dvArA potAnI samakSa nimaMtryA hatA. ziSyo siddha kuTImAM nahotA. teo thoDe dUra potAnI madadanIza bahenone potAnI vidyA batAvavAmAM magna hatA. rAja kumAra kAlake kamaLabIja vAvIne eka ghaTikAmAM kamaLa ugADavAno prayoga karato hato, jyAre rAja kumAra darpaNa eka ghaTikAmAM AMbo ugADI be ghaTikAmAM potAnI bahena aMbujAne AmraphaLa khavarAvavAnI pratijJA karI beTho hato. baMne jaNA potapotAnI kaLA darzAvavAmAM magna hatA. baMne kumArikAo khUba ja tatparatAthI e nihALI rahI hatI. sarasvatI kahetI ke kamaLa mArA aMboDAmAM zobhaze. aMbujA kahetI ke zobhAthI kaMI peTa bharAya che ! ame to mIThAM mIThAM AmraphaLa cUsIzuM. A pachI baMne vacce suvAsa sArI ke bhojana zreSTha enI carcA cAlI rahI hatI. guruno mAnasa saMdeza baMnene ahIM saMbhaLAyo. kAlaka Ubho thayo, eNe javAnI taiyArI karI, tyAre darpaNa kahyuM : | 'hamaNAM jaIe chIe. je kAma lIdhuM te pUruM karyuM chUTako karavo, e mahAgurunuM prathama zikSAsUtra che.' 'gurunA zikSAsUtra karatAM guru pote mahAna che.' kAlake sAmo javAba vALyo, 'guru pote bolAvatA hoya tyAre game te kAma hoya, paNa te aDadhe rAkhIne javuM joIe.' kAlake vadhumAM kahyuM, paNa darpaNa to potAnA kAmamAM mazagUla hato. siddha zreNImAM AvyA pachI e gurunI hAjarImAM vAraMvAra javuM pasaMda karato nahi. eNe 'gurujIne aMtazcitrathI saMdezo mokaluM chuM ke ame ahIM besIne ApanA AdezanuM ja pAlana karI rahyA chIe. kArya pUrNa thaye tvarAthI AvIe chIe.' 'bhAI, tuM guruno lADakavAyo che, eTale tane badhuM cAle. vaLI RSi-saMskRtinA to jIva tame nahi ne ? amArI gaLathuthImAM ja emane to pAvAmAM AvyuM che ke 'gurUrbahmA, gururviSNu !' kAlake kahyuM, chellA zabdomAM thoDI Takora hatI. Takora mArmika hatI ane e jaIne darpaNanA marmabhAgamAM tIranI jema vAgI. darpaNa atyAra sudhI nIcuM mastaka rAkhIne kAma karato hato. eNe ekadama mastaka UMcuM karyuM ne prativAdanI taiyArI karato hoya tema haLave hAthe rezamI julaphAMne samAya. - darpaNa kharekhara nayanasuMdara yuvAna hato. enI mukhamudrA manohara ane tejasvI hatI. dehayaSTi sAmAnya rIte bhAratIya kSatriyomAM na maLe tevI pracaMDa ane kadAvara hatI. zarIrano varNa paNa ati goro hato. AMkho bhUrI hatI. moMnI phADa jarA moTI hatI. jaDabAM UpaselAM hatAM. darpaNe deha para vyAghacarma vIMTaDyuM hatuM ne keDe suMdara cInAMzuka(rameza)no laMgoTa bAMdhyo hato. guru tAmra, kASTha ne sUtaranI laMgoTaparIkSAmAMthI pasAra thayelAne cInAMzukano laMgoTa paheravAnI anujJA ApatA. darpaNa cInAMzukano laMgoTa dhAraNa karato, eno ene garva hato. e suvarNanI yajJopavIta rAkhato. rAja kumAra tarIkenA enA vaibhavanuM e cihna hatuM. | zikhA mATe mahAguru mahAmagha virodha karatA. anya AzramomAM zikhA anivArya lekhAtI. ahIM pravezadvAra para ja mahAguru mahAmatha potAnA hAthe zikhA dUra karatA. e kahetA, mAnasa vidyAnA upAsakanuM brahmaraMdhra khulluM hovuM joIe, zikhA emAM vighna kare potAnuM moTuM suMvALI kezavALIvALuM mastaka halAvato darpaNa bolyo : 'kAlaka ! siddhakuTImAM Avyo, paNa tArI vicAra-zuddhi na thaI. A kUtaruM A boDanuM ane A rIMcha A guphAnuM emAMthI tame loko UMcA ja na AvyA ane emAM ja paradezIo phAvI gayA. tuM RSikuLanuM saMtAna ane ame eSikuLanA ! mithyA garvanI A tuccha bhAvanA tArAmAM hajI bharI paDI che e jANI mane ghaNuM du:kha thAya che. Aja sudhI mAnasa vidyAnI dhUnamAM meM tArI A vAtano radiyo Apyo nahoto. Aje ApuM chuM. sAMbhaLa !' AzramanI viziSTa vyaktio 1 1 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'paNa gurune aMtazcitra dvArA saMdeza to mokalI Apyo ke nahi ?' rAjakumAra kAlake mukha para malakATa lAvIne kahyuM, ene paNa lAgyuM ke pote darpaNanA marmabhAga para prahAra karyo che, ane e ThIka thayuM nathI. rAjakumAra kAlaka paNa paricaya karavA jevI vyakti hatI. e darpaNa jeTalo dhoLo--zvetAMga--nahoto, paNa eno raMga suvarNavarNo ne manohara hato. darpaNanA jeTalo e UMco kAThAdAra nahoto, chatAM enI UMcAI pramANasara hatI. darpaNanA damAmadAra deha pAse mANasa aMjAI jato, namI paDato; jyAre kAlakano deha zAMta, gaMbhIra ane prasanna madhura hato. mANasa enI pAse AvavA icchato ne mitratA karavA mAgato. ene mAthe lAMbA kALA keza, kapALe tilaka ane lalATa aSTamInA caMdra jevuM tejasvI hatuM. kahevAtuM ke benA svabhAvanI be judI khAsiyato hatI. darpaNa sAmenI vyaktine kaThoratAthI paNa vaza karavAmAM mAnato, kAlaka ane sukumAratAthI mitra banAvavAmAM rAcato. kAlakanI vAta na sAMbhaLatAM darpaNa bolyo, 'aMbujA, ApaNA kuLanI vAta tuM paNa sAMbhaLI le. sarasvatI ! tAro bhAI to mAne ke na mAne, paNa tuM amArA kuLagauravanI gAthA sAMbhaLI le. bhAratanA kSatriyonI yugapurANI kamajorI emanuM mithyAbhimAna che. emane e khUba naDI che ane hajI paNa khUba naDaze." bhUta ane bhAvinI vANI bhAkhato hoya ema darpaNe potAnI tejasvI AMkho sarasvatI ane aMbujA para mAMDatAM kahyuM. kAlake A vAprahArano javAba na vALyo. ene IMTano javAba paththarathI maLyo hato. sAmo prativAda paththarathI ja zakya hato, je pariNAme nirarthaka hato. sarasvatI ane aMbujA paNa bhinna bhinna vyaktitvavALI chatAM tejasvI yuvatIo hatI. baMne hajI sudhI naiSThika brahmacAriNI hatI ne potAnA baMdhuone mana-vacanathI anusaranArI hatI. sarasvatI namaNI nAjuka vela jevI hatI. kokila jevo kaMTha, mayurI jevuM nRtya ne devacakalI jevI e ramatiyALa hatI. enuM rUpa agarabattInI dhUmrasera jevuM hatuM. dekhAya ochuM, maheke vadhu. aMbujA AMkhane bharI nAkhanAra rUpavAdaLI hatI. enAM aMgo kaMIka sthUla ane jonArane moha upajAve tevAM hatAM. e dhAre tyAM potAnA sauMdaryanI sattA cAlI zakatI. e strI hatI, paNa badhA puruSo enI pAse potAnuM puruSatva dAkhavI na zakatA. enA 12 D lokhaMDI khAkhanAM phUla jAjaramAna vyaktitva pAse game tevo puruSa paNa dAsatva anubhavato. aMbujA suraasurane vibhramamAM nAkhanArI mohinI hatI. potAnI kALI AMkho kAlaka tarapha nacAvatI aMbujA darpaNa tarapha joIne bolI : 'darpaNa ! ApaNane ghaNA Aryetara kahe che. huM ghaNI vAra pUchavA dila karatI. Aje kharekharI taka AvI che. A sarasvatIne paNa khyAla Avaze. kAlakanI icchA hoya to sAMbhaLe, nahi to guru pAse jaIne vahAlo thAya.' aMbujAnA rUpamAM zastrapAtanI zakti hatI, ema enAM vAkyomAM paNa talavAranI tIkSNatA hatI. darpaNe potAnI vAta zarU karI. 'aMbujA ! ApaNe vasiSTha maharSie utpanna karelA vaMzanAM chIe. ApaNI utpattinI kathA ghaNI purANI che, paNa jANavA jevI che. maharSi vasiSTha brAhmaNa hatA, e vakhate vizvAmitra nAmanA kSatriya rAjA hatA.' eka vakhatanI vAta che. vizvAmitra rAjA pharatA pharatA vasiSTha RSinA AzramamAM AvyA. vasiSThe temanuM khUba svAgata karyuM, khUba AdarasatkAra karyo, bhAre jamaNa jamADyAM, moMghA mukhavAsa ApyA, moTI paherAmaNI karI. vizvAmitra vasiSThane pUchyuM : tamArA jevA RSinA TUMka AzramamAM A rAjAnA vaibhava kyAMthI ?' vasiSTha bolyA : 'e badhA pratApa A zabalA gAyanA che. e kAmadhenu che.' rAjA vizvAmitra bolyA : 'oha, AvI aizcaryavALI gAya tamArA jevA sAdhurAmone tyAM na zobhe. e to rAjadaravAje zobhe; mATe je joIe te dhana lo, ne gAya Apo.' vasiSTha kahe, 'e gAya to rAMkanuM ratana che. na maLe.' vizvAmitra kahe : 'huM rAjA chuM, mAguM chuM. mAgyuM ApavAmAM sAra ane zobhA baMne che. mAgyuM nahi Apo to jabaradastIthI laI jaIza. rAjIkhuzIthI Apazo to baMnenuM mAna jaLavAI jaze.' 'rAjIkhuzIthI kadI paNa ApI zakuM nahi. huM RSi chuM.' basa, baMne vacce jabaruM gharSaNa pedA thayuM.' vizvAmitra rAjA hatA. rAjabaLano emane phAMko hato. emanA yoddhAo zabalA gAyane khIlethI choDIne kheMcI javA lAgyA. vasiSTha RSi A joI na zakyA. temaNe dardabharI hAkala karI.' 'he parama pitA ! A gAyamAM pavitratA hoya, ane mArAmAM tapasteja hoya to AzramanI viziSTa vyaktio - 13 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvAmitranA sainyane harAve tevA yoddhAo A gAya mAtAnA romaromamAMthI pragaTo!' darpaNa vAta karato thobhyo. kAlaka vacce bolyo : 'gAyanAM rUMvADAMmAMthI yoddhAo? are darpaNa ! sAcI vAta che tArI. guruAM guru mahAmagha kahetA hatA ke maMtrano sAco jANakAra maMtrelA sarasavamAMthI paNa sainya khaDuM karI zake.' kAlakanA zabdomAM evI nikhAlasatA hatI ke aMbujA ne darpaNa enA para moha pAmI gayAM. 'kAlaka, e vAta pachI karaje. mArI vAta sAMbhaLI le. e vakhate zabalA gAye 'huMbhA' zabda ryo ane gAyanA romaromamAMthI yoddhAo nIkaLI AvyA. e yoddhAomAM zaka hatA, emAM yavana hatA, mleccha* hatA. emAM paDtava hatA, kAMboja ane barbara hatA. e yoddhAoe visaSTha RSi taraphathI vizvAmitranI senAne yuddha ApyuM, emanAM hastI, azva, ratha, padAtino nAza karyo. vizvAmitranA so putrono saMhAra karyo ne vijaya meLavyo. eka Arya RSi ane eka gAyanI rakSA karavA jyAre koI AryavIro taiyAra na thayA, tyAre amArA pUrvajoe e kArya karyuM. have teone anArya kahI potAne UMcA kahevarAvavA e kyAMnI nIti ? gAya, brAhmaNa ane RSinuM amArA pitAmahoe rakSaNa karyuM hatuM, enA vaMzajo ame !' darpaNe potAnA kulagauravanI vAta pUrI karI, ane kAlaka tarapha abhimAnapUrvaka jotAM kahyuM : 'have ame RSikuLanA ke aRSikuLanA teno tuM nirNaya kara. tyArathI amArA vaMzo ahIM mAnanIya lekhAyA che.' 'darpaNa ! tArI vAta zAstrIya che. paNa enI sAthe zAstromAM ema paNa lakhyuM che ke sagara rAjAe A paradezI kSatrapo, zako, pAro, yavano ne pallavono nAza karavAno niradhAra karyo tyAre e badhA vasiSTha RSi pAse gayA. vasiSTha RSie teone rakSavA sagara rAjAne vinaMtI karI. sagara rAjAe emane jIvatadAna ApyuM, paNa keTalIka sajAo karI.' vAta karato kAlaka thobhyo. darpaNa vacce bolI UThyo : "khoTekhoTuM na Thokato, nahi to gurujI pAse nyAya karAvIza.' 'bhale, nyAya karAvaje. gurujI to jAti-varNamAM kyAM mAne che ? huM to lakhyuM boluM chuM. e vakhate yavanone mAthuM mUMDAvavAnI sajA karI. zakone mAthAno upalo bhAga mUMDAvavAnI sajA karI. pAradone mAthAnA vALa vadhAravAnuM ane palavone dADhI rAkhavAnuM pharamAna karyuM.' * vAlmIki rAmAyaNa, bAlakAMDa, sarga 55. 14 D lokhaMDI khAkhanAM phUla 'jUThuM, sAta vAra jUThuM !' darpaNe ciDAIne kahyuM. eno avAja bhayaMkara thaI gayo hato. enI AMkhamAM tejanuM vartuLa cakara cakara ghUmatuM hatuM. sAmAnya mAnavI e jhIlI na zakata, paNa kAlaka paNa sAdhaka hato. bhayathI sarasvatIe kamaLa ADe potAnuM mukha chUpAvyuM. 'jUThuM kaheto nathI. tuM zAstranI vAta kare che, tyAre huM paNa zAstranI vAta karuM chuM. tamane badhAne kSatriya tarIke svIkAryA hatA, paNa dharmakriyAnuM yogya pAlana na karavAthI nIcI koTie utArI mUkyA.' 'apamAna ! kAlaka ! mAruM, mArA kuLanuM tuM apamAna kare che. aMbujA ! gurudevane hAkala kara !' darpaNa krodhamAM kAMpato hato. 'zuM che vatsa darpaNa ? zuM che kAlaka ?' havAmAM taratA taratA AvyA hoya, tema sAmethI mahAguru cAlatA AvatA dekhAyA. emanA paga hajI pRthvIne chabatA nahotA. temaNe baMnene pAse bolAvyA. baMnenA mastake hAtha mUkyo. baMne jaNA gurudevane joI stabdha thaI gayA. aMtarathI guru AjJA uThAvavAmAM vilaMba karavA badala zaramAyA. 'aMbujA !' gurudeva bolyA, 'zuM vAta hatI ?' 'amArA kulagauravanI vAta cAlatI hatI. kAlakakumAra amArA kuLagauravane hIzuM batAve che. e mAne che ke e pote ekalo ja khAnadAna kSatriya che. gurudeva ! amane A bAbatamAM prakAza Apo.' gurudeva thoDI vAra AMkho mIMcI, mukhathI zAMtino maMtra uccAryo. kAlaka ane darpaNa sAme hAtha joDIne UbhA rahyA. sarasvatI ane aMbujA mastaka namAvIne UbhAM rahyAM. 'saMsAramAM vidyAnuM mahattva che, zaktinuM mahattva che, saMskAranuM mahattva che, taMtra ane maMtranuM mahattva che. yavana ane Arya, mleccha ane zUdra e bhedabhAva khoTA che. kAlaka ! kSatrapa ane kSatriya baMnenA lohImAMthI darpaNanuM kuLa AvyuM che.' baMne kumAro para najara TheravI gurudeva AgaLa bolyA : 'vaziSTha RSinA maMtrathI AmaMtrita thayelA paradezI kSatraponA vaMzajo ahIM AvelA. e vaMzano eka navajuvAna kSatrapa bhAre parAkmI nara ! bhAre rasiyo jIva! eNe tamAma kSatriya kuLone tejathI, vidyAthI, maMtrathI jhAMkhAM pADI dIdhAM. dareka sthAne yuddhavidyAnI parIkSA mATe kSatriyakuLone AvAhana ApyuM. A vakhate eka suMdara kSatriyakanyAe e paradezI kSatrapane joyo ne enA para mohI gaI. prema jAta joto nathI. beTA, je jAta-kajAta jovA bese che, enAthI prema thato nathI. jAti e to AzramanI viziSTa vyaktio - 15 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAjanI eka vyavasthA che, emAM UMca-nIcanI bhramaNA dharavI khoTI che.' 'kharI vAta kahI, gurudeva !' aMbujA potAnI moTI moTI aNiyALI AMkho ghumAvatI bolI. enuM zabdatIra kAlakane anulakSIne hatuM. paNa kAlaka to gurudevanI vANIne cAtaka svAti jaLane jhIle tema jhIlI rahyo hato. gurudeve AgaLa calAvyuM, "paradezI kSatrape pelI suMdara kanyAne pAchI vALatAM kahyuM : 'huM cora nathI. tane corIne upADI javA mAgato nathI. thoDA divasomAM ujjainI para caDhI AvavAno chuM. jItIza to tane varIza, hArIza to agnisnAna karIza.' 'AnuM nAma kharo kSatriya !' kAlake kahyuM, enA zabdomAM jarAya deza nahoto. darpaNa kAlakanI saraLatAne prazaMsAnI najare nihALI rahyo. aMbujA to enI bhoLI prakRti para ApharIna banI rahI : ghaDImAM jANe agnipAtra ne ghaDImAM jANe jaLapAtra ! sarasvatI potAnA bhAInA kuzaLakSemanI ciMtA karatI, eka pachI ekanA moM sAme joyA karatI hatI. gurudeve AgaLa kahyuM, 'kAlaka, e kSatrapanuM nAma 'goMDovAnIsa.' e ekalo ahIM Avyo hato, paNa koI maMtradraSTA gurue ene eka vidyA ApI hatI. e vidyAno e mahAna sAdhaka hato. e vidyA siddha karavAthI Akho mANasa palaTAI jato. enA netramAMthI sUrya pedA thato. manamAMthI caMdra, mukhamAMthI agni, prANamAMthI vAyu ane kAnamAMthI AkAza pedA thatAM. A vidyAnuM mAdhyama gardabha raheto. e parathI e gardabhI vidyA kahevAtI, ApaNe tyAM azva ema tyAM gardabha savArInuM mahattvanuM vAhana hato. A gardabhI vidyAnA baLe eNe bhAratamAM zAsana jamAvyuM. kSatriyone harAvyA, ujjainImAM Adhipatya jamAvyuM ane pelI rajapUta kanyAnuM pANigrahaNa karyuM. enA vaMzajo e 'gardabhillA' kSatriyo. darpaNa e gardabhillA kSatriyono vaMzaja che.' mahAgurue darpaNanA kuLanI kahANI pUrI karI ane chelle kahyuM : 'gardabhillA kSatriyanA vaMzajo Aje avantinA gaNataMtra para zAsana kare che. e vaMzanA dareka zAsanakartA rAjAne e vidyA pitRparaMparAthI vare che.' darpaNane e vidyA varI che ?' kAlake prazna karyo. 'avazya. e prAthamika bhUmikA vaTAvI gayo che, ane ThIka ThIka siddhi prApta karI che.' amane e prApta thaI zake kharI ke ?' 'nA, e to AmnAyanI vidyA che, ne emAM pitRparaMparA jarUrI che.' mahAgurue 16 D lokhaMDI khAkhanAM phUla kahyuM . 'Apa jevA mahAguruthI paNa agamya ?' 'avazya. bhAratIya paraMparAnA guruo e AmnAyathI parAMgamukha che. kAlaka, eka vAta yAda rAkha ke jeTalI sahelAIthI huM mAruM aMtazcita vAMcI zakuM eTalI sahelAIthI darpaNanuM aMtara na vAMcI zakuM.' A vakhate rAjakumAra kAlakane darpaNane vize mahAcakra rAtrinA apavAdanI yAda AvI. darpaNe potAnI bahena aMbujA sAthe sUIne parIkSA pasAra karI ane gurune gaMdha paNa na AvI. darpaNa amane e vidyAno thoDo AsvAda jarUra karAve, gurujI !' kAlake kahyuM. 'amArI paNa e ja mAgaNI che.' sarasvatIe kahyuM. 'jarUra batAvIza !' darpaNano abhimAnI AtmA bolI UThyo. eNe vadhArAmAM kahyuM, 'bhAratanA kSatriyone namAvanAra mahAna kSatraponI zaktino e mUlamaMtra che.' kAlake darpaNanAM garvabharyAM vacanono kaMI javAba na vALyo. have javAba zuM vALe ? eNe ja darpaNane potAnAM vAkyothI je AghAta pahoMcADyo hato, eno ja A pratikAra hato. saraLasvabhAvI kAlaka badhuM vIsarIne A navIna vidyAprayoga jovA mATe talapApaDa thaI rahyo. aMbujA kAlakane nIrakhI rahI hatI. potAnA bhAI mATe mAna hovA chatAM, ene kAlaka mATe dilamAM bhAva hato. e vicAratI hatI ke sonAmAM sugaMdha bhaLe jo kSatrapakanyA kSatriya varane vare ! kSatriyakanyA kSatrapa varane vare ! kevuM suMdara ! manamAM A vicAronI eka vAdaLI UpasI AvI. rUpALI aMbujA thanaganI rahI. pote kAlakanI thAya, sarasvatI darpaNanI thAya, kevI suMdara joDI jAme ! sarasvatI jevI ThAvakI chokarI maLatAM uddhata ne uchAMchaLo darpaNa kaMIka ThAvako thAya ane pote kAlakane maLe to... to... potAnI manabhara kalpanAmAM aMbujA pote gUMcAI gaI ! paNa tyAM to tene mahAguruno ekadama zyAma thato paDachAyo najare paDyo. mahAguru kaMIka babaDatA, pRthvIthI kaMIka UMce, havAmAM calatA jaI rahyA hatA. thoDI vAramAM e adRzya thaI gayA. AzramanI viziSTa vyaktio D 17 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMbujA vasaMtanuM suMdara prabhAta enI tamAma suMdaratA sAthe khIlI rahyuM hatuM. magadhanI pAMca pavitra TekarIonI vaccethI zItaLa jaLanAM jharaNAM madhura avAja karatAM vahI jatAM hatAM. paMkhIo vasaMtanI zobhAne vadhAratAM gAI rahyAM hatAM. mayura ne mayUrI, mRga ne mRgI, kapota ane kapAtI aMtaramAM snehanA uchALA laI snehI saMge ghUmatAM hatAM. Ave TANe mahAgurunI siddhakuTIonI pAse be yuvatIo ane eka yuvAna zItaLa jharaNAne kAMThe AvelI mIThI AmraghaTAmAM beThAM hatAM. traNe zAMta beThAM che, paNa aMtara kaMIka azAMta che. eka nara che, e kAlaka che. be nArIo che, te sarasvatI ane aMbujA che. traNe jaNA A vanamAM ne pahADonI khINomAM ghaNI vArathI citravicitra auSadhio nIrakhatAM pharatAM hatAM. citrAvelI je suvarNasiddhi mATe kAma AvatI te, ane kRNamUDI je mANasane navayauvana mATe upayogI nIvaDatI-tenI zodhamAM ghaNo vakhate nIkaLI gayo hato. vasaMtanI mIThI havA maMda maMda vahetI hatI. aMbujA vAraMvAra koI girikhINamAM khovAI jatI. kAlaka jaIne ene zodhI lAvato. jaladI hAthe Ave evI e chokarI nahotI. sarasvatI narI saraLatAno avatAra hatI, e to bhAIno keDo na choDatI, pagale pagaluM dabAvatI pharatI, paNa aMbujA bhAre khepAnI hatI. koI vAra kAMTALI vilamAM praveza karatI ane buma pADIne kAlakane bolAvatI, A rahI kRSNamUDI ! kAlaka, Ama Ava !" kAlaka tyAM doDI jato, paNa jyAM e pAse jato tyAM bUma pADIne ene dUra thobhAvIne e kahetI : are kAlaka ! tyAM ja thobhI jaje. A to kRSNa mUMDI nathI, paNa navayauvananI vela che. Agho raheje ! tane bUDhAne juvAna banAvI deze.' kAlakanA svastha mana para aMbujA A rIte ghA karatI, sarasvatI A mazkarIne nirdoSa mAnI emAM rasa letI. e potAnA bhAIno bacAva karatI kahetI : 'mAro bhAI to yauvanamUrti che. paNa vidyAnI upAsanAnI yogya maryAdA e jALave che. have to gaNyAgAMThyA dahADA bAkI che. pachI tuM enI rasamastI joje. pachI huM ja bhAI mATe kanyA zodhavA javAnI chuM. mane madada karIza ne, tuM ?" 'jarUra, sarasvatI, game tyAre bolAvaje , paNa tAre mane paNa madada karavI paDaze.' 'jarU2, vAru kayA kAmamAM mArI madada joIe tAre ?' sarasvatIe sahaja bhAve prazna karyo. ene ema hatuM ke aMbujA kaheze ke mArA bhAI darpaNa mATe kanyAratnanI zodhamAM tuM mane madada karaje . aMbujA hasIne bolI : "sarasvatI ! tamane tamArAM vaDIloe manane mAratAM zIkhavyuM che. amArI keLavaNI ethI judI che. evuM manamAM tevuM jIbhamAM. jevuM haiyAmAM tevuM hoThe. tame haiyAmAM kaMI ne hoThe kaMI - AvA niyamanane vrata kaho cho. ame ene daMbha mAnIe chIe, pApa lekhIe chIe." aMbujAe kAMTALI velanA jhuMDamAM pravezatAM kahyuM. lAla phUlavALI velonI vacce zvetAMgI aMbujA bahu manohara lAgatI hatI. eka kAMTAvALI velamAM enA keza bharAIne chUTA thaI gayA hatA ane e kezanI alakalaTo enA caMdra jevA mukha para UDI UDIne draSTAnI najara para najarabaMdIno jAdu calAvatI hatI. 'have vAtamAM moNa nAkhavAne badale jhaTa kahI dene !sarasvatIe A mAthAbhAre yuvatIthI thAkIne kahyuM, 'tane vAdavivAdamAM harAve evo pati zodhI devo paDaze." 'varanI zodha ? are, huM e ja vAta tane kahetI hatI. jo huM varanI zodhamAM nIkaLuM to tuM mane madada karIza kharIne ?' aMbujAe spaSTa zabdomAM kahyuM. 'huM ?" ATaluM bolIne jhINI najare sarasvatI tarapha e joI rahI. 'hA, tuM ja , e vakhate madada karI zake to tuM ekalI ja karI zake tema che." aMbujA [ 19 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMbujAe kahyuM. sarasvatI aMbujAnuM lakSabiMdu thoDuM samajI gaI. e kaMI spaSTatA kare te pahelAM kAlaka bolyo : are, tame be vAtoDiyo vAtomAM ja vakhata pUro karI nAkhazo. kRSNamUMDI ne citrAvalInI vAta dUra rahI, paNa hajI to ekaso ne sAta auSadhio mAre tamane oLakhAvavI che." 'kAlaka, tuM to haMmezAM vidyArthI ja rahyo. huM to mAnuM chuM ke jeNe eka vastu barAbara jANI, eNe so vastu barAbara jANI kahevAya. amAre ATalI badhI vanaspatine oLakhIne zuM karavI che ? strI eka patine oLakhe eTale AkhA vanane oLakhyA barAbara che.' aMbujA bolI. bhoLI sarasvatIe enA sUramAM sUra purAvatAM kahyuM, 'mahAguru to kahetA hatA ke nyagrodha, uduMbara, azvattha ne palAza : A cAra vanaspatio; vrIhi, mahAvrIhi, priyaMgu ne yava : A cAra auSadhio ne dahIM, madha, ghI ne jaLa : A cAra rasauSadhio - ATalI bAra vastunuM jJAna amArAM jevAM sAmAnya jano mATe pUratuM aMbujA ane sarasvatIe A rIte vidyAnI bAbatamAM potAnI AgaLa vadhavAnI anicchA pragaTa karI, aMbujAne vanaspatio oLakhavAmAM rasa nahoto. A kokilAnI icchA koI kuMjaghaTAmAM bharAIne TahukA karavAnI hatI. 'mane to emAMya ocho rasa che. gurudeva kahetA hatA ke sUryaprakAzathI rasoI thAya. e zikhavADe to sAruM. ghaNI rasikAo rasavatInI jaMjALamAMthI chUTe. bAkI helA ne prahelikA mane vadhu game che. eka prahelikA mUkuM ?' sarasvatI bolI. kAMTALI velane vadhu namAvatI aMbujA bolI, 'kAlaka hA kahe to mane vAMdho nathI. huM game tevI vastumAMthI AnaMdavinodano rasa kheMcI letAM zIkhI chuM.' aMbujAnuM dareka zabdatIra kAlakane vIMdhavA mATe ja hatuM, kAlakanI svasthatA harI levA e A zabdo bolI hatI. paNa jema paththara parathI pANI daDI jAya ema kAlaka svastha ja rahyo. e bolyo : 'aMbujA ! mananI eka mahattvAkAMkSA hatI, siddhinI ane e pUrI karI. AdareluM adhUruM mUkavuM e kAyaranuM kAma che. bAkI mane to taMtra-maMtra-vidyA karatAM, sAdI sarasvatI bahu game che : kAraNa ke, sarasvatI tArI bahena che, kAM ?" aMbujAe mazkarI karI. sarasvatI bolI : 'have tamArA rojanA vAdavivAda mUkazo ? tamane ekabIjAnI vAtane kApyA vagara cena nahi paDe. juo, huM eka prahelikA kahuM : tamArA bemAMthI eka ja jaNa javAba Apo. pratidina zuM kSINa thAya, bolo ?' 'pahelAM kAlaka praznano javAba Ape." aMbujA bolI. kAlaka kahe : 'caMdra vinAnA AkAzamAM cakora, khAbociyAmAM rAja haMsa, vanamAM ekAkI mRga, ochA jaLamAM mIna, varSAkALamAM samudra, raNabhUmimAM kAyara puruSa ane murkhamaMDaLamAM vidvAna pratidina kSINa thAya che." aMbujA ! have tane pUchuM chuM." sarasvatI bolI. e jIvatI zAradA jevI zobhatI hatI. 'konA vinA koNa na khIle ?" | 'are emAM pUchavAnuM zuM ? sUrya vinA kamaLa na khIle, caMdra vinA rAta na khIle, megha vinA mayUra na khIle, mudrA vinA maMtrI na khIle, AtmA vinA deha na khIle, ne rasika nara vinA nArI na khIle." aMbujAe utsAhabhera javAba Apyo. vAha, vAha, sarasa kahyuM.' sarasvatIe dhanyavAda Apyo. have huM pUchuM ?" aMbujAe kahyuM. 'paNa A velanI bahAra to Ava." sarasvatIe kahyuM : "kAMTAmAM bharAI rahevuM kAM game ?" | 'ghaNIvAra koTAmAM ja gulAba jaDe che. sarasvatIbena, jarA gUMcavAI gaI chuM. e gUMca ukelavAmAM tArI madadanI jarUra paDaze. paNa UbhI rahe, mAro prazna tane pUchI levA de !' 'pUcha.' sarasvatIe kahyuM.. 'tarasyo pravAsI be hAtha hovA chatAM pazunI jema zA mATe pANI pIe che ?" aMbujAe prahelikA nAkhI. sarasvatI jevI sarasvatI kaMI javAba ApI na zakI. kAlaka kaMIka vicAramAM paDyo ne thoDI vAramAM bolyo : eka pathika pravAse nIkaLyo. navapariNIta mugdhA raDavA lAgI. pathike enAM netranA kAjaLathI pravAsInA baMne hAtha aMkita thayA che. hAthathI pANI pIe to hatheLImAM AlekhAyelI priyAnI yAda bhUMsAI jAya. mATe e pravAsI pazunI jema mukhathI pANI pIe che.' 'zAbAza kAlaka ! tuM kharekhara catura nara che." are , A to paraNelAne sUjhe evI prahelikA che !' sarasvatI bhoLe bhAve 20 D lokhaMDI khAkhanAM phUla aMbujA ! 21. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bolI. | 'are gAMDI ! paraNyAM na hoIe paNa jAnamAM to gayAM hoIe ne ! je paraNyAM hoya e ja badhuM jANe ema thoDuM che ! balake paraNyA vagaranA mANaso ja ghaNI vAra vadhu jANatA hoya che.' aMbujA bolI. enAM zabdatIra kAlaka tarapha jatAM hatAM. kAlake kaMTALIne kahyuM : "aMbujA, bahAra nIkaLa ! hajI ghaNuM pharavAnuM che." aMbujAe kaMTALI velonA jhuMDamAMthI AMcako mArIne bahAra nIkaLavA prayatna karyo, paNa UlaTI e vadhu phasAI gaI, enAM rUpALAM aMga ujheDAI gayAM. pagamAM kAMTA bhoMkAvAthI lohI vahI nIkaLyuM. are ! mane madada karo. zuM joI rahyAM cho baMne ?" sarasvatI e kadama AgaLa vadhI. sAvacetIthI paga mUkatI te kAMTALI kuMjamAM gaI. eNe hAtha lAMbA karI aMbujAne kAMTAmAMthI UMcakI levA prayatna karyo. hAya bApa ! zarIra che ke sIsAnuM DhIma che !' sarasvatI ane UMcakI na zakI. ene dhakko mAratAM e bolI, 'dhutArI, zvAsa aMdara ghUMTIne bhArekhama banI beThI che.' | 'bhalene ghUMTe zvAsa hajAra vAra ! eka hAthe UMcakIne bahAra na mUkuM to mane kaheje ." aMbujAnI doMgAI para ciDAIne sarasvatInI madade jato kAla ke bolyo. eNe pAsethI kaMIka vanaspati cUMTI, mUThImAM dabAvI eno rasa kADhaDhyo ane page copaDyo ne saDasaDATa aMdara dhasI gayo. kAMTA jANe evaLA pharI gayA ! kAlake aMdara jaIne jarA roSamAM aMbujAne UMcakI. tyAM to vRkSane velI vIMTaLAI vaLe, ema aMbujA kAlakane vIMTaLAI vaLI. eNe zvAsa ghUMTavAne badale chUTo mUkI dIdho, aMgeaMga kAlakanA deha sAthe cAMpI dIdhuM. dhutArI ! have kema zvAsa na ghUMTaTyo ? mArA karatAM mAro bhAI tane vadhu gamyo kAM ?' sarasvatI aMbujAnuM A tophAna joI bolI. enA zabdomAM nikhAlasatA hatI, paNa dareka vastumAMthI potAne gamato artha tAravanArI aMbujA ema cUpa rahe evI kyAM hatI ? 'mane je game emAM tane na game evuM kaMI kharuM ke ?" kAvya, zAstra ne caMpUnI bhaNanArI sarasvatIne AvA savAla-javAbamAM gama na paDatI, rasa paNa na paDato. aMbujAnI caMcaLa pravRtti ene mAphaka paNa na AvatI, chatAM e saMyama rAkhanArI strI hatI. mIThAzathI cAle tyAM sudhI kaDavAza na karatI. e bolI : 'bhAIne tArI A mastI kadAca na game, e mATe kahuM chuM.' 'te tArA bhAIne jIbha kyAM nathI ? bhAI tAro siddhakuTIno samartha vidyArthI che. na gamatuM hoya to nA kahe. ame pachI kadI bolazuMya nahi ne cAlazuMya nahi." aMbujA kRtrima roSamAM bolI, enA moTA zveta gAla roSamAM kaMkuvarNA banI gayA hatA. enAM netromAM camakatI AbhA draSTAne AkarSaNa janmAvatI hatI. e khUba damAmadAra lAgI. | nA, nA, aMbujA ! jarAya saMkoca anubhavatI nahi. sarasvatI jevI ThAvakI bahena mane jarUra game che, paNa sAthe sAthe tArA jevI capaLa yuvatI paNa mane game che." kAlake enA mananuM samAdhAna karatAM kahyuM : "aMbujA ! huM to manomana tArAM vakhANa karuM chuM. manane keTaluM pAradarzaka tuM rAkhe che ? sarasvatI ! ApaNe manane apAradarzaka rAkhavAmAM rAcIe chIe, ne darpaNa ane aMbujA khullA graMtha jevAM che, mananA bhAvane leza paNa chupAvatAM nathI.' 'yama-niyamano kaMI artha kharo pachI ?' sarasvatI bolI, 'mananA ghoDAne cAbuka na mArIe paNa lagAma to rAkhavI joIe ne !' | 'ame cAbukamAM mAnatAM nathI, tema lagAmamAM paNa mAnatAM nathI. mananI ane tananI pUrNa svataMtratAmAM mAnIe chIe. tarasyA jIvane khIle na bAMdhavo. ene khUba pANI pAvuM. ApoApa tRSA naSTa thaI jAya.' aMbujA bolI, 'bhogAnuM bhuktAnuM namastAnuM : bhogone bhogavI nAkhanArane namaskAra, A amAruM sUtra che. 'to tamAro ghoDo kadI tRSAtura ja nahi maTe mananuM e rahasya che ke jema e ghoDAne jaLa maLyA kare ema e pIdhA ja kare, kadI tenI tRSA zAMta ja na thAya ! kASThathI agni saMtuSTa thayo kadI sAMbhaLyo ?' sarasvatI vAde caDhI. 'mana caMcaLa che, ene yamaniyamathI ghaDavuM paDe." 'mahAguru mahAmA paNa kahe che : bhogAn bhuktAnuM namastAnuM. saMsAranAM traNa AkarSaNo che. mIna, madha ane madirAthI.' aMbujA sarasvatIne parAsta karavA tatpara thaI gaI hatI. e viveka vIsarI gaI hatI. kAlaka vacce paDyo. | 'are aMbujA ! A kevI rIte ? ApaNe zuM zAstrArtha mATe nIkaLyAM chIe ? maMtra-taMtra-vettAonI khUbI mitabhASaNamAM ane maunamAM che.kAla ke aMbujAne navA viSayanI carcA upADatAM rokI, 'rAja kumAra darpaNa gardabhI vidyAno prayoga karI batAvavAno che. e mATe e sAdhanAmAM beTho che. ene have vratamAMthI UThavAnA be divasa bAkI rahyA che, teTalI vAramAM thoDuM pharIe ane auSadhi-vijJAnano AnaMda prApta karI laIe.' aMbujA p 23 22 D lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A be divasomAM jeTaluM haryA-pharyA eTaluM ApaNA bApanuM che.' aMbujAe sarasvatI pAse jaIne kahyuM, 'A mArI jIbha jarA AkhAbolI ne kaDavAbolI che. enA vatI mAphI mAguM, bahena ?' nA bahena ! emAM mAphI kevI ?* sarasvatIno roSa UtarI gayo. mAro bhAI darpaNa kaheto hato ke sarasvatI to caMdananI DALI jevI che. garama pavana paNa enAthI na sahevAya mATe saMbhALa rAkhaje ." aMbujAe potAnA bhAI darpaNanI sarasvatI taraphanI lAgaNI pragaTa karI ane vadhArAmAM kahyuM : - "mAro bhAI gardabhI vidyAno prayoga kare tyAre tane dUra rAkhavAnI paNa mane sUcanA ApI che." aMbujA bolatI baMdha thaI. game tema paNe sarasvatIne A vAto na gamI, emAM ene potAnI jAtanuM apamAna lAgyuM. e bolI, 'mane evI suMvALI sUMThanI na samajIza. kSatriya kanyA chuM. dhanurvidyAmAM bhAI kAlaka paMkAyela che, paNa tenAthI huM koI rIte ochI UtaruM evI nathI. bAkI puruSanuM baLa hAthamAM dekhAya ane strInuM mULa haiyAmAM parakhAya !" 'pAchI vivAdanI vAta khaDI karI ? huM to puruSa ane strIno bheda ja samajatI nathI. je puruSa karI zake te strI karI zake, strI je karI zake te puruSa karI zake,' aMbujA bolI. 'strI karI zake te puruSa karI zakaze ?' sarasvatIe prazna karyo. carcA ghaNI lAMbI thaI jAya tema hatuM. kAlake vacce paDatAM kahyuM. are ! tame bethI to thAkyo. eka paLa paNa zAMta nahi rahevAnAM ? kevI suMdara vasaMta che ! kevuM rUpALuM jharaNa che ! kokila gAya che. malayAnila vAya che. dUra dUrathI gopalokonI baMsInA sUra Ave che. kevI madhurI kudarata che ! majA mANo ne ! jo ke huM jANuM chuM ke badhuM mana para nirbhara che. tamAre pharavuM na hoya to have snAna karIne svastha thAo.' 'ATalI garamI pachI snAna ThIka paDaze. AzramavAsanA chellA divasomAM paNa ApaNe carcAthI dUra nathI rahI zakatAM te ajaba jevuM che.' aMbujA bolI, ane e potAnA keza choDIne saMmArjana karavA beThI. saritAnA svaccha jaLanI sapATI arIsAnuM kAma karI rahI. sarasvatIe paNa potAno sudIrgha kezapAza choDyo. pAsethI iMgudIrasa lAvI, enA kezane e snigdha karI rahI, kALA nAganA varNane jhAMkho pADe evI e kezAvali hatI. 24 D lokhaMDI khAkhanAM phUla aMbujAnA keza suvarNavaryA hatA ne ghUMghariyALA hatA. eNe vAMkaDiyA vALane choDIne jarA taDake sUkavyA, paNa tyAM to vALa vadhu ghUmarI laI gayA. aMbujA vadhu ne vadhu iMgudIrasa lagADI kezane saMmArjI rahI, paNa ADA svabhAvanA mANasanI je ma e ADA phATavA lAgyA, karma baMdhAya ja nahi ! 'hAza, huM to A avaLacaMDA kezathI thAkI !' aMbujA ciDAtI bolI. jevI tuM evA tArA keza. tArA kezane darpaNa roja saMmArjita karato. Aje enI gerahAjarI che. ene badale tuM kAlakane vinaMtI kara, jo kaMI madada kare to." sarasvatIe svAbhAvika rIte kahyuM . 'kAlakane ame kyAM gamIe chIe ? e kaMI amane madada kare kharo ?* aMbujA bolI. enA zabdomAM game tevA juvAnane vIMdhanAro ToNo hato. 'vaLI tArI jIbha sakhaNI na rahI. mAro bhAI to devatAno avatAra che." sarasvatI bolI. te ame kyAM devIno avatAra nathI ? zuM khAmI che amArAmAM, e batAvane ?" aMbujA bolI, e cUpa na rahI zakI. 'thAkyA bAI tArAthI, pAzera daIe tyAM sAmethI zera de che.' sarasvatIe potAnA vALa saMmArjatAM kahyuM. - "mahAguru kahe che ke na bolyAmAM nava guNa . have bemAMthI eka paNa na bolazo. lAvo, huM vALa gUMthI dauM.' kAlaka aMbujA pAse gayo ane enA vALamAM iMgudIrasa ghasavA lAgyo. vALa saMmArjana karatI sarasvatI pITha pheravI gaI. baMne jIvone AMkhanI ekAMta ApI. chatAMya thoDIvAre eNe cora najarathI pAchaLa joyuM, ne manamAM babaDI : 'bhAre sarasa joDI che, sonuM ne sugaMdha' kAlake aMbujAnA vALane nAnI veNImAM gUMthyA, caMcaLatAmAM khaMjana pakSIne bhulAve evI aMbujA atyAre sAva zAMta thaIne besI gaI hatI. 'kevI DAhI thaIne beThI che !' sarasvatIthI bolyA vinA na rahevAyuM. 'nahi to zuM tArA devatA jevA bhAIne joIne ghelI thaI nAcavA lAgI jAuM ?" aMbujAe tarata javAba vALyo. 'aMbujA ! tane nava gajanA namaskAra ho ?' sarasvatI be hAtha joDatI bolI : 'tane cheDavI ja sArI nahi." aMbujA D 25 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAda-gardabha je divasanI sahu koI rAha joI rahyAM hatAM, e divasa AvI pahoMcyo. rAja kumAra darpaNa potAne pitRparaMparAthI prApta thatI gardabhI vidyAnuM Aje darzana karAvavAno hato. Aje ja vahelI savAre e ATha divasanI sAdhanAmAMthI calita Asana banyo hato. enA mAthA paranAM chUTAM korAM julphAMne snAna karAvIne aMbujAe bAMdhyAM hatAM, keDa para kImatI adhovastra paheryuM hatuM ane kamara para suvarNano moTo paTo bAMdhyo hato. saMgemaramaranI zilA je vI enI zveta vizALa chAtI khullI hatI ane nodhanI zAkhAo jevI enI bhujAo bAjubaMdhathI suzobhita hatI. enI moTI moTI AMkho koInI pratIkSAmAM cAre tarapha pharatI hatI. thoDI vAramAM mahAguru mahAmagha AvatA dekhAyA. darpaNe gurudevane nihALI dUrathI namaskAra karyA, paNa pachI enI AMkho gurudevanI pAchaLanA zUnya mArga para maMDAI rahI. darpaNane koInI rAha hatI. enA mukha para iMtejArInI rekhAo kheMcAyelI 'aMbujA ! mane to jANe uSAsuMdarI aruNane laIne AvatI dekhAya che." darpaNa kahyuM ane teNe potAnA dehane TakSara karyo. e maMtraprayoga mATe taiyAra thato hato. magadhanA pavitra pAMca DuMgaro vaccenuM A ekAMta sthaLa hatuM. sAme UMcA Tekaro hatA. e baMkA DuMgaronI pAchaLathI nIkaLIne eka baMkI saritA be pahADanI godamAM ramatI jhUmatI cAlI jatI hatI. vanarAjimAM raMgaraMganAM paMkhI ramatAM hatAM. DuMgaranA DhoLAva para gAyo caratI hatI, medAna para haraNAM pANI pItAM hatAM. dUra dUrathI koI pATanagarInA rAja hAthI nahAvA AvyA hoya tema havAmAM AvatA citkAro parathI lAgatuM hatuM. gurudeva mahAmagha AvIne UbhA rahyA ne thoDI vAre temanI pAchaLa kAlaka ane sarasvatI AvIne UbhAM rahyAM. sarasvatIe potAnI nAjuka dehayaSTi para eka zveta vastra vIMTyuM hatuM, chatAM enI A sAdAI sauMdarya dharI rahetI. rUpa evuM che ke ene koInA avalaMbananI jarUra nathI. e svayaM rAje che. sarasvatInA deha para yauvanano mayura kekA karavA lAgyo hato. enAM aMga-upAMga dRSTine jakaDI rAkhe evI manoharatA dhAraNa karye jatAM hatAM, paNa yauvananA AgamanathI A mugdhA ajJAta hatI, ane ethI e suMdara lAgatI hatI. rAja kumArI sarasvatI ema mAnatI hatI ke dehane vilepana na daIe, alaMkAra ne aDADIe, aMgavastronA ThaThArA na dekhADIe, eTale rU5 ochuM thaI jAya, paNa bhoLI kumArI nahotI jANatI ke rUpane to A bAhya prasAdhano jeTalAM ochAM maLe, eTaluM e vadhu khIle. maMtradhara darpaNe eka UDatI najara cAre taraphanI sRSTi para pheMkI. sRSTi taddana zAMta hatI. havA paNa madhura vahetI hatI. pachI bIjI dRSTi eNe gurudeva mahAmagha para nAMkhI, eNe e rIte dRSTivaMdana karI lIdhuM. pachI eka dRSTi kAlaka para nAkhI ! emAM kaMIka garva guMjato hato, chelle eka dRSTi sarasvatI para nAkhI. e dRSTi sahuthI vadhu vAra sthira rahI. emAM jANe saMketa hato : joje suMdarI ! huM kevo parAkramI chuM ! zuravIratAne sadAkALa sauMdarya zodhatuM AvyuM che, e na bhUlatI. ane rAja kumAra darpaNe pachI dRSTine dRSTimAM AvarI lIdhI, aMdara ne aMdara saMgopana karI dRSTi ekAgra karI.. pachI be paga bhegA karyA. bhAlAnI jema zarIra TaTTara karyuM. UMDo zvAsa chAtImAM hatI. gurudeve potAnI caraNarajathI pavitra karelI vanavATa para thoDI vAramAM rAjakumAra kAlaka ane rAjakumArI sarasvatI AvI rahelAM najare paDyAM. 'bhAI' aruNa uSAne laIne AvI rahyo na hoya, ema kumAra kAlaka zobhe che. potAnI bahena sAthe e cAlyo Ave !" aMbujA potAnA goravarNA paganI pAnIthI UMcI thaIne jotI jotI bolI. nAda-gardabha | 27 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharyo. chAtI dhamaNanI jema UpasI AvI, game tevI yuvAna strI zaramAya tevI e chAtI banI rahI ! vAsthaLanA be bhAga goLa daDA jevA UpasIne lAlabUda thaI gayA ! suvarNavargo deha tapAvelA tAmrapatra jevo banI gayo. darpaNanA dehanAM darzana karavAM eya netranuM manorama sAphalya hatuM. svargano adhirAja iMdra pRthvI para Ave, ane jevuM teja verAya tevo tejano aMbAra darpaNanA mukha parathI varasI rahyo hato. darpaNe sIdhA soTA jevA be hAtha UMcA karyA. ATalA halanacalanamAMya jANe koI daivI zakti kAma karatI hoya tema lAgyuM. saMsArane asti ke nAsti karI mUke, eTalI tAkAta A be bhujAomAM vasI rahelI bhAsI. | bAvIsa bAvIsa varSanuM apratima brahmacarya Aje jANe deharUpa dharIne AvIne dehanI dhAre beThuM hatuM ! darpaNe be hAthanI aMjali racI. thoDIvAre e aMjaline zaMkhAkAra banAvI. e zaMkhAkAra aMjaline oSTha para dharI. dhIrethI emAM havA phUMkI. emAMthI eka tINo haiyAsoMsaravo thaIne vahI jAya tevo svara chUTyo. maMtradhara darpaNe pharI aMjalimAM havA bharI ane pharI choDI. eka savizeSa tINo avAja prANImAtranA hRdayanA marmabhAgane kaMpAvato vaLI nIkaLyo. svaro pharI cUMTyA. pharI pharI cUMTAyA. bhayathI khUNAmAM lapAtA bhujaM garAjo jema dehanA ADAavaLA AkAra race, ema svaronI kRtio racAvA lAgI. svaro ghUMTIne kumAra darpaNe pharI eka vAra jorathI phuMkAra karyo. A phUMkAre pRthvInA guMbajane eka nAde stabdha karI dIdho. - A phUMkAre gAtAM pakSIne stabdha karI dIdhAM. caratI dhenuoe jANe mAthA para lohItarasyA vAghanI DaNaka sAMbhaLI ane moMmAMthI tRNa nAkhI dIdhAM. niddha caratAM haraNAM pAradhInA pAzathI hArI gayAM hoya tema vRkSanI bakholomAM mAthAM nAkhIne nirAdhAra UbhAM rahyAM. avAja vadhyo. avAjanI vidhavidha AkRtio racAtI hoya tevo bhAsa thayo. dhIre dhIre AMkhothI adRzya lAgato avAja dRzya AkAra dharato jato hato. darpaNanuM gaLuM phUlyuM. phUlIne mazaka jevuM thaI gayuM. chAtIno dhakko traNa gaNo UMco thaI gayo. svaro have zastranI zakti laIne vahevA lAgyA. eno artha tINa sarasaMpAta jevo lAgavA mAMDyo. eno pratighoSa bhAlAnI aNI jema dehamAM bhoMkAvA lAgyo. pAsethI sarI jatA svaro paNa agnijavALAnI dajhADatI AMca jevA lAgavA mAMDyA. A badhuM to sahya bane banI jAya, paNa dhIre dhIre A svaro prANImAtranA mastiSkanI nasomAM khaLabhaLATa macAvavA lAgyA. kAna vATe mastiSkamAM pravezIne vedanA jagavavA lAgyA. zirovedanA jotajotAmAM eTalI vadhatI cAlI ke mANasane mATe asahya banI gaI. bhArabhUta baneluM mAthuM jANe manekamane zarIra parathI utArIne alaga mUkI devAnuM mana thaI jAya evI paristhiti sarjAI. dhenu mAthAM phUTavA lAgI. haraNAM pRthvI para ALoTavA lAgyAM. paMkhI to kyAranAM bebhAna banI gayAM hatAM. pANImAM paNa svaro vahI rahyA hatA. hAthI svaramizrita pANIne garama garama loha-rasa samajIne pIdhA vagara tyAMthI pAchA khasavA lAgyA AkAzamAM paNa svaronA aNu gati karI rahyA hatA. havA jANe loDhAnI koDhamAM dhakhadhakhIne bahAra paDatI hatI. - darpaNa sAme joyuM jatuM nahotuM. enuM moM jANe moM rahyuM nahotuM, jvAlA okatuM jvAlAmukhInuM lAlacoLa mukha banI gayuM hatuM. gurudeva mahAmaghe eka vAra cAre tarapha najara karI. pote to svastha hatA, kAla ke paNa svastha rahevA mathI rahyo hato : paNa kamaLanI sukumAra pAMdaDIo jevI aMbujA ane sarasvatI tApamAM phUla karamAI jAya tema vIlI paDI gaI hatI. gurudeva mahAmagha jarA sarakyA. pAsethI koI vanauSadhino rasa laI Avyo, mATImAM ene meLavyo ne goLI vALI traNe jaNAnA ye che kAna bharI dIdhA. pachI hAthanA kamaMDalamAMthI thoDuM jaLa kADhI temanAM mukha para chAMTyuM ne surakSA-maMtra bhaNyo. aMbujA ane sarasvatI thoDIka AyAza pAmyAM. kAlaka vadhu svastha thayo. darpaNa potAnI kalA vistArI rahyo hato. kAlaka enI maMtrazaktine ahobhAvanI najare nIrakhI rahyo. e vicArato hato ne mana sAthe nirNaya leto hato ke : 'huM paNa A zakti siddha karIza. mahAguru mahAmAnI kRpA ane darpaNa sAthenI maitrI A siddhi jarUra hAMsala karAvaze.' 'paNe darpaNa AvI bAbatamAM maitrI na rAkhe to ?" kAlakane eka achaDato vicAra AvI gayo, 'AvI zakti parane koNa batAve ? AvI zakti chAnI sArI. AvI vidyA gupta sArI. A pradarzananI vastu na hoya. bIjA koIne e na apAya. vaLI AmnAyavALI vidyA che.' kAlakanuM mana zaMkita thaI gayuM. eNe tarata manomana nAde-gardabha | 29 28 D lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eno mArga paNa kADhI lIdho : eNe vicAryuM. | 'to... to-aMbujAne hAthamAM levI paDaze.' aMbujA ?" ane nAdazaktithI vyagracitta banelA kAlakathI jarA jorathI bolAI gayuM, mana parano saMyama na jaLavAyo. priya kAlakano sAda suNatAM ja vizvala aMbujA doDI ane kAlakanI soDamAM bharAI gaI. aMbujA paradezI vaMzanI putrI hatI. Arya kanyAonI jema e puruSanA sparzathI DaratI ke mUMjhAtI nahotI. jarUra paDe to e puruSanI sAme medAnamAM kustI mATe paNa UtarI zakatI, ne bAthaMbAthe AvI puruSane pachADI paNa zakatI; ane jarUra paDe to niHsaMkoca rIte puruSanA paDakhAmAM bharAI potAnA manane AnaMda-pramoda ApatI. koInA aMgane pote sparze athavA potAnA aMgane koI sparze emAM e apavitratAno bhAsa jonArI nahotI. baMne vastu ene svAbhAvika hatI. kAlakanI soDamAM bharAI, potAnA komaLa avayavothI ene AliMgI rahI. kAlaka asAvadha hato. enuM manacitta maMtraprayogamAM hatuM. aMbujAnuM nAma ajANya bolAI gayuM hatuM, paNa aMbujAnA sparze ene kaMI romAMca na Apyo, na ene paDakhAmAMthI dUra haDaselI. e mAtra eTaluM vicArI rahyo ke, aMbujA mArI bheramAM che, to darpaNe jhakha mArIne mane A vidyA zIkhavavI rahI, darpaNa jagatamAM sahune nA kahI zake, paNa aMbujAnI pAse enI tAkAta nathI ke inkAra karI zake ! aMbujAnI sahAya vagara darpaNa siddha kuTImAM ja AvI zakya na hota. kAlakanI vicAraNA AgaLa vadhI : eka rAja kumAra mATe keTalI jarUrI A vidyA ! na sainyanI jarUra, na AyudhanI jarU2, na svarakSaNa mATe bakhtaranI jarUra ke na janarakSaNa mATe koTa-kAMgarAnI jarU2. prayoga karyo ke duzmananuM ane duzmananA sainyanuM jaDAbITa nIkaLI jAya. kAlaka Ama vicArato hato, tyAre darpaNa potAnI sAdhanAmAM nimagna hato. have enI nAdavidyAnA zaktimAna aNuoe dhIre dhIre pRthvI, pANI ane AkAza para potAno kabajo meLavyo hato. pRthvImAM kaMpa hato. pANImAM vIjaLI hatI. havAmAM dAhakatA hatI. paMkhIo to kyAranAM bezuddha thaI gayAM hatAM, pANInAM matsya jaLamAM UMdhAM paDI gayAM hatAM, dhenuo dharatI para DhaLI paDI hatI, ne hAthIo dAjhatA hoya tema citkAra karatA pAchA haThatA hatA. mANasa jAta ahIM vasatI nahotI, paNa eka kaThiyAro kyAMkathI lAkaDAM kApavA Avyo hato. ajaba evI zirovedanA ane jhagI UThI hatI : ne potAnI kuhADI sAthe mAthuM phUTI phUTI hamaNAM ja e bebhAna banI gayo hato. - darpaNanA mukhamAMthI pANInA dhodhanI jema svaro saratA hatA. have svaro varNa pakaDI rahyA hatA. gherA pIta varNanA bhramaronI paMkti hoya tema e sarI rahyA hatA, ne dhUmraseranI jema goTAI goTAIne eka bhayaMkara AkAra pakaDI rahyA hatA. are ! avakAzamAM gardabhano AkAra racAto hato ! A svara-vAdaLIe UMce avakAzamAM enA paga sarajyA. are, A enuM peTa racAyuM ! oha, peTamAM AMtaraDAM gUMthAyAM, daDAmAM dorA gUMthAya tema ' svaravAdaLIo e gardabhanA peTALamAM garjArava sAthe ghUmavA lAgI, thoDI vAre gardabhanuM moM racAyuM. thoDI vAre loha-vIjaLInI jema camakArA karatuM pUcha nIkaLI AvyuM. moMnAM be jaDabAM UpasI AvyAM. koI UMDI guphAnI jema e pahoLo thayAM, emAM moTA rAkSasI dAMta dRSTigocara thayA. sAmAnya mANasa to A dazya joIne phATI paDe ema hatuM. bahAdura chatAM komaLa sarasvatI o dRzya jIravI na zakI. enI rUpALI kAyA kapAyelI velanI jema havAmAM DolI rahI. mahAguru mahAma para paNa svarazaktinI AMzika asara to hatI ja , chatAM teo svastha hatA. temaNe dhIrethI eka kUMDALuM doryuM, izArAthI badhAMne samajAvyuM : 'kuMDALA bahAra na ja zo.* bolI zakAya tema nahotuM. sAdA zabdone paNa maMtrabaLathI yukta svaro AMcako ApatA hatA, vIjaLI pRthvIne Ape tema . sarasvatIne gurunA maMtra kaMIka svastha karI, chatAM sAmAnya asvasthatA to cAlu ja hatI. AkhA dehapiMjaramAM UthalapAthala macI hatI, hRdayataMtra khaLabhaLI UThayuM hatuM. sarasvatI karatAM aMbujA para A svaro haLavI asara kare tema hatuM, paNa aMbujA to kAlakanA deha sAthe potAnA deha cAMpIne ardhamUcchita jevI banIne paDI hatI. e nakharALI chokarIne jANe atyAre maravuM mIThuM lAgatuM hatuM. dehasukha e ja enuM jIvanasAphalya hatuM. dehathI para evA jIvanane e bahu jANatI nahotI, jANavA icchatI paNa nahotI. mukhathI game tevI UMcI UMcI vAto karanArA aMdarathI to eka ja vAsanA-mATInA hoya che, e enuM maMtavya hatuM. nAda-gardabha racAI gayo hato. have ene bolAvo eTale paTTaNa so daTTaNa ! 30 D lokhaMDI khAkhanAM phUla nAMda-gardabha n 31 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvanAzanI ghaDI AvIne UbhI samajo ! paNa pachI to adha kacaro maMtravettA paNa mahAmuzkelIe emAMthI bacI zake, mUTha mAravI sahelI che, vALavI muzkela che. darpaNa maMtramAM AgaLa vadhe to, kadAca marI na jAya, paNa lAMbA gALAnI mAMdagI ene jarUra gherI vaLe. darpaNanI sAdhanA AkharI koTIe pahoMcI haze ke nahi enI gurune zaMkA hatI. zaktimAM vasatI azakti, prayoganI sImA AvI gaI hatI, AgaLa vadhavAmAM jokhama hatuM. mahAgurue darpaNane izAro karyo, aTakI javAno. darpaNa pote paNa baLuM baLuM thaI gayo hato. gurue enI pAse jaI zAMtino maMtra phUMkyo. hAthe, moDhe, peTe, page jyAM jyAM maMtra sparyo tyAM tyAM zAMti vaLI gaI. sahu pahelo kAlaka svastha thayo. eNe vRkSane velI vaLagI rahe ema potAnA dehane vaLagelI aMbujAne alaga karI ane pachI pote doDyo darpaNane abhinaMdana ApavA ! paNa nAda-gardabha have kaDAkA karato hato. svara-vAdaLanI sero gUMcaLA vaLI vaLIne vIkharAI jatI hatI. maMtradhara thaMbhyo. maMtra thaMbhyo. kaDAko thayo, pacAyelo Akho svara-rAsabha vegathI UkalavA lAgyo, eka bhayaMkara meghagarjanA jevo kaDAko thayo, AkAze jANe tUTIne pRthvI para paDayuM ! svara-sAdhake darpaNa ane mahAguru sivAya badhA paLavAra bezuddhi anubhavI rahyA, gadaMbhI nAdavighAnA svaroe prasArela mohamUchamAMthI sahu pahelo bhAgyo rAja kumAra kAlaka ! manaharaNI aMbujA ane ThAvakI sarasvatI to mINanAM pUtaLAM paDyAM hoya tema bhoMya para paDyAM hatAM. rAja kumAra darpaNa thoDI vAra AMkha ughADato-AMkha mIMcato paDakhAM pheravI rahyo hato. ene khUba thAka lAgyo hato, enuM mana-citta enA vazamAM nahotuM. svaro vilIna thatA jatA hatA. jAdugare maMtrabaddha karelI sRSTi jANe maMtramukta thatI hoya tema, pharI zuddha havA vahetI hatI. pANI nikhAlasa banatAM jatAM hatAM. hAthI ane gAyanAM vRMdane kaMIka kaLa vaLatI hoya ema potAnI nAnI pUMchaDIo paTapaTAvatAM hatAM, chatAM UbhA thavAnI tAkAta koI dharAvatAM nahotAM. mahArogamAMthI tAjA mukta banelA rogInA jevI sahunI dazA hatI. paristhitine mApavA mATe kAla ke sahu pahelI najara cAre tarapha doDAvI. darpaNa paNa svastha thayo hato. eNe Azcarya sAthe anubhavyuM ke cAre tarapha zAMtinA samIra vahI rahyA hatA. kyAMthI AvyA samIra ! mahAguru to have mauna hatA. baMne jaNAe khAtarI karavA mAMDI, ane baMne jaNAe Azcarya sAthe joyuM ke eka sAdo muni emanI jAgRtino nimitta banIne pAse ja Ubho hato. potAnA pAtramAM raheluM jaLa e sahunA mastaka para chAMTato hato ne mukhethI kaMIka sAdA maMtra bhaNato hato. baMne rAja kumAro e maMtrane punaH punaH saMbhALI rahyA, emanA vikSipta cittane jANe e svaro malamapaTTI karI rahyA. muni zAMta citte bolatA hatA : 32 lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrI janapadAnAM zAMtirbhavatu' 'zrI rAjAdhipAnAM zAMtirbhavatu' zrI rAjasaMnivezAnAM zAMtirbhavatu' 'zrI goSThikAnAM zAMtirbhavatu' 'zrI pauramukhyANAM zAMtirbhavatu' zrI paurajanasya zAMtirbhavatu' zrI brahmalokasya zAMtirbhavatu' om zAntiH zAntiH zAntiH' munirAjanA A svaro caMdanacoLAM banIne gardabhI nAdavidyAe saMtapta karelI sRSTi para chaMTAtA hatA. Aha !eka tarapha brahmalokane AgamAM jhaboLanAra zaktimaMtra ane bIjI tarapha brahmalokane zAMti pamADanAra bhaktimaMtra ! muninA mukhamAMthI nIkaLelA zabdo jANe svayaM paricAraka ane paricArikAo hoya tema aMbujA ane sarasvatInI zuSA karI rahyA. baMne sukumAra strIo anubhavI rahI hatI ke koI temanA dhamadhamatA deha mAthe zItaLa jaLanI dhArA reDI rahyuM che, duHkhatAM aMgo para koIno mITho hAtha pharI rahyo che, garama tavA jevA tapelA bhAla para koI vahAlasoyI mAtA caMdananI arcA karI rahI che. 'o mA...' sarasvatI bUma pADI UThI. sarasvatInI bUma sAMbhaLI svastha thayelo kAlaka Ubho thayo ne bahena pAse gayo, mAthe hAtha mUkI AzvAsana ApyuM. 'bhAI ! mane A vIMjhaNo koNa DhoLe che ? tuM ?' sarasvatIe prazna karyo. 'nA bahena ! huM paNa tArA jevo ja saMtapta hato.' kAlake kahyuM. enA zabdomAM paristhitinI spaSTatA hatI. 'ane mArA tapelA bhAla para caMdananI arcA koNa karatuM hatuM ? mahAguru hatA?' 'nA, sarasvatI ! emanI dazA paNa sAva ApaNA jevI to nahi, paNa kaMIka kharAba to hatI ja. 'haiM, to darpaNa to nahoto ne ! eNe mane sparza karavA tamane sahune amane sahune mUrchAmAM to nahotAM nAkhyAM ne ?' sarasvatInI mananI zaMkA ekadama bahAra nIkaLI AvI. sarasvatIne sparza karavAnuM gajuM darpaNanuM nathI. enI vidyAe eneya herAna karyo. thoDIghaNI enI dazA paNa ApaNA jevI ja hatI.' kAlake kahyuM. 34 D lokhaMDI khAkhanAM phUla 'to madya jevI A vidyA che ? bIjAne trAsa pamADe ane jAtane paNa kepha caDAve.' sarasvatI ekadama vAstaviktAnA vizleSaNamAM paDI. 'e vizleSaNanI atyAre jarUra nathI. paNa jema mUrchA pedA karanAra darpaNanA gardabhI nAvidyAnA svaro hatA, tema ApaNa sahune zAMti pahoMcADanAra A sAdA sIdhA munirAjanA svaramaMtro che.' kAlake khulAso karyo. hA, hajI e zAMtimaMtro zravaNamAM praveze che ne cittamAM, manamAM, dehamAM anahada zAMtinA samIra laherAya che. jANe mA hAlaraDAM gAya che, bahenI paMpALe che, pitA bacIo bhare che. kevo sukhAnubhAva ! bhaIlA, huM A maMtra jarUra zIkhI laIza. muninI caraNasevA karIza. tApa ne saMtApa pedA karanAra gardabhI nAvidyA mane gamatI !' sarasvatI bolI. 'chokarI ! gardabhI nAvidyA mATe tAruM gajuM paNa nathI. koIka darpaNa ja e sAdhI zake. nAne moDhe moTI vAta na karIe !' mahAguru pAse AvatAM bolyA. gurunI pIMgaLI AMkhomAM siMdUriyA varNanI jvAlAo bhabhUkI rahI hatI. A jvAlAothI e pelA munine dajhADavA mAgatA hatA : ne A chAtrone rakSavA mAgatA hatA. AvA sAdA muniono saMparka maMtradharone sukhada hoto nathI, evo mahAgurune jUno anubhava hato. rAjakumAra darpaNa have pUrepUro svastha thaI gayo hato, ne e A hADa-cAmanA mALakhA jevA munine nIrakhI rahyo hato. ekeeka hADakuM gaNI zakAya tevuM hatuM ane judI pADIne batAvI zakAya tevI tamAma pAMsaLIe pAMsaLI e dehamAM spaSTa hatI. potAnA hAthanI eka thapATa vAgatAM bhUmi bhego thaI jAya evo A muni ATalo svastha kAM ? nAdavidyAthI aspRzya kAM ? vadhumAM vadhu prasanna kAM ? zuM eNe gardabhI nAvidyAnA svaro nahi sAMbhaLyA hoya ? zuM enI pAse e svarone mahAta kare tevuM maMtrabaLa haze ? are ! je nAdazaktithI ghAyala hAthI hajI UbhA thaI zakatA nathI, e nAdazakti pAse hADapiMjara jevo A sAdhu ATalo svastha kAM ? jaLamAM kamaLanI jema sAva mukta kAM ? jyAre mane, khuda maMtravettAne paNa e svaro pIDI rahyA che ! rAjakumAra darpaNa kSaNabhara DhIlo paDI gayo. are, enI zaktinA darzananI sAthe enI azaktinuM paNa pradarzana bharAI gayuM. darpaNa doDyo. mahAguru mahAmathanA caraNa cAMpI rahyo ne bolyo : 'mahAguru ! zuM A sAdhu pAse koI gajabano maMtra che?" mahAguru kaMI javAba Ape, e pahelAM to muni tenI pAse gayA ne bolyA : 'vatsa ! ATaluM gokhI le. saMsAramAM eka zabda evo nathI je maMtrAkSara nathI. zaktimAM vasatI azakti - 35 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahyuM. 'eTale jene tame zatru mAno cho, e apekSAkRta tamAro mitra paNa che ne !' 'jarUra." darpaNe kahyuM, 'zatrune saMharavA ane mitrone saMrakSavA-e to pachI tamArI buddhi para avalaMbe ne ? pRthvI koI ThekANe evI nathI jyAM dhana nathI ane vanaspati e ke evI nathI jemAM auSadhi nathI. khoja karanAranAM zakti, zIla ane saMyama para e avalaMbe che." mahAguru mahAmaghane AmAM samasta maMtra-taMtra-vidyAnI upekSA lAgI, potAnI bhAre majAka lAgI, paNa teo mauna rahyA. 'paNa he muni ! huM tamane prazna pUchuM. nAdavighAnA jANakAra rAja kumAra darpaNa jagADelA dAvanalanI vacce tame ThaMDA pANInA mATalAnI jema kaI rIte zAMta rahI zakyA ?" kAla ke prazna karyo. enA rAjasika haiyAmAM sAttvikatAnuM ghammaravaloNuM zarU thayuM hatuM. | 'kAlaka ! lakhI le, noMdhI le, Atmika zaktithI mahAna koI zakti nathI. paNa janasvabhAva ja evo che. e jhaLahaLato hIro joI pakava AmraphaLane tuccha mAnavA lAge che; paNa poSaNanI zakti jeTalI AmraphaLa pAse che eTalI hIrA pAse nathI, badhe emAM poSaNa karatAM zoSaNa vadhu che. Atmazakti ane maMtrazaktimAM A phera | 'sAcuM che, munijana ! paNa hIro hIrAnA kSetramAM ane AmraphaLa AmraphaLanA kSetramAM to mahAna che ne ! bhaya vinA zAsana nathI. mANasa Akhare pazu che." darpaNa vacce carcAmAM rasa lIdho. 'ame to premazAsananA pUjArIo chIe. ame to zakti karatAM bhaktimAM vadhu mAnIe chIe.' munijana bolyA. 'to to saMsAra sAdhuono akhADo banI jAya.' 'bhale bane. sAdhu jo rAjA hoya, ne rAjA jo sAdhu hoya to A saMsAramAM bIjI koI zaktinI jarUra na rahe.' munie kahyuM. sAdhune paNa zAsana to che ja ne. ane zAsana che to rAja daMDa che. rAja daMDa jeTalo baLavAna eTaluM rAja baLavAna. jeTaluM rAja baLavAna eTalI jagatamAM zAMti." mahAgurue vacce vAta upADI lIdhI. A tamArAM vinAzaka sAdhanothI zuM jagatamAM zAMti sthapAze ?' "avazya. zatru enuM nAma sAMbhaLIne tharathara dhrUjaze.' darpaNe javAba vALyo, 'vagara laLe, vagara lohI vahAvya zatru para phateha sAMpaDaze.' zatru koNa, eno nirNaya karyo tame !' munirAje zAMtithI vAto karavA mAMDI. 'je amAro virodhI e amAro zatru.' Ajano zatru kAle mitra thAya kharo ?' avazya. amArAmAM pANI jue to jarUra thAya. bhayathI prIta thAya che.* darpaNa 36 D lokhaMDI nAMkhanAM phUla ane buddhi kadAca bhramamAM paDI jAya to ?" | to zuM, mahArAja ! thavAnuM hoya te thAya.' eTale zatru bhego mitra paNa jAya. yAda rAkho ke je tamAro zatru che, e apekSAkRta tamAro mitra paNa che. je tamAro mitra che, e apekSAkRta tamAro zatru paNa che. saMsAra to bhAre bhulabhulAmaNI che. evI zaktino saMcaya na karavo je pANI sAthe pAtrane garama to kare, paNa pachI pAtrane paNa toDIphoDI naSTa karI nAkhe.' 'tamArI vAta kaMI samajAtI nathI.' darpaNe akaLAIne kahyuM. AvA cIkaNA sAdhune to be aDabotha mArIne aLago karavA joIe, evuM enA dilamAM thatuM hatuM. atyAre AvI vAto mATe e taiyAra nahoto. e potAnI zaktinAM sahu vakhANa kare, enI apekSAmAM hato : sarasvatI AvIne ene abhinaMdana Ape, mahAguru AgaLapAchaLanuM bhUlI enAM vakhANa karavA lAge, ema e icchato hato. sArAMzamAM, potAno pratApa sahu para vistare tema e cAhI rahyo hato. to ATalAM varasonI sAdhanA sarva jUThI ?" kAlake kahyuM. 'kAlakakumAra ! vastu koI sAcI ke jUThI nathI, ApaNe ene sAcI-jUThI TharAvIe chIe. tamArAM keTalAMka gaNyAgAMThyAM varSonI A sAdhanA, saMsAranAM keTalAM varSa laI jaze vAru ?' munirAje prazna karyo. 'ame na samajyA.' kAlake kahyuM. 'A zaktithI tame sRSTinA keTalA jIvono vinAza karazo ? zakti tamane yuddha tarapha laI jaze. zakti tamane tamArAthI jarA paNa zreSThane sahana karavA nahi de. jagatanuM ekacakrI sAmrAjya jamAvavAnI lohiyALa lAlasA A zakti tamArAmAM jagAvaze. "A mAruM' eTalI chApa meLavavA mATe tamArI zakti saMsAra para zApa utAraze. vidhavAo, anAtho, apaMgonA pRthvI para phAla Utaraze. TUMkAmAM tame samartha banavA mATe jagatane garIba banAvI mUkazo.' 'to zuM rAjadharma khoTo che ?" zaktimAM vasatI azakti D 37 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koNa kahe che ? rAjadharma sAco che, paNa e tyAgadharmanI pUrvadazA jevo che. rAjA yogIno pUrvArdha che." are ! A muni to kAyaratAno saMdeza Ape che. jAo, munijI !rAjakumAronezaktimAna rAja kumArone bharamAvI bhabhUta na coLAvazo.' mahAguru mahAmadhe moTA avAje kahyuM : "rAjAone maMtra-taMtranI vidyA ApI ame avijeya banavA mAgIe chIe. saMsAravijayI narottamo pedA karavAno paMtha amAro che.' | 'avijetA eka mAtra AtmAnI khape. dehanI avijetA saMsAramAM rAvaNarAjya janmAvaze. pAmara mANasone pratispardhI hovA jarUrI che." 'pRthvI parathI potAnA pratispardhIone bhUMsI nAkhavA mATeno to A mahAyatna che, kRpA karIne cAlyA jAo, muni ! nahi to amAre hAMkI kADhavo paDaze. mArA pratApI ziSyone bharamAvazo nahi. koI vaLI ajANyA maMtrabaLanA kAraNe tamane gadaMbhI nAdavidyAnA svaro sparza na karI zakyA, ethI manamAM mithyAbhimAna lAvazo mahAguruno avAja moTo thayo hato. e TekarIo para paDachaMdA pADI rahyo. asthipiMjara jevo muni mukha para devatAnA jevuM hAsya laIne malakAtA UbhA hatA, jANo kopane emaNe jANyo nahoto, roSa to emanAthI risAyo hato. 'zakti, avijeya pratibhA, durgharSa tAkAta jagatano mULamaMtra che.' mahAgurue zaMkhanAda jevA svare munine samajAvavA kahyuM. "mahAnubhAvo ! Ama Avo. juo, mAre mATe AtmA ja rakSavA jevo ne deha ja tajavA jevo che. tamAro bhaya mane nathI, bake mAruM aMtara tamane prIta kare che. paNa eka prazna karuM, ne uttara tame jAte meLavI lejo. ne e uttara parathI tamArI zaktimAM beThelI ezakti vicArI lejo.' muni bolyA ne thobhyA. atyAre emanI AMkhomAMthI eka apUrva jyoti prasarI rahI hatI. muni AgaLa bolyA, 'eka ja prazna karuM chuM. tamArI zakti so hAthIne saMhArI zake, paNa marelI eka kIDIne jIvita karI zake kharI ?" prazna vicitra hato. badhA be ghaDI mUMjhAI gayA. kAlakane kaMI na sUjhayuM. eNe kahyuM : "kharekhara ! pahADa jevA hAthIne mArI zakAya, paNa marelI nAnIzI kIDIne jIvita na karI zakAya. evo koI maMtrataMtra amArI jANamAM nathI.' darpaNanA mastiSkamAM A prazna Utaryo ja nahi. eNe kahyuM : 'ame to zAsaka, zAsana karavuM e amAro dharma.' "khoTI vAta !' muni bolyA, 'zAsanano sAco maMtra e ke jo e koIne duHkha Ape to paNa sukha ApavA mATe. sonI sonAne tapAve kharo, paNa te to zuddha karavA mATe, tamArI zaktinI e azakti che, ke haNI zako badhuM racI zako na kaMI." | 'zAMta rahe, o muni ! maMtravettAnA jagatane tuM sAdhurAma zuM samajI zake ?" haMmezA pratApI lAgatA mahAguru mahAmA Aje jANe tejahIna banyA hatA. nirbaLa mANasane pedA thato gusso emanAmAM pragaTyo hato. AgaLa bolyA, 'mArI pAse maMtrazakti che, to ajaba zAsana racAze. saMsAramAMthI rAvaNano nAza thaze. corano nAza thaze. vyabhicArIono vinAza thaze. adharmIonuM avasAna thaze.' 'sarjana vagaranI zaktithI kadI saMsAranuM bhaluM thayuM nathI. mAtra zArIrika baLa mANasane ghelo banAve che. tamArA Azramo yuddhonA akhADA banyA che. ahIMthI maMtrataMtra laIne bahAra nIkaLelA ezIlavAna lokoe jagatane azAnta karyuM che. maMtrano mUla maMtra paramArtha che.' muni spaSTa bolavA lAgyA hatA. - "mArA Azramo yuddhonA akhADA ? o pAmara muni ! mane tArA jevA para zaktiprayoga karatAMya dayA Ave che.' 'e dayA ja tamAruM kalyANa karaze. he mahAmagha ! prema ja tamArA jIvanane sukhamaya banAvaze. rAjakumAronI bhautika lipsAone bhaDakAvo mA !" muni to nIDara thaIne bolatA hatA, paNa gurubhakta banelA darpaNano krodha kAbU bahAra thato jato hato. enI badhI mahenata mAthe paDI hatI. prazaMsAnA pUramAM vahevAnI AzA rAkhatA darpaNanA badhA manoratho para munie pANI pheravyuM hatuM. muni to bolya ja jatA. 'jarA aMtara tapAsajo. cora koNa ? vyabhicArI koNa ? rAvaNa koNa ? tame maMtronuM roja ciMtana karo cho, ema koI koI dahADo Atmika dazAnuM paNa ciMtavana karajo. saMsAranA darpaNamAM dekhAtI kadarUpatA ApaNo ja paDachAyo che, e vIsarazo nahi. TUMkamAM A mArga kalyANamArga nathI. Ajano tamAro prayoga kharuM pUcho to zaktinI azaktinuM pradarzana mAtra nIvaDyo che.' | 'mArI pitRparaMparAthI saMcita ajeya zaktinuM apamAna !' darpaNa bhAna bhUlyo. e ekadama dhasyo. kolaka vacce paDe e pahelAM eNe munine pakaDyA ane parvatanI kaMdarA para lIdhA. koI ene hA-nA kahe te pahelAM teNe gAMDA hAthInI jema munine dhakko dIdho. zaktimAM vasatI azakti 39 38 D lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlakanuM manomaMthana parvatanI kaMdarA para ubhelA muni e dhakko jhIlI na zakyA. UMDI khINamAM gabaDI paDyA. gaNyAgAMThyA hADakAno emano deha-mALo vIkharAI gayo. UMDI UMDI khINa ! jotAM tammara Ave ! sahue doDIne khINamAM UMDe UMDe joyuM to munino eka paga judo paDyo hato, be hAtha bhAMgI gayA hatA, mAthuM Doka parathI avaLuM pharI gayuM hatuM. 'baTakabolo, avivekI, nAlAyaka sAdhu ! A ja lAgano." mahAgurue bhayaMkara alhAsya karyuM ne ziSyone potAnI pAchaLa cAlyA AvavA kahyuM. nAda-gardabhanI asaramAMthI tAjo ja svastha thayelo vanano vALa paNa mahAgurunuM e hAsya sAMbhaLI dhrujI gayo. khINamAMthI maMda maMda paNa ekadhAro avAja Avato hato, pratApI, zaktimaMta ! zrI janapadAnAM zAMtirbhavatuM.' zrI rAjAdhipAnAM zAMtirbhavatuM." 'zrI goSThikAnAM zAMtirbhavatu* kAlaka mahAgurune anusarI na zakyo, enA mananuM vahANa judA ja tophAnamAM sapaDAI gayuM hatuM. ane tyAga tarapha AkarSaNa hatuM. tyAgI ne ajaba sahanazIla muni enA mana para kabajo jamAvI rahyA . nikhAlasa sarasvatI zAMta muninuM A apamAna sahI na zakI. eNe darpaNane kahyuM : | 'lajjA pAma, darpaNa ! tArI zaktino Akhare A upayoga ? AhaM, muninA zabdo keTalA jaladI sAcA nIvaDyA ? tArI zakti kevI paMgu che ! jarAka nimitta maLyuM ke bhaDako ! zaktimAM vasatI azaktine pichAna ! darpaNa ! tArA kapALamAM kalaMka coMTavuM. tuM khUnI ! tuM RSihatyAro !" uzkerAyelI sarasvatI kyAM sudhI bole jAta ne zuM zuM bolata te kaMI kahevAya tema nahotuM, paNa aMbujAe doDIne tenA moDha hAtha dALyo. munine girikaMdarAmAM dhakelI ane tyAM ene kamote maravA mUkIne sahu Azrama bhaNI vaLyo. AgaLa mahAguru mahAsaMgha, pAchaLa darpaNa. enI pAchaLa aMbujA. enI pAchaLa sarasvatI. jANe e cAlatI nathI, DhasaDAya che ! kAlake sahune anusaravA cAhyuM paNa na anusarI zakyo, enI najara sAmethI pelA hADapiMjara jevA sAdhunI mUrti khasatI nathI, eNe Daga dIdhuM-paNa AgaLa na vadhAyuM. kALamIMDha pahADa pASANano ja banelo hoya che, e mAnavuM bhUlabhareluM che. ekAda AghAtanI, ekAda achaDatA prahAranI ene jarUra hoya che ane emAMthI zItaLa jharaNa bahAra nIkaLI Ave che. kAlakanuM evuM thayuM. muni sAthenA alpa satsaMga pachI enI vicAradhArA navA mArge viharI rahI. e vicAravA lAgyo, 'are ! vajathIya kaThora evA gurudeva paNa gardabhI vidyAnI svarazaktithI jyAre asvastha banI gayA, tyAre hADa-cAmanA mALA jevA A muni tadana svastha kaI rIte rahyA ?' eka tarapha vajathIya vaja ne bIjI tarapha phUlathIya nAju ka muni ! darpaNe eka dhakko dIdho ke jaI paDyA UMDI khINamAM te hArDa kehADakuM ane pAMsaLephAMsaLuM juduM ! eka tarapha zaktino puMja ! bIjI tarapha azaktino otha ! sAcuM zuM ? deha ke AtmA ? azakta koNa ? deha ke AtmA ? are ! muni to jaIne paDyA UDI mRtyukhINamAM. paga maraDAI gayA, Doka TharaDAI gaI, aDadhAM hADakAM tUTI gayAM ne aDadhAM khokharAM thayAM. toya kevuM madhuruM hoya ! e khaDakhaDATa hasatA hatA, jANe dehanA duHkhane ane AtmAnA AnaMdane paraspara kaMI ja saMbaMdha nathI ! emanAthI aDadhI vedanA mane ke darpaNane thaI hota to... to * dezamAM zAMti prasaro. rAjapuruSomAM zAMti pravatoM. dharmasabhAnA sabhyomAM zAMti pravata. 40 n lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ game tevA zaktizALI chatAM cIlecIsa nAkhata, gAma gajAvI mukata, marI gayAnA pokAra pAData ! jeTalI bahAdurI talavArano vAra sahavAmAM che, teTalI ja bahAdurI eka bhramarano DaMkha zAMtithI sahana karavAmAM che. kAlakane nAnI uMmaramAM vAMceluM eka sUtra yAda AvyuM, 'sAcA sAdhu e je du:khamAM du:kha na mAne, sukhamAM sukha na mAne, zatru-mitra sarakhA mAne.' ane A sAdhune jANe vedanA sAthe kazI ja nisbata nathI ! deha judo ja che. ane aMdara beThelo AtmA paNa judo ja che, jANe bannene mArge maLyA koI musApharI jeTalI ja pichAna che. kAlaka vicAra karI rahyo. vadhu ne vadhu vicAra karI rahyo. zakti pAmavA je satata mathI rahyo hato, darpaNanI tAkAtane je abhinaMdavA dhasyo hato, je zaktine ja saMsAramAM sarvottama lekhato hato, e have zakti vize maMthanamAM paDI gayo. agnimAMya zakti che, paNa te dajhADavAnI ke huMpha ApavAnI ? pANImAMya zakti che, paNa te DubAvavAnI ke tAravAnI ? kaI zakti jarUrI ? kAlaka A duvidhAmAM mahAgurune jhaTa anusarI na zakyo. gurue joyuM ne kahyuM ; 'kAlaka ! jaladI cAla. vilaMba thAya che.' kAlaka ArjavabharI vANImAM bolyo : 'gurudeva ! mArA pagamAM koIe khIlA ThokyA hoya ema lAge che. cAlavA lAguM chuM, paNa paga UpaDatA nathI.' | 'vatsa ! e mUMDiyAe tArA para koI maMtrazakti nAkhI che. AvA loko bhAre vazIkaraNI hoya che. Ubho rahe. huM e zakti nivArI lauM." ane mahAguru pAcho vaLyA. kAlakanI pAse jaIne UbhA rahyA. moMethI kaMIka maMtra bolIne pITha para hAtha pasAryo, kAlakanI AMkha sAme AMkha TheravI. je AMkhamAM agni bhabhUkato raheto, jenI dIptithI siMha paNa pUMchaDuM dabAvI pAcho pharI jato, e mahAgurunA netrAgnimAM kAlake TADho aMgAra dITho, rAkha vaLatI joI. Aja sudhI tejasvI lAgatA mahAguru hADapiMjara jevA muni pAse kAlakane ochA vajanano lAgyo. gurumAM hAthIne haNI nAkhavAnI zakti hatI, paNa kIDIne jivADavAnI tAkAta kyAM hatI ? guru hiMsA para rAcatA hatA. prema-ahiMsAnI emane sujha nahotI ! gurunA netraprabhAvathI kAlaka utsAhita thayo. e cAlyo, thoDuM cAlIne e vaLI Ubho rahI gayo. mahAguru kAlakanA mananI DolAyamAna sthiti samajI gayA. e vadhu pAse gayA, ne bolyA : 'kAlaka ! A muMDiyAono eka ja dhaMdho che, teo zaktino tiraskAra kare che, AtmAnI vAta kUTyA kare che. paNa jo eTaluM sAmarthya e AtmArthIonI pAse hoya to eka dhakkA bhegA bhoMya para kema paDI jAya ?" 'gurudeva ! e sAdhu AtmAnI vAta kare che : ene deha sAthe bahu ocho saMbaMdha che. koI dhakkAthI, koI khaDagathI, koI jarA evA vadhu prahArathI paDI to jAya-paNa paDyA chatAMya je vijayano AnaMda emanA moM para dekhAya che, e ApaNI pAse kyAM che ? hAramAM jItanI khuzAlI ApaNe kyAre jANI che ? ApaNI jItamAMya kheda vase che, hAramAM to mRtyu !" | 'evI vAto sAdhuo mATe rAkha. kAlaka, tuM rAjakumAra che. zaktino pUjArI che, zaktimaMto ja saMsArane bhogavI zake che. Aja sudhI to te tapa karyuM, have siddhi tane hAthaveMtamAM che. mAro ziSya havAmAM UDI zakaze, adRzya thaI zakaze, ekalo hajArane haThAvI zakaze, ekalo aneka suMdarIono svAmI thaI zakaze.' gurujI ! zuM A badhI zaktiono viparyAla Akhare bhogamAM ne yuddhamAM thaze ?" 'nahi to A jIvana zuM kAmanuM che ? zuM tAre A badhA sAdhurAmonI jema mAtra ekAMtamAM besI mALA japavI che ? tAruM kImatI jIvana nirarthaka ceSTAomAM barabAda karavuM che ?" mahAguru bolyA, jarA pAse saryA ne vaLI bolyA : "mAre tane khAsa gupta vAta kahevAnI che. AvatI amAvasyAe siddhone nIlakamaLa ne raktapadma arpaNa karavAnI antima vidhi che. e vidhi khUba khAnagI che. adhikArI puruSa vagara emAM koI praveza karI zakatuM nathI.' 'e kevI vidhi che. gurujI ?' kAlakanuM mana A navI vAta tarapha jhaTa doravAI gayuM. 'e jagatane jItavAnI vidhi che. e vidhimAMthI pasAra thanArane saMsAramAM koI jItI zakatuM nathI, koI lobhAvI zakatuM nathI. saMsAramAM mahAzakti thaI che, e tuM jANe che ?' 'pelA muni kahetA hatA e-prema, karuNA, maitrI, mAdhyazma-saMsAranI A mahAzaktio 'e to pAgala munionI hAthIdAMta jevI vAto che, dekhADavAnI judI ne cAvavAnI judI, saMsAranI mahAzakti puruSa mATe strI ane strI mATe puruSa. saMsAranA moTA bhAganA bakheDA sauMdaryane AsvAdavAmAMthI khaDA thatA hoya che." kAlakanuM manomaMthana T 43 42 D lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'sAcI vAta che, gurudeva !' kAlakane kAminI saMsAranI mahAzakti lAgI. e je itihAsa jANato hato emAM strInI sauMdaryazaktie verelA vinAzane pichANato hato. strInI mohinIthI mANasa ajeya bane e khUba jarUrI hatuM. bIjI vastu che matsya, mAMsa ane madirA. mANasanA manamAM guptapaNe A lAlasA vasI rahelI hoya che. nirbaLa mANasa bIjAne haNI zakato na hoya ane khAI zakato na hoya, paNa enA aMtaramAM A vastu tarapha cAha hoya che. madirA to koNa choDI zakyuM che ?" | 'ane eno racelo mahAvinAza paNa yAdavAsthaLIthI laIne Aja sudhI vikhyAta che. gurudeva ! surA to jarUra javI joIe. e mANasane mUrkha gadheDAthI paNa napAvaTa banAvI de che." AtmA tarapha kheMcAyelA kAlakanA dilane mahAgurunI A vAto sukha pamADI rahI. | 'ane chelle saMsAranI bhUkha te sonuM, e bhUkhane ja sonAnA DhagalA karIne miTAvI devI, raktapadma je meLave ene suvarNasiddhi maLe. nIlakamaLavALAne sauMdarya ane surAnI siddhi maLe." mahAgurue AgaLa kahyuM. 'gurudeva ! e kema siddha thAya ?" 'devI vajavArAhI jagatanuM kalyANa karaze. enI upAsanA karo, vatsa ! saMsAramAM ruci moTI vastu che. jene je vastumAM ati ruci-e vastu ene moTI lAge. e rucinuM arucimAM rUpAMtara e ja kharekharI siddhi ! lasalasatuM sauMdarya sAme hoya chatAM mANasanuM rUMvADuM paNa na jAge, surA sAme hoya paNa mANasane e joIne UlaTI karavAnuM mana thAya, basa mArI siddhionuM A mukhya rahasya che. mA vaja vArAhI tamAruM kalyANa karo !" kAlaka AmAM kAMI na samajyo, paNa mahAgurunA taMtra ane maMtravAdano e ghelo hato, zaktinI ene mohinI hatI. vatsa ! AvatI amAvAsyAe A TekarInA madhya bhAgamAM Avela guphAmAM 2ktapanna ane nIlakamaLanI arpaNa vidhi thaze. kAlaka tAro beDo pAra samajaje . avazya hAjara raheje . sarasvatIne paNa lAvaje ." 'gurudeva ! mane to pelA asthipiMjara muninI sevAmAM rahevAnuM mana che. mane to enI raDha lAgI che. enAM zAMta rasathI bharelAM netro yAda karatAMya manane zAMti vaLe che.' sarasvatI ekadama bolI UThI. 'te raheje. strI haMmezAM sukumAra hoya che. duHkhI tarapha vadhu AkarSAya che. e mATe ja huM strIne mArI vidyA arpatI nathI. strI uttarasAdhaka thaI zake, sAdhaka nahi." mahAgurue strInA svabhAvano paricaya Apyo. 'te zuM ame duHkhI nathI ? devI sarasvatIne amArI tarapha dayA hovI na ghaTe ?" rAja kumAra darpaNa je atyAra sudhI mauna hato te bolyo. 'tuM duHkhI ?' sarasvatI hasIne bolI. 'hA, pelA mUMDiyAe mArI nAdavidyAnI kevI hAMsI karI nAkhI ! ATha dahADAnI A sAdhanAmAM lohI-pANI eka thaI jAya che hoM ! hajIya A zarIramAMthI kaLatara gayuM nathI.' ane te kevo dhakko mAryo pelA munine ? enuM hADakuhADakuM juduM karI nAkhyuM, chatAMya e sukhI hato. ne tuM...?' sarasvatIe duHkhI dile kahyuM. 'e dhakkAne ja lAyaka hato. ene jo enI Atmika tAkAtanuM abhimAna hatuM to mArA dhakkAnI jhIka to jhIlavI hatI !' 'jhIka to barAbara jhIlI eNe. tane jo eTale UMcethI nIce nAMkhyo hota to tuM to hajAra gALo varasAvata, jhanUnI vAghanI jema ghughavATA karato ene khAI javA doDyo hota. ane A muni kevA zAMta, svastha, prasanna hatA, jANe teM ene dhakko ja dIdho nathI, mAtra teM enI deha sAthe AnaMdakIDA ja karI che ! enA moMmAMthI kevA jagatane zAMti pamADatA suro nIkaLatA hatA !? sarasvatI AvezamAM hatI. eNe darpaNanI barAbara khabara laI nAkhI ane e sAdhunA zabdonI punarukti karI rahI. zrI janapadAnAM zAMtirbhavatu.' " zrI rAjAdhipAnAM zAMtirbhavata' 'zrI goSThikAnAM zAMtirbhavatuM. zAnti, zAnti ne zAnti' garama AbhamAM jANe A zabdavAdaLIe svAtinAM biMdu varasAvyAM. mahAguru, mahAmAnAM taMtramaMtrathI bharelA aMtaramAMya jANe samavedanAnA aMkura phUTyA. temaNe kahyuM, "kAlaka ! sarasvatI ! tame be bhAIbahena eka vAra tyAM jaI Avajo ane muninI khabara lejo, paNa amAvasyAno prasaMga na bhUlatAM.' | 'gurudeva ! kAlaka ane sarasvatI tyAM jaIne muninI sevA kare, emAM huM mAruM apamAna lekhuM che, mArI maitrInuM apamAna samajuM chuM. sarasvatI !tuM jaIza mA.' darpaNa vacce AjJAvAhI svare bolyo. 44 D lokhaMDI khAkhanAM phUla kAlakanuM manomaMthana T 45. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zA mATe ?' sarasvatIe nAkanuM rUpALuM TIcakuM caDhAvatAM kahyuM. 'e munie mAruM apamAna karyuM che.' je garviSTha che enuM haMmezAM apamAna thAya che ane bhalA, e muninuM teM apamAna karyuM enuM zuM ?' sarasvatIe sAmo prazna karyo. sarasvatI na jaIza, huM cokhkhI nA bhaNuM chuM.' darpaNe ekanI eka vAta karI. huM tArI baMdhAyelI nathI, vaLI huM tArI bahena paNa nathI, aMbujAne tuM rokI zake, mane nahi.' sukumAra sarasvatI Doka TaTTAra karIne jANe raNa khelavA taiyAra thatI jagadaMbA hoya ema UbhI rahI. darpaNane e khUba rUpALI lAgI. eNe eka vAra aMbujA sAme joyuM, aMbujA kharekhara rUpano bhaMDAra hatI. sarasvatI eTalI rUpALI nahotI, paNa ene sarasvatImAM kaMIka vizeSa lAgyuM. puruSatvane dhAre to DAre, dhAre to pamarAve tevuM tattva sarasvatImAM hatuM. darpaNa narama paDI gayo. eNe potAnI bahena aMbujAne kahyuM, aMbujA ! A sarasvatIne kaMI kahe ne ? e evI rIte varte che ? ene ane mAre jANe kaMI saMbaMdha ja nathI ! alabatta, huM ene kyAM tArI jema mArI bahena gaNuM chuM ? paNa ethI zuM bIjA snehasaMbaMdha nakAmA che ! A bhAratIya kSatriyo bhAre svArthI ane cokhaliyA che.' | 'bhAI ! sarasvatI sAthe tArAthI e rIte na vartI zakAya. mane anubhava che ke bhAratIya kSatriyo haMmezAM baLane vaza nathI thatA, premane vaza thAya che. vaLI kSatriyANIo to jIvana ane mRtyu - baMnene lahAvo lekhe che. satIpada saMsAranI sarva strIo mATe ajANyuM che, jeTaluM bhAratanI nArIone jANItuM che." aMbujAe kahyuM. A nikhAlasa vacanothI sarasvatIno krodha zAMta thayo. bhAratavAsIo jeTalA bhaktine name che, eTalA zaktine nathI namatA. emanI saMskRti tyAgapradhAna che.' kAla ke vadhArAmAM umeryuM. ane eTale ja bhArata para bahAranA zaktimAna lokonuM sAmrAjya sthapAya che,' darpaNe kAlaka para prahAra karyo. | 'kUvAmAM navAM jharaNAM AvyA ja kare. koI vegIluM hoya to paheluM phUTe, koI pachI, paNa Akhare to badhAM jharaNanuM eka kUvAmAM ja pANI Thare che ! bhArata to hajAro jharaNane vizALa udaramAM samAvI de evo mahAkUpa che.' kAlake potAnAM rUpALAM julaphAM UMcAM karatAM kahyuM. cAlo, have badhAM AzramamAM cAlo. bhUkhyAM cho mATe laDo cho.' mahAgurue jorathI kahyuM ne vivAdane tyAM khatama karavA cAhyo. | 'gurujI ! ema vAtane visAre na pADo. huM zaktine mAnuM chuM, zakti che to sarva che." darpaNe bhayaMkara avAje kahyuM. | 'ane huM zaktimAM mAnuM chuM, ethI vadhu bhaktimAM mAnuM chuM. zakti potAnAM kAje sarva kAMI che ema mAne che, bhakti potAnA sukhanA bhoge paNa pArakAnAM sukhane saraje che.' koI vAra kasoTI karIzuM, kAlaka !' mahAgurue kahyuM. 'icchA hoya tyAre taiyAra chuM.' kAla ke daDhatAthI kahyuM. 'e veLo ema na kahetA ke huM nAno ne darpaNa moTo.' darpaNe vacce kahyuM. 'nahi kahuM, mArA bhAI ! zakti haze evI bhakti jarU2 karI chuTIza.' 'sarasvatI ! tArA bhAInI tuM sAthI ne ?' darpaNe sarasvatIne rAjI karavA ane bolatI karavA kahyuM. 'darpaNa ! huM tArAthI nArAja chuM. mane tArI vicAradhArA jANyA pachI evo bhaya rahe che ke tArI zakti satiyAne pIDavA mATe ja vaparAze.' sarasvatIe jANe bhaviSyavANI bhAkhI. 'huM tane nArAja karavA mAgato nathI. huM pIDA karuM to tuM rokaje ne ! tArI AzA bahAra nahIM cAle. basa !' darpaNa dviarthI vAkya bolyo. 'to cAla, muni pAse. page paDIne mAphI mAga.' sarasvatI ! tuM kahe to tArA caraNamAM paDIne mAphI mAMguM... emAM mane zarama nahi Ave, balka mIThAza lAgaze.' darpaNa bolyo : 'managamatI suMdarIonA caraNanA sparzamAM svarganuM sukha samAyeluM che." darpaNa sarasvatInA caraNane sparzavA AgaLa vadhyo. 'apAtra che tuM, darpaNa ! Avo jA.' page paDavA Avato darpaNa ene sparza kare e pahelAM sarasvatI AthI khasI gaI ane bhAI kAlakane laIne AgaLa cAlI gaI.. bhAI ! eka vAra pharI e muninAM darzana karI AvIe." kAlaka ane sarasvatI badhAMthI chUTA paDyAM. gurue mauna rahIne saMmati ApI. darpaNa mahAguru pAse gayo ane emanI dADhI kheMcIne bolyo : "Ape A be kAlakanuM manomaMthana 47. 46 D lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaNAMne pelA muMDiyA pAse javA kema rajA ApI ?" 'ciMtA na kara, e pahoMcaze e pahelAM mUDiyAnI hastI ja tyAM nahi hoya.' "are ! e ema mare evo nathI.' abhicAra maMtra pheMkyo che. khatama samajo.' mahAgurue gaMbhIratAthI kahyuM, A sAMbhaLI darpaNa hasyo. aMbujA paNa hasI. e paNa dilamAM ne dilamAM kAlakanA AvA bhagatavaDAne be kaDavA zabdothI navAjI rahI hatI, kevo juvAna chatAM kevo sAdhurAma ! mAyAnagarI . divasone jatAM kaMI vAra lAge che ? amAvAsyAnI e rAta AvI paNa gaI. mahAguru potAnA cAlu nivAsasthAnethI nave sthaLe pahoMcI gayA hatA. - A nivAsasthAna kyAM hatuM enI koIne jANa na hatI. magadhanA pahADavAsIo paNa A sthaLa vize ochuM jANatA. ATalAmAM koI bhedI sthaLa che evI vAto jarUra karatA. teo varSe be varSe rAte havAmAM sugaMdha vahetI anubhavatA, ghaNIvAra e sugaMdha sAthe madirAnI gaMdha paNa AvatI. e vakhate koI jorathI bhUgarbha bhedIne maMtroccAra karatuM hoya tevo bhAsa thato. paNa ghuvaDa-cIbarInA avAja sAthe e avAja bhaLI jato ne bhulAI jato. koI vAra e pahADanA asUryA pravAsIo ramaNIonA kaMThanI tINa cIso paNa sAMbhaLatA. paNa thoDI vAramAM e ziyALiyAMnI lArImAM palaTAI jatI. gopabALako keTalIka vAra pazu cAratA cAratA ajANI keDIo para cAlyA jatA, to tyAM marelAM masso verAyelAM maLatAM. kUkaDAnAM pIchAM ke prANIonA keTalAka avazeSo paNa maLI AvatA, gopabALako Ane aghora paMthanA yogIonI prasAdI mAnatA ane auSadha tarIke ghera laI jatA. A vastuothI asAdhya rogIo sAjA thayAnAM dRSTAMto paNa teo ApatA. koIka vAra bhUMsAI gayelI A keDI parathI kaMcukI ke rUmAla paNa maLI AvatA. kaMcukIonI kaso tUTelI rahetI ane rUmAlamAM rAto raMga chaMTAyelo raheto. A vastuonuM paNa A pradezamAM ghaNuM mahattva hatuM. - jo AkheAkhI kasavALI kaMcukI maLe , to to mANasa nyAla thaI jato. ene tyAM jagadaMbA svayaM AvatAM, ane putra-putrInI bheTa dharI jatAM. raktaraMgI rUmAla pUjAnI vastu lekhAtI ane bhUtapretanI aDacaNa enAthI naSTa 48 3 lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thatI. vazIkaraNa maMtranuM paNa kAma A rUmAla karatA. paNa A vastuo bhAgye ja becAra varSe prApta thatI. A vastuo zuM che, kema che, kyAM maLe che ; enI koIne bhALa nahotI. jijJAsA na rokI zakanAra keTalAka juvAniyA jUtha jamAvIne parvatomAM ghUmavA nIkaLatA, paNa temAMthI thoDAka ja sAjAsArA pAchA vaLatA. pAchA AvanAranI jIbha ja kAM to kapAI gayelI jovA maLatI athavA ardha cittabhramita jevA e jovA maLatA. lAMbA gALe emAMthI koI svastha thatuM, ne vAta karatuM to parIvArtA* jevI e vAta lAgatI. tUTaka svare e mANasa kaheto : e badhI keDIo cAra guphAomAMthI pasAra thAya che. eka guphAmAM nakarA bhukhyA sApa paDyA hoya che. ekamAM bhUkhyA vAgha DaNakatA hoya che. ekamAM jherI madhamAkhonA pUDA che. cothI guphAmAM kahe che ke mANasakhAu aghorIo rahe che. pahelI ja guphA koI pasAra karI zakatuM nathI. pahelImAMthI keTalAka AkhA zarIre cAmaDAnAM bakhtara caDAvI AgaLa gayA, to vAghe phADI khAdhA, vAghathI koI bacyA to jherI mAkhoe jIvatA javA na dIdhA." vaLI eka dahADo cAra juvAniyA bharabhAMkhaLAmAM samAcAra lAvyA ke - "eka aghorI jevA mANasane vAgha para besIne, sApanI lagAma hAthamAM laIne jato ame joyo.' e juvAnanI vAtane kApato bIjo bolyo : are ! teM joyuM zuM ? meM barAbara joyuM ke vAgha ane mANasa baMne havAmAM tarata jatA hatA. pRthvI para to sApa ja hato ! trIjo juvAniyo bolyo : 'tAre te AMkha che ke kapAsiyA ? pelo dADhIvALo sApa para beTho hato, ne vAgha paDakhe cAlato hato.' Ama sarakhI rIte joyelA eka ja dezya mATe sahu judA judA abhiprAya ApatA. koI ekamata na thatA. najarabaMdhInA khela jevuM thatuM. cittadarpaNa para avanavI chAyA patharAtI. najIkanAM gAmomAM A carcA ghaNA divasa cAlatI, paNa dhIre dhIre sthiti evI AvI ke gAma ujjaDa thavA lAgyAM. koIka vAra gAmamAMthI juvAna puruSa ke juvAna strI ekAeka adRzya thaI jatAM ane pachI temano patto ja na lAgato. AvI rIte mANasa khovAM kema pAlave ? temaNe rAjamAM phariyAda karI paNa sattAdhikArIo* AmAM kaMI karI zakavA asamartha nIvaDyo. chelle chelle ema banyuM ke, adhikArIonAM ja haraNa thavA lAgyAM. jenAM haraNa na thayAM. e na jANe zuM banyuM ke ekAeka aDadhA cittabhramita jevA banI gayA. Akhare gAmaDAM eka pachI eka khAlI thaI gayAM. mahela khAlI paDyA. makAna ujjaDa thayAM. parNakuTIo ema ne ema rahI. kUvA-taLAvamAM pANI chalabalatAM rahyAM, paNa pInAra koI na rahyuM. rahyAM mAtra vRkSa para rahetAM paMkhIo ane taLAvanAM matsyo ! jaMgalamAM moDI rAte Dhora cAravA janAra hiMmatavAna Ahiro vaLI navAM kissA-kahANIo laI AvatA. teo kahetA : 'ame ujjaDa gAma vasI gayelAM najare joyAM. dareka gharamAM rUparUpanA avatAra jevAM nara-nAra pharatAM joyAM. zuM hIracIra ! zuM ThAThamATha ! paNa jANe badhAM muMgAM ! eTalAM badhAM jaNa joyAM paNa koI koIthI vAta na kare !" sAMbhaLanAra pUchatA : "devalokanI apsarAo suragaNa sAthe tyAM pharavA to AvI nahi hoya ?' 'evuM ja haze, paNa eka vahema lAgyo. devo to vAsanAnA bhUkhyA hoya, ane ahIM to rAMdhelAM matsyo, pakAvelAM pazuo, bharelAM madirApAtro ane mevAmIThAIno gaMja khaDakAyelo hato ! vaLI kahe che devanA dehane paDachAyo na hoya. ahIM paDachAyA paDatA hatA.' 'cAlo e kautuka jovA jaIe. jIvyA karatAM joyuM bhaluM.' keTalAka juvAniyA taiyAra thaI gayA. apsarAnA kAmaNagArA dehanA emane oratA hatA. eka dahADo rAjAnA kuMvare AgevAnI lIdhI. pradhAnano kuMvara sAthe gayo. gAmamAMthI paNa cUMTI cUMTIne juvAniyA lIdhA. sahune svarganI apsarAone jovAnA koDa hatA. * zUnyAlaye zivAlArNabhuvi tuSyanti vAmagAH / zunya AvAsomAM, ziyALathI vyApta araNyomAM vAmamArga prasanna thAya che. kAmarUpaM ca nepAlaM dvigalArvivyavAsinI jAlaM ghara pUrNa girivAmamArgeNa siddhadAH / jvAlAmukhI, prayAga, kAminI, mAlikApada tathA sarasvatItIra zaktimaMtranI siddhine yogya sthAno che. zAktAjha oNpha beMgAla, pena * zakti tathA vAmamArgano pracAra kevala ucca vargomAM hato. janasAdhAraNa para teno prabhAva nahoto. iliyaTa 50 | lokhaMDI khAkhanAM phUla mAyAnagarI 1 51 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa e koDIlAo gayA e gayA. koIne koI adhdhara AkAzamAM upADI gayuM, koIne gebInI guphA gaLI gaI, koIno kaMI patto ja na maLyo. je loko eka vAra A badhuM joI AvyA hatA, e gopalokone sAthe laIne rAjA pote senA sAthe zodhamAM nIkaLyo. jaIne joyuM to prANa vagaranuM ujjaDa gAmaDuM ema ne ema paDyuM hatuM. e rAte koI mahAprANI AvyuM ne sahu jotA rahyA ane rAjAne upADI cAlyuM hatuM. kALo bokAso bolI gayo. e pachI thoDI vyartha mAthAkUTo thaI. paNa Akhare rANIjIe rAjanI lagAma hAthamAM lIdhI ane hukama karyo ke have koIe uttara dizAmAM na javuM-enI zodhakhoLa na karavI. e raste anivArya rIte javAnuM thAya to kaMI na jovuM. nirupAye jovAI jAya to tyAM je joyuM hoya te koIne na kahevuM, kAraNa ke A to mAyAvI saMsAra che. ene e saMsAranAM mAyAvIpaNAnA paracA paNa avAranavAra maLatA rahyA . ghaNA lokoe khuda rANIjIne ja e mArge banIThanIne jatAM joyAM. ghaNA lokoe vahelI savAre phATelAM vastra emane pAchAM AvatAM joyAM. paNa e to mAyAvI saMsAranI karAmata ! zuM rANI ane zuM vAta ? uttara dizAnI koI vAta koIe karavI ja nahi! ApaNe jyAranI vAta karIe chIe tyAre uttara dizAnA e abhuta keDA para kAlaka ane sarasvatI cAlyAM jatAM hatAM. thoDeka pAchaLa darpaNa ane aMbujA cAlatAM hatAM. cArenI AgaLa eka vAMdarA jevo dADhiyALo vAmanajI cAlato hato. rasto ghaDImAM khINamAMthI jato. ghaDImAM koI guphAmAM thaIne pasAra thato. guphA aMdhArI rahetI, koI vAra rAnI pazunI trADa ke sarpanA rRkAra saMbhaLAtA : paNa temanAthI DaravAnI jarUra nathI, ema AgaLa cAlato mUMgo vAmanajI izArAthI samajAvato. rAjakumAra kAlakane tarata khyAla AvI gayo ke A nAgarAjone ane vAghacittAone koI auSadhi khavarAvavAmAM AvI che, eTale paDyA paDyA phUMkAra ke garjanA karyA kare, bAkI emanAM aMgeaMga jUThAM karI nAkhavAmAM AvyAM che. rasto nirjana hato, chatAM kyAMka kyAMkathI nIkaLI AvatAM dekhAvaDAM strIpuruSanAM joDakAM emane bheTI jatAM. ekabIjAnI AMkho maLatI, vaLI netra nIcAM DhaLI sahu potapotAno paMtha cUpacApa kApavA lAgI jatAM, bolavAnI jANe ahIM manAI hatI. tAMtrika abhicAronA A badhA upAsako hatA. AmAM be mahAdevIonA mukhyatve upAsako hatA, eka prajJApAramitA ane bIjI vajavArAhI. - pannApAramitA mukhyatve tAMtrika abhicAra choDI saraLa AcAra dvArA nirvANa mArge janAranI upAsyA devI hatI. mahAdevI vajavArAhI bhautika siddhionI adhiSThAyikA hatI. bhUmimAM divaso sudhI daTAIne, nirAhAra rahIne, kaThinamAM kaThina ane sAmAnya loko mATe jugupsA prere tevAM anuzAsano dvArA A siddhio maLatI. A siddhionA prakAromAM devatAI khaDaga, divya aMjana, pAralepa, aMtardhAna, rasa-rasAyana, khecarI vidyA, bhUcara vidyA ne pAtAlataMtrano samAveza thato. A badhA hatA to mahAnirvANanA ja upAsako, paNa jeone jUno mArga du:khada hato teone mATe A navo mArga zodhAyo hato, je sukhada hato. ahIM bhogamAM ja mukti hatI. atre ekatra thanArAmAM be prakAranA loko hatA. eka to siddha thanArA ne bIjA sAdhako. AjanI vidhimAM nitya SoDazArNava taMtranA game te upAsaka bhAga laI zakato. guptatA ahIMno mukhya niyama hato. ne ahIM rAjAnI rANI eka zUdranI samakakSa lekhAtI. vidhimAM praveza karanArA badhA samAna jAti-varNanA banI jatA. na UMca-na nIca ! ApaNA A cAre paricitamAM kAlaka ane darpaNanA gaLe eka moTo lAla rUmAla hato, ane A be yuvatIoe-aMbujA ane sarasvatIe-nIlA raMganI kaMcukIo paherI hatI. rAja kumAra kAlakane AmAM kaMI vicitra sAdhanA jevuM avazya lAgeluM. gurudeva pAse eNe khulAso paNa mAgyo. gurudeve khulAso ApatAM kahyuM, vatsa, vAta ekanI eka che, phakta mArga be che. zama, dama, tapazcaraNa ane yama AdithI samAdhi ane nirvANanI prApti thAya che. paNa e mArga loko mATe kaSTakara che : eTale A navo mArga zodhI kADhyo che ne A mArga dvArA tarata nirvANa maLe che. ApaNe TapaTapathI nahi, roTalAthI garaja che. A vidyAo, A siddhio dvArA janma-maraNa, harSa-zoka, kAma-krodha, lobha-moha naSTa thAya che, ne paMcamahAbhUtathI atIta thaI mAnavI nirvANa pAme che."* * striyA sarvakulotpannAM pUjatye vajradhAriNIm / 52 D lokhaMDI khAkhanAM phUla mAyAnagarI 53 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlaka thoDI dalIlo karI. e vakhate thayelI carcAmAM gurudeve kahyuM : "A sAdhanAnuM lakSa eka che. huM tamane mAMsa, madirA ane mAnunI-jemAM saMsArane atiruci hoya che, emAM aruci pedA karAvavA mAMguM chuM. vratanI dRSTie eno zuSka tyAga karanAra pharI emAM lobhAyA che. pratyakSa rasAsvAdathI aruci prApta karanArane kadI emAM ruci thatI nathI.' A vakhate kAlake kahyuM : "gurujI ! pelI khINavALA munie mane keTalAMka vrato ApyAM che. emAM mAMsa ane madirA meM tajI che.' sAve chokaraDA ! A muMDiyAo manamAM viSayo pratye aruci jAgyA vagara tyAga karAve che. bhogavyA vagara bhoga choDanArane mATe ghaNuM jokhama che. meM joyuM che. ke kharI paLe e tyAga sarI jAya che. vrata viphaLa thaI jAya che : ne mANasa e binaanubhavelA paMthe UlaTo vadhu doDavA lAge che. anubhavIomAM A vAtanuM jeTaluM AkarSaNa hoya che, enAthI binaanubhavIomAM vizeSa hoya che. bhogAnuM bhuktAnuM namastA kara, kolaka ! kSatriyathI ane vaLI rAja bIja thI vrata dvArA e sarvathA tajavAM mukela che, aruci jAge to ja tajI zakAya. avidyA, asmitA, rAgadveSa, abhiniveza chAMDI yazavidyA bhaNI Daga mAMDa !' 'gurujI ! amArI ciMtA na karazo.' sarasvatI vacce bolI : 'khINavALA gurujIe kahyuM ke zuM jherano pIdhA pachI tyAga karIe chIe ke jherane jhera tarIke jANyA mAtrathI tyAga karIe chIe ?' mahAgurune A vAto na gamI hoya tema lAgyuM. teo bolyA, 'mUDiyAo sAme mAro vAMdho ja A che. gRhastha ane saMnyAsIno bheda samajatA nathI ane pachI khattA khAya che. jagatanI je tarapha pravRtti che, e tarapha ja kheMcatANa karAve che. kharekharuM amRta zuM ane kharekharuM jhera zuM-enI to samaja joIe. ghaNI vAra jhera amRta bane che, keTalIka vAra amRta jheranuM kAma kare che." A pachI gurudeve kAlakano lAla rUmAla laIne kaMIka maMtra bhaNyo ne kaMIka auSadha emAM bheLavyuM. sarasvatInI lAMbI veNIne grahIne maMtrathI pavitra karI ane emAM kaMIka auSadha chAMTavuM. aMtamAM gurudeva bolyA : 'sAdhanA-avasare huM tamArI sAthe kaMI vAta karI zakIza nahi. pelA muMDiyAno bheTo thayA bAda tame bhAI-bahena kAcaMDAnI jema raMga badalI gayAM cho, chatAM mane AzA che, ke sAdhanA-avasare tame svastha thaI jazo. tamane kahI rAkhuM chuM ke jo kadAca e avasare tame AgrahamAM rahyAM ne vidhithI vegaLAM rahyAM to TakI nahi zako. e vakhate A lAla rUmAla svajo. tamArI buddhi sateja raheze." baMne jaNAe sAMbhaLI lIdhuM. kaMI na bolyAM. emanA dilamAM tophAna jAgyuM hatuM. manamAM navAM mUlyAMkano pedA thayAM hatAM. je gheghUra vaDanI chAyAmAM teo AsAyeza mANatAM hatAM, e vaDalAnA mULamAM ja AMcakA AvatA hatA. ema thatuM hatuM ke zuM Aja sudhInI sAdhanA sarva jUThI ? devatA banavAthI zuM vaLyuM ? mANasa banavuM ghaTe ane mANasAI munie darzAvI hatI te hatI. kharekhara mANasane mAravA karatAM jivADavAmAM vidyA-vijJAnanI kasoTI che. kAlaka manamAM pelA muninI vAto yAda karI rahyo, 'tame so hAthI saMhArI zako, paNa eka marelI kIDIne jIvatI karI zako kharA ?" A vAkya enA hRdayamAM tIranI jema khUMcI gayuM hatuM. ene yoga ane maMtra-taMtra tarapha zraddhA hatI, enAthI mANasa ajeya bane ema mAnato hato, paNa pelA sAdhunI sIdhI-sAdI vAtoe enA vicAranI dizA badalI nAkhI hatI. AvuM ja tophAna darpaNa ane aMbujAnA dilamAM cAlatuM hatuM. aMbujA rAja kumAra kAlaka para mugdha hatI. darpaNa sarasvatI tarapha kheMcAyelo hato. darpaNa strI-sauMdaryano pipAsu ane durjeya sattAno zokhIna hato. te mAnato hato ke sauMdarya jyAMthI maLe tyAMthI svIkAravuM. saudaryamAM koI bheda na rAkhavo. sattA je sAdhanathI ajeya bane, te sAdhana svIkAravuM.* sAdhanAmAM sArAkhoTAno bheda na dharavo. sarasvatI to vA-kukaDA jevI hatI. jema bhAI vicAre ema e vicAre. dhIre dhIre lAla rUmAlavALAM ane nIlI kaMcukIvALAM nara-nArI 2rastAmAM maLavA lAgyAM. sahu eka raste jatAM hoya ema lAgyuM, eka ja uddezathI jatAM hoya, evo bhAsa thayo. sahunA dilamAM A vidhi vize guptatA hatI, enI paNa pratIti thaI. * eka Akho yuga taMtramArga ne yogano AvI gayo. camatkAro ne siddhio emAM mukhya hatAM, jenI chAyA Aje paNa bhAratanA dharmo para patharAyelI che. muslima AkramaNakAroe AnI sAme AkramaNa karyuM. taMtra-maMtranA aA banelA vihArone khodI nAkhyA. sAdhuone hAMkI kADhyA, kAM kApI nAkhyA. e vakhate A taMtramArga ahIMthI jaIne TibeTamAM Azraya pAmyo. mahAyAna ne hInayAna ema bauddhonA be phirakAomAM prathama phirakAe taMtramArgane uttejana ApyuM ne vatteoche aMze bhAratanA tamAma dharmoe taMtramaMtra ne camatkArane apanAvyA. zaivamArgamAM kApAliko vagereno ubhava A vakhata pahelAM thayelo. 54 | lokhaMDI khAkhanAM phUla mAyAnagarI 1 55 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dADhIvALo vAmanajI sahune dorIne laI jato hato. rasto bhulabhulAmaNI jevo hato. je raste AvyA, e raste pAchA vaLavuM muzkela hatuM, chatAM kAlakane A mArga thoDo thoDo jANIto hato. e magadhano suprasiddha azva-khelADI hato, ne dhanurdharomAM vikhyAta hato. ghoDo khelAvato ane tIrasaMdhAna karato e AvA aneka pradezomAM pharI vaLyo hato. ahIM paNa AvI gayo haIza, ema ene pratIta thatuM hatuM. Akhare sahu nizcita sthaLe AvI gayAM. bahAra gurudevanuM AvA prasaMganuM vAhana vAgha ane temanI pAradayukta cAkhaDI paDI hatI. pArAnI siddhithI AkAzamAM UDavA jevI mahAsiddhi prApta thatI. pArada darzana nAmanuM svataMtra darzana hatuM, je AzramomAM zIkhavavAmAM AvatuM. pArAnI A cAkhaDI paherIne guru havAmAM UDI zakatA, ema kahevAtuM.* tamAma bhaktagaNo bahAra prAMgaNamAM ekatrita thayA hatA. kAlake joyuM ke yuvAnI ane rUpa to AkhA jagatanuM ahIM ekatra thayuM hatuM. ekane juo ane ekane bhUlo evI yuvatIo ahIM hatI. ekane juvo ne bIjAne bhUlo evA yuvAno ahIM hatA. prauDho paNa hatA. vRddho paNa hatA. paNa badhAnI AMkhamAM juduM teja camakatuM hatuM. darpaNa ane kAlaka A navI duniyAne najare nIrakhI rahyAM, paNa baMnenI jovAnI dRSTi bhinna hatI. kAlakanI najaramAM kutUhala hatuM, tyAre darpaNa potAnI AMkhathI ekeeka yuvatInA rUpadehanI tapAsa karI rahyo hato. aMgopAMganI ziSTatA ne viziSTatAne kAmazAstranA vidvAnanI jema potAnI soMdaryapipAsu najare chaNI rahyo hato. badhAMnAM mukha para mauna chavAyeluM hatuM. Akho saMsAra AMkho dvArA cAlato hato. thoDIvAre zaMkhasvara saMbhaLAyo. mahAguru prajAnI prAthamika vidhi khAnagImAM patAvI, mAdhyamika vidhimAM praveza karatA hatA. e aMge bhaktone zaMkhasvara dvArA AmaMtraNa apAtuM hatuM. badhA bhakto ekadama aMdara praveza karI gayA, ne gurucaraNano sparza karavA lAvyA. gurudeve mIThuM hAsya karyuM, badhAnI tarapha joyuM ane pachI bolyA : Aje mahApUjAnI adhikAriNI koNa banaze ? strI saMsAranI Adyazakti che. mA vajavArAhI tamane vaja jevAM banAvaze.' koI na bolyuM. 'taMtravidyAnI siddhinI A mAdhyamika ane antima zreNI che. koNa taiyAra che, bolo ?" 'gurudeva ' nirbhIka aMbujA sahasA bolI UThI. eNe lAMbo vicAra karyo nahoto. 'koNa aMbujA ke ? zuM sarasvatI taiyAra nathI ?' gurudeve aMbujAnA AkhA dehane jhINI najarathI mApI joyo. aMbujAnA ati rUpavAna ane kaMIka skUla aMgo gurune saMpUrNa rIte pUjA yogya na lAgyAM. emaNe surekha aMgovALI sarasvatI para najara TheravI. sarasvatI e najarathI vaza na thavA prayatna karI rahI. potAnA bhAInI pIThane sparza karatAM eNe hiMmatabhera kahyuM : huM zramita chuM. mAro bhAI... eka vAta kahI dauM. A vidhimAM koI bhAI-bahena nathI, pitA-putrI nathI. sarve samAna varNanA ne samAna jAtinAM che. meM Aja pUjAnI adhiSThAtrI tarIke, sarasvatI ! tane niradhArI hatI. paNa tuM nakAre che, to jenuM jevuM bhAgya ! AjanI pUjAnI adhikArINI sabhAgI aMbujA banaze. kAM aMbujA ?** * suvarNa banAvanArAno dharmamAM samAveza A pArada darzana dvArA thayo. A matanuM nAma rasezvara mata. pArAne zivanuM vIrya ane arbhakane pArvatInuM raMja mAnI yaMtra dvArA baMnenuM UrdhvIkaraNa karavAthI dehane amara banAvanAre rasa pedA thAya che. evI A matanI mAnyatA che. dareka dharmano uddeza amastAno che, ne A rIte e maLatI hoya to zI khoTI ? pAro eTale ja saMsArasAgarane pAra karAvanAra, A rasezvara matamAM mahAna yogIo thaI gayA ane aneka bhakto thaI gayA. enA dharmagraMtho Aje paNa maLe che. * eka mata evo che ke zaktipUjA mULa cInathI AvelI, zaktipUjAmAM pratIka tarIke vaparAtuM. japA puSya jabA kusuma nepALathI AveluM. zavamArga ne bauddhamatamAM A taMtramArga khUba pracalita banelo. 56 D lokhaMDI khAkhanAM phUla mAyAnagarI 1 57 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAcakrapUjA abujA mahAguno Adeza sAMbhaLI eka paLa khacakAI gaI. game tema toya e strI hatI, yuvatI hatI. jobana enAM aMgone maDhatuM hatuM. jobananI sAthe vidhAtAe ene chalachalatuM rUpa paNa ApyuM hatuM. kAyAno eno gauravarNa to atyaMta tejasvI hato. alabatta, enI nasamAM eka evuM lohI vahetuM hatuM, je AchakalI nAjukAI ne dekhAtAM baMdhanomAM zraddhA nahotuM rAkhatuM. strI eTale mATIno ghaDo, e bagaDyo eTale phoDI nAkhavAno. e mAnyatAmAM e jIvanArI nahotI. e puruSa samovaDI hatI. puruSanI sAme eka sAthare sUtAM enuM rUvuM paNa dhrujatuM na hatuM. chatAM varSothI AdarzaghelI, jUInA phUla jevA strItvavALI, saheja paNa parapuruSasparzamAM lajAmaNInA choDanI jema karamAI janArI, sarasvatI jevI bhAratIya nArIonI vacce e vasI hatI. e kAraNe tatkAla eNe thoDo kaMpa anubhavyo. mahAguruno Adeza sAMbhaLI eka kSaNa e saMkocAI gaI. rAja kumAra darpaNanA khabhA sAthe khabho milAvIne e khaDI hatI, tyAMthI be DagalAM e pAchI haThI gaI. nagna strInI pUjA e ahIMno AmnAya hato. are, badhAnAM dekhatAM nagna kema thavAya ? alabatta, nAne, zayane aMbujAne kulasaMskAra evA hatA ane vastra paNa enAM evAM hatAM, ke ene nagna nahi to ardhanagna jarUra kahI zakAya. paNa rUDhi evI che, ke eka vAra abhyAsa paDyA pachI nagnatA nagnatA lAgatI nathI. nahi to nagna mUrtio joIne mANasane virAgane badale vikAra na thAya ? mahAguru kahetA : "e badhAM mananAM kAraNa che. nagnatA vikAra ke virAga janmAvatI nathI, paNa mana ja vikAra ke virAga jagAve che ane mahAguru mahAmaghanA AzramamAM manane ja mahAbaLavAna banAvavAnuM hatuM ne ! manake jIte jIta hai, manake hAre hAra. nirbaLa mana e sarva taMtronI moTI niSphaLatA ja che ! vaja jevuM haiyuM e taMtramArganI kharI siddhi che. DhIlI thatI aMbujA pharI makkama banavA lAgI. 'aMbujA !" pharI guruno avAja gAjyo, e badhe paDagho pADI rahyo. A avAja mAM vazIkaraNa hatuM. pAchaLa haThatI aMbujA eka kadama AgaLa AvI. darpaNanI sAthe khabhekhabho milAvI paLavAra paDI rahI. eNe darpaNanI DokamAM rahelo lAla rUmAla lIdho. eka vAra suMdhyo, bIjI vAra suMdhyo, trIjI vAra suMghatAM to e thanaganI rahI. AjJA, gurudeva !' eNe jorathI bUma pADI. 'vilaMba thAya che pUjAmAM, hajI mahApUjA bAkI che. nArI to zakti che. e Ama azakti kema jAhera kare ?" mahAgurunA zabdomAM vedhakatA hatI. 'taiyAra chuM, gurudeva !' aMbujA rUmAla sUdhyA pachI kaMIka kephamAM hoya tema bolI. 'tArA AjanA sadbhAgyane jaladI vadhAvI le.' 'bhale gurudeva !' aMbujA bolI, ane eNe uttarIya phagAvyuM. mahAguru mukhethI maMtrocAra karI rahyA. e zabdomAM sAmarthya hatuM. eka paNa sAdhaka jIbha halAvI na zakyo. aMbujAe adhovastra phagAvyuM, ne ghaMTArava gAjI UDyo. zaMkhasvara vikasI rahyA. aMbujA siMhAsana para jaIne UbhI rahI. mahAgurue lAla jabAkusumanI eka lAMbI puSpamALA enA kaMThamAM AropI dIdhI ane pachI kesara, caMdana, kastUrIthI enAM judAM judAM aMge carcA karI. e aMgo para mahAgurunuM anukaraNa karIne sahue pUjA karavAnI hatI. pUjA karatAM karatAM jo koI paNa sAdhakanuM eka rUMvADuM paNa halI jAya to mahAguru ene ardhacaMdrAkAra ApavAnA. vikAranAM sAdhano chatAM je vikAra na anubhave e vIra.* ardhacaMdrAkAra eTale gaLethI pakaDIne, dhakko mArIne e nAmardane bahAra kADhI mUkavAno. eka paLa paNa tyAM Ubho nahi rahevA devAno. e niSphaLa, enI vidyA nirarthaka, enuM jIvana taMtravidyA mATe nakAmuM. * vicAratA ja vicane thathAM na jafza sa gNa ghaT | kAlidAsa mahAca krapUjA 59. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAguruno maMtroccAra satata cAlu hato. cokIdAro jema saMpattinI rakSA kare, ema A maMtrasvaro eka abhedya dIvAla khaDI karI rahyA hatA. mANasanI lAgaNIo jANe e zabdothI baMdhAIne mANasathI bhinna banI hatI. sAruM-khoTuM evI vicArasaraNI ahIM ayogya thaI hatI, gura-AjJA avicAraNIyA. gurunA AdezanuM sarvathA pAlana karavAnuM. aMbujA to kharekhara devI jevI zobhatI hatI, caMpakakalikA jevAM enAM aMgoe aMgomAMya sadA AcchAdita thaIne apragaTa rahetAM aMgonI Aje pragaTa dhRti ne upara jabAkusumano hAra ! jonAranI AMkhane ThArI detAM hatAM. enA para caMdana, kesara, kastUrInA lepa. aMbujA pArthiva maTI gaI. e apArthiva banI rahI. enI AjubAju evuM AbhAmaMDaLa janyuM hatuM ke e nagna che, e vAta sahunA mana parathI paNa dhovAI gaI. aMbujA eka devI che, khuda devI nahi paNa devInI pratinidhi che, mahAdevI vajavArAhI enAM aMgomAM avataryA che. enAM aMge pUjA. e sAdhakano dharma che. taMtrapUjAnuM carama zikhara che. A pUjA pUrI thayA pachI, eka mahAcaka yojAvAnuM hatuM ane mahAcakranA aMte darpaNa ane kAlakane mahAguru raktapa ane nIlakamaLanI chevaTanI upAdhi ApavAnA hato. raktapadmamAM suvarNasiddhino taMtra hato. nIla kamaLamAM vazIkaraNano AmnAya hato. bIjI paNa aneka nAnImoTI siddhio hatI. 'have pUjA zarU thAya che. strIo mahAcakravALA virATa khaMDamAM cAlI jAya.' strIo dhIrethI bAju nA virATa khaMDamAM cAlI gaI. sAdhako ! siddhinI paLa sunajIka che. Avo ane mAyAsuMdarInI pUjA karo. parIkSAnuM A aMtima pagathAra che.' ane mahAgurue pote prathama pUjA karI. pUjA karIne mahAguru bAjumAM UbhA rahI gayA. - sAdhako eka pachI eka pUjA karavA AvavA lAgyA. aMbujA zAMta UbhI hatI, enA cittataMtrane koIe bAMdhyuM hoya evI enI manodazA hatI. paga, hAtha, bhAla sudhInI pUjA sAmAnya hatI. e pachInI pUjA para mahAgurunI AMkha hatI. | 60 g lokhaMDI khAkhanAM phUla sAdhako eka pachI eka pUjA karIne pasAra thavA lAgyA. kharekhara ! A sAdhakonA eka rUMvADAmAM paNa kaMpa nahoto. | 'avijeya ! avijeya !' gurue bUma pADI. 'pRthvInA cheDA sudhI ghUmo, mArA siMho ! tame avijeya. koI tamAruM nAma na le, nAma le teno nAza niradhArelo ja che." darpaNa ane kAlakano vAro najIkamAM ja hato. darpaNa svastha Ubho hato. aMbujAnI A sthiti mATe ene roSa nahi, paNa abhimAna hatuM. aMbujA mahApUjAnI adhikAriNI ! Aje emanA mAthA parano abhAratIya apavAda naSTa thayo.* gurudeve teonI bhAratIya nAgarikatA para mahora mArI dIdhI. darpaNa ane aMbujA sadAkALa sAthe rahyAM hatAM. bhAI-bahenanI jema rahyAM hatAM. paNa aMbujA Aja jeTalI kAmaNagArI ene kadI nahotI lAgI.. paNa darpaNanA jevI sthiti kAlakanI nahotI, e eka bhayaMkara mAnasika tophAnamAM gherAI gayo hato, mAnasazaktinA adhiSThAtA mahAgurune potAnA ziSyanI manobhUminAM AMdolano sparzI gayAM hatAM. emaNe kAlakanuM mana svastha karavA mAnasika maMtrAlaro mokalyA. e kAlakanA magajane athaDAI pAchA pharyA. vaja jANe daravAjethI praveza na pAmyuM. gurue hRddhAtIta maMtrANi taMtrano upayoga karyo, paNa emAMya saphaLatA na maLI. kAlaka judA gajavelano lAgyo. mahAgurune be kAma eka sAthe karavAnAM AvyAM. eka to pUjA karatA ziSyonA manataraMgo jANatA rahevAnA, ane potAnA paTTaziSyomAMnA ekanA manane mAyAsuMdarInI pUjA mATe taiyAra karavAnA. mahAgurue jorathI potAnI AMkho mIMcI. manadhAraNa vegavaMta karyuM, ne baMne kAryo barAbara karavA mAMDyAM. guru-ziSya vacce mUMguM vyAkhyAna cAlyuM. kAlakanA mane kahyuM : "are gurudeva ! pAyo sAro, raMgamaMDapa sAro, jharUkhA ne bArIo sArI ane zikhara ATaluM bhayaMkara kema ? zuM mahAna tAMtrika mATe A anivArya che ?" gurue mAnasa zaktithI javAba pAThavyo, * kuzAna rAjA pahelA vAsudevanA mRtyu pachI uttara hiMdamAM sArvabhauma sattAno abhAva hato. alpajIvI aneka svataMtra rAjyono janma thayo. uttara-pazcimamAMthI aneka caDhAIo AvI. emAM AbhIra, gadabhilla, zaka, yavana, bAhila ke jAtio bhAratamAM AvI. vinsenTa smItha mahAca krapUjA 0 61 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhicAra ane vyabhicAra tAMtrikonA kozamAM anya arthamAM che. A to avijeyatAnI kasoTI che. beTA, pUjA karI le. jagatamAM avijeya banI jaIza.' 'nA gurujI ! e aMbujA che, nikalaMka nArI che, enAM aMgone sparza karatAM mAruM mana kaMpArI anubhave che.' 'to taMtravidyAnuM antima zikhara tArAthI aNasparyuM raheze.' gurujI ! mane A kriyAmAMthI mukti Apo. eTalI UNapa huM nibhAvI laIza.' bhale, tAruM bhAgyaya, chokarA ! bIjI kriyA mATe to taiyAra che ne !' 'AmAMthI mane bacAvo. bIjI game tevI kriyA mATe huM nA nahi kahuM.' kAlakane A prasaMgamAMthI chUTavAnI adamya icchA hatI. eNe utAvaLe mAnasasaMdeza Apyo. | 'vAru ! svastha thaIne tyAM Ubho rahe, aphasosa eTalo ja che ke mArI ApelI taMtravidyAmAM tane khoTako paDaze. eka khoTako koI vAra AkhA vidyAmaMtrane niSphaLa banAvaze.' guru-ziSyanA A mUMgA manasaMdeza cAlatA hatA, tyAre pUjA to AgaLa vadhI rahI hatI. rAja kumAra darpaNano vAro Avyo. e dhIrethI AgaLa vadhyo. mahAgurue khullA zabdomAM kahyuM, 'Aje ene tArI bahena na mAnIza. e mAyAsuMdarI che.' 'hA, guru deva ! huM mAyAsuMdarIne ja pUchuM chuM.' 'zAbAza.' mahAgura jANe kola kane kahetA na hoya tema bolyA, 'saMsArI sagapaNa ahIM Aje badhAM khoTAM." 'hA, gurudeva ! ahIM to puruSa ane prakRti be ja rAje che.' mAyAsuMdarInA supuSTa vakSa:sthaLane kesarathI arcatAM darpaNanA dilanA eka khUNe chUpuM vAvAjhoDuM jAgyuM, paNa bIjI ja kSaNe e zAnta thaI gayuM. alabatta, e mAnasa pApa eNe AcaryuM, tyAre mahAguranA mAnasapaTa para e manataraMgo athaDAyA jarUra paNa ene mAphI maLI. gurune lAgyuM ke kAlakanI upAdhi to khaDI ja che, tyAM vaLI A navuM tUta kyAM jagADavuM ! sahuthI cheDe kAlakano vAro Avyo, enI AMkho pRthvInuM paDa bhedavA mathatI hatI. eNe mAyAsuMdarI tarapha eka najara paNa na nAkhI. eka Daga AgaLa paNa na bharyuM. e eka zlokanuM paheluM caraNa raTI rahyo. - "stano mAMsagraMthI... kanakakalazAvatyapamitaoN !" pelA muninA hADapiMjara jevA strInA hADapiMjarane e najara sAme lAvIne Ubho rahyo. gurudeve bUma mArI : 'samaya pUro thayo. virATa khaMDamAM cAlo." badhA paDakhenA khaMDa tarapha cAlyA. ATaATalI pUjA pAmanAra mAyAsuMdarI khuda atyAra sudhI acaLa hatI. eNe kAlakane pUjA vagara bIjA khaMDamAM jato joyo, eTale e vicaLa thaI UThI. e bolI. 'kAlaka ! tuM vidhine kema oLaMge che ?' 'aMbujA ! mArI AMkho tane jovA zaktimAna nathI. huM aMdha chuM, aMdha aMgapUjA kevI rIte kare ?" "are paNa, tArI pUjA pAmavAnA manorathamAM to meM ATaluM veDyuM che. eka vAra mArI sAme to jo !' 'mAruM moM nIcuM thayuM che. aMbujA ! mArI vidyA nIcI thaI che. huM bharabajAre lUMTAyo chuM. mane A mArga na khape. mane A siddhi na khape. mAre ajeya nathI banavuM. bhale mATInA loMdAnI jema mane badhA roLe-ragadoLe ; emAMthI koIka dahADo pAtra banIza. bAkI A to kupAtra...' ane Ama bolato kAlaka virATa khaMDamAM cAlyo gayo. aMbujA pUjAnA siMhAsana parathI UtarI, e hatotsAha thaI gaI hatI. ene potAnI sthitinI zarama lAgI, eNe jhaTajhaTa adhovastra vIMTI lIdhuM. uttarIya laIne dADama phaLa jevA vakSa:sthaLane DhAMkyuM. eNe nIlakaMcukI khabhe nAMkhI. e virATa khaMDa tarapha AvI, enA paga cAlatA nahotA. A khaMDa khUba zrama laIne sajja karavAmAM Avyo hato. A khaMDanAM cAra dizAmAM cAra bAraNAM hatAM. mAyAsuMdarInI pUjAvALA khaMDamAM paDatA bAraNAM sivAya, tamAma bAraNAM ardhakhullAM hatAM, ne tyAM AvelAM upavanomAM jatAM hatAM. A upavanomAM nAnA maMDapo ane emAM nAnI guphAo hatI, strI-puruSanA eka yugala mATe AnaMdapramodanI badhI sAmagrIo tyAM hatI. madha hatuM, mAMsa hatuM, mIna hatAM. phulahArathI lacelo eka palaMga hato. sAmAnya mANasa mATe ahIM AvavuM paraloka jeTaluM durlabha hatuM. gaNyAgAMThaDyA mANaso, jIvanamAM gaNIgAMThI vAra ahIM AvI zakyA haze ! 62 D lokhaMDI khAkhanAM phUla mahAca krapUjA D 63 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'kyAM che kAlaka ?" mahAgura cheDAI paDyA. koI javAba na maLyo. kyAM che sarasvatI ?' svara ema ne ema pAcho pharyo. 'zuM baMne nAsI gayAM ?" 'hA, gurudeva !' darpaNa bolyo. 'huM pakaDavA jAuM ?' nA, tuM taMtrAcAramAM pravezI gayo che. tArI prakRti sAthe jA. darpaNa ! teM jo mArI AjJAno virodha karyo che, to sarvanAza karI nAkhIza. jA jaladI jA.' ane mahAgurUe manasaMdhAna karyuM. kharekhara ! aghorInI guphAcokI vaTAvI sarasvatI ane kAlaka mUThIo vALIne nAsatAM dekhAyAM. mahAguruno krodha prajvalI UThyo.. mahAgurUe pharI aMtima zreNInI pUjA zarU karI. pUjA pUrNa thatAM kahyuM : "mArA mananI A antima dIkSA che ane mArA mATe tamArI A aMtima gurudakSiNA che. sonuM-rUpuM mAre mana mATI che. rAjapATa to lAkaDAnI pATa karatAM halakAM lAge che. manabharI mahAcakranI pUjA e mArA parizramanuM phaLa che. e dakSiNA, bolo, Apazone?" mahAgura prazna pUchIne sahunI sAme joI rahyA. | badhAe kahyuM: 'niHzaMka raho, gurudeva ! A hADacAma paNa tamArAM che." "juo, A mahAcakranI pUjAmAM tame sarva koI puruSa puruSa cho ane strI mAtra prakRti che. prakRti potAnI nIla kaMcukI A pharatA eka cakramAM nAkhe. puruSa potAno lAla rUmAla bIjA cakramAM nAkhe.' mahAgurue Adeza Apyo. sahue te pramANe karyuM. 'have puruSo kaMcukIvALA cakra pAse UbhA rahe ane cakra dvArA paga pAse pheMkAtI kaMcukIne grahaNa kare. yAda rAkho, tame nathI vRddha, nathI juvAna, nathI sagAsaMbaMdhI, nathI bhinnabhinna varNanAM. tame eka ja cho : prakRti ne puruSa !' mahAgurue cAre tarapha najara pheravI. 'ane strIo...' 'ane gurudeva ! mArI kaMcukI rahI gaI.' aMbujA AgaLa AvatI bolI. mane khabara che. paNa te pUjA pahelAM darpaNano lAla rUmAla sUMdhyo hato. mATe tArI kaMcukI darpaNane ApI de.' guruvANIne zraddhAthI anusaranArI aMbujAe darpaNane potAnI kaMcukI ApI, eno lAla rUmAla laI lIdho. | 'ane strIo..." guru bolyA : "A lAla rUmAlavALA cakranI pAse UbhI rahe, ne je lAla rUmAla enA paga pAse paDe te UMcakI le ane aMtima vAta sAMbhaLI lo!' | 'jenI pAse jeno lAla rUmAla hoya ane jenI pAse jenI nIla kaMcukI hoya e banne ekabIjAnAM prakRti ne puruSa.' chellA zabdo sAthe cakra pharyo. rUmAla ane kaMcukInI vaheMcaNI thavA mAMDI. prakRti-puruSa guphAo tarapha AgaLa vadhyAM. tyAM eka suMdarIe kahyuM : "A lAla rUmAlavALo puruSa kyAM ?" eka yuvAne kahyuM : A kaMcukIvALI prakRti kyAM ? mahAgurue baMne vastu maMgAvI. manasaMdhAna karyuM. are, A to kAlaka ane sarasvatInAM ja rUmAla ane kaMcukI ! 64 u lokhaMDI khAkhanAM phUla mahAcakrapUjA 0 65 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgI chUTyAM rAja kumAra kAla ka ane sarasvatI motane mUThImAM laIne bhayaMkara vinipAtano itihAsa pAchaLa mUkIne, UbhI pUMchaDIe nAsatAM hatAM. siddhino khyAla magajamAMthI sAva bhUMsAI gayo hato. raktapadma ane nIla kamaLasuvarNasiddhi ane vazIkaraNa maMtrano lobha manamAMthI cAlyo gayo hato. mahAgurunA taMtra maMtra vizenA jJAnano Adara paNa manamAMthI nIkaLI gayo hato. joyeluM dazya, pekhelI nagna mAnavatA temanAthI vIsarI vIsarAtI nahotI. baMne vicAratAM hatAM. 'zuM ajeya imAratonA pAyAmAM A prakAranAM pApa dharabAyAM haze ? saMsAramAM sarvazreSTha ThareluM kamaLa zuM AvA ja kAdavamAMthI khIlyuM haze ?" AvA AvA aneka vicAro karatAM e medAno, khINo, TekarIo bharyA zvAse vaTAvavA lAgyAM. rAja kumAra kAlaka jANato hato, ke mahAguru mahAmaghanI saMkalpazaktino agni emanA dehane sparzI gayo, to gAtra mAtra gaLI ja ze, gaLiyA baLadanI jema paga besI javA prayatna karaze, dehanI koDhiyA ke raktapittiyAM jevI dazA thaze. mahAca kramAM pravezelAM ne pachI e vidhi asahya lAgatAM bhAgI chUTelAM ghaNAM nara-nAranI sthiti AvI ja sarajAI hatI. kAM to temaNe mahAcakramAM bhAga levo joIe, athavA jIvanabhara asahya dehapIDA veThatAM jIvavuM joIe. cAlu mArge mahAgurunA manaHsaMketa to satata kAlakane maLyA ja karatA hatA. guru deva manaHsaMketathI kahetA hatA, 'kAla ka 1 kinAre AveluM vahANa na DubADa ! surA ane suMdarI kSatriyanAM nityasaMgAthI ! kSatriya kuLonA vinAzanA itihAsa eNe sarajyA che. mahAcakramAMthI pasAra thayelAne e tattvo jarA paNa hAni nahi karI zake. pAcho Ava, AjanI mahAdevI aMbujA tane ApIza. tAre khAtara mArA niyamamAM parivartana karIza. pAcho Ava, priya kAlaka ' mahAgurunA manaHsaMketano javAba ApyA vagara, kAlaka to doDato, AgaLa vadhato, paDato, Ubho thato, Thokaro khAto rasto kApe jato hato. gurunA manaHsaMketano javAba ApavAnuM kAlakane dila thaI jatuM. e kahevA mAgato hato ke gaumAtAnA pavitra dUdhanA kuMDamAM anAcAranAM A be vipabiMdu na nAkho to ? paNa ema mAnasika saMdeza mokalavAmAM Dara mAtra eTalo hato ke ethI gurune teo kyAM che, teno khyAla AvI jAya. maMtrazaktine sAkAra karIne pAchaLa pheMke ane kadAca e zaktithI keda paNa thaI javAya ! mota paNa thaI jAya ! kAlakano ane sarasvatIno nirNaya hato, ke prANAnta pAchA pharIne mahAcakranI vidhimAM sAmela na thavuM. alabatta, e kALanAM aneka rAja kumAro, rAja rANIo AgevAna netAo A cakramaMDaLanAM sabhyo hatAM. paNa kAlakane e anAcAranI parabanAM pANI pIvAM nahotAM.x kAlakanA moMmAMthI paNa satata maMtroccAra cAlu hatA. pelA khINamAM paDelA sAdhue ApelA e maMtro hatA. 'zrI janapadAnAM zAMtirbhavatuM. zrI rAjAdhipAnAM zAMtirbhavatuM.' sAva sAdA A maMtrAlaro hatA, paNa pelA khINavAsI sAdhue emane samajAvyuM hatuM ke maMtrAlaronI parahAni karatAM svarakSaNamAM ke pararakSaNamAM vadhu gati hoya che, svArtha karatAM paramArthamAM tenI gati rAmabANa jevI tIvra hoya che. mahAgurunA maMtrAkSaro pahADa, parvata, nadI, kaMdarAne garama karI rahyA hatA, paNa kAlakanI Aju bAju zAMtinuM eka AbhAmaMDaLa patharAyeluM hatuM. | baMne jaNAMe jhaDapathI aghorInI guphA vaTAvI. mahAguru jyAre koI sAdhaka para kopa karatA tyAre A aghorIone manuSya-mAMsano AsvAda maLato, nahi to teo potAnI viSTA ne mUtra dvArA potAnI sudhA ne tRSA tRpta karatA. mahAgurano mana-Adeza tyAM Avyo, ane jhilAyo paNa kharo : paNa e vakhate * Aje paNa ucca vargamAM A jAtanA vairavihAra mATe moTAM nagaromAM hoTalo, rAtri klabo ne nAca-dharo cAle che. jemAM puruSa icache te strIne tenI sAthe lapeTAIne nRtya karavuM paDe che. bhAgI chUTyAM ! 67 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to kAlaka ane sarasvatI AgaLa vadhI gayAM hatAM. paNa vAsuki nAga jemAM vasatA hatA, e nAgaguphA ne vyAghra jevA zvAna jemAM vasatA hatA e zvAnaguphA vaTAvatAM teone motano sAmano karavo paDyo. rAjakumAra kAlaka maMtravAdI hato, guruno kuzaLa celo hato. ene nAgonuM viSa ke zvAnanI jherI dADha kaMI karI zake tema nahotI : paNa sukumAra sarasvatI A badhAmAMthI pasAra thatAM AghAta-pratyAghAtothI bebhAna jevI banI gaI. kAlake ene AkhI ne AkhI khabhA para toLI lIdhI. jIvanabharanuM naiSThika brahmacarya Aje enI madade dhAyuM. koI citAro cItarI zake evuM e dRzya hatuM. aMdhArI rAta, AkAzanA tAraliyA AchuM AchuM teja DhoLe, ne e prakAzamAM paDachaMda-dehI kAlaka sarasvatIne upADIne doDyuM jAya. mANasane dAnavIya sRSTinuM A dRzya lAge. sarasvatI maDAgAMTha vALIne kAlakanA khabhA para paDI hatI. kadI kadI pAchaLa jhera UgaLato nAga AvI pahoMcato, bhayaMkara jaDabAM vikAsIne zvAna AvatA. sApa ke zvAna lagolaga AvI pahoMce ke kAlaka moM pheravIne Ubho rahI, maMtra bhaNIne moMethI havAnI eka tIkSNa laharI kADhato. sApa ke zvAna tyAM ne tyAM thaMbhI jatAM. pachI vaLI e paMtha kApavA mAMDe. eTalAmAM pAchaLa rahelA zvAna ke nAga AvI pahoMce. vaLI kAlaka maMtra-havAnI eka laherI nAkhI emane thaMbhAvI de. rAjakumAra kAlaka lohapuruSa hato. ATalI vAra sudhI mahAgurunI adRzya ane dRzya tAkAta sAme jhIka jhIlavI sAmAnya vAta nahotI. gurunI siddhio pUrNarUpe prApta thAya ke na thAya paNa ATalI nirbhIkatA ane ajeyatA ene sAMpaDI, e paNa guruno ja pratApa hato, ane A ajeyatA para mRtyuMjayI zikhara caDhAvyuM hatuM, pelA khINavALA sAdhue ! ene dehanI nazvaratA ane AtmAnI amaratA zIkhavI hatI. sAthe zIkhavyuM hatuM ke nazvara dehano moha na rAkhavo, amara AtmAnA Arogya mATe yatna karavo. jarUra paDe, AtmAne abhaDAvavAnI veLA Ave, to gharamAMthI jema kacaro bahAra phagAvI daIe chIe ema dehane phagAvI devo. Aje kharekhara kAlaka dehane phagAvIne AtmAne bacAvavA nATho hato. mahAcakranA upAsako jANatA hatA, ke kAM to kAlake pAchA pharavuM paDaze, kAM to enA dehano bhakSa aghorIone jamaNamAM maLaze. paLepaLa kaTokaTInI vItatI hatI. kAlakane potAnI jAtanI ciMtA nahotI. ene to caMdananI vela jevI, enI sukumAra bahena sarasvatInI ciMtA hatI. 68 D lokhaMDI khAkhanAM phUla re vidhAtA ! kevI krUra mazkarI thaI hatI enI ? e sarasvatIne jagatamAM jeno joTo nathI e mahAguru mahAmaghanAM darzana karAvavA, bhAratanA rAjakumAromAM jeno harIpha nathI, evA rAjakumAra darpaNanAM darzana karAvavA ane vedhaka rUpavALI aMbujAno sahacAra karAvavA tathA potAnI sAdhanAmAM uttara sAdhaka banAvavA ahIM laI Avyo hato. kAlakanA hRdayamAM A sivAya eka bIjo paNa gupta uddeza hato ane te sarasvatI mATe koI sAro vara meLavavAno. paNa A bhAI ghelI bahene eka vAra cokhkhuM kahI dIdhuM, 'bhAI jo bahenane aLagI karavA mAgato na hoya to bahenane pati khapato nathI. lagna karuM, tArA kahevAthI karUM, paNa mane saMsAranA vilAsI rAjakumAro nahi game. emane vilAsanAM vAjiMtro khape che, kadAca e sUra-gatamAM huM saphaLa nahi thAuM.' kevI vicitra chokarI ! AvA taraMgI khyAlo para kaMI jIvana veDaphI devAya ? paNa mahAmanA kAlakane lAgyuM ke samaya samayanuM kAma kare che, avasthAnA tAra avasthAe raNajhaNI UThaze, atyAre utAvaLa na karavI. saMsAramAM strI mATe bIjA koI paNa prema karatAM patiprema mahAna che. pati mATe e saMsAra choDe che, prANa paNa taje che. sarasvatI AvA vicitra taraMga-sAgaramAM nahAtI hatI, tyAM chelluM sAdhanAvALuM dezya jovA maLyuM. A dRzya enA dharmapremI hRdaya para sAro evo AghAta mUkyo. mahAcakramAM ekatra thayelI suMdarIo sarasvatIne samajAvI rahI ke, juvAnI e garama dUdha che, emAM Ubharo AvIne DhoLAI jAya e pahelAM pANI bheLavI devAnI A yukti che. mahAcakramAM siddha thaIne nIkaLelI strInuM kalyANa to che ja, paNa pachI koI puruSa ene namAvI na zake, nacAvI na zake. eTalI e mahAna thaI jaze. kahe che ke strIne vikAra vahelo thAya che. A bhaThThImAM Aje te sAva bhasma thaI jaze. paNa A philasUphIe sarasvatIne zAMta pADavAne badale uttejita banAvI mUkI. eNe bhAIne ahIMthI potAne bahAra laI javA kahyuM. aMbujAne nagna dehe pUjA svIkArAtI joIne to e vyagra banI beThI. kAlaka pote paNa vyagra hato. e A anAcAranI sAme svarga AvIne UbhuM rahetuM hoya to paNa svIkAravA taiyAra nahoto. cAlatAM cAlatAM rAtri pUrI thaI. ugamaNA AbhamAM kaMku DhoLAvA lAgyuM. paMkhIo gIta gAvA lAgyAM. hanumAna jema sonAnI laMkAne oLaMge ema magadhanI pAMca TekarIonA pradezanA cheDe kAlaka AvI pahoMcyo hato. sarasvatI hajI bebhAna hatI. pote kaMIka thAkyo hato. bhAgI chUTAM - 69 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka gheghUra vaDalA nIce kAlake vizrAma karyo. eNe pAsenA sarovaramAMthI pANI ANyuM. moMethI kaMIka maMtra bhaNIne ene maMtrapUta karyuM. pachI aMjalimAM laI sarasvatInA mukha para chAMTyuM. rAhue grasela pUrNa caMdra jevuM sarasvatInuM mukha thoDI vAramAM khIlI UThyuM. mIThI madhurI havA enI alakalaTone ramADI rahI. kAlakanI najara ghaDIbhara sarasvatInA surekha deha para maMDAI rahI. enA poyaNA jevA UghaDatA gulAbI raMganI lAlI kAlakanA manane vaLI udAsIna banAvI rahI ! re ! AvI pavitra strIo apavitratA svIkAre tyAre jaga-pralaya jAge. A saralatA, pavitratA, mAdhurya strI sivAya kone maLyAM che ? eka puruSa bagaDyo to kaMIka bagaDyuM, eka strI dUSita banI to aDadho saMsAra dUSita banyo ! sarasvatInI pAMpaNa jarA hAlI. amRtakuMbha jevA be nAnakaDA oSTha UghaDyA. jevA UghaDyA evA biDAyA. emAMthI svara AvyA, 'bhAI !' kAlaka AgaLa dhasI gayo, bahenanA mukha pAse goThaNe paDI bolyo : 'bahena !' paNa bahena to eTaluM bolIne pharI mUrchAmAM paDI gaI hatI. bhAInuM haiyuM kAbUmAM na rahyuM. eNe bahenanI alakalaTa samAratAM kahyuM : bahena ! nizcita raheje. tArI pavitratA khAtara tuM mAgIza tyAre kAlaka potAno prANa hAjara karaze. eka mahAguru zuM, daza mahAguru sAthe kAlaka tAre mATe bAkhaDaze.' kAlaka bhAvAvezamAM hato : 'tuM che to saMsAramAM AcAra che, tuM che to saMsAramAM mRdutA che, tuM che to saMsAramAM pavitratA che !' kAlaka pramornithI bharyA sAgaramAM snAna karI rahyo, tyAM acAnaka vananA khUNe eka susavATo thayo. ekAeka pavana ghUmarIo levA lAgyo ne jotajotAmAM bhayaMkara vAvAjhoDuM AvatuM jaNAyuM. je vaDalA nIce pote Ubho hato enA para AvIne jANe e vAvAjhoDuM besI gayuM ne gheghUra vaDalo kaDAkA nAkhavA lAgyo. enI DALo talavAranI jema vIMjhAvA lAgI. enI zAkhAo bhAlAnI jema upara-nIce thavA lAgI. vaDalAnAM pAna nAnI nAnI charIonI jema havAmAM UDavA lAgyAM. jhADa para beThelAM paMkhIo to muDadAM thaIne nIce DhaLI paDyAM. kAlakanI AMkho bharAI gaI hatI. zAkhA-prazAkhAnA AghAtathI potAnA dehane bacAvavo muzkela thaI paDyo hato, evI sthitimAM sarasvatIne saMbhALavI zakya nahotI, paNa ApattithI hAre evo kAlaka nahoto. eNe sarasvatIne pharI uThAvI. vaDanAM DALI ne pAMdaDAMthI bacIne e thoDe dUra 70 D lokhaMDI khAkhanAM phUla uMbarAnA jhADa nIce jaIne Ubho. kSaNavAra hAza pokArI svastha thavA eNe prayatna karyo, paNa tyAM to pelo vaMToLa jANe vaDa parathI UDIne uMbarA para AvIne Ubho. bhayaMkara rIte Dolato vaDa taddana zAMta thaI gayo ane AkhuM tophAna uMbarA para AvIne zora macAvavA lAgyuM. kAlake svastha thaIne vicAravA prayatna karyo. ene manamAM ekadama UgyuM : 'mahAgurunA maMtrAkSaro prakRtine keda karI rahyA che, keda thayelI prakRti mahAgurunA mana-Adeza mujaba varte che.' kaTokaTInI paLa AvI UbhI. mahAguruno sAmano have zakya nahoto. uMbarAnA pracaMDa vRkSanI DALIo cirAI rahI hatI. uMbara-phaLa nAnA nAnA patharAnI garaja sAratAM hatAM. e vakhate sarasvatIe AMkha kholI. kAlakane e na gamyuM, bebhAna avasthAmAM ja bahena mRtyune bheTe e uttama vAta hatI. potAnA karuNa motanI ene tamA nahotI, paNa sarasvatInuM karuNa mRtyu e joI zake tema nahoto. 'bhAI !' eTaluM bolI sarasvatI kAlakane vaLagI paDI. prakRti tophAne caDhI hatI. uMbaro cirAto hato. pRthvImAM paNa kaMpa hato. galolamAMthI pheMkAtA paththaronI jema uMbarAnAM phaLa varasatAM hatAM. 'sarasvatI | mahAguruno kALapaMjo ApaNA para paDI gayo. mRtyu ApaNane vikhUTAM na pADe e rIte bheTI laIe. thoDuM zveta mANI laIe. mota mIThuM lAgaze.' sarasvatI dhasI. bhAIne bAjhI paDI. pRthvI kaMpatI hatI. jhADa cirAtuM hatuM. baMnee mukha pAse mukha ANI, AMkho baMdha karI dIdhI, AzleSa gADha banAvyo. 'bahena ! AtmAnI rakSA khAtara dehane phagAvI daIe chIe ema mAnaje ! AtmA amara che. deha nazvara che. mota nazvaranuM che. amarane mRtyu kevuM ?' sarasvatI bolI : 'bhAI ! mane khINavALA muni yAda Ave, emanI pelI paMktio zrIjanapadAnAM zAMtirbhavatu ! zrIrAjAdhipAnAM zAMtirbhavatu ! zrI goSThikAnAM zAMtirbhavatu.' baMne bhAI-bahena e maMtra bhaNatAM mRtyunI rAha joI rahyAM. AvyuM ! e AvyuM! bhAgI chUTavAM - 71 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAlyAM ! e cAlyAM ! baMne jaNAM dRDha AzleSa daIne khaDAM rahyAM. paLa gaI, ghaTikA gaI ! paNa re ! mota kema na Ave ? sarasvatI khINavALA muninAM vAkyo raTI rahI hatI, bhAI emAM sAtha Apato hato. baMnee dhUna macAvI mUkI hatI. mRtyunI rAhathI thAkIne, thoDIvAre baMnee AMkha ughADI to prakRti zAMta hatI ne popaTanAM ToLAM AvIne uMbaraphaLa cAkhatAM hatAM. 10 navI duniyAmAM nATakano paDado badalAya ane jema AkhuM dazya palaTAI jAya, ema eka navI duniyAmAM ja ApaNe Aje praveza karIe chIe. e duniyA zAMtithI cAle che. tyAM aghorInI guphAo nathI, vAsuki nAganAM vAsasthAno nathI. bhayaMkara zvAnonI-sArameyonI guphAo nathI. taMtrano agni nathI, maMtrano Ataza nathI. pRthvI, pANI, pavana ne AkAza - A badhAM tattvo potAnA svAbhAvika dharmamAM cAle che. enA aNuparamANuomAM mAnava jIvanane poSatAM tattvo che. pANI ThaMDuM che, pRthvI mRdu che, pavana zItala che, AkAza zAMta che. magadhanA pAMca parvatonA cheDe taLeTImAM dhArAvAsa nagarI AvelI che. vIromAM vikhyAta vIrasiMha e nagarono rAjA che. e rAjAne surayuvatIonA sauMdaryane zaramAvanArI surasuMdarI nAme patnI che. kalpalatA ne kalpavRkSanA saMyogathI jema amaraphaLano janma thAya, ema baMnene eka putra ane putrI che. sadAcAra ne zUravIratAnA avatAra putranuM nAma kAlaka kumAra che. zIla ane sauMdaryanI avatAra putrInuM nAma sarasvatI che. kAla ka ane sarasvatInI bhAIbahenanI ajaba joDa che : azvalekhana vighAmAM ne dhanurvidyAmAM baMne pAraMgata che. loko kahe che ke rAjA vIrasiMhane putra eka che, paNa sAta dIkarAnI bhUkha bhAMge tevo che. dIkarI eka che, paNa sAta dIkarA jevI che. aMdhArAmAM ajavALAM pAthare tevI che. chellAM keTalAMka varSothI rAja kumAra kAlaka AzramomAM pharIne tAlIma laI rahyo che. sarasvatI paNa avAranavAra ane sAthe Ape che. AryAvartanA mahAna vidyA 72 D lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzramomAM baMne pharI AvyAM che, RSi-maharSionA AzramomAM vasI AvyAM che, ne aneka prakAranI vidyAo hAMsala karI AvyAM che. Arya kAlaka to vidyAomAM varuNanI ane tejamAM indranI sarasAI kare che. sarasvatIne to nIrakhIne keTalAMya mA-bApo devatAo pAse mAge che ke jo eka ja saMtAna maLavAnuM hoya to sarasvatI jevI putrI mAgIe chIe. kAlaka zastrAbhyAsamAM kuzaLa banyo che, paDradarzanano ane nAstika darzanono jANakAra banyo che. zastravidyAmAM to bhAre kuzaLatA meLavI che. emAMya eka rAja kuMvara ane eka senApati mATe agatyanI vighAo ezvavidyA ane dhanurvidyAmAM to eno joTo jaDe ema nathI. maMtrazAstra e vakhate agatyanuM zAstra hatuM. eka rAjA tarIke emAM niSNAta thavuM paDatuM, nahi to ghaNIvAra jIvanuM jokhama khaDuM thaI jatuM. kAlake emAM pAraMgata thavA nizcaya karyo. e bhAratanA taMtramArganA vikhyAta mahAguru mahAmaghano mAnIto ziSya banyo. kAlakakumAra rAja kumAromAM ujjainInA darpaNakumAra pachI maMtra-vettAnuM sthAna pAmato. taMtravidyAmAM to kahe che ke e ghaNo UMDo Utaryo hato. mahAguru mahAmaghanA tAMtrika AzramomAM ghaNo kALa gALIne rAjanagaramAM hamaNAM ja pAcho pharyo hato. rAja kumAra kAlaka ane rAja kumArI sarasvatIne Azrama padomAMthI pAchA pharyo thoDA ja divaso vItyA hatA. jo ke sAmAnya zirasto evo hato ke vidyA saMpUrNa karI AzramapadomAMthI rAjapadomAM AvatA rAja kumAranA nagarapraveza vakhate mahotsava thato. e vakhate AzramapadanA guru paNa sAthe AvatA. rAjA emane moMmAgyAM dAna ane dakSiNA ApI sanmAna karatA. paNa rAja kumAra kAlake nAnapaNathI ADaMbaranA zokha vagarano ne nirAbhimAnI juvAna hato. eka dahADo ekAeka bhAIbahena nagaramAM AvI gayAM, na koIe joyAM ke na koIe jANyAM ! AvIne ekAda saptAha sudhI to rAjamahelamAM bharAI rahyAM, na bahAra nIkaLe ke na kyAMya jovA maLe ! eka dahADo vahelI savAre baMne bhAIbahena suMdara azva para caDhIne khabhe dhanuSyabANa nAkhIne bahAra nIkaLyAM. AkhI rAjavIthikA vaTAvI vanajaMgala tarapha cAlyAM gayAM. kSatriyaputra che. kSatriyaputro manane bahelAvavA mATe vanamRgayA ramavA tA. A vakhate baMnenAM prajAe darzana karyAM. 74 lokhaMDI khAkhanAM phUla Arya kAla ke azva upara devapratimA jevo dIpato hato. enA deha para jAgatI masta yuvAnI navavadhUnI jema aDadho ghUMghaTa uDADatI, aDadho DhAMkatI deha para AvI gaI hatI. koI paNa kuMvArikA AvA suMdara yuvAnanI pati tarIke pasaMdagI kare evI vIrazrI enA deha para damakatI hatI. nagaralokoe rAja kumArano jayajayakAra karyo ane bhaviSyavANI bhAkhI ke have rAjakumAranA vivAha ane yuvarAjapadano utsava najIkamAM ja hovo joIe. joIe kaI rAjakumArInA bhAgyamAM Avo pratApI pati lakhyo che ! ane sarasvatI jevuM nirdoSa zatadala padma to vilAsathI bharyA rajavADAMomAM durlabha che. e je patine pAmaze, eNe kharekhara pAMce AMgaLIe paramezvara pUjyA haze. rAja kumAra kAlaka ane sarasvatI azva para besI AkhA vanapradezamAM ghUmI AvyAM, paNa ekeya vanaprANIne AMgaLI sarakhI paNa aDADI nahi, bhAthAmAMthI bANa khecavAnI vAta to kevI ! vanapradezanA eka vaTavRkSa nIce baMne jaNAM besIne vicAravA lAgyAM, are pelI khINavALA muni kahetA hatA, ke saMsAramAM sarva jIvo jIvatarane icche che, mRtyune icchatA nathI. rakhene tame ema mAnatA ke tame mANasa cho, mATe tamane khAvuMpIvuM pasaMda che, ramavuMjamavuM pasaMda che, ne A abola jIvone to tevuM kaMI pasaMda nathI !' kAlake tattvacarcA karavI zarU karI. 'muninI vAto hRdayasparzI che. bhAI ! jone A kIDI ! annano dANo koNa jANe kyAMthI laIne AvI haze, vajana bhAre che, zakti ochI che, chatAM e kheMcIne laI jAya che. zA mATe ? potAnA sukha mATe. e vicAre che : varasAda Avaze, bahAra nIkaLavuM duHkhUkartA thaze, mATe atyArathI saMgharo karI lauM, pachI beThAM beThAM sukhathI khavAze. eTale eka nAnI sarakhI kIDIne paNa sukha priya che, du:kha apriya che : jIvana priya che, mRtyu apriya che.' sarasvatIe pote samajelA tattvane pragaTa karyuM. havA suMdara hatI. ekAMta paNa hatuM. baMne nirbhaya hatAM. tattvacarcA AgaLa vadhI : | 'bahena, mane pahelAM to e muninI vAta samajamAM na AvI. eNe kahyuM ke kIDI ane hAthIno AtmA AtmAnI rIte sarakho che. kevI vicitra vAta ! kyAM kIDIno AtmA ne kyAM hAthIno AtmA ? paNa eka rAte AMgaNAmAM prakAza relato dIpaka laIne nokara aMdaranA khaMDamAM Avyo. pelo dIvo khaMDane prakAzita karI rahyo. khaMDamAMthI mArA nAnA evA zayanagRhamAM ene mUkyo, te zayanakhaMDanI cAra dIvAla vaccenI duniyAne e prakAzita karI rahyo. mane vicAra thayo ke A dIvo e AtmA, navI duniyAmAM 75 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ene jevuM jeTaluM ThekANuM maLe, eTaluM evuM e ajavALuM pAthare. bAkI e pote to anaMta avyAbAdha prakAzarUpa ja che. ema kIDInA nAnA dehamAM AtmA AvI bharANo eTale nAno thayo, e ja AtmA hAthInA dehamAM praveza kare eTale mahAna thaI jAya.' rAja kumAra kAlaka ane sarasvatI khINavALA muninI vAtacarcAmAM DUbI gayAM. 'paNa bhAI ! A kIDI, A kuMjara ema AtmAne judA judA dehamAM bhaTakavuM paDe, enuM paNa kaMIka kAraNa haze ja . sahunI icchA to hAthI thavAnI ja hoya. kIDI thavuM koNa pasaMda kare ?' sarasvatIe tattvacarcA AgaLa calAvI. 'karyo karmanuM A pariNAma che. sarasvatI ! eka mANasane sAmAnya svArtha khAtara khUna karatAM AMcako lAgato nathI, jyAre eka jaNane kIDIne mAratAM paNa mana acakAya che. A be vacce kaMI phera kharo ke ? enuM zuM kAraNa ? enAM kAryanuM kaMI pariNAma kharuM ke ?' 'rAjA sajA kare te pariNAma.' sarasvatIe kahyuM. | 'badhA aparAdha rAjA pAse jatA nathI, badhA aparAdhIone saMsAramAM sajA thatI nathI, badhe ghaNI vAra aparAdhI nirdoSa Thare che, niraparAdhI daMDAya che. jagatanI A avyavasthAmAM karma vyavasthA ANe che : ane khuda rAjA jeno nyAya nathI cUkavI zakato, eno nyAya karmarAjA cUkave che. maNane maNa, kaNane kaNa." dUra dUra haraNAM carI rahyAM hatAM. sAbara ane rojha jharaNAMnA kAMThe UbhAM rahI jaLadarpaNamAM potAnA sauMdaryanI harIphAI karatAM hatAM. menA ane popaTa koI dhanuSadhArIne joI Aghe Aghe cAlyAM jatAM, paNa Aje to eya DaratAM nahotAM ne AMbADALe besI premabaMsarI bajAvI rahyAM hatAM. kahe che ke pazuone zikArI mANasano zvAsa gaMdhAya che, zikArI mANasanI AMkhamAM rahelI raktalAlasA e vAMcI zake che. koI ema kahe che ke, vanapradezanI lIlotarI para zikArI paga mUke ke tarata khaMDa sukAvA lAge che. vanecaro e sukAyelAM padacihno parathI potAnA kALane parakhI le che ! AkAza zAMta hatuM. pavana zItala hato. pRthvI mRdu hatI. jaLa amRta jevAM peya hatAM. eka vAra cAre taraphanI kudarata jotAM sarasvatIe kahyuM : 'bhAI ! mane to A pataMgiyAM, madhamAkha ane phUlono saMsAra game che. rUpALAM pataMgiyAM UDatAM UDatAM Ave che. phUloe potAnA haiyAnA madhubhaMDAra khullA mUkyA che. pataMgiyuM phUlanI pAMkhaDIne paNa IjA na pahoMce evI rIte madhu cUse che ne UDI jAya che. na pataMgiyAnuM peTa adhUruM rahe che, na phUlane kazI hAni thAya che. saMsAra ema cAlato hoya to keTalo suMdara lAge.' 'sarasvatI ! hajI teM adhUruM dRSTAMta ApyuM. AmAM to evuM thayuM ke phUla ApanAra thayuM, pataMgiyuM lenAra thayuM. ema nathI. mAtra peTanI A veTha nathI. e pataMgiyAM ane madhamAkho phUlomAMthI e madhu laI jAya che eno madhapUDo race che. pote to peTavaDiyA majUrI jeTaluM ja emAMthI grahaNa kare che, bAkI duniyAne bheTa ApavA madhapUDo taiyAra kare che. sahue A jagata para kaMIka sAruM, kaMIka pArakA mATe mUkI javAnuM hoya che." zAbAza bhAI ! eTale tAro kahevAno artha e che ke mANasa phUla pAsethI madhu le, paNa e potAne mATe vAparIne tRpta na thAya. jagatane mATe suMdara evA madhapUDAnI eNe bheTa ApatA javuM joIe.' dhanya re sarasvatI ! huM e ja kahevA mAgato hato. loko kahe che ke saMsAramAM svArthanuM Adhipatya che, svArtha mATe sahu jIve che. huM kahuM chuM ke paramArtha para ja Akho saMsAra cAle che, peluM AMbAvADiyuM joyuM ? emAM keTalA bA che ?" 'emAM ghaNA AMbA che. keTalAka vRddha che. keTalAka juvAna che, keTalAka nAnA bALaka jevA che." sarasvatI bolI, AMbA keTalA varSe pAke ?" 'ghaNAM varSe ochAmAM ochAM paMdara varSe.' 'to A vRddha mALI, je khUba mahenatathI nAnA AMbAne uchere che, e enAM phaLa cAkhavA jIvaze kharo ?' kAlake pUchyuM. nA.' 'to jenuM phaLa potAne maLavAnuM nathI, evI niSphaLa mahenata karanArane ApaNe murkha na kahIe ?' 'nA bhAI ! e jANe che, ke mArA bApadAdAnAM vAvelAM Amratano mane lAbha maLyo, to mAre mArA AgAmI saMtAno mATe AmraphaLa vAvavAM joIe.' 'zAbAza. eka bhare bIjo care, bIje bhare trIjo care ! eka dIvAthI bIjo jhage, bIjAthI trIjo, ema.' 'Ano artha e ke pote vAvelAM tarunAM phaLa pArakAe khAvAnAM ne pArakAe vAvelAM tarunA phaLa pote ArogavAnAM ' 76 lokhaMDI khAkhanAM phUla navI duniyAmAM 1 77 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jarUra. saMsAramAM paramArtha ja moTo che. mANase potAnA mATe kaMI karavAnuM nahi, pArakA mATe ja karavAnuM. pArakA mATe je prayatna kare, e saMsAramAM sAco mANasa. sarasvatI ! khINavALA munie pelA deva-dAnavanA yajJanI je vAta karelI te yAda che?! 'hA bhAI !' 'kahe, jo !' kAlake sarasvatInA mukhe sAMbhaLavA ichyuM, 'bhAI ! vAta evI che ke eka vAra brahmAjIe kahyuM ke sukhI thavA mATeno ane moTA thavA mATeno zreSTha mArga yajJa ane svAhA che. svAhA eTale arpaNa !' sarasvatI vAta kahetAM thobhI. 'barAbara che. AgaLa calAva.' kAlake kahyuM. devo ane dAnavo yajJa karavA beThA. svAhAnI paNa baMnee bhAre taiyArIo karI. deva karatAM dAnavo moTI pahoMcavALA hatA. emaNe svAhA mATe suMdaramAM suMdara vastuo ANI, jotAM moMmAM pANI chUTe tevI.' sarasvatI thobhI. eNe cAre taraphanI nirdoSa hariyALI para najara karI, ane koI kedamAMthI lAMbA gALe chUTelA mANasa jevI tRpti anubhavI rahI. e AgaLa bolI : 'svAhAno samaya Avyo, eTale devo paraspara ekabIjAnA momAM Agraha karI karIne miSTAna mUkavA lAgyA. pahelAM tame, pahelAM Apa ! evo maMtra gAjI UThyo. ethI ekabIjAmAM hetabhAva prakaTyo.' 'dAnavoe svAhA karavA mATe pArakAnA mukha karatAM potAnuM ja mukha pasaMda karyuM. potAnA hAthe laI pote ArogavA lAgyA. eTale jhapaTAjhapaTI cAlI. ekabIjAne kahevA lAgyA : 'ame pahelA, tuM nahi. amane pahelAM Apo, tuM kema le che ?' Ama paraspara jhaghaDo jAgyo.. 'zAbAza, sarasvatI !' kAlake vacce kahyuM, 'sva ane para, bemAM ATalo taphAvata. devoe bIjAnA hAthe lIdhuM toya eTaluM maLyuM : dAnavoe potAnA hAthe lIdhuM topaNa eTaluM ja balke tethI ochuM maLyuM. vaLI dAnavoe jhapaTA-jhapaTImAM ghaNo bagADa karyo e vadhArAmAM. bhAvanAnI to kevI bhayaMkaratA thaI ?' bhAI ! e svArtha ane paramArthanI kheMcatANamAM dAnavo paraspara laDI paDavA, khUnakhAra jaMga jAgyo. emano yajJa bagaDyo. trilokamAM apakIrti thaI. dAnavo apamAna pAmyA ane devo sanmAnane pAtra TharyA mANase kadI svArthane mahattva ApavuM na joIe.' 78 D lokhaMDI khAkhanAM phUla sarasvatIe A vAta pUrI karI, eTale kAlake kahyuM : 'jo have tArI vAtano tALo maLI gayo. saMsAramAM kIDI ane kuMjarano je taphAvata dekhAya che, raMka ane rAyanA je bheda dekhAya che, e koI banAvaTI bheda nathI, bhAvanAe pADelA bheda che. jeNe ApIne khAdhuM che, tajIne bhogavyuM che, sahana karIne sneha sAdhyo che, pArakAnA sukha mATe potAnAM sukha ochAM karyAM che, pArakAnuM peTa bharavA, potAnA peTe pATA bAMdhyA che-e hAthI sarajAya che, rAya sarajAya che, sukhI bane che. je enAthI viparIta cAle che, e kIDI sarajAya che. e duHkhI thAya che.' rAjakumAra kAlake tattvacarcAno upasaMhAra karatAM kahyuM. sarasvatI e vakhate bolI : 'bhAI ! muninAM pelAM vAkyo tane yAda che ? tuM tArI sAthe ja yuddha kara. tuM tArI aMdara ja mitra zodha. jene tuM haNavA mAge che, te tuM ja che. jene tuM dabAvavA cAhe che, te tuM ja che !! dhanya sarasvatI ! bhale ApaNuM khoLiyuM rAjakumAranuM hoya, paNa ApaNo AtmA judo che. mahAguru mahAmanthe emano raMga lagADavA varSo vitAvyAM, paNa raMga na lAgyo. kadAca lAgyo to pAko na lAgyo ane pelA munie paLamAM ApaNA manane palaTI nAkhyuM.' kAlakakumAre hasatAM hasatAM kahyuM. paNa sarasvatI vAta sAMbhaLatI sAMbhaLatI jANe anyamanaska thaI gaI. e ciMtAtura banI gaI. dhIrethI bolI : 'bhAI ! mahAgurunuM nAma letAM mane bhaya lAge che.' 'DaravAnI jarUra nathI, e divaso gayA. e rAto gaI. e taMtravidyAnI vArtA paNa meM manamAMthI kADhI nAkhI che. nizcaya karyo che ke kadI game tevuM kAraNa maLe to paNa e vidyAno upayoga na karavo, pachI nizcita thayo chuM.' 'tArA paDakhAmAM chuM, tyAM sudhI huM nirbhaya ja chuM.' sarasvatI ATalI vAta pUrI kare tyAM dUrathI eka aghorI jevo bAvo rIMcha laIne Avato dekhAyo. bAvAnA hAthamAM DamaruM hatuM, trizUla hatuM, trizulanI aNI para lohInAM TIpAM hatAM. bAvo paDachaMda AkRtino hato. paNa rIMcha to enAthIye khUba bhayaMkara hatuM ! AvuM rIMcha A pradezamAM kyAMya na thatuM. sarasvatIe rIMchane joyuM, enI pILI pILI AMkho joI ane rADa phATI gaI. navI duniyAmAM C 79 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 je jenuM te tene sarasvatIe rIMchane bhayaMkara svarUpamAM joyuM. rIMchanAM nasakorAM khUba pahoLAM hatAM. koI vAra havA sAthe agninI jvALA paNa aMdara jatI AvatI dekhAtI. enI AMkho pIMgaLI pIMgaLI hatI, enA nakha lohiyALa hatA : enI ruvAMTI bhAlAnI jema UbhI thaI jatI, ghaDImAM besI jatI. madArI sAdo sIdho lAgato, paNa na jANe kema ghaDImAM rIMcha ane madArI eka dekhAtAM. rIMcha e ju madArI ane madArI e ja rIMcha ! ghaDImAM banne judAM dekhAtAM. ghaDImAM madArI bhayaMkara lAgato. jANe e rIMchanuM mahoruM paherI leto ane rIMcha enuM mahoruM paherI letuM. kAlaka paNa Aja anveSaNamAM hato ane koI jUnI smRti yAda karato hato. tyAM to sarasvatIe bUma pADI : 'cAla bhAI ! moDuM thaI gayuM che.' baMne jaNAM capocapa ghoDA para savAra thaI gayAM, ne vegathI azvane hAMkyA. azvoe vega pakaDyo. thoDI vAramAM baMne jaNAMe ThIka ThIka mArga kApyo. paNa tyAM sarasvatI pAchaLa jue che, to e ja madArI ane e ja rIMcha cAlyAM Ave che ! baMne koI havAI azva para beThAM hoya ane pIcho pakaDatAM hoya tema lAgyuM. sarasvatI gabharAI gaI. eNe bhAIne kahyuM. bhAIe sUcavyuM : 'pAchaLa joIza mA ! tuM to AgaLa ne AgaLa vadhye jA. huM maMtra bhaNuM chuM." sarasvatIe ghoDAne eDI mArI, enuM suMdara vakSasthaLa bhayathI UchaLI rahyuM hatuM ne manohara nayanomAM bhayanI kAyaratA dRSTigocara thatI hatI. thoDIeka vATa ema ne ema kApI. vaLI pAchA vaLIne joyuM to hajIya madArI ane rIMcha pAchaLanAM pAchaLa AvatAM hatAM. ghaDImAM eka thaI jatAM, ghaDImAM be thaI jatAM. deha-vinimayano A khela joI kAlake bhAthAmAMthI tIra kheMcyuM. e tIrane maMtrathI punita karyuM. dhanuSamAM mUkIne AkAzamAM choDavuM. evI rIte choDyuM ke upara jaI AkAza sAthe bhaTakAI bamaNA vegathI sIdhuM rIMcha para paDyuM. paDatAMnI sAthe e vAyu-astra rIMchanA pagane bhedIne ArapAra nIkaLI gayuM. madArI ane rIMchanI gati aTakI gaI. bhAI-bahene ghoDA mArI mUkyA. AkAzamAMthI saMdhyAno kesariyA raMgano caMdaravo lagabhaga UtarI gayo hato, ne nizAdevIno nIlo caMdaravo baMdhAto hato. bhAI-bahena bharyA zvAse rAjadurgamAM pravezI gayAM. rAjadurganA daravAje ghoDA azvapAlane ApI, baMne doDatAM potAnA AvAsamAM pahoMcI gayAM. baMnee AvAsanAM dvAra baMdha karAvyAM. vAtAyanone bhIDI dIdhAM, baMnee potapotAnA palaMga pAse pAse mUkyA. dIpaka ThArI dIdhA. zvAsa paNa dhImo dhImo levA mAMDyo. e rAte rAjAjI ane rANI vanavihAre gayAM hatAM, eTale bhAIbahenane koI yAda kare tema nahotuM. samaya-cokI parathI ghaDiyALAM barAbara vAgye jatAM hatAM. bhAI ane bahena AMkhomAM AMkha parovIne beThAM hatAM. manamAM maMtra japatAM hatAM. e yugano bahAduramAM bahAdura mANasa paNa maMtrazaktimAM mAnato. madharAtano gajara bhAMgyo. cokIdAre saba salAmatanI Alabela pokArI. e vakhate thato turInAda zerIomAM gAjyo. bhAIbahenAM popacAM ciMtA, zrama ane khedathI bhAre thaI kaMIka micAyAM, tyAM AvAsanI eka bArI jorathI khakhaDI rahI. thoDIvAramAM agnino eka bhaDako bArIne bhedIne aMdara Avyo. bArI baLIne kolaso thaI gaI ane kolasA jevo AkAra aMdara dAkhala thaIne Ubho rahyo ! bhayaMkara UMcAI ! bhayaMkara kALAza ! je jenuM te tene C 81 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlake e AkAra joyo. sarasvatIe to bhayathI AMkho mIMcI dIdhI ane bhAIne vaLagI rahI. kAlake paLavAramAM e AkArane parakhyo ! e Ubho thayo, AgaLa vadhyo ne ekadama e paDachaMda AkRtinA pagamAM paDyo, ne bolyo : 'oLakhI lIdhA A ja gurudeva ! Apa atyAre kyAMthI ? praNAma !" AkAre bhayaMkara ghogharA avAje kahyuM : "madhyAhna to huM maLyo hato ne eTalI vAramAM bhUlI gayo ke ?" 'madhyAhna ? kyAM ?" kAlaka bolyo. tenA avAjamAM nirdoSatA hatI, luccAI nahotI. 'jaMgalamAM madArI ane rIMchane meM joyAM nahotAM ke ?" | 'hA gurudeva ! mane e sAcAM madArI ane rIMcha nahotAM lAgyAM. rAja kumAra ane rAja kumArIone bhayathI vaza karanAra vanajaMgalamAM ghUmatAM koI melAM tattva lAgyAM hatAM." kAlake kahyuM. 'e huM ja hato.' mahAgurue kahyuM. "Apa jo madArI hatA, to rIMcha koNa hatuM ?' "vatsa ! tuM bola !' kALo AkAra dhIre dhIre zveta thato jato hato. bhayaMkara mukhamudrA kaMIka pheravAtI jatI hatI. sarasvatI zAMta mudrAe badhuM nihALI rahI hatI. e paNa vajjaranuM phUla hatI. | 'ahAhA ! parama zAMti lAge che.' mahAguru bolyA. emano varNa jhaDapathI palaTAto jato hato, 'tArA lohImAM hajI naSThika brahmacaryanI zItalatA che. re ! hajI tane koI suMdarIe garama karyo lAgato nathI !' mahAgurue potAnI haMmezAMnI rIta pramANe hAsya sAthe vyaMga karyo. 'gurudeva ! kulasaMskAronI A vAta che. mArI janetA eka parama satI che. enA lohInA eka buMdamAM paNa apavitratA nathI. e vAraso amane maLyo che. zIla ane sadAcAranI bAbatamAM amArI nItirekhAo bahu kaDaka che. ame AcaravA icchIe chatAM AcarI na zakIe, eTalI enI amArA para pakaDa che." kAlakanA zabdomAM mahAcakra-parva prasaMganI potAnI vartaNUkano apragaTa khulAso hato. thoDI vAre e AgaLa bolyo : | 'gurudeva ! Ape je mAnava-pUtaLAne maMtrazaktithI ajeya banAvavAnI bhAvanA karI, e mAnava-pUtaLAne vaMzaparaMparAthI eka ja rIte taiyAra karavAmAM AvyuM hatuM ke marI javuM bahetara paNa raNamAM pITha na batAvavI : nItinI rekhA jALavavA phanA thaI javuM bahetara, paNa nItinI rekhA na oLaMgavI : A deha apavitra bane to ene phagAvI devo, paNa adharmana...' kAlake bolato thobhyo. dharma-adharma !' mahAgurue zabdo cAvyA, "dharmamAM tuM zuM samaje , chokarA ? adharmamAM tuM zuM jANe, kAlaka ? nirvANamArganA be rastA che, eka yogIo mATeno, bIjo sAmAnya mANasa mATeno. eka che kAMTALo, bIjo che sukhada. meM tane suMvALA mArge nirvANa ApavA icchavuM. keTalAka munioe saMsAramAMthI nirvANaprAptinA rAhane aMdhArapaTIo baMdhAvI, upAdhimAM dhakelI dIdho che. e aMdhArapaTIo toDavA meM sadA prayatna karyo che.' 'gurudeva ! huM carcAmAM UtaravA mAgato nathI. mArA lohInA e saMskAra che.' kAlake kahyuM : 'samajuM chuM." mahAguru dhIre dhIre mULa vAta para AvatA jatA hatA. 'mAro vAMdho phakta tyAM che, ke tamArA dharmaguruoe bhAvanAne pavitra-apavitra batAvavAne badale vastune pavitra-apavitra batAvI che." mahAguru thobhyA. sarasvatIe AMkho dhIrethI ughADI hatI, ne Tagara Tagara mahAguru tarapha joI rahI hatI. 'to meM Apane ja ghAyala karyA ?* kAlake prazna karyo. 'hA, jo A mArI jAMgha !' mahAgurue potAnI jAMgha kholI. emAM UMDo jakhama hato. lohI hajI TapakatuM hatuM 'mahAguru ! ApanI pAse to jakhama e paNa rUjha che, ne rUjha e paNa jakhama che, dardane davA banAvanAra ane davAne darda karanAra paNa Apa cho : chatAM Ama kema ?* kAlake prazna karyo. 'enI davA manuSya-mAMsa che." ohoho ! emAM te zI vAra che ?" ne kAlaka pAsenA khaMDamAM gayo. guru mAnatA hatA ke koI nokaranA ke koI kedInA mAMsanI vyavasthA karavA gayo haze. tyAM to kAlaka pAcho Avyo. enA hAthamAM camakatI tejadAra charI hatI, eNe potAnA sAthaLa para charI calAvI ane mAMsa kApI mahAgurunA ghAmAM mUkI dIdhuM, ne bolyo : 'gurudeva ! Apa rUjhano maMtra bolo cho ke Apano bhaNAvelo maMtra huM boluM ?" 82 D lokhaMDI khAkhanAM phUla je jenuM te tene 1 83 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI svastha thaIne bhAI kAlakanA ghAne pATApiMDI karI rahI hatI. eNe enA rezamI cIvarane saLagAvI enI khAkha karI hatI. e khAkha ghAmAM bharIne upara pATo bAMdhavAnI vetaraNamAM hatI, tyAM kAlake kahyuM : "sarasvatI !nirarthaka yatna na kara. mahAgurunI eka ka A ghAne rUjhavI zake che.' sarasvatI AzAthI mahAguru sAme joI rahI. mahAguru AgaLa vadhyA. emaNe pATA para hAtha pheravyo, mukhethI kaMI maMtra bhaNyo. TapakatuM lohI tarata thIjI gayuM ! | 'gurudeva ! meM Apane gurudakSiNA kaMI ja na ApI, balka ApanA AtmAne du:kha pahoMcADavuM !" kolake vinaya karavA mAMDyo. kAlaka ! AtmAnI vAta na uccArIza. huM AtmAmAM mAnato nathI. svarganarakamAM mAnato nathI, mAnuM chuM nirvANamAM ane te paNa...' 'gurudeva ! e vAta thobhAvo. Apa kaMIka gurudakSiNA mAgo, aparAdhIavinayI ziSyane zAMti pamADo." 'huM mAguM te gurudakSiNA ApIza ?" mahAgurue jarA jozathI kahyuM. 'jemAM mAruM zIla ane sattva nahi haNAtuM hoya e badhuM ApIza, A deha paNa !" kAlake daDhatAthI kahyuM. 'zAbAza ! to mAguM ? mAgavA mATe ja Avyo hato. kamane ke mane mAre e vAta mAgavAnI ja hatI." 'kamanathI nahi, manathI ApIza, Apa paNa manathI mAgo.' kAlakanA zabdomAM dhanuSyano TaMkAra hato. 'mArI vidyA, mArA taMtra, mArA maMtra mane pAchA Apa. meM rAjakumAra darpaNane vacana ApyuM che, ke tArI pAsethI mArI badhI vidyAo pAchI meLavIza.' 'ApI, gurudeva ! jIvanamAM koI vAra eno upayoga karavAno prayatna paNa nahi karuM, pratijJA karuM chuM." 'tuM to AtmAmAM mAnanAro mANasa che, pratijJA toDI to A bhave nahi to parabhave paNa pratijJAbhaMganuM pApa tane gherI vaLaze. vaLI A to AmnAyavALI vidyA che. AmnAya kheMcI lauM chuM.' mahAguru bolyA, 'Apa samartha cho, gurudeva ! mane zApa Apo ke mArI tamAma vidyAnuM vismaraNa thaI jAya. na rahe bAMsa, na baje bAMsurI.' kAlake nikhAlasatAthI kahyuM, zApa levA mATe eNe mastaka namAvyuM. e mastaka para guruno hAtha pharI rahyo : ne bolyA, 'maMtra haNavA ane zApa devA Avyo hato, paNa tArI vinamratA ne vIratAbaMne joI mAruM mana rAjI thaI jAya che. AzA mArI e hatI ke tuM ane darpaNa be rAjakumAro mAro vAraso laI lo, to mane zAMti vaLe : paNa na jANe, A sAdhuDAonA saMskAro haMmezAM vacce Ave che. pelo khINavALo sAdhu tane kSaNamAM palaTAvI gayo, huM varSo sudhI madhyo, paNa tArA saMskAramAM phera pADI na zakyo !' mahAgurunA mukha para AvA eka ziSyane khovA badalano pazcAttApa jaNAto hato. aneka siddhionA svAmIne janmajAta kuLasaMskAroe Akhare nAsIpAsa karyA hatA. | 'mArA jevA aneka ziSyo Apane maLaze. suvarNasiddhi ane AkAzagamanavidyA Aje bIjA konI pAse che ?' kAla ke kahyuM. 'ziSyo bAbatano mAro utsAha paDI bhAMgyo che. alabatta, mArI icchA evI che ke darpaNanA kuLamAM vahetuM lohI tamArA kuLamAM prasare. tamArA kuLanuM enA kuLamAM prasare. to jate dahADe mArI vidyAno jamavAro mane jovA maLe. bAkI darpaNathI paNa...' paNa gurudeva AgaLa na bolyA. | mahAguru mahAmagha zuM vAta kahevA mAgatA hatA, e hajI samajAtuM nahotuM. teono varNa have svAbhAvika varNamAM palaTAI gayo hato. mukha parathI tophAna, hAtha parathI vAvAjhoDAM ne AMkhomAMthI agnijvALAo nAmazeSa banI hatI. mahAguru sAmAnya mANasa jevA mANasa lAgatA hatA. sarasvatI A vakhate bolI : "mahAguru ! mArA bhAIe zApa mAMgyo, huM varadAna mAguM chuM.' zuM beTI ?* 'nirbhaya banuM. game tevo duSTa mane namAvI na zake. huM vaja chuM, tema phUla paNa chuM. mArA hRdaya-phUlane rakSavA mATe vAraMvAra bhAInuM zaraNa zodhavuM paDe che. mane nIDaratAnuM varadAna Apo. cakalI bAja sAme savAI bAja bane. gAya vAgha sAme sevAI vAgha bane.' 'tane vAgha ja banAvI dauM to ?" 'nA gurudeva ! vAgha game teTalo baLavAna haze, paNa gAyanuM kAma karI zakaze nahIM. gAyane aNanama banAvo. vakhata paDatAM enAM zIMgaDAM vananA vAghane dhrujAvI zake." kAlake vacce kahyuM. 84 D lokhaMDI khAkhanAM phUla je jenuM te tene B 85 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pivarAve ?" mahAgurue munine yamasadana javAnuM kAraNa potAno abhicAra maMtra che, e kahevAne badale bIjuM bahAnuM rajU karyuM. maMtra-taMtranI vAta karavI have temane paNa gamatI na lAgI. 'gurudeva ! evA munio anna ane jaLa para jIvatA nathI. e AtmAnA baLa para jIvanArA mahArathIo hoya che. e jIvatA haze. e to mAne che, ke mota AvyA vagara koI koIne mArI zakatuM nathI. bAkI saMsAramAM sahu nimitta mAtra che." are ! jIvato haze ane mane joze to roSe bharAze.' 'saMsAranAM koI jAdumaMtara e zIkhyA hotA nathI, paNa mana para ajaba kAbU dharAvanArA hoya che. roSa jevI vastu emanI pAse nathI !' 'vAru, samaye jaIza." ane mahAgurunI kAyA jANe havAmAM dhIre dhIre kapUranI jema pIgaLavA lAgI. thoDI vAre tyAM mahAguru nahotA. mAtra zAMta mIThI havA vahetI hatI. 'tathAstu ! sarasvatI ! AtmAmAM mAnanArA loko game tevA AtatAyIne paNa namatA nathI, e mAro anubhava che. jema ke huM ane tame...' mahAguru mamatAnI mUrti banI gayA hatA. zAntam pApam ! gurujI ! evuM na bolazo. emane pApamAM na nAkhazo, Apa pUjya cho.' sarasvatInI jIbha have chUTI thaI hatI. "sarasvatI ! tuM nirbhayamUrti banI rahIza, e mAro AzIrvAda che. paNa eka mArI icchA jANI laIza ?' 'jarUra." - "aMbujAne tuM jANe che. kevI suMdara chokarI che ? naranA aMtaranI sajIva rasamUrti jevI e nArI che.' mahAgurUe potAnI vAta dhIre dhIre kahevA mAMDI. teo AgaLa bolyA: 'e aMbujAne tame apanAvazo ? nirbhaya vAghaNe che, enuM raja bhAvi saMtAnone lokhaMDI saraja che." 'Apa aMbujAnA lagnanI vAta karo cho ? mane enI nagna deha yAda AvatAM kaMpArI chUTe che. nArI ane nirlajjatA ?' sarasvatI bolI, jANe ene kamakamATI chUTatI hatI, 'sarasvatI ! zAntam pApam ! jUnI vAto nahi saMbhAravAnI.kAlake kahyuM, 'jUnI vidyA sAthe jUnI vAto paNa vIsarI javAnI. nahi to evuM bane ke sApanI kAMcaLI cAlI jAya, ne sApa rahI jAya.' mahAgurue thoDIvAra AMkha baMdha karI, pachI ughADI ne bolyA : 'aMbujAno samAsa tamArAmAM karajo.' aMbujA icchaze tema thaze.' kAlake mahAgurune saMtoSavAnA utsAhamAM kahyuM. 'kAlaka ! huM prasanna chuM. vIratA ane vinamratAno ATalo subhaga saMyoga eka juvAnamAM meM Aje ja joyo. tuM ajeya yoddho che. mArI vidyA to anivArya rIte tArI pAsethI leto jAuM chuM, kAraNa ke meM mArA AjJAMkita ziSya darpaNane vacana ApyuM che : paNa mAruM dila tane deto jAuM chuM. koI vAra jarUra paDe to yAda karaje ! kaMIka ziSyadakSiNA mAgavI che ?' mahAguru bolyA. 'bane to khINavALA muninI mulAkAta lejo.' kAlake kahyuM. 'pelA hADapiMjaranI vAta kare che, kAlaka ?' 'hA, gurudeva !' e to kyArano misadana pahoMcI gayo hato. khINamAM koNa ene khavarAve ke 86 D lokhaMDI khAkhanAM phUla je jenuM te tene 87 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 mAyAkaMcukA rAja kumAra darpaNa ane rAja kumArI aMbujA ApaNAthI ghaNA vakhatathI vikhUTAM paDI gayAM che. magadhanI pAMca pavitra TekarIo vacce-mahAcakranI vidhi vakhate nagna aMbujAne ApaNe nihALI. mahAguru ane mahA upAsako dvArA enI nava aMge pUjA thatI joI ane chellI vidhi vakhate aMbujAnI kaMcukI darpaNane ane darpaNano lAla rUmAla aMbujAne maLyo ane ema baMne mahAvidhinAM sAthI banI beThAM. eTaluM joyuM pachI ApaNe vikhUTA paDI gayA. sAva vikhUTA paDI gayA ! rAja kumAra kAlaka ane rAja kumArI sarasvatIne emanA nagaramAM AvIne sthira thayelAM, ane e ja nagaramAM rIMcha-madArInA vezamAM AvelA mahAguru mahAmAne ApaNe nIrakhyA. have ApaNe darpaNa ane aMbujAne maLIe. ApaNe jyAre emane maLIe chIe, tyAre e baMne mahAgurunI vidAya letAM hoya che. hasamukhI, ramatiyALa aMbujA bhArekhama banI gaI che. darpaNa paNa kaMIka gaMbhIra banyo che. e zabdone jokhI jokhIne bole che. bolatAM kaMIka vicAra kare che. vicAra karatAM mananI koI UMDI guphAmAM UtarI jAya che. mahAcakra-vidhino A pratApa che. bhalabhalo garjato sAgara, e vidhimAMthI pasAra thayo, ke zAMta banI jAya che ! aMbujA vIlI paDI gaI che. DhIlI DhIlI e rajA mAgI rahI che. enA aMtaramAM koI ghammara-valoNuM cAlI rahyuM che. aMbujA ! tane gurumAM zraddhA che ke nahi ?" mahAgurue prazna karyo. 'vezya. 'mahAcakrapUjA para vizvAsa che ke nahi ?' gurudeve AgaLa calAvyuM. avaya." aMbujAe ekasarakho javAba Apyo. 'e vidhimAM tuM sAMgopAMga pAra UtarI. ATalA mahAbhaktomAM bhAIbahena tame ja hatAM. chatAM tame mAyAkaMcukane tarata phagAvI, vidhine AdaramAna ApyuM. ethI huM prasanna chuM." mahAgurue aMbujAne utsAha ApavA mAMDaco. aMbujA TharelA ThIkarA jevI ummAhIna UbhI hatI. 'puruSane mAyAkaMcuka chUTavo kaMIka muzkela che. paNa strI mATe to sAva azakya che. aMbujA, tuM mArA para apAra zraddhA rAkhIne varte che. tAruM akalyANa kadI nahi thAya !' | mahAgurunA zabdono aMbujAe javAba na Apyo, na tenAmAM vizeSa cetanA AvI.. | 'aMbujA ! jIvamAtra zivarUpa che. e nitya che. e vyApaka che. e pUrNa che. e sarvajJa che, ne sarvakartA che. jaLamAM kamaLa rahe che, paNa jema kamaLane jaLa chabatAM nathI, ema ene puNya ke pApa kaMI chabatAM nathI, sarva kALamAM ne sarva dezamAM e siddha che. e AnaMdamaya che. enI kalA cinmaya che. enA vihAra cetanamaya che. A mAbApa, A bhAIbahena, A pitA-putrI e bhedabheda zivarUpa jIvane hotA ja nathI ! badhA saMsAranA prapaMca che, jema sAmAnya jIvananA ne yuddhanA niyama bhinna hoya che, tema sAmAnya mANasa haNavo e pApa ane enI sajA phUlI thAya che : paNa yuddhamAM mANasa haNavo e dharma ane enuM inAma hoya che, tamAre paNa sAmAnya vizeSa baMne samajavAnAM.' mahAgurue potAnI vAtane ATalI bhUmikA bAMdhI. cittamAM viSAda laIne beThelI aMbujAne A tattvajJAna kaMIka AsAyeza ApavA lAgyuM. mahAguru.e AgaLa calAvyuM : 'e zivasvarUpane mAyA ghaNI vAra AcchAdita kare che, e mAyAnuM nAma ja saMsAra. e mAyAthI jIva vidhavidha bhedone svIkAre che. huM A nahi, mArAthI A thAya nahi, A adharma lekhAya, ema enA magaja mAM bhAntio UThacA kare che. mAyAdevInA mukhya pAMca kaMcuka che.' mahAguru, thobhyA. darpaNa kahyuM: 'e pAMca vize ame kaMIka samajIe, to amArA aMtarane AnaMda thaze. * mAyAkaMcuka 89 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'avazya, mArA ziSyo ! Aje mAruM aramAna mAtra tamArA para ja avalaMbita che. kAla, niyati. rAga, vidyA ane kalA mAyAdevInA A pAMca cuka che.' mahAgurue pAMca mAyAkaMcukanAM nAma ApI pachI vadhu vigata ApavI zarU karI. 'pahelA kaMcukamAM mANasa potAne nitya samajavAne badale anitya mAnavA lAge che. A kALe huM janmyo, A kALe huM moTo thayo, A kALe huM maryo. Ama anityamAM ja e rAce che. kharI rIte e nitya che. ene kALa ke sImA nathI, ene jIvana ke mRtyu nathI.' 'ghaNuM suMdara ! gurudeva !' darpaNe kahyuM, 'nityane vaLI bIjI hAyavarALa kevI !' mahAguru AgaLa vadhyA, 'bIjo mAyAkaMcuka che niyati ! je sarva dezano che, e potAne eka dezano mAne che ! eka dezamAMya vaLI A mAro baMdhu, A mAro pitA evA bheda pADe che. mANasa to sarvadezamAM mANasa ja che. ene koI deza nathI, koI veza nathI, koI prAMta nathI.' 'strI paNa nathI ane puruSa paNa nathI ?' aMbujAe prazna karyo. enA bhAvamAM thoDI khIja-thoDo anAdara hato. 'tuM je prazna pUche che, bahena ! e trIjo mAyAkaMcuka che,' mahAguru aMbujAnA ALA jakhama para malama lagAvatA hoya tevA mIThA zabda bolyA. 're aMbujA ! je pUrNa che, je kuMbhamAM pApa-puNyanuM eka paNa TIpuM umerI zakAya tema nathI, e pUrNa potAne apUrNa mAne che. huM A, mAre Ama ja rahevuM joIe, Ama karuM to puNya thAya, Ama karuM to pApa thAya : A badhA apUrNatAnA cALA che. apUrNatAno bhAsa e mAyAdevIno trIjo kaMcuka che. enuM nAma rAga.' 'yogya vAto karI Ape.' darpaNa bolyo : 'paNa A badhuM kone prApta thAya che ?' 'jIvatva prApta zivane.' mahAgurue potAnI vAta AgaLa vadhArI. 'mAyAdevIno cothI kaMcuka vidyA che. je sarvajJa che, e potAne alpajJa mAne che, pArakAnI buddhi para bharoso rAkhe che, vidvAno para AdhAra rAkhe che, e kahe tema mAne che : paNa potAnI aMdara joto nathI.' 'ane pAMcamo kaMcuka !' vidAyane moDuM thatuM hovAthI aMbujAe TUMkamAM patAvavA prazna karyo. 'pAMcamo kaMcuka kalA !' mahAgurue kahyuM : 'pote suMdara che, pote lIlAmaya che : paNa e potAne asuMdara mAne che, potAne lIlAhIna mAne che ne kalAne zodhavA jAya che. kalA zodhatAM sarvakartA alpakartA banI jAya che, samajI aMbujA !' 90 D lokhaMDI khAkhanAM phUla aMbujA hajI kaMI na bolI. 'meM tamane mAyAnAM pada bhedIne zivatattvanAM darzana karAvyAM. e darzana tamAruM kalyANa karo !' mahAgurue AzIrvAda ApyA. baMne jaNAMe gurucaraNamAM sASTAMga daMDavat praNAma karyA, ne vidAya lIdhI. baMne jarA AgaLa vadhyAM, tyAM acAnaka gurue aMbujAne bUma pADI : 'aMbujA ! eka paLa!' aMbujA pAchI pharI. gurudeve eno suMdara khabho pakaDI, eka hAtha enA vAMkaDiyAM sonerI julaphAMmAM ramADatAM kahyuM : 'huM kAlaka ane sarasvatIne maLI Avyo.' 'kyAre ?' aMbujAe prazna karyo. 'be rAta pahelAM.' 'zuM A vezamAM gayA hatA, gurujI ?' ThaMDA mATalA jevI aMbujAnA dilamAM kaMIka garamI AvI. 'nA. rIMcha madArInA vezamAM gayo hato.' guru bolyA. kaMI anartha to thayo nathI ne ApanA hAthe ?' aMbujA ciMtA karatI bolI. mahAgurue enA aMtaramAM rahelA kAlaka taraphanI mamatAne spaSTa AkAramAM joI. e bolyA : anartha to thaI jAya tevuM hatuM...' 'huM pUchuM chuM, gurudeva, anartha thayo to nathI ne ?' aMbujAe pariNAma jANI levA TUMko prazna karyo. 'nA, ekane zApa Apyo, sAthe bIjAne AzIrvAda paNa ApyA.' 'kone--kAlakakumArane zApa Apyo ?' aMbujA bolI. 'Apyo nahi eNe Agraha karIne mAgyo' gurue kahyuM. Azcarya ! mANasa jAte zApa na mAge, gurujI !' ke 'e ja Azcarya che. huM enuM teja haNavA gayo hato, sAmethI zApa mAgIne eNe mAruM teja haNI lIdhuM. eNe kahyuM ke gurudeva ! meM ApanI icchita gurudakSiNA ApI nathI. gurudakSiNA vagara vidyA rAkhavI ne vAparavI pApa che. Apa mane zApa Apo ke Ape ApelI vidyAnuM baLa haNAI jAya.' 'gurudeva ! kAlaka ucca koTIno mANasa che.' aMbujA A vAta para mugdha thaI gaI. enAthI kAlakanAM svAbhAvika rIte vakhANa thaI gayAM. mAyAkaMcuka D 91 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'kAlaka ucca koTIno jarUra che. paNa darpaNanI jema siddha koTIno nathI.' mahAgurue jarA jorathI kahyuM. thoDe dUra darpaNa aMbujA jaladI pAchI phare enI rAha joto khaDo hato. aMbujAnI ane mahAgurunI vAto lAMbI cAlI. sarasvatIne Ape zuM AzIrvAda Apyo ?' 'nirbhayatAno. game tevA mahAbhaya sAme e aDaga rahe.' mahAgurue kahyuM. 'mAruM to badhuM viparIta banyuM che. mane to bhaya paNa kalyANakArI lAge che, gurudeva ! huM nirbhaya na hota to A mArI haiyAsagaDI Ama cetata nahi !' 'tArI haiyAsagaDI zAnta karavA ja huM kAlaka pAse gayo hato.' mahAguru ATaluM bolIne thaMbhyA. "mArA mATe Apa gayA hatA ?' aMbujA bolI. 'hA, huM kAlaka pratyeno tAro prema jANuM chuM.' 'paNa mahAcakranI koI vAta zuM kAlaka jANato nathI ? A lokonA kuLasaMskAro vicitra hoya che. emAMya strIne to teo sUMghyA vagaranA phUlanI jema hoya to ja pavitra lekhe che. e mArA vize kazuM bolyo ?' 'mahAcakranI vAta e jANe che, paNa e mArA zApathI have ene bhUlavA mathe che. tArA vize eNe sahRdayatAthI vAta karI !' mahAguru A ziSyAnA mukhakamaLane anukUla vAtathI khIlavavA mAgatA hatA. 'zI vAta karI ?' 'eNe kahyuM : joramAM huM mAnato nathI. aMbujAnI icchA haze ema karIza. koI vAra puruSanI pA TakA-ardhA TakAnI zithilatA cAlI zake, strI to pUrNa pavitra hovI ghaTe. kuMbhArano cAkaDo game tevA lAkaDAno hoya, paNa cAkaDA para caDhanArI mATI svaccha hovI joIe, jethI sAruM pAtra nIpajavAnI AzA rahe.' 'mArI icchA haze to e mAro svIkAra karaze, ema eNe kahyuM, kAM gurujI ?' aMbujAe vAta pAkI karavA kahyuM. 'hA, tuM kahe to e lagna karavA taiyAra che.' 'paNa strI vizenI enI vyAkhyA meM kahyuM tevI che, kAM ?' aMbujAe UlaTo prazna karyo. 'e to pachI badhuM pUrNamAM bhaLyuM e pUrNa, chokarI ! vyAkhyA ane vAto badhuM bhulAvI zake che tArI ajaba rUpamAdhurI.' mahAgurue vAtanI koTI sAva haLavI 92 D lokhaMDI khAkhanAM phUla karatAM kahyuM, 'tArI pAse kayo nara name nahi ?' 'huM eTalA badhA rUpa-tejavALI chuM ?' 'hA, aMbujA ! tArAmAM aneka tejatattvonuM mizraNa che.' 'paNa gurujI ! huM koIne kadI nahi chetaruM. emAM paNa kAlaka jevA saraLa svabhAvanA jIvane to kadApi nahi.' 'mUrakhI ! mAyAkaMcukano upadeza meM tane hamaNAM ja Apyo. koNa chetare che ne koNa chetarAya che ? zuM badhuM vIsarI gaI ? kAlakane tAro banAva ane pachI ene namAva. mAro pravAsa e mATe ja hato.' 'pachI kAlakane tame tamAro banAvazo ?' aMbujAe AzcaryathI prazna karyo. ene ema hatuM ke mahAguruno kopAnala kAlakane to bALIne bhasma ja kare. 'hA, evA saMskArI AtmAo mArI vidyAnuM vAhana bane, to. ghaNo AnaMda thAya. A pAMca TekarIomAM Aja mAruM tAMtrika rAja che, paNa kAle koNa e rAjane jALavaze ? aMbujA ! kAlaka e mATe yogya vyakti che. mATe kahuM chuM ke kAlakane tAro banAva !' 'mahAguru ! huM paNa icchuM chuM, paNa ene chetaravA nathI mAgatI. e akhaMDa sphaTika jevI patnI mAgato hoya to huM evI nathI. mArA bhAIe mane...!' aMbujAe roSamAM nagna satya kahyuM. 're murkha chokarI ! tuM pharI pharIne mahAcakranI vAta kare che ?' mahAguru tapI gayA. 'e vidhi pachI enuM smaraNa paNa pApa che. tyAM koI deza nathI, kALa nathI, svajana nathI. huM nathI, tuM nathI, te nathI. mUrakha chokarI ! kamaLano saMghanAra enA kAdavane sAthe sAthe sUMghato nathI. dareka vAtanAM mULa gaMdAM hoya che. zAkhA-prazAkhA ne phaLa-phUla ja suMdara hoya che.' 'gurudeva ! asatya vadIne tamane nahi chetaruM. e ghaTanA pachI pApanA paMkamAM DUbI gaI houM, evuM mane satata lAgyA ja kare che. bhAvanA bhavanAzinI ! mane raMja che ke meM mAro nAza karyo. mArA saMskAro eTalA hIna. huM zA mATe nAsI na chUTI ? meM mArAM vastro phagAvatAM saMkoca kema na anubhavyo ? huM to darpaNane paNa kahIza. taiya bahena sAthe patnI jevo vyavahAra AcarIne pApa karyuM che. pApabharI A vidhio sAme jhaMDo uThAvavA tuMya saMnyAsI banI jA ! TekarIe TekarIe pharIne tArI vAtano pracAra kara ! taMtravAda hIna che, sAco mANasa emAM haNAya che, hevAna emAMthI sarajAya che.' aMbujA UkaLI UThI hatI. chellA vakhatathI tenA hRdayanAM jaLa garama bASpa mAyAkaMcuka D 93 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAthIe jANe koI sonAnI pUtaLIne dharatI parathI UMcakI ! 'kAM aMbujA ! gurudeva sAthe zuM gapasapa calAvI ?" 'enI e ja vAta. mAyAnA pAMca kaMcukonI. tuM to sarvajJa che ne !' 'have mAthAkUTa choDa. sAcI vAta kara !" 'zuM sAcI vAta karuM? mahAgurue mane kAlaka vize bhalAmaNa karI.' 'gurudevane hajI evA anADI ziSya tarapha sneha che kharo ?" darpaNe prazna karyo. kAlakanA janmajAta saMskAro gurudevanA dilamAM vasI gayA che. e potAnI pAchaLa...' | 'A sAdhuDAo AvA asthira-mati hoya che. mane evI kaMI tamA nathI. cAla bhAI-bahene potAno mArga kApavA mAMDyo. thaIne UchaLatAM DhAMkaNa khakhaDAvI rahyAM hatAM. atyAre ekAeka baMdha tUTI gayo. 'tAruM kalyANa dekhAtuM nathI, chokarI !" mahAguru moTethI bolyA ne pAchA mauna thaI gayA. thoDI vAre moMethI kaMIka zabdoccAra karavA lAgyA, vArtAlApa nirarthaka lAgyo. emane aMbujA koI malina tattvonA Azraya nIce AvI gayelI lAgI. darpaNa rAha joI joIne thAkyo hato. pAse eka uMbarAnuM vRkSa hatuM. enA thaDa para caDIne e beTho hato. jhADa para beTho beTho e mahAguru ane aMbujAnI vAta to sAMbhaLI zakato nahoto, paNa mukhanI ceSTAonuM parivartana, bhAvano pheraphAra joI zakato hato ane ethI vAtanA prakAranuM anumAna karI rahyo hato. mahAguru thoDIvAra maMtroccAra karI rahyA pachI bolyA : 'mahAguru para tane zraddhA che ke nahi !" 'che.' aMbujA gurunI maMtrazaktinA baLe vaLI svastha thaI gaI hatI. dilano pazcAttApa, mananI vedanA e bhUlI rahI hatI. maMtrAlaro enA hRdayanI mAvajata karatA hatA. 'aMbujA ! tuM pavitra che. tArA mukhethI uccAra ke huM pavitra chuM.' mahAguru bolyA. 'guru deva ! huM pavitra chuM" aMbujA bolI. 'tuM saMsAranA jIvone mAyAkaMcukathI dUra karIza.' mahAguru bolyA. aMbujA sAme bolI : "saMsAranA jIvone mAyAkaMcukathI huM jarUra dUra karIza.' 'jIvamAtrane ziva tarapha laI jaIza.' mahAguru bolyA, popaTanI jema aMbujA TUMkAmAM e vAkya bolI gaI. kAlakane huM mAro karIza." mAro karIza.' 'jA chokarI ! sukhI thA ! mahAguru jANe ghaDI pahelAM ApelA zApane vArI rahyA." aMbujA mahAgurunA chellA zabdo sAthe doDI gaI. darpaNa uMbarAnA jhADa para beTho beTho enI rAha joto have adhIro thayo hato. - aMbujA jhADanI zAkhA nIce AvIne UbhI rahI. ene prasveda thayo hato. e lUchI rahI hatI. tyAM uparathI darpaNe eka hAtha lAMbo karI ene AkhI ne AkhI UMcakI lIdhI . 94 D lokhaMDI khAkhanAM phUla mAyAkeka 95 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 marakaTa ane madirA yuvAnI AvIne dvAra para UbhI hoya, paNa aMdara AvatI na hoya ne bahArathI mAtra DokiyAM ja karatI hoya : enuM raMgabharyuM - madabharyuM moM DokAtuM hoya, ne vaLI adRzya thatuM hoya e sthiti jIvananI madhuramAM madhura sthiti che. e vakhate mANasa svapnAM joto hoya che, svapnAMmAM jIvato hoya che ! kAlakakumAranA evA divaso vyatIta thatA hatA. mANasa tarIke juo to sadguNano bhaMDAra ! kSatriya tarIke juo to zUrAtanano avatAra ! rAjakumAra tarIke juo to rAjA rAmanI pratimA ! jotAM ja manaDuM mohI jAya evo yuvaka ! dezadezathI rAjakanyAonAM kaheNa AvatAM hatAM. kaheNa paNa kevAM kevAM ? bhAratanA moTA moTA camarabaMdhI rAjavIonI duhitAonAM. e vakhatanI prathA mujaba Thera TherathI brAhmaNa purohito chabIkAro sAthe hAjara thayA hatA. rAjarAjanA chabIkAroe jyAre chabIono kholIne Dhagalo karyo, tyAre eka apUrva sauMdaryameLo tyAM jAmI gayo. eka alakalaTanI zobhAthI mAnavanA manane mugdha karanAra baMgALAnI ne avantinI rAjakanyAnI chabIo emAM hatI. aMganI phUdA jevI photarI aMganAo emAM hatI. vaMganAM rasanI DALe jhUmatAM pataMgiyAM paNa emAM hatAM. kekayadezanI UghaDatA kesUDAnA raMgavALI rAgabharI ramaNIo paNa emAM hatI. kesaranI kyArI jevI kAzmIranI kanyAo paNa emAM hatI. saptasiMdhunI svAsthyabharI suMdarIo paNa hatI-jenA cibuka para camarabaMdhIo jAna nyochAvara karavA taiyAra hatA. aneka dezanI aneka suMdarIonAM kaheNa AvyAM hatAM. game tevo puruSa e sauMdarya joI ghelo thaI jAya, nAcavA lAge, jhUmavA lAge : paNa rAjakumAra kAlaka e joIne nAcI na UTho, jhUmI na UThyo, balke kaMIka vicAramAM paDI gayo. chabIo lAvanArA to manamAM kaMI kaMI kalpanAo laIne AvyA hatA. teone to aneka rajavADAMonA raMgabharyA anubhavo hatA. rAjakumAro chabIkAronI sAthe e suMdarInAM aMgopAMganI chUTathI carcA karatA, ane e vakhate kAvya, alaMkAra ne nATyazAstra sajIva thaI jatAM. e vakhate chabIkAranA mATe rAjakumAranuM mana prasanna karavuM e kaparI kasoTIrUpa thaI jatuM. AkhuM kAmazAstra tyAM sajIva karavuM paDatuM ! strInAM kayAM aMgamAM vadhu khUbI! strInuM kayuM aMga puSTa joIe, kayuM apuSTa joIe, suMdarI kaI vAtamAM dIrgha joIe, strI kaI vAtamAM laghu joIe ! chabIkAra je suMdarInI chabI laI Avato ene mAthe e chabInI suMdarI anupama lAvaNyavALI che, e siddha karavAno bhAraboja raheto. e kAmagIrInI saphaLatA-niSphaLatA para ja enuM inAma nirbhara rahetuM. kAmazAstranI carcA thayA pachI lakSaNazAstra carcAtuM. lakSaNanI dRSTie suMdarInA A dehamAM kayuM lakSaNa sAruM che, e nakkI karI ApavuM paDatuM. pachI jyotiSa AvatuM. jyotiSanI dRSTie rAzi ane grahono meLa che ke nahi, te paNa carcAtuM. ATalI jhINI cALaNIe cALyA pachI, rAjakumAra cAra-pAMca kanyAo pasaMda karato. emAMthI sarva zreSThanI cUMTaNInI jahemata jAgatI. A prasaMge rAjakumAra kAlakane eka bhayaMkara anubhava thayo. eNe keTalIka chabIo judI tAravIne mUkI. potAnI vAtane vadhu vega ApavA eka chabIkAre eka rAjakanyAnuM snAna samayanuM citra rajU karyuM, ne e bolyo : 'kumAra ! sauMdaryajharaNanA snAnamAM dina-rAtanuM bhAna bhUlI na jAo, to mane kahejo.' A zabdoe rAjakumAra kAlakane ekadama vyAkuLa banAvI nAkhyo. eNe chabI uThAvIne pheMkI dIdhI ne chabIkArane kAna pakaDIne Ubho karI dIdhuM. chabIkAra kAlakanA lokhaMDI paMjAmAM billInA hAthamAM uMdara taraphaDe ema taraphaDI rahyo. kAlakakumAra bolyo : 're ! tame rAjakumArone zuM pazu samajo cho ? jAo, badhI chabIo ahIMthI uThAvI jAo.' marakaTa ane dirA D 97 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raNabherInA nAdathI AkhuM raNakSetra guMjI UThe, ema kAlakanA ugra avAjathI rAja mahela dhaNadhaNI UThaDyo. svAmI ! A to amAro dhaMdho che. eka vRddha chabIkAre kumArane zAMta karavA | 'lAkaDe mAMkaDuM joDavAno ? balake mAMkaDAne dArU pAvAno ? eka to amArA hAthamAM sattA che, amArA hAthamAM dhana che, zarIramAM yauvana che : e vakhate tame AvuM laIne Avo to amAruM zuM thAya ? marakaTane madirA pivarAvo, pachI mana-mAMkaDuM keTaluM nAce ? keTalAM chAparAM toDe ?' 'te rAja kumAra ! A vakhate ame na AvIe to zuM Apa vayovRddha thAo tyAre AvIe ? uMmaranI vAta uMmare ja thAya. Apa bALaka hota to ramakaDAM laIne ramADavA Avata. Apa taruNa cho to taruNInAM citra laIne AvyA. have Apa vAnaprastha thazo tyAre...' vRddha chabIkAre kumArane enA ja zabdomAM pakaDyo. kAlakane chabIkAranI vAta vAjabI lAgI. e dhIro paDyo ne bolyo : 'paNa eka sAmAnya rAja kumAra pAse tame ATalo badho dArU laIne Avo... e kema jIravI zake ? A saudaryanA khaDaka para ja enuM nAva bhAMgIne bhukko na thaI jAya ?' | 'te svAmin ! pachI rAja kuLamAM janma zA kAmano ? sattA che, dhana che, yauvana che, to sauMdarya to hovuM ja ghaTe. ame amAro anubhava kahIe chIe. Aje pratyeka rAjA pAse traNa prakAranI suMdarIo che. pAMca-paMdara cUMTIne paraNelI svakIyA, keTalIka paraNyA pachI pasaMda karelI koInI strI-enuM nAma parakIyA, ane chellI sAdhAraNa gaNikA, nartikA vezyA vagere-sAmAnyA ! jema rAjA zaktisaMpanna ema saMkhyA vadhu. moTAmAM moTA cakravartIne cosaTha hajAra strIo hovAnuM sAMbhaLyuM che.' | 'are ! A to zaramajanaka bInA che.' kAlake pharI gussAmAM AvI hAtha pachADyA. 'rAjAne tame jagatano zreSTha puruSa mAno cho ne ahIM to pazuthI paNa e hIna dekhAya che. vilAsa-vikArano ukaraDo enuM nAma zuM rAjA ? pada moTuM ema zuM guNa moTA nahi ?" | 'adhika strIo e to eka rAjA mATe aNanama puruSatvanI ane zobhAnI vAta lekhAya che." vaDA chabI kAre kahyuM. mane A zobhA para tiraskAra che, A puruSatva mATe kheda che. jAo, tamane sahune inAma ApIza, paNa bahAra jaIne jAhera karo ke kAlaka pazu nathI, ene lagnamAM ruci rahI nathI, e paraNavA mAgato nathI.' 98 p lokhaMDI khAkhanAM phUla 'rAja kumAra na paraNe e na cAle. kAle Apa gAdI para Avazo. gAdipati avivAhita ame sAMbhaLyo nathI. vArasadArano kaMI vicAra karavo ja rahyo." vaDA chabIkAre kAlakane saraLa svabhAvano samajI upadeza ApavA mAMDyo. 'huM gAdI tajI daIza.' kAla ke sahaja rIte javAba Apyo. 'zuM Apa sAdhu thaI jazo ?' sAmethI prazna thayo. kAlaka AvezamAM hato. 'A rIte manane marakaTa banAvI, ene roja asuranuM jIvana jIvavA preravuM e karatAM sAdhu thavuM zuM khoTuM che ? re, mAre janakuLomAM ne rAjakuLomAM cAlI gayelI mAnavatA sthApavI che ! rAjAnI pharajo keTalI mahAna ane jIvana keTaluM hIna ! huM sAdhu thaIza.' kone sAdhu thavuM che ?' sarasvatIe vacce praveza karatAM kahyuM. kAlakano utAvaLo avAja sAMbhaLIne e doDI AvI hatI. 'manane vyagra banAvI mUke evI ghaTanAo para ghaTanAo ! zatrune joI yoddho raNakSetra tarapha dhasI jAya-ema huM A pApone joI dharmakSetra tarapha dhasI javA mAguM chuM. mAre sAdhu thavuM che. jagatamAM kevA kevA anAcAra prasarI cUkyA che ane loka kevAM emAM gaLAbUDa DULyAM che ? mane koI pokArI pokArIne kahI rahyuM che, kAlaka ! sarvasva phanA kara , sAdhu thA ! saMsArano uddhAra kara.' kAlake jorathI sarasvatIne pratyuttara Apyo. | 'sAdhu thaze koI ! mAro bhAI nahi ! jagata to enAdikALathI AvuM ne AvuM che. pRthvI para kAMTA paDyA che , to zuM AkhI pRthvI para cAmaDuM ja Dazo ? ApaNe pagamAM joDA paheryA eTale bhayo bhayo." sarasvatI bolI, ane chabIkAro tarapha pharatAM kahyuM : 'lAvo chabIo ! huM pasaMda karIza mArI bhAbhI !' chabIkAro chabIo laIne hoMzabharyA AgaLa AvyA, tyAM to kumAra ekadama AgaLa vadhyo ne chabIkAra tathA sarasvatI vacce Ubho rahIne bolyo : "bahena ! tArA jevI suzIla kumArIe A chabIo na jovI joIe. zuM nagna chabI tuM pasaMda karIza ?" 'AmAM nagna chabIo che, sarasvatI ! pelA khINavALA sAdhue ApaNane kahyuM hatuM-Atmavat sarvabhUteSu-potAnI samAna sarva prANI mAnavAM. zuM tArI AvI rIte cItarelI chabI huM joI zake ?" nA." sarasvatIthI ekAeka bolAI gayuM. zuM tArA lagna mATe mAre chabIkArone AvI chabIo doravA mATe notaravA ?" mara kaTa ane madirA D 99 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'kadApi nahi." 'ne koI mAtra rUpa joI mArI bahenanI patnI tarIke pasaMdagI kare, e zuM ApaNuM apamAna na kahevAya ? rUpa e ja strInI moTI lAyakAta ! je guNamAM, pavitratAmAM devI sarasvatInI samakakSa che evI bahenanAM mAtra rUpabharyA nagna aMgonuM ja pradarzana bharAze ?' sarasvatI kaMI na bolI. kAlaka AgaLa bolyo : 'ne evo mahAna rAja kuLano e ka pazu sarasvatInAM rUpa-guNano zuM svAmI thaze ? oha bahena ! huM kalpI zakato nathI, zuM thaze !' kAla kakumAra be hAthe mAthuM pakaDIne Asana para besI gayo. A vAtAvaraNathI jANe eno jIva gUMgaLAI rahyo hato. 'bhAI ! bhAI' sarasvatI doDIne bhAIne vaLagI paDI. kAlake be hAthe mAthuM pakaDIne 2Dato hoya tema bolyo, 'ne rAjA nAmano e pazu chabI pramANe tane rUpALI nahi juve to zuM tajI deze ? pachI tane pazunI jema eka gharamAM pUrI rAkhaze, gardabhanI jema TIpaze, ne kamote mAraze, oha !' kAlakanI najara sAme vAstavika ja gata AvI gayuM hatuM. e AkhA rAjavI saMsthAnA vilAsI jIvanane pratyakSa dekhI rahyo ne Akho ne Akho saLagI rahyo. kAlaka AgaLa bolyo : sarasvatI ! tArA jevI sAdI patnIthI A koI rAjA tRpta na thAya. e bIjI pAMca sAta sapatnIo lAvaze, pAMca-pacAsa bIjAnA gharanI strIo sAthe vyavahAra rAkhaze, ne gaNikA-vezyA to kAMkarAnI jema ene tyAM haDapheTe caDaze . o bahena, emAM tuM jIvaze ? mArI sarasvatI e kAdavamAM jIvaze ?' rAja kumAra kAlaka bolato bolato Ubho thayo, khaMDanA daravAjA sudhI gayo. siMhapagale pAcho pharyo, ne bolyo : 'sarasvatI ! sarasvatI ! zuM mArI sarasvatI rAja kuLanA raNamAM zoSAI jaze ?" 'nahi thAya, bhAI ! naciMta rahe. meM to AjIvana kuMvArikA rahevAno saMkalpa karI lIdhelo che." sarasvatIe kahyuM. | 'ane tArA bhAIne paraNAvavo che kAM ?" kAla ke takano lAbha laI tIra tAkyuM. 'hA, bhAI-bhAbhInuM jovuM joI, AzIrvAda ApI vidAya levAnI che. mArI vAta na karIza. mane bhogamAtra roga jevA lAge che.' sarasvatIe dhIre dhIre mananA bhAva pragaTa karavA mAMDyo. 10) lokhaMDI khAkhanAM phUla ane e roga vadhumAM vadhu rAja kuLomAM prasaryo che. tuM mane e rogano rogI banAvI mArI nAkhavA mAge che, kAM sarasvatI ?' kumAre prazna karyo. | 'baMdhu ! saMsAramAM eka bhAIne pAmIne dhanya thaI gaI che. jo bhAI bhAI rahe to saMsAramAM bIjI sagAInI mane tamA nathI, mAtAmAM mana nathI, pitAjIne choDatAM AMcako nathI, paNa bhAIne kaI rIte choDIza e ja mArA mATe koyaDo che." sarasvatI bolatAM bolatAM DhIlI thaI gaI. thoDI vAre kAlaka svastha thayo. eNe chabIkArone sAMje AvIne inAma laI javAnI sUcanA sAthe vidAya karyA. bhAI ane bahena ekalAM paDyAM. thoDI vAra baMne ekabIjA sAme nIrakhI rahyAM, eka bIjAnAM aMtarano cAha jANe pI rahyAM. rAjamahelanA khaMDanI eka moTI bArI pAse baMne virAmAsana para beThAM. thoDIvAra vaLI baMne mauna sevI rahyAM. Akhare kAlake mauna toDatAM kahyuM : 'sarasvatI ! teM sAdhvI thavAnI vAta atyAre karI, paNa mane to enuM sUcana thaI cUkyuM hatuM. bicArA chabIkAro para vadhu cIDa caDavAnuM kAraNa mArA e svapnanuM smaraNa hatuM.' 'mane e svapna kahe.' sarasvatI bolI. 'chabIkAro na AvyA hota, to tane ja meM bolAvI hota. sarasvatI ! svapnamAM mane eka mahAna sarovara dekhAyuM." 'sarovara ?' sarasvatI jANe potAnI yAdamAM saMgharI levA prayatna karatI hoya ema bolI. 'sarovara dekhAyuM, paNa enAM bharatI-oTa dariyA jevAM dekhAyAM." 'bharatI-oTa dariyA jevAM ! tyAre zAMta jIvana nahi ?' sarasvatIe ekadama svapnano bhAva tAravavA mAMDyo. 'pahelAM AkhuM svapna sAMbhaLI jA, pachI je kahevuM hoya te kaheje ." kAla ke sarasvatIne vacce prazna karatI rokI, ane potAnI vAta AgaLa calAvI. | 'sarovaramAM ajaba bharatI-oTa hatAM, paNa suMdara kamaLothI AkhI sapATI chavAyelI hatI. kamaLamAM paNa vidhavidha raMga hatA, kamaLamAM paNa vidhavidha ghATa hatA. aneka moTAM hatAM, ane nAnAM hatAM. emAM be kamaLa apUrva hatAM.' marakaTa ane madirA 101 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'be kamaLa apUrva hatAM ? are , e ja huM ane tuM ! bIjAM be koNa hoya ?" sarasvatI vaLI vacce bolI. sarasvatI ! vacce na bola. e bemAM eka vaLI apUrvamAM apUrva hatuM.' kAlake svana kathA AgaLa laMbAvI. e eka te tuM - apUrvamAM apUrva ! atyAranA rAja kumAromAM bIjo kAlaka kyAM che ?' sarasvatI umaMgamAM AvI bolI UThI. sarasvatI !' kAlake jarA jorathI ThapakAnI rIte kahyuM. bhUlI gaI. have vacce nahi boluM. bAkI huM kahuM chuM te barAbara che. eka apUrva kamaLa-te tuM !' sarasvatI bolI ne pachI moDhe hAtha dabAvIne besI gaI. sarasvatInA A bhoLapaNa para kAlaka mugdha thayo. e AgaLa bolyo : 'sarovaramAM badhAM kamaLo AnaMda karatAM hatAM, khIlavuM ne mUrajhAvuM e to suSTino krama che. eno emane zoca nahoto. eno emane zoca nahoto. basa, rUpa, raMga, rasabharyuM paLabharanuM jIvana e ja jANe sarvasva !' 'A vakhate sUryodaya to thayo hato ja, paNa e sUryamAMthIya jANe bIjo sUrya bahAra nIkaLI Avyo. eka teja mUrti UtarI AvI. kamaLa to A apUrva tejamAM vizeSa khIlI UThyAM.' 'e vakhate tyAM Ubho hato. navaAgaMtuka teja mUrtie mane kahyuM: 'A kamaLa gaNa to ?" kamaLa gaNyAM. barAbara eka hajAra ne eka thayAM. have navaAgaMtuka teja mUrti manuSpAkAra dhAraNa karI rahI hatI. thoDI vAramAM mane emAM pelA khINavALA munino AkAra dekhAyo. huM namI paDyo. meM kahyuM : 'tame to khINamAM paDyA hatA ne kevI rIte bahAra nIkaLyA ?' | munino sAkAra tejapuMja bolyo : "khINa meM choDI dIdhI, e hADapiMjara paNa tajI dIdhuM. hADapiMjarano moha kevo ? A mAro navo avatAra che. vAru, jA, peluM kamaLa laI Ava !* meM pUchavuM kahyuM kamaLa ?" 'munie AMgaLI cIMdhI. meM e tarapha joyuM. ghaDImAM sarovaramAM raheluM moTuM kamaLa dekhAya, ghaDImAM huM pote e kamaLarUpe dekhAuM.' to bahAvarA jevo banI gayo.' muninI teja mUrti AgaLa vadhI, ane eNe kamaLaphUla hAthamAM lIdhuM." are, A to huM ja ! mArAthI bolAI gayuM. 102 p lokhaMDI khAkhanAM phUla 'hA tuM ! A sarovaranAM 99 kamaLaphUla nahi, eka hajAramuM phUla paNa nahi, paNa eka hajAra ne e kayuM phUla te tuM-tAruM. mAre kAma che !' 'huM taiyAra chuM.' meM kahyuM. e teja mUrti bolI : 'saMsAramAM koka jaLamAM evuM kamaLa thAya che, je pharI janmavA kAdavamAM paDatuM nathI ne saMsArane kAdavamAM paDato bacAve che. koIka ja jIvana evuM che, je yazarU5 che : ane samarpaNa e enuM svAhA hoya che. kumAra ! navaso navvANuMnI vAta nathI karato. eka hajAra ekamAM eka ja jIvana evuM hoya che, je saMsArane sugaMdhamaya banAve che.-jIvanane jIvavA yogya rAkhe che. e Adarza-e samarpaNa huM tArI pAse mAguM chuM. tuM janamajanamano bhekhadhArI che, kAlaka !" 'bhekha laIne zuM karuM ?' meM prazna karyo. 'rAja , dharma ne samAja-traNe saDyAM che. tAMtrika vidyAonA AdhipatyathI badhe vibhISikA khaDI thaI che.' 'vyabhicAra dharma banyo che. anAcAra kriyAkAMDa banyo che. khAnapAnamAM to mANasa pazuthIya vivekahIna banyo che.' 'vajayAna, vAmamArga ane vaja guruonI tripuTIe dharma, rASTra ane samAjane AvarI lIdhAM che. satyavAna, zIlavAna, AcaravAnane A niSphara lokoe kacaDI nAkhyA che. tuM UTha ! mahAguru jevA samarthane te paDakAryA che; ethIya vadhu tArI aMdara rahelI vRttione te paDakArI che. UTha, Ubho thA | bhavya mArganA o ekAkI bhekhadhArI ! saMsArane svaccha kara ! vyabhicAranA saMzodhana mATe AcArane svaccha kara! svecchAcAranA saMzodhana mATe khAna-pAnane svaccha kara !' 'pUjA saraLa kara ! zAstra sugama kara !" guhya kriyAo vinA, AnaMdabhairavI jevI nagna strIonI pUjA vinA, kApAlikanI jema khoparImAM madyapAna vinA, strI ane puruSanI vAmalIlA vinA paNa siddha che, e sAbita kara ! taMtra, maMtra ne jaMtrathI paNa Atmika zakti ghaNI mahAna ane kalyANakArI che, e siddha kara !' 'sadAcAra siddhinuM mULa che. e pragaTa kara !" 'ATaluM bolatI bolatI e teja mUrti teja mAM alopa thaI gaI ane bahena ! huM jAgI gayo ! kahe have, Ano artha zuM haze !' | 'sAdhunA mArga tarapha javAnI preraNA paNa bhAI, mane aMbujA yAda Ave che !' sarasvatI bolI. marakaTa ane madirA 2 103 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahena dalIlamAM pAchI paDe tevI nahotI. bhAI-bahenano samaya, pravAsamAM na hoya tyAre, AvA siddhAMtanA vArtAvinodamAM ja pasAra thato. hamaNAM vArtAvinodano pravAha badalAyo hato. khINavALA muninI mulAkAta pachI ne mahAgurunI antima mahAcakavidhi nihALyA pachI baMne jaNAM maMtrazakti, taMtravidyA vagerenA prayogomAMthI pAchAM haThayAM hatAM, ne have sAdI jJAnanI vAto karyA karatAM nikhAlasa tyAga ane sAdo vairAgya emane gamatI vastu banI gayAM hatAM. sarasvatI javAba ApavA jatI hatI tyAM daravAjA para TakorA paDyA. kAlakakumAre potAnA svapnanI zeSa rahelI vAta cAlu karatAM kahyuM: 'mane e khINavALA munie kahyuM : eka guNAkarasUri nAmanA mahAna jJAnI Ave che. ghaNuM kAma bAkI che ane emanI AyuSyanI zIzImAMthI retanA kaNa khalAsa thavA AvyA che. enI jhaMDI-jhoLI tuM upADI leje ! tuM samartha che, jagatane nirbaLatAmAMthI choDAvIza, samartha banAvIza. kSatriyo ja jagatanA deva banyA che. yuddha vyApAra banyo che. pathapradarzaka tuM thaje ! yAda rAkha ke bhautika digvijayo karatAM mAravijaya ane dharmavijaya mahAna che.' oha baMdhu ! to A to svapna nahi, svapna dvArA AvatI mahAna preraNA che. paNa kharekhara A sAcuM haze ?' sarasvatIne zaMkA sparzI rahI. 'mane to sAcuM ja lAge che. mahAna preraNAo haMmezAM A rIte Ave che. chatAM je mahAna vibhUtinuM Agamana sUcavyuM che, e jo thoDA divasamAM kharekhara AvI pahoMce, to pachI zaMkA karavAnuM koI kAraNa rahetuM nathI.' kAlake zaMkAno khulAso karyo. 'paNa mahAsuMdarI aMbujAnuM zuM ?' sarasvatIe vaLI vAta cheDI : 'mahAgurune vacana ApyuM che. e tArA para ati rAgavALI che.' 'strIno kharo rAga sauMdaryabharyA deha para ane suvarNa para ! vAdaLanagarI te joI 'huM paNa strI chuM,' sarasvatIe jarA kaDaka thaIne kahyuM : "kAlaka, thoDI strIonA anubhava parathI samagra strIsamAjanI niMdA na kara ! strInI prIta to jala ane mInanI prIta jevI che. puruSa kadI evI arpaNabharI prIta na karI zake." 'badhI strIo sarasvatI hotI nathI. aMbujAnI tuM vAta kare che paNa mana mAruM judI dizA tarapha javA mAge che. A bhoga roga jevA ne siMhAsana smazAna jevuM lAgI rahyuM che.' kAlake hRdayanI vedanA ThAlavatAM kahyuM.. | 'vighA-Azrama pachI gRhasthano Azrama Ave che. e pachI vAnaprastha ne pachI saMnyAsa che.' sarasvatIe bhAIne samajAvavA mAMDyo. 'mana jyAre jANyuM tyAre savAra samajavI. niyamo sAmAnya janone dRSTi samakSa rAkhIne racAya che, paNa jo zaktimaMta paNa AzramonI eka pachI eka hada vaTAvato cAle, to kAM to tyAM pahoMcatAM mana moLuM paDI jAya, kAM mota AvIne UbhuM rahe. eka yojanA tarIke cAra Azramo bhale ThIka hoya, paNa mana jyAre tyAga-vairAgya tarapha doDavA mAge, tyAre jo saMyama sahevAnuM sAmarthya hoya, to bIjI lapa karyA vagara e svIkArI ja levuM !' kAla ke bahenanI dalIlano javAba vALyo. 14 D lokhaMDI khAkhanAM phUla marakaTa ane madirA 105 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 avantinA be dUta bolavAnI chaTA beparavAInI hatI. 'dUta ! darpaNasena mahArAjA kyAre thayA ? urjanImAM to gaNataMtra che ne !' 'kumAra ! gaNataMtra atyAre to DhIluM paDyuM che. loko rAjA mAge che. mahArAja darpaNasena hamaNAM ja gAdIe AvyA. alabatta, vRddha mahArAjAnuM dila ekadama siMhAsana soMpI devA tarapha nahotuM. temanI icchA yuvarAja potAnI pAse rahI, thoDoka rAjasaMcAlanano anubhava le tevI hatI ; paNa mahArAja darpaNasene kahyuM : pitAjI 1 bhAratIya paraMparAne anusaravuM ghaTe. bhAratIya rAjAo prauDhAvasthA AvI pahoMcatAM kAM to vanamAM cAlyA jAya che kAM to yogathI tanane tajI de che. bemAM sAruM e tamAruM.' ujjainIno dUta nikhAlasa lAgyo. e cokhkhuM bolato hato. eNe vAta thoDIvAra thobhAvI ane pachI AgaLa calAvI : 'vRddharAjAe kaMI javAba na vALyo, paNa juvAna rAjAe nagaranI bahAra eka rAjamahela taiyAra karAvyo. suMdara upavana, tAjAM ughAna ne mRgayAne yogya pazupaMkhIo emAM mUkyAM. potAno rAjyAbhiSeka ane pitAnuM vAnaprastha baMnenI jAherAta karI. yuvarAja darpaNanI pracaMDa tAkAta ane aja bataMtravidyAnI zehathI koI eka akSara paNa na bolyuM. sAmaMta, mahAjana vagere badhAM emanA pakSamAM hatAM. rAja sabhAne to vaza karI ja hatI. rAjyAbhiSeka thaI gayo, darpaNasena urjanInI gAdI para AvyA. vAnaprastha mahotsava paNa UjavAyo. vRddha rAjA vana-mahelamAM cAlyA gayA. mahArAja darpaNasane jotajotAmAM badhA rAjavIone potAnA tejamAM AMjI nAkhyA che. * pravAjA para dvArapALa AvIne Ubho hato. eNe kahyuM : avanti-ujjainIno dUta Avyo che. kahe, sAMje maLe,' kAlake beparavAIthI javAba vALyo. 'ujjainInA mahArAja darpaNasenano saMdeza laIne Avyo che." dvArapALe pharI kahyuM. emAM bhAra hato. 'zuM darpaNa siMhAsana para AvI gayo ?' kAlake prazna karyo. 'nathI jANato, yuvarAja ! urjanInA dUta pAsethI e vartamAna yathAyogya sAMpaDI zakaze. svAmI kahe to bolAvuM.' dvArapALe javAba Apyo. 'jarUra bolAva !' sarasvatIe vacce kahyuM : "koI paNa rAjyano dUta Ave eTale vinA vilaMbe tene maLavuM joIe, e rAjanIti kema bhUlI jAo cho, vaDIlabaMdhu !' 'mane keTalIka rAjanItio aLakhAmaNI banI che. vAru, bolAva !' kAlake bahu utsAha na dAkhavatAM kahyuM. dvArapALa namIne bahAra gayo. thoDI vAramAM eka paDachaMda puruSa aMdara dAkhala thayo. UMcI, lAMbI, pahoLI pahoMcatI kAyA : ajAnabAhu, pracaMDa chAtI ane goLA jevaDuM garvabharyuM unnata zira ! darpaNanA sahacArI jana sivAya AvuM bhavya bhISaNa dehasvarUpa bIjAnuM na hoya ! A sAmarthyano ahaMkAra, A asmitAnI surakhI to darpaNamAM ke darpaNanA karmacArIomAM ja zobhe ! huM avaninA mahArAja darpaNasanano dUta chuM. zaMkara mAruM nAma. mahArAjano saMdeza lAvyo chuM.' dUte kahyuM. eno eka eka zabda sAmarthyano pratIka hato, enI 'senAmAM paNa kaMI hilacAla na thaI ?" kAlake prazna karyo. 'ujajainInI vizALa senA vRddha rAjavInI pUrNa vaphAdAra hatI !' 'senAne paNa pAchI pADI dIdhI mahArAja darpaNasane ! teo kahe che, ke mAre to senAnIya jarUra nathI. huM ane mArI taMtra-maMtravidhA game tevA dumananuM dalana ke damana karavA mATe pUratAM chIe, ane senA paNa zuM kare bicArI ? emaneya peTa vaLagyuM che ne ! UgatA sUrajanI pUjA jevuM !' dUte kahyuM. | 'vAru dUta, tuM kyo saMdezo laIne Avyo che ?' sarasvatI je atyAra sudhI cUpa UbhI rahIne A samAcAra sAMbhaLatI hatI teNe prazna karyo. saMdezo rAjakumArI aMbujA mATeno laIne Avyo chuM. rAja kumAra kAlakakumArane mATe rAjakumArInuM kaheNa che. meM nIkaLatI veLAe niyama pramANe chabI mAgI, to mahArAja darpaNasena hasIne bolyA ke chabI to rAja kumAra kAlakanA dilamAM mojUda che jarUra lAge to dilamAM dekhI le." avantinA be dUta 107 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUta ghaNI nikhAlasatAthI vAta karato hato. AvA dUta sAmAnuM mana tarata potAnA vazamAM karI letA, ane saMdezavAhaka tarIke saphaLa nIvaDatA. 'sAruM, sunna dUtarAja ! rAja-atithigRhamAM jaIne ArAma karo. Apane kAle yogya pratyuttara pAThavazuM.' rAjakumAra kAlake kahyuM. 'yuvarAja ! mAre je zabdo kahevAnA che, te ApanI anujJA hoya to kahI dauM, pachI rajA lauM. kAle to kevaLa Apano pratyuttara laIne ja pAcho pharI jaIza.' dUte khUba vinayapUrvaka kahyuM. 'kahe dUta, kahe !' sarasvatIe kahyuM. 'mahArAja darpaNasene kahevarAvyuM che ke : he kAlakakumAra ! A mArI bhiMganInuM tame pANigrahaNa karazo to ApaNe eka ghaniSTha saMbaMdhathI joDAIzuM. mArI zakti ane tamAro viveka benA baLathI AkhuM bhAratavarSa ApaNe kabaje karIzuM. aMbujA mATe kaMI vakhANa karavAM e sUryane batAvavA mATe dIpaka dharavA jevuM kAma che. aMbujA aMbujA che. enuM AMtara ane bAhya - baMne sauMdarya apUrva che. mane AzA che ke mArI A mAgaNI svIkArIne tame mane upakRta karazo. A mArA taraphanI bheTa che. javAbamAM tamArA taraphanI bheTanI huM AkAMkSA rAkhuM ke ?' dUta chellI paMktio be vAra bolyo, ane potAnI vAta pUrI karatAM kahyuM : 'have AvatI kAle mAre mAtra Apano pratyuttara meLavI vidAya levAnI rahI. darpaNasena jevA samartha rAjavIe sahakAra mATe laMbAvelA hAthano koI tiraskAra karatuM nathI. e mitra tarIke apUrva che, zatru tarIke paNa apUrva che. AvAno roSa na khape, prasAda ja khape !' "vAru, vAru, dUta ! kAle javAba ApIzuM.' kAlakakumAre khUba zAMtithI javAba vALyo. e taddana svastha hato. 'Apa vivekaziromaNi cho. yogya javAbanI ja mane AzA che. mane jaza maLe ne mAro vaLato pravAsa sukhada thAya, ema karavA vinaMtI che.' dUte sarasvatI tarapha joIne vidAya letAM kahyuM. dUta vidAya thayo. bhAI ane bahena eka virAmAsana para besIne vicAramagna banI gayAM. bemAMthI koI kaMI na bolyuM. zuM bolavuM te kaMI na samajAyuM. dUtanA zabdomAMthI kaMIka akaLa paDaghA UThatA hatA. rAjakumAra kAlakane koI mitra nahoto. mitramAM enI bahena sarasvatI hatI. enI pAse e spaSTatAthI vAta karI zakato. sarasvatI potAnA zuddha hRdaya ane 108 - lokhaMDI khAkhanAM phUla vizuddha vAkcAturIthI kAlakanA dilane khUba sAMtvanA pahoMcADatI. kAlakanuM dila Urmiono hiloLo hatuM, sarasvatI e Urmione saMgharanAra sarovara hatuM. kAlaka lAgaNIbharyo pUrNa caMdra hato. sarasvatI enI jyotsanA jhIlanAra sAgaranI poyaNI hatI. baMne jaNAM vicAramAM paDyAM hatAM, tyAM pharI dvAra para TakorA paDyA. pharI dvArapAla upasthita thayo. eNe namana karIne kahyuM : 'avantithI eka kAsada Avyo che.' 'are !avantinA kAsadane ame hamaNAM ja mulAkAta ApI ne !' kAlake kaMIka kaMTALo vyakta karatAM kahyuM. 'nA, yuvarAjazrI ! A to bIjo kAsada Avyo che, ane te paNa agatyano saMdeza lAvyo che.' bolAva ene. kAM sarasvatI, tArI nIti pramANe dUtane maLavAmAM vilaMba na karavo joIe, kema ?' kAlake vyaMgamAM kahyuM. "hA, hA, bolAvo dUtane, hamaNAM to ujjainIno eka dUta AvI gayo : ane vaLI A bIjo zA mATe Avyo haze ?' sarasvatIe kahyuM. enA manamAM pahelA dUtanA paDaghA ramatA hatA, ne navA dUta vize zaMkA jAgI hatI. eTalI vAramAM dUta aMdara praveza karI Avyo. yuvarAje AgaMtuka dUta para dRSTi karI. pahelo dUta jema sAmarthyano avatAra hato, ema A dUta sauMdaryano nidhi hato : ane ujjainI paNa e be mATe ja vikhyAta hatuM ne ! 'kaho dUtarAja ! zo saMdezo che mahArAja darpaNasenano ?' kAlakakumAre kahyuM. 'mahArAja darpaNasenano huM dUta nathI.' dUte kahyuM. dUtanA vezamAMya enuM sauMdarya jharI jatuM hatuM. 'to kono dUta che ?' 'huM rAja kumArI aMbujAnI saMdezavAhikA chuM.' AgaMtuke mastaka parano zirastrANa kADhI nAkhyo, nAgapAza samo eno kezapAza pITha para jhUmI rahyo. 'avantinI suMdarIo potAnI rUpakalA mATe bhArataprasiddha che, paNa dUtakalA mATe...' kAlake vyaMgamAM kahyuM. saMdezavAhikA potAnA rUpathI AkhA khaMDane ajavALatI hatI. e bolI : avantinA be dUta D 109 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'A patra sivAya mAre bIjuM kaMI kahevAnuM nathI. mane dhArAnagarImAM devI sarasvatI sAthe vasavAnI AjJA che." 'tamAruM nAma ?" 'sunayanA." 'sunayanA, tame mArAM mahemAna cho. ahoho, zuM tamAro ajaba rUparAzi che!" sarasvatIe enA sauMdaryanI prazaMsA karatAM kahyuM. saMdezavAhikA sunayanAe potAnI chAtI paranuM bakhtara dhIre rahIne aLaguM karyuM. eNe paherelA pAradarzaka vastramAMthI nAnAM dADama phaLa jevuM vakSasthaLa jhUmI rahyuM. enA hemanI dIvI jevA hasta sAva khullA thaI kamaLadaMDanI zobhA dhArI rahyA. kAlakakumAranI eka najara sunayanAne vIMdhI rahI. eNe kahyuM: 'kuzaLa saMdezavAhikA! tArA rUpapradarzananI ahIM AvazyakatA nathI. avantinI madarAgabharI mAnunIone huM vaMdana karuM chuM.' | 're kumAra ! A zuM bolyA ? mAnunIone laIne usaMge besADavAnI hoya ke ene vaMdana karavAnuM hoya ? mAnunInA rUpano jema satkAra thAya, ema enI rUpajyotane zaga caDe. mane rAja kumArInI AjJA che ke, zirastrANa ane bakhtara to kAlakanI hAjarImAM ja dehathI alaga karaje, ene koI saMdeha na rahe." sunayanAe kahyuM. enAM lIMbunI phADa jevAM nayanomAM koI paNa puruSane namAvI caraNasevaka banAvavAnI zakti hatI. enI vAraMvAra IcAtI lAMbI palaka eka nazIlI cIja hatI. enA oSTha para to jIvananuM ajaba amRta birAjatuM hatuM. mANasa doDIne enA pAye cUmI le, eTaluM emAM vazIkaraNa hatuM. koI mahAsaMgrAmamAM hajAro zatruothI gherAI jaIne svastha rahevuM zakya hatuM, paNa A eka suMdarI pAse puruSa thaIne aNanama rahevuM azakya hatuM. sarasvatI eka najarathI A rUpanI manorama pratimAne nIrakhatI hatI, bIjI najarathI potAnA bhAIne nihALI rahI hatI. strIzakti ane puruSazaktinA jamAnAjUnA hRdayuddhane e nihALI rahI hatI. paNa vAha re acaLa, aDola kAlaka ! acala himavaMta parvatanA zikharane jhaMjhAvAta kevo ? paMkajamAM paMka kevo ? dhIrajamAM kaMpa kevo ? kAlaka sunayanAnA gajabanA rUparAzi pAse sAva ekaMpa Ubho hato. urjananI mAnunInAM e vakhANa karato hato, paNa emAM mananA mohano aMza paNa nahoto, phakta paristhitino svIkAra hato. 'ApanA patrano kAle javAba maLaze,' kolake zAMtithI kahyuM, 'sarasvatI ! sunayanAne joI ?' 110 | lokhaMDI khAkhanAM phUla 'joI." sarasvatIe TUMko javAba vALyo. 'ema nahi, eka vAra ujjainI to jo ! hajAro sunayanA tane tyAM jovA maLaze. cAturInI evI evI vAto emanI pAsethI jANavA maLaze ke tane lAgaze ke naranAra to ujjainInAM, janmavuM to eka vAra kSiprAne tIre, bhaNavuM to eka vAra e kSiprAtInA Azrama-AvAsomAM.' | 'bhAI ! urjanI ApaNe jarUra jaIzuM. jo ujjainInI kanyA mArI bhAbhI banIne Avaze, to pachI kaMI urjanI ApaNA mATe dUra nahi rahe, kAM sakhI sunayanA?' 'hA sarasvatI bahena ! kAlanA tamArA javAba para badho AdhAra che.' "kAM ?" aMbujAnA badale kadAca mAre ja ahIM rahI javuM paDe.' * zA mATe ?" kAlakane Azcarya thayuM. 'e to aMbujAno patra vAMcazo, eTale khyAla AvI jaze. rAjakumArI ! mAruM Agamana gupta rAkhavAnuM che, ane mAro javAba paNa mane gupta rIte maLe tevI goThavaNa karavAnI che." 'avazya,' sarasvatIe kahyuM : 'paNa pachI mAre eka vAra dhArAnagaranI kuMvArikAo sAthe tamArI mulAkAta yojavI paDaze. ame badhAM to caMdananI sukI DALa jevAM chIe. ghasAIe ke baLIe tyAre sugaMdha ApIe, paNa rajanIgaMdhAnAM phUla jevI madabharI, raMgabharI, rAgabharI avattinI nArI to eka vAra sahune batAvavA jevI kharI ?" 'sarasvatI bahena ! huM to ahIM rahevA ja AvI chuM. kAlakakumArane varavA AvI chuM.' sarasvatI AzcaryamAM sunayanA tarapha joI rahI, ene paNa AvI rUpabharI avantikA nArI, bhAbhI tarIke meLavavAno moha thaI Avyo. avantinA be dUta D 111 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 mane bhUlI jaje ! rUpa to ahIM sahunI pAse hatuM. AvAM kuLomAM kadarUpatA kaoNLatI ja nathI. paNa jema mANase mANase phera hoya che, ema rU5 rUpamAM paNa phera hoya che. eka dIvo AMkhone rAha batAve che; eka dIvo AMkhone AMjI de che : dIvA to baMne che ! ema to rU5 rAja kumArI sarasvatI pAse paNa hatuM, darpaNa-bhaginI aMbujA paNa rUpanI pratimAM hatI : paNa A badhAmAM rUpanI jIvaMta pratimA to aMbujAno patra laIne AvelI sunayanA ja hatI. rUpavatI nArIonI jema eno deha gaura hato, enA keza ghanazyAma hatA, enI AMkhomAM jalanidhino raMga tabakato hato. kaTI pAtaLI hatI ane jaghana saghana hatA, paNa A badhAMmAM asAmAnya to enA nayanayugalanA palakAra hatA. eka eka palakAre game tevA naranA haiyAnAM vajadvAra khUlI jatAM. enA aMga-pratyaMganA DolanamAM evI kamanIyatA hatI, ke vagara sattAe enI ANa sarvatra pravartatI. sunayanA kharekhara sunayanA hatI. pahADanI acalatAneya cala karI nAkhe tevo teno saudarya-jhabakAra hato. kAmadevanI kAmaThI jevAM nAnAMzAM nayana UghaDatAM ne mIMcAtAM. eTalI vAramAM puruSa paravaza thaI, tenA caraNAraviMdano madhukara banI jato. sunayanAthI na Dage tevA mAtra be jaNA hatA : eka puruSatvahIna puruSa ne bIjo mahAvairAgI yogI ! are, sunayanAnA asvIkAramAM to bhalabhalA yogInIya agniparIkSA thaI jAya. ISat lajjAthI madhura enuM mukha hatuM, ne premapyAsathI dhabakatuM ramaNIya hRdaya laIne e tyAM beThI hatI. A ramaNInuM rUpa, e to saMsAravijayI rUpa hatuM. rAjA rAja choDI de, Azaka phanAgIrIno rAha apanAve, yogI yogano aMcaLo phagAvI jenAM caraNa cUmavA doDe evI rUpasamrAratI hatI e sunayanA ! sarasvatI vicAra karI rahI hatI ke zA mATe aMbujAe AvI rUpasuMdarIne patra laIne mokalI haze ? kAsada tarIke AvuM rUpa kadI vaparAya kharuM ? A to rAjamahelano sauMdaryanidhi che; rAjAone paravaza banAvanAra madirA che. rAjakumAra kAlake eka najara sunayanA para pheravI; bIjI najara sarasvatI para pheravI, sarasvatInI mukhamudrAno e sadAno paricita hato. eNe e mudrA paranI rekhAomAM ramaNIya mUMjhavaNa vAMcI. paNa teno javAba AgaLa para ApavAnuM rAkhI, eNe patra hAthamAM lIdho. patramAM saMdezo to je ho te ho; paNa emAMthI ajaba prakAranI mAdaka sugaMdha prasarI rahI, nAka ane magajane masta banAvI rahI. 'A sugaMdhathI mahekato patra to jo ?' kAlake bahenane kahyuM. emAM jenI pAse attaranI suvAsa to kazI visAtamAM nathI, evI aMbujAnA hRdayanI maheka haze.' sarasvatI bolI : 'aMbujA to aMbujA che, adbhuta nArI che. patra vAMca to !' - sarasvatIe aMbujAno patra vAMcavAnuM kahyuM. sunayanAnA rUpadarzane e patra bhulAvI dIdho hato. kAlake patra vAMcavA mAMDayo : 'he Atmapriya !' A patra tane AzcaryamAM nAkhaze. jIvatI chuM, hAla cAlI zake tevI chuM, sArI rIte bolI zakuM chuM : chatAM tane patra pAThavuM chuM, ethI kaMIka Azcarya thaze !" saMsAra to Azcaryono bhaMDAra che. eka AzcaryanuM Azcarya anubhavatA hoIe, tyAM bIjuM Azcarya AvIne UbhuM ja hoya che ! akasmAta, e ja jIvanane ghaDanAra baLa che, ane e kasmAta camatkArono sarjaka hoya che ! | 'tuM mane cAhe che ke nahi, tenI mane khAtarI nathI, paNa huM tane cAhuM chuM, enI mane khAtarI che. saMsAramAM premano maMtra evo che, ke e to siMhane paNa vaza karI zake che. meM paNa mArA hRdayamAM eka vAra siMha samA parAkramI tane vaza karavAnA manasUbA ghaDyA hatA. mArI jItamAM mane te veLAe paNa zaMkA na hatI ane Aje paNa zaMkA nathI." 'priyajananA kalyANa arthe bhAratIya pramadA prANa arpe che. je prANa ApI zake che ene mATe bIjuM koI paNa kArya duSkara nathI. huM bhAratIya pramadAne paMthe paLI chuM. mananI chAnI vAta kahuM. e paMtha mATe to huM mahAguru mahAmaghanA vacanane anusarI. strI potAnA pritamane ruce e rUpamAM jIvavA mAge che. meM mahAvidhimAM bhAratIya TharavA yatna karyo, je mAtra bhayaMkara viDaMbanArUpa Tharyo. tamAro badhAno mane bhUlI jaje 10 113 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svabhAva vicitra hoya che. jaDa nagnatAne pUjI zako, nagnatAne jIvaMta joI na zako. Aja keTalIka vAto yAda Ave che, e yAda paNa mIThI lAge che. huM tane kahIza. mANasa eTale mana, manane jUnI navI vAto saMbhAravI bahu game che. mahAguru mahAmAnA AzramamAM. vidyArthIjIvana jIvatAM, ApaNe kaMI kaMI kalpanAnA mahela caNelA, aMtaHkaraNa to ADa-paDadAvALuM che. e kaMI bolatuM nathI; chatAM badhuM ja bole che. teM mArI gUMcaLAvALI alakalaTo eka vAra nahi, aneka vAra samArelI. e vakhate mArA aMtaHkaraNe tArA aMtaHkaraNa sAthe je vAto karelI, te mane pUrepUrI yAda che, ane e ja mAruM AzvAsana che. AtmA ne mane to badhAM pAse sarakhAM hoya che, paNa tame bhAratIya AtmAo haMmezAM saMyamamAM mAno cho. bhUkha lAgI hoya chatAM bhUkhyA rahevAmAM ke aDadhe peTe rahevAmAM puNya mAno cho. tarasa lAgI hoya ane tarasane na chipAvavAmAM dharma mAno cho. tame kaho cho, ke viSaya tarapha doDatuM mana kAbUmAM Ave e mATenI A kasarata che. "amAruM lohI juduM mAne che. amane to bhUkha lAge ke ame khUba ja mIe : akarAMtiyAMnI jema eTaluM ja mIe ke pachI manane jamavAnI ruci ja na thAya. amane tarasa lAge eTale sAgaranA sAgara pI jaIe chIe : pachI pIvAnI vAtamAM mana kadI utsAhI na rahe, alabatta, amArI mAnyatAmAM saMgharSa vadhu rahe che, kAraNa ke emAM viSayone prApta karavAnA hoya che. tamAre tyAga karanArane viSaya prApta karavAnI upAdhi hotI nathI eTale tame zAntine jIvana mAno cho, tyAgane sukha mAno cho. ame bhogane sukha mAnIe chIe ne saMgharSane jIvana mAnIe chIe. 'mahAguru mahAmaghanA AzramamAM bAhya rIte to jIvana jIvavAnI tamArI rIto ja svIkArAtI hatI, paNa aMtaramAM to tyAM paNa amArI mAnyatAnuM ja raTaNa rahetuM. hatuM. pahelAM bhoga bhogavanAra ne pachI ene tajanAra bhagavAnamAM amane zraddhA hatI. pariNAme tame baMne aDadhe raste nAsI chUTyAM, ame baMne cheka chelle sudhI emAM rata rahyAM, sahu sahunI AgavI zraddhAnI vAta che.. | 'mahAgurunI raktapadma ane nIlakamaLavALI siddhipadanI aMtima vidhimAM tame niSphaLa puravAra thayAM : ame emAM saMpUrNa pAra UtaryA. darpaNa Aje mahArAja darpaNasenane nAme vikhyAta che, ane jenA maMtrabaLathI, jenI tAMtrika vidyArthI ne jenA ajeya bAhubaLathI deza Akho tharathara kaMpe che, e darpaNa-emAM lohapuruSa sarajAyo. 'mahAguruno AzIrvAda maLyo ke duniyAmAM tArA lohane kApe tevI talavAra maLavI duSkara che. tene koI palaTe to pArasamAM palaTe, jagatamAM darpaNanA nAmanA sikkA cAlaze. enA ghoDAnI lagAma jhAlI, enI vijayakUcane thaMbhAvanAra koI nahi maLe.' 114 D lokhaMDI khAkhanAM phUla 'tane Aje 'priya kAlaka' kahIne saMbodhuM to tuM mApha karaje. saMsAramAM Akho hAthI dAnamAM ApanAranuM mana, ghaNI vAra aMkuzanA dAnamAM bharAI rahe che. mArA mATe ema mAnaje. paNa eka vAra 'priya' tarIke saMbodha karI levA de. tuM darpaNano thoDo ghaNo harIpha hato. vidyAdhara mahAguru madArI ane rIMchanA vezamAM AvIne tane maLI gayA. AvyA hatA to tane naSTabhraSTa karavA; paNa jyAre teM pote svayaM zApanI AziSa mAgI tyAre emanuM mana DolI gayuM. e mAgavA AvyA hatA ke tArI vidyA badhI pAchI Apa, paNa teM to e mAgyA pahelAM ja parata dharI dIdhI, mahAguru tama baMne para prasanna thayA. mArA vize paNa tane bhalAmaNa karI. vidhi pachI mArA udvigna rahetA cittane e A rIte prasanna karavA mAgatA hatA, paNa e vAta pachI. teo chelle sarasvatIne nirbhayatAnI AziSa ApIne pAchA pharyA. 'nirbhayatA nArIne bahu jarUrI che, paNa te bhayanA prasaMge. cAlu jIvanamAM to zarama-lajjA e strInuM parama bhUSaNa che. A vAta mArA dAkhalAthI huM spaSTa karIza. chellI mahAgurunI vidhimAM gurudeve AnaMdabharavInI sAdhanA mATe nagna nArInI mAgaNI mUkI. badhI strIo lajjAthI AghIpAchI thaI gaI; huM AgaLa vadhI. meM vicAryuM ke nagnatva zuM bUrI cIja che ? vastra-alaMkAra to nakalI AcchAdano che. bALaka nagna che, zuM bhUMDuM lAge che ? sAdhu digaMbara che, zuM e nagnatva doSarUpa che? | 'priya kolaka ! tane zuM kahuM ? mArA manano haMsa AzAnuM motI le che, ne nirAzAnuM mUke che. nirAzAnuM le che, ne AzAnuM mUke che. karyuM gUgavuM ane kahyuM ne cUmavuM e ja samajAtuM nathI ! huM nagna banIne mahAgurunI pUjA svIkAratI UbhI rahI, tyAre mArA manane garva sparzI gayo, huM sahune nirbaLa mAnI beThI, meM kahyuM ke mana nabaLuM hoya ene nagnatvanI bIka ! mAruM mana ! are, e to vaja thIya abhedha ! 'pUjA pUrI thaI. mahAcakranI vidhi AvI. mane lAgyuM ke have huM sAmAnya sAdhakanI koTinI rahI nathI, siddha koTinI thaI gaI chuM. mane mahAkamalinIne puNya ke pApanAM jaLa sparzI ja na zake. taMtravidyAnuM A paribaLa che. mANasanA manane pakaDIne enI pAse dhAryuM karAve che. 'huM mahAcakramAM pravezI. tame be bhAgyAM e meM jANyuM. e vakhate mahAgurue maMtravidyAthI tamane AgaLa vadhatAM aTakAvavA ghaNA prayatno karyA; manasaMketathI ghaNA pratyavAya tamArA mArgamAM kheDA karavA e madhyA; paNa tame chaTakI gayAM. mahAguru e vakhate bolyA ke siMhaNanA dUdhane suvarNapAtra sivAya koNa jIravI zake ? kAlaka ane sarasvatI mATInAM pAtra hatAM, bhAMgI gayAM te sAruM thayuM ! mahAcanI vidhino prAraMbha thayo. paMcamakAranI upAsanA ame zarU karI. malya mane bhUlI jaje ! | Ins Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArogyAM, madya pIdhAM, mAMsa jamyAM ne jyAre chellI vidhi mATe taiyAra thayAM, tyAre mane eka paLa bhAna thayuM ke darpaNano lAla rUmAla mArI pAse che. mArI lIlI kaMcukI ene maLe. AjanI rAta mATenI amArI joDI-bhAIbahenanI joDI ! meM guruno upadeza yAda karyo. are ! ahIM mahAcakramAM vaLI bhAI-bahena kevAM ! ahIM to virAje che prakRti ne puruSa be ja mAtra ! 'priya kAlaka ! e rAta mArI kemeya na vItI ! e pachI ame AzramamAM na rahI zakyAM, ame tyAMthI vidAya lIdhI, ane ujjainImAM AvyAM. mAruM aMtara saheja bhAre hatuM paNa vyathA koI nahotI. darpaNanI pragati joI mAruM aMtara rAjI thatuM hatuM. emAM darpaNa utAvaLo thayo. tamArAmAM je iMdriya-saMyama ane manano kAbU che, e to amArAmAM che ja nahi . manamAM eka vAta vasI ke pUrI karyo chUTako. darpaNa dhIraja dharI na zakyo. pitAjIne vAnaprastha karI pote gAdIe beThI ! sAcI rIte to pitAjIne nagara bahAra eka mahelamAM najarakeda karyA. mArI mAtA to hayAta nathI, paNa pitAnA hRdaya para kAramo jakhama thayo. e jakhamanI zuzruSA mATe huM temanI sAthe rahI. Ama mArA divaso pasAra thavA lAgyA. 'eka dahADo tamArI nagarIthI samAcAra laIne amAro dUta Avyo, emAM tArA mATe yogya kanyAnI zodhano saMdezo hato. darpaNa kUdI rahyo. eNe mane bolAvI, badhA samAcAra ApyA, ne gurue khAsa mArA mATe tArI pAsethI lIdheluM vacana paNa yAda karAvyuM. citrakArane bolAvI mArI ardhanagna chabI paNa tAbaDatoDa taiyAra karavA pharamAna karyuM. mane to tAre khAtara nagna thavuM paDe eno zoca ja nahoto. paLavAra koI svargIya svapnamAM sarI paDI. paNa mAro e AnaMda lAMbo na Takyo. mane strI vizenI tArI vAta yAda AvI. 'amArA pitAjI tyAM upasthita hatA, eTale e vakhate to huM kaMI na bolI, paNa madhyAhne ekAMta maLI tyAre meM darpaNane kahyuM : 'darpaNa ! mArA lagnanI kaMI mAthAkUTa na karIza.' 'kema ?' darpaNe jarA mijAjamAM prazna karyo. 'huM lagnane lAyaka nathI.' 'koNa kahe che ?' darpaNe ghAMTo kADhIne kahyuM. eno ghAMTo eTale ? piMjarAmAMnAM menA-popaTa maDadAM thaIne tyAM ne tyAM DhaLI paDyAM. bIjI chokarI hota to eya bicArI chaLI jAta, paNa huM to loDhA sAme loDhA jevI hatI. eNe AgaLa kahyuM : 'lakSmI cAMllo karavA AvI hoya, e vakhate koNa mUrakha moM dhovA jAya ? kAlaka jevo pati rAjakuLomAM kyAM zodhyo jaDe tema che ? ApaNuM kaheNa jAya eTalI ja vAra che ! 116 E lokhaMDI khAkhanAM phUla meM kahyuM : 'kadAca kAlaka mane varavA taiyAra hoya, paNa huM ene varavA taiyAra nathI.' darpaNa bolyo : "kema, kAlaka khoTo che ?' meM kahyuM : 'nA, huM khoTI chuM.' darpaNa bolyo : 'A buDhA lokonI sAthe rahIne tArI akala paNa bUDhI thaI gaI che. tane khoTI koNa kahe ? tArA rUpa pAchaLa to aneka rAjakumAro dIvAnA che.' meM kahyuM : 'darpaNa ! jUnI vAto yAda na karAvIza. mAro pati lekha ke mAro baMdhu lekha, mAtra tuM ja che. kAlaka rAma che. ene pavitra sItA khape; mArA jevI baMdhubhoginI... kAlakane na khape.' darpaNa eka paLa vicAramAM paDI gayo, sAva DhIlo paDI gayo ane mane samajAvato hoya tema naramAzathI ne mIThAzathI e bolyo : 'aMbujA ! mahAcakra vakhatanI vAto smaravI na ghaTe. dharmane khAtara loka mAthuM Ape che, pachI A zuM che ? vaLI A vAta koNa jANe che ? je jANe che e koI divasa koIne jANa karavAnA nathI. taiyAra thaI jA ! kAlaka maLavo nathI.' meM ene makkamatAthI kahyuM : 'mAthuM ApavuM saheluM che, lajjA ApavI sahelI nathI. kAlaka sAthenA lagnanI vAta hariMgaja nahi bane. mane e kRtya pAparUpa lAge che. kAlaka jevA bhAratIya AtmAo ane mahApApa lekhe che. kAlaka mane priya che, huM kAlakane nahi chetaruM.' darpaNa bolyo : 'zuM ane tuM besvAda lAgIza ? re bahAvarI ! jyAM juvAnI che, jyAM dila che, tyAM AgaLapAchaLanuM kaMI koI jotuM nathI : tyAM to pApa paNa puNya thaI jAya che. Aja sudhI to tuM kAlaka pratyenA premanAM gItaDAM gAtI hatI !' 'darpaNa ! Agraha na kara. kAlaka para mane prema che, mATe ja huM kAlakane nahi chetaruM.' Akhare darpaNa enA svabhAva para gayo; e bolyo, 're nAdAna ! tuM kAlakane varIza, to sarasvatInuM paNa ThekANuM paDaze. huM Aje ja patra lakhuM chuM. strIo haMmezAM nirbaLa svabhAvanI ne bhIru hoya che. meM mArI bahenane parAkramI lekhI hatI. astu, patrano uttara Ave e pahelAM mana svastha karI leje, nahi to pitAnI sevAthI paNa vaMcita thaIza, ane pAtAlaprAsAdanA saptama bhUmigRhamAM jIvana gujAravuM paDaze.' 'bhale, evI dhamakIthI Dare e bIjI !' meM kahyuM. bIjI nahi, tuM ja ! aMbujA ! jevo mAro prema utkaTa che, evo mAro roSa paNa pracaMDa che.' darpaNe AkharI cetavaNI ApI. mane bhUlI jaje ! E 117 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jevI huM abaLA chuM, evI ja aDaga sabaLA chuM. huM paNa kaMI tArAthI UtaruM evI nathI." Ama ame ekabIjAne paDakAra ApIne judAM paDyAM. meM sAMbhaLyuM che ke eNe patra lakhyo che. kaMI kaMI AzAnA minArA tane teNe batAvyA haze, paNa A patrathI tane jaNAvuM chuM, ke mArA hAthano tuM svIkAra na karIza. alabatta, Ama karIne huM mArA sarvanAzano dharma notaruM chuM : paNa khINavALA muninA zabdo, enI AtmAnI vAto mane Aje zAMti Ape che. sukha zarIrano dharma nathI, manano che. zarIranA saMtApathI AnaMda-svabhAvI AtmA karamAto nathI, balka unALe AMbA praphulle ema pamare che.' rAja kumAra kAlaka patra vAMcatA vAMcato aTakI gayo ne sarasvatI tarapha joIne gadgada kaMThe bolyo : 'sarasvatI ! ApaNA Aryone vratanuM, tapanuM, zIlanuM gumAna hoya che : ApaNe abhimAna sevIe chIe ke vatiyAM to ApaNe ! tapiyAM to ApaNe ! zIla to ApaNuM ! paNa aMbujAnA zIla pAse mAruM mastaka name che. vAstavamAM to mAre lagna karavAM nathI. mane to mAruM soNaluM sAda kare che, nahi to....' kolake vAkya adhUruM rAkhyuM. 'ema utAvaLe AtmanirNaya na Apo. Akho kAgaLa pUrepUro vAMco. A patre mAruM to citta harI lIdhuM che. vAha devI aMbujA !" sarasvatI bolI, ane eTaluM bolatAM enI AMkhomAMthI AMsuno pravAha vahI rahyo : " ApaNe ene abhAratIya AtmA kahetA, kharuM ne ? prAyazcitta karavuM paDaze, bhAI !' kumAra kAlake kaMI javAba na Apyo. enuM mauna ja eno javAba hato. thoDI vAre sarasvatI bolI, patra pUro karo. sunayanA pravAsanA zramathI thAkelAM haze." "nA, mane pravAsano zrama ja lAgyo nathI !' sunayanAe kahyuM. "kaMI ema hoya ? bhAI lAgaNImAM che. lAvo, huM vAMcIne patra pUro karuM.' sarasvatIe kAlakanA hAthamAMthI patra letAM kahyuM : "are ! paNa ahIMthI akSaro badalAyA lAge che." 'bahena ! e akSaro mArA che. aMbujAdevIe mArI pAse lakhAvyuM che. pachI svahaste lakhavAnI zakti e mahAdevI gumAvI beThAM hatAM.' sunayanAe kahyuM. e zabdo zabdo nahotA, jANe rUperI ghaMTaDIono raNakAra hato. 'vAru !' sarasvatIe patra AgaLa vAMcavA mAMDyo : 'priya kAlaka ! AtmasaMbaMdhe tuM mAro che, dehasaMbaMdha bhale tuM anyano ho. vedanA ne viSAdanI tuM kalpanA na karato. sata-dharmanA juddha caDhI chuM : mAthuM ApavuM paDaze to ApIza. icchA badhI kaMI bara AvatI nathI. icchAo paNa RtuRtunAM phUla jevI hoya che. eka RtumAM khIle, bIjImAM karamAya. 'huM jANuM chuM ke bulabulane bAga joIe , vasaMtane kokila joIe, bhramarane puSpa joIe; tAre paNa koI sAthI joIze. e sAthI tarIke ati suMdara puSpa-puSya zuM puSponI rANI mokaluM chuM. pRthvImAM svarga utAre tevI che, ane abaLAmAM apsarA jevI che. vaLI bhAratIya che. 'mane bhUlI ja je ! ene tuM svIkAraje. khINavALA muninI mulAkAta pachI tArA cittamAM jabbara parivartana AvyuM che, te huM jANuM chuM. tuM saMsArane vAmAcArathI, aMdha cArathI, taMtra ne maMtranA paribaLathI dUra laI javA mAge che : e mATe tuM rAjayogI thavA icche che, paNa eka vAra sunayanAne svIkAraje , tAro gRhasthAzrama dhanya na thaI jAya, to mane kaheje. 'tuM kadAca koI nirdhAra karI cUkyo hoya, tArA nirdhAranA vajIne huM jANuM chuM, paNa eka vAta eka vAra mArI mAnI leje . tArA nirNayamAM tuM svataMtra che, paNa tAro nirdhAranI phera vicAraNA mATe eka vAra saritA-taTa para, tuM ane sunayanA ekalAM naukAvihAra karI Avajo. mAtra tame be ja jaNAM jajo, bahena sarasvatI paNa nahi. pachI je tAro nirdhAra thAya te jaNAvaje . mane bhUlI jaje !' 'sunayanAne apanAvaje !! 'tAro paMtha sukhakara ho.' - chellI chellI tArI aMbujA. patra pUro thayo. traNe jaNAM citramUrtio jevAM stabdha banIne besI rahyAM. vANIno vyApAra tyAM zakya nahoto : lAgaNInAM pUra anahada vahetAM hatAM. 118 lokhaMDI khAkhanAM phUla mane bhUlI jaje ! | 119 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. be ghoDAno savAra rUpanA jharaNa samI sunayanA ! zAntinA avatAra samI sarasvatI ! puruSArthanI pratimA zo kAlakakumAra !! A tripuTI lAMbo samaya gADha maunamAM besI rahI, chatAM jillAno vANIvyApAra na cAle eTale bIjuM kaMI na cAle, evo niyama nathI ! sahunAM mana potapotAnI AgavI bhUmikA para ghoDAM doDAvatAM hatAM. vasaMtanI suMdara Rtu hatI. kahevAya che, ke A RtumAM aMga vinAno - anaMga kAmadeva, priya ratine laIne viharavA nIkaLe che. enA hAthamAM paMcazara hoya che. e paMcazaramAM araviMda, azoka, navamAlikA, AmamaMjarI ane nIloyalanAM guccha gUMthelAM hoya che. ramatiyALa ane reDhiyALa kAmadeva jyAM tyAM potAnAM zara pheMke che; ne vyakti ke vezane joyA vinA jene tene ghAyala kare che ! A divaso evA hoya che, ke rUpALo juvAna kALIkUbaDI kanyAne apsarA sama lekhI enA para vArI jAya che. A divaso evA hoya che ke RSiono tapobhaMga thaI jAya che, ne rUpALI apsarAone e zodhatA phare che : A divaso evA hoya che, ke vRddhane paNa taruNAvasthA yAda Ave che, ne eya koI taruNIne zodhavA nIkaLI paDe che ! kAmadeva vRddhonI ne yogIonI AvI vale kare che, to sAmAnya manuSyanA saMsAranI to vAta ja zI karavI ? emAM jenuM jAgatuM jobana hoya, ene mATe Avo samaya bhAre kasoTI karanAro nIvaDe che. dUra dUra AMbAvADiyAmAM koyalo TahukatI hatI. sugaMdhita upavanomAMthI unmata pavana gaMdhabhAra laIne vaheto hato. manamAM mada jAgI rahyo hato. AvA samaye hAthIne baLapUrvaka sAMkaLe bAMdhavA paDe che, toya madathI chakelA hAthIo sAMkaLane sUtaranI dorInI jema toDI nAkhe che, to pachI manamAtaMganuM to pUchavuM ja zuM ? Rtu, samaya, sthaLa, pavana AvAM suMdara, emAM sunayanA jevI madabharI AkAMkSita nArInI hAjarI ! bhalabhalA yogInA manano hAthI sAMkaLa toDIne bhAge evI paristhiti hatI ! bArI vATe Avato pavana phaDAkA bolAvato hato, ane havAnA mArgamAM beThelI sunayanAnA uttarIyane uDAvato hato. saMgemaramaranI zilA jevI chAtI parathI uttarIya khasI jaIne rUpa-suMdarInA vakSasthaLanI zobhAne pragaTa karato hato. pUnamanA caMdra jevA sunayanAnA mukha para aneka alakalaTo jhUlA letI hatI : ane sunayanAno keLanA garbha jevo hasta vAraMvAra UMco thaIne ene samAravAnA vyartha prayatnamAM lAgyo hato. zAnta svabhAvanI sarasvatI A manoharatAnuM potAnI rIte mUlyAMkana karI rahI hatI, tyAre mIThI mIThI havAthI AMkho jANe gherAI gaI hoya, vRkSano AdhAra zodhatI kumaLI velI jANe DhaLI paDavA mAgatI hoya ? ema sunayanA ALasa maraDI rahI. e ALasamAM eNe dehane dhanuSyanI jema maraDI nAkhyuM. kAmadeve jANe sunayanAnA suMdara dehane dhanuSya banAvI, potAnA bhAthAnuM mohaka amogha tIra pheMkyuM. paNa game tevAM tAtAM tIra pheMkAya, sAme kAla kakumAra jevo vIra nara hato. yuvAnI hatI, madabharI yuvAnI hatI, rUpabharI yuvAnI hatI, aizvaryabharI yuvAnI hatI, sattAbharI yuvAnI hatI. yuvAnI rUpI rANIe bhalabhalA mahArathIone potAnA caraNa pAse namAvyA hatA, paNa e bIjA, kAla ke nahi ! kAla ka svastha hato, nItaryA pANI jevo ! eNe rUpanAM tIrathI bacavA bhIrunI jema AMkho baMdha karI nahotI. e Rtune AsvAdI rahyo hato, A rUpamUrtina avalokI rahyo hato, paNa jema koI cItarelI chabI joto hoya tema e badhuM joto hato. vAtAvaraNamAM saMgIta hatuM. pavanamAM vINAnA madhura jhaMkAra hatA. e saMgIta sAMbhaLavA sahu jANe stabdha hatAM. A mauna kyAre tUTata te kaMI kahI zakAya tema nahotuM, paNa teTalI vAramAM dvArapAle dvAra khakhaDAvyuM. kAlaka kumAre beThAM beThAM dvArapAlane praveza karavAnI anumati ApI. dvArapAla aMdara Avyo. eNe jhUkIne kahyuM : 'upavanamAM koI muni padhAryA che. vanapAla ka vadhAmaNI ApI gayo che." 'suMdara vadhAmaNI ! huM enI rAhamAM ja hato.' kAlake kahyuM. 'svAmIne kyAMthI khabara ?' dvArapAle pUchyuM. e vRddha ane vizvAsu bhUtya hato. | be ghoDAno savAra 1 121 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlakane eNe potAnI godamAM ucheryo hato.' | 'mane svapna AvyuM hatuM. kAM sarasvatI ? kAlake sarasvatIne saMbodhI.. 'bhAI svapna sahu sAcAM thaze." sarasvatIe jUnA svapnanI vAta karI, ane enI satyatAne Teko Apyo. 'dvArapAla ! le A tAruM inAma !' kAlake kaMThamAMthI hAra kADhIne dvArapAlane ApatAM kahyuM : "vanapAlakane rAja bhaMDArethI moM-mAgyuM InAma apAvaje , mAre mana AvI vadhAmaNI putrajanmanA AnaMda karatAM vizeSa che.' 'paNa kumAra pote to hajI kuMvArA che ! putrajanmano AnaMda kevo hoya tenI emane zI khabara ?" sunayanAe vacce mazkarI karI. 'alabatta, putrajanmanI vadhAI maLe tevI goThavaNa karavA mATe to huM AvI chuM.' kAlake A catura ramaNInA vyaMgano kaMI javAba na vALyo; javAbamAM phakta eka mukta hAsya karyuM. | 'bhAI ! kharekhara tArI kasoTInI ghaDI AvIne khaDI thaI che. eka tarapha rAga, eka tarapha virAga !' sarasvatIe kahyuM. 'be ghoDe caDyo chuM. kAM medAna mAruM chuM, kAM hADakAM bhAMguM chuM. joIe, zuM thAya 'pamaravAno saMbhava che ?" sunayanAe AgaLa prazna karyo. enA rUpa jeTaluM ja AkarSaNa enA zabdomAM hatuM. 'saMbhava che, Dara nathI. eka tarapha rAga che, eka tarapha virAga che; AkarSaNano choDa kaI tarapha jhUke e kaMI kahevAtuM nathI. e mATe to mananuM pArakhuM laI rahyo chuM." 'virAganI A tamArI avasthA nathI.' sunayanAe vaLI sakhI tarIke salAha ApavA mAMDI. | 'avasthAno prazna nathI, AvazyakatAno prazna che ane AvazyakatA pAse bIjuM kaMI jovAtuM nathI.' | 'zI AvazyakatA che ?' 'eka munino saMdeza che. eNe kahyuM che ke, kSatriya ! talavArathI ghaNAM yuddha laDAyAM, tuM have tapathI ne dharmathI laDe. AjanA yugamAM vamAcAra, kAmAcAra ane anAcAra vadhI rahyAM che. enuM nikaMdana karavA ahiMsAnI DhAla ane satyanI talavAra grahaNa kara ! medAne paDa ! jakhama veTha ! tAruM lohI de ! tAruM jIvana de ! dharmano vijaya sAdha.' | to virAga tarapha tamArA AkarSaNano choDa vadhu jhUkI paDavA saMbhava che, kAM ?" sunayanAe prazna karyo. 'jarUra, saMbhava kharo !" 'to mane rajA Apo." sunayanAe be hAthanI aMjali racatAM kahyuM. aMjali racavAnI adA paNa gajaba hatI. 'zA mATe ? huM ane aMbujA nakarI rAgamUrtio chIe." sunayanAe kahyuM. 'aMbujAne huM mAtra rAgamUrti mAnato nathI. e dharmamUrti paNa che. kAlake aMbujA mATeno potAnA manamAM rahelo UMDo UMDo Adara batAvyo. | 'huM nathI mAnatI. ame to anaMgamAM ane aMgasukhamAM mAnanArAM, chatAM tamAro thoDo cepa kadAca devI aMbujAne lAgyo hoya to nA nahi.sunayanAe kahyuM. e caturA nAra vAdamAM ema kAlakathI hAre evI nahotI. 'aMbujA to aMbujA ja che.' kAlake bhAvAvezamAM kahyuM, 'potAnA priyano svahaste tyAga e ja jagatamAM moTAmAM moTo tyAga ane e tyAga apUrva Adara mAgI le che.' 'paNa pachI mane kevo javAba che ?" sunayanAe prazna karyo. mAro Dara to lAgato nathI ne ?' sunayanAe kahyuM. 'Dara lAgato hota to kyAranuM tama jevA koInuM zaraNa svIkArI lIdhuM hota !' eTale strI-puruSa bhegAM maLe che, te DarathI bacavA maLe che kema ?" catura sunayanAe vaLI caturAIbharyo prazna karyo. saMsAramAM strI-puruSanA AkarSaNano choDa jyAre ekadama khIlI UThe che, ne potAnA bhArathI potAne paDI javAno bhaya Ubho thAya che tyAre te eka sahAro zodhI le che. e sahAro zodhyA pachI ene paDavAno Dara ghaNo ocho thaI jAya che, e sahArAnuM nAma lagna ! kAlake potAnI rIte potAnI mAnyatA rajU karI. 'pUchuM chuM ke rAjakumAra kAlakano AkarSaNano choDa hajI praphulyo che ke nahi ? ke akALe karamAI gayo che ?" sunayanAe vaLI kAlakane zabdacAturIthI bAMdhI lIdho. choDa praphulyo che, suMdarI !' kAlake eTalI ja nIDaratAthI javAba Apyo. 'to ene paDI javAno bhaya che ke nahi ?' sunayanAe kahyuM. 'paDavAno bhaya nathI, vadhu pamaravAno saMbhava che.' 122 D lokhaMDI khAkhanAM phUla be ghoDAno savAra 1 123 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'suMdarI ! thobho. tamAro javAba aMbujAnI icchA pramANe ja ApIza. vAsaMtI pUrNimA najIka che, e vakhate ApaNe baMne ekalAM naukAvihAre jaIzuM.' kAlake potAnA niradhAranI spaSTatA karI. 'vAvAjhoDAMthI Darazo to nahi ne ?' sunayanAe garvamAM manamohaka aMgamaroDa racatAM kahyuM. puruSane mITho pAno caDhe tevAM e bhASA ane bhAva baMne hatAM. 'puruSa-zaktinI pichAna thaI lAgatI nathI tamane ?' 'meM to jIvanamAM sadA mArA caraNamAM guMjArava karatA bhramara ja joyA che. mAre kaMTALIne emane hAthanI jhApaTa mArI mArIne dUra haThAvavA paDyA che !' sunayanAe kahyuM. 'sunayanA ! garva bhayaMkara vastu che eTale garva nathI karato. aMbujAe naukAvihAranI vAta lakhI e eka rIte sUcaka che, emAM mArI sAdhanAnI parIkSA che. jo rAga tarapha javuM hoya to rUparAzi sAme khaDo ja che, svIkAra karuM ane dhanya thaI jAuM ane rAga tarapha mane rAga na thato hoya to nirAMte virAga tarapha jAuM. ene mahAdevInuM bIjuM sUcana che.' bhale, to atyAre huM vidAya lauM ?' sunayanAe kahyuM. enA rAgabharyA aMtaramAM kAlakanI suMdara chabI kotarAI gaI hatI. 'hA, mAre paNa munijana pAse javuM che.' kAlake kahyuM. sarasvatI je atyAra sudhI mauna hatI, tenA tarapha jotAM kAlake kahyuM : 'kAM sarasvatI ?' 'hA bhAI !' sarasvatIe javAba vALyo, paNa hajI e UMDA vicAramAM paDI hatI. 'tuM zuM vicArI rahI che. sarasvatI ?' 'rAga ane virAganI vAta !' sarasvatIe javAba Apyo. 'zuM tamAro AkarSaNano choDa praphullI gayo che ?' sunayanAe vacce Takora karI. 'mAro AkarSaNano choDa hajI praphulyo nathI.' sarasvatI bolIne mIThuM hasI. 'to tenI atyAre zI ciMtA ? koI choDa moDA pAMgare che ne tenA para moDAM phUla Ave che.' 'jarUra. vaLI koI para to samULagAM phUla ja AvatAM nathI.' sarasvatI bolI : 'bhAI ! strIonuM siMgAranA jhabUka dIvaDA jevuM jIvana joI mane kaMI kaMI thAya che. jeTalI strIo nIrakhI e badhI jANe mAyAnI mUrtio ! yauvana jANe emanAthI jIravAya nahi ! yauvana ane boja rUpa lAge, e boja koInA mAthe nAkhI devo, e 124 - lokhaMDI khAkhanAM phUla ja enA jIvananI jANe sArthakatA !' sarasvatI ATaluM bolIne thobhI. kAlaka ane sunayanA enI ajaba vicArasaraNI joI ajaba thaI gayAM. 'bhAI ! ApaNe strI mATe kalpanAo paNa kevI karI che ? e janmI tyArathI jANe puruSarUpI yajJa mATe pazu janmyuM ! ene puruSanI rIte taiyAra karI. enAM aMgone puruSanI najarane game te rIte vikasAvyAM. enA rUpane puruSano kAmapazu tRpta thAya te rIte zaNagAryA, ane eka dahADo puruSayajJamAM e puSTa pazune homI dIdhuM. vAta thaI pUrI !' 'are sarasvatI ! rAjakumAra karatAM tuM vaLI adbhuta nIkaLI. sunayanA sarasvatInA vicArothI prabhAvita thaI gaI. eNe prazna karyo : 'to zuM strI-puruSanuM milana ayogya che ?' 'nA, strI-puruSanuM milana e saMsArano amaratvano vAraso che, paNa Aje e milanamAM kAmAcAra pravezyo che. kAmathI lagna thAya che, e sAcuM paNa Aje to kAma mATe ja lagna thAya che. mANasanA jIvananI amaravela saMtAna-e saMtAna to tyAM gauNa banyuM che. strI kAmane juve che, puruSa rUpane parakhe che. eka rUpane pakaDavA mAge che, bIjAnuM vazIkaraNa karavA icche che.' sarasvatIe potAnI vAta paLavAra thobhAvI, ne vaLI thoDIvAre bolI : 'rAjakuLomAM to A kAmAcAre ane anAcAre hada vALI che. tyAM saMtAnanI amara vAMchA nathI; kevaLa rUpabhoganI vAsanA che. huM rAjaputrone jouM chuM, ne mane viSadhara phUMphADatA lAge che. emanA bhoga-vilAsa jouM chuM, ne mane haiye DAma lAge che. roga, zoka ane saMtApe rAja kuLamAM ghara ghAlyAM che. eka paNa rAja kuLane huM sAcuM hasatuM, sAcuM jIvana jIvatuM, aniMdya karma AcaratuM jotI nathI ! ane yathA rAjA tathA prajA! vAmAcAra, kAmAcAra ane anAcArathI AkhuM vAtAvaraNa dUSita thaI gayuM che.' 'to tamAre to have sAdhvIjIvana ja jIvavuM joIe.' baTakabolI sunayanAthI A strI-niMdA sahana na thaI. eNe ghA karyo. 'huM mArA manamAM e ja maMthana karI rahI chuM. jo bhAI rAganA paMthe jAya to ene zubhecchA pAThavI huM virAganA mArge vaLuM. jo e virAganA mArge prayANa kare, to enI pAchaLa pAchaLa cAlI nIkaLuM.' sarasvatIe spaSTatA karI dIdhI. 'paNa bahena ! rUpavatI strI sAdhvI thAya toya ene mAthe Dara to che ja. puruSabhramara to evAM rUpa, raMga, rasabharyAM puSpo zodhato ja hoya che. ene rUpavatI strInI koI paNa avasthAnI tamA hotI nathI. e phUlane bhramara kyAre Akaro DaMkha mAre e be ghoDAno savAra D 125 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kema kahevAya ? ApaNuM mana sudharyuM ethI kaMI jagatanuM mana sudharI javAnuM nathI. UjaLA dUdhane haMmezAM bilADIno bhaya che." sunayanAe sAvacetI rajU karI. 'sthUla rU5 to dehano viSaya che !' AtmAnuM rUpa to je AtmAne jANe tene mATe, bAkI to A cAmaDI ane A mukhamAM ja rUpa jovAya che !' - "bahena ! tArI vAta sAcI che. AkhA vAtAvaraNamAM dUSitatA che. paNa vAta karyo e dUra nahi thAya, ekAde emAM bali banavuM paDaze !' 'rUpavatI strInI bhAre kaphoDI sthiti che. devI jevAM sarasvatI bahena ! Aje rUpavatI strI mATe bahAra nIkaLavA jevo vakhata nathI. rUpa paranA atyAcAronI vAto ane teya rAja kuLonI vAto... paNa javA do e badhI mAthAkUTa !' sunayanAe mananA vegane rokIne e vAta tyAMthI kApI nAkhI. ene lAgyuM ke pote bhAvAvezamAM AvI gaI. - "bahena ! koI rU5 mAgaze to dehanI sAthe ApI daIza ane AtmAne laI cAlI nIkaLIza." 'eTale samarpaNa karazo dehanuM ?' 'jarUra paDaze, to to emAM pAchI nahi paDuM , paNa mAre A rAga, A moha, A krodha, A labhabharI suSTi choDavI che.' sarasvatIe AkharI nirNaya jAhera karyo. 'bahu utAvaLI tuM ! are , munijana AvyA che, ghera gaMgA AvI che. tyAM to cAla, dharmagaMgAnuM yathAruci snAna ane pAna karIne pavitra to thA." rAja kumAra kAlake kahyuM. 'sunayanA bahenanI vyavasthA karIne AvuM chuM !' sarasvatIe javAba Apyo, ane e sunayanAne laI potAnA AvAsa tarapha cAlI. 'ahIM rAha joto Ubho chuM.' kAlake kahyuM.. 'bhale, hamaNAM AvI.' sarasvatI sunayanAne laIne potAnA AvAsamAM gaI. rAjamahelano AvAsa kharekhara suMdara hato. sunayanAe aneka AvAso joyA hatA, ujjainI jevI nagarInA rAjamahelo nIrakhyA hatA, paNa AvI manaharatA ane zAMti tyAM lAdhI nahotI. ahIM eka nAnuM ramakaDuM paNa artha rAkhatuM hatuM. eka dIpaka paNa potAnA prakAza ane chAyA vize saMcita hoya tema lAgato hato. vaibhava jarUra hato. rAjakumArIne zobhato AvAsa hato. paNa saMskAranI madhura chAyA badhe patharAyelI hatI. Asano, virAmAsano, paryakAsano badhAM suvyavasthita hatAM. paMkhI ahIM hatAM, paNa piMjara nahotAM. ahIM zuka gAto, sArikA gAtI, kokila TahukA karato, paNa badhuM jANe mukta mananuM hatuM. sAmAnya rIte rAjamahelomAM praveza karanArane AcaraNamAM daMbha sevavo paDato. bhASAmAM moTAI jALavavI paDatI. ahIM praveza karanAra manano badho khoTo bhAra dUra pheMkI ApoApa haLavo phUla thaI jato. sunayanAne mAthe rUpano boja hato, ethI enAmAM TApaTIpano vadhu ADaMbara hato ane ethI vadhu boja enA rUpano hato. rU5 sAmAne vIMdhanAruM joIe; sAmuM na vIMdhAya to rUpanI asmitA eTalI ochI ! A khaMDanA praveza sAthe jANe e badhuM pheMkAI gayuM. sunayanA haLavI thaI gaI. aMdara boja vinAnuM thaI gayuM ! thoDIvAre eka sArikA (enA) enA hAtha para AvIne besI gaI. ne kaMI kaMI vAto karavA lAgI. saMsAranAM sArAM gaNAtAM mANaso je bhUMDI bhASA vAparatAM hatAM, enA karatAM sArikAnI bhASA ane mIThI lAgI, sarasvatI sunayanAnI badhI vyavasthA karI munijana pAse javA pAchI pharI. 126 D lokhaMDI khAkhanAM phUla be ghoDAno savAra 1 127 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 kAlaka ! kuhADIno hAtho thA ! parAkrama ane pratibhA svayaM mAnavadeha dhArIne pRthvI para AvyAM na hoya, tema rAjakumAra kAlaka ane rAjakumArI sarasvatI azvArohI banIne bahAra nIkaLyAM. sUraja pazcimanA AkAzamAM Utarato hato, navavasaMtano maMda maMda vAyu rAjaudyAnomAMthI mAdaka sugaMdha laIne vAto hato. eve samaye A bhAI-bahenanI joDIe nagaranA upavana bhaNI prayANa karyuM. sarasvatIe puruSano pozAka sajyo hato. badana para kImatI kurataka, nIce pAyajAmo (dhotIno sIvelo prAcIna prakAra) ane mAthe uSNISa mUkI hatI. gaLAno hAra eNe kurataka nIce chupAvyo hato. paNa kAnanAM kuMDaLa jhagamagATa karatAM hatAM. jo ke sauMdaryabharyA dehane tamAma veza zobhe che, paNa A vezamAM rAjakumArI ora dIpatI hatI. rAjakumAra kAlake e ja prakAranAM vastro dhAraNa karyAM hatAM, paNa UMco ane paDachaMda deha, lAMbI bhujAo ne moTuM mastaka ene sarasvatIthI judo pADatAM hatAM. baMne jaNAM ekabIjAne jotAM, ne vaLI bhUMgAM mUMgAM vicAramAM paDI AgaLa vadhatAM. baMnenA azvonI gati jema eka dizAmAM hatI, tema baMnenI vicArasaraNI eka ja dizAmAM vahetI hatI. maMda maMda gatie azva calAvatAM baMne jaNAM upavana najIka AvI pahoMcyAM. vanapAlaka vadhAmaNI lAvyo hato ke A upavanamAM munirAja AvyA che ane e pahelAM rAjakumArane svapnamAM AvIne muninA AgamananI vAta koI kahI gayuM hatuM. eTale baMne jaNAM upavananI bahAra azva parathI nIce UtaryAM ane dhIre dhIre cAlatAM aMdara gayAM. sRSTi sohAmaNI banI rahI hatI. AkAzamAM kesaravarNo caMdaravo baMdhAto hato. paMkhIo cAretarapha mIThA TahukA karatAM pharI rahyAM hatAM. haraNAM manabhara chalAMgo mArI upavananI zobhA vadhAratAM hatAM. kokilo AMbADALe besIne TahukA karatI hatI : ane devadArunAM vRkSomAM pesIne pavana pAvo vagADato hato. 'keTalI ramya prakRti che ahIM ! mananA thAka UtarI jAya che.' rAjakumAra kAlake kahyuM, enI gUMcavAyelI manaHsRSTimAM A vAtAvaraNa khUba AhlAdaka lAgyuM. 'mane to ema thAya che, ke ApaNe A kokilAonA kuLamAM janmyAM hota to... kevI majA paData ! sadA kevuM mIThuM gIta gAyAM karata !' sarasvatI bolI. haiyA para paNa kaMI bojo dekhAto hato. 'kokilakuLamAM janmyAM hota to...' kAlakakumAra bolyo. tyAM sAmenI AMbADALe beThelI eka kokilAne khUnI bIje jhapaTamAM lIdhI. gIta gItane ThekANe rahyuM, ne e bicArI jIva bacAvavAnI jaMjALamAM paDI. kAlake tyAM paDelo paththara uThAvyo, ne ghA karyo. bAja kokilAne haNe, e pahelAM e jakhamI thayo ane nIce paDyo. sarasvatI doDI. eNe pAsenI vAvamAMthI jaLa laIne bAjanA deha para chAMTaTyuM. thoDIvAre bAjane kaLa vaLI. eNe potAnI goLa goLa AMkho kholI, ne Azcarya tathA bhayanI lAgaNIthI sarasvatIne joI rahyo. sarasvatI bAjane uddezIne kahetI hoya tema bolI : 'tophAnI bAja ! mArA bhaIlA ! AvI rIte koI bhoLI kokilAne have pachI herAna na karIza. tuM sukha jIvaje ane bIjAne sukhe jIvavA deje !' kAlaka hasyo, e bolyo : 're ghelI mArI bahenaDI ! Ama jo gunegAra bAjone jivADatI pharIza, to tArA hAthe ja kokilAonA kuLano saMhAra karAvI nAkhIza.' ATalI vAramAM bAja svastha thaI gayo hato. e thoDIvAramAM moTo avAja karato UDI gayo. ene najIkathI pasAra thato joIne keTalIya kokilAonAM gaLAM rUMdhAI gayAM, enA paDachAye AkhuM vana trasta thaI gayuM. dayA ane dAnamAM paNa viveka ghaTe,' kAlake kahyuM ane baMne AgaLa vadhyAM. thoDIvAramAM baMne azokavRkSanI ghaTAmAM AvI pahoMcyAM. e chAyAmAM eka muni padmAsane beThA hatA. pharI vAtAvaraNa palaTAtuM lAgyuM. manane zAMtinA samIra vAyA. AtmAne ApoApa prasannatA prApta thaI. baMne haLavAM phUla banI muninA caraNamAM jaIne jhUkI paDyAM ! kAlaka ! kuhADIno hAtho thA ! - 129 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "dharmalAbha !' meghagarjanA jevo avAja Avyo. bhUmisaramAM jhUkelAM bhAI bahenane bhAsa thayo ke megha gAjyo. emaNe UMcA thaIne joyuM to e zabdo muninA mukhamAMthI saryA hatA. are ! kevo kSINa deha ane emAMthI Avo tAkAtavAna svaradeha ! khINavALA muninI pUrepUrI bIjI AvRtti jevA A muni hatA. emanuM hADakahADakuM gaNI zakAya tema hatuM. mAthuM dhIrUM dhIruM dhUNI rahyuM hatuM. A dehamAMthI AvA svara ! jANe raNabherI bajI ! kAlaka AzcaryamAM paDI gayo, sarasvatI be hAtha joDIne UbhI rahI. muni adhUruM hasyA. e hAsyamAM ajaba AkarSaNa hatuM. munivaranI nirdoSatA bAlakane paNa bhulAve tevI hatI. dharmavIra kAlaka !' vagara pichANe jUnI pichANa hoya ema muni bolyA. kSatriyane koI raNakSetre pahoMcI javA sAda pADato hoya, evo raNakAra A zabdomAM hato. mAtA varSothI videza gayelA putrane AmaMtratI hoya evo mamatAbhAva emAM bharyo hato. kAlaka muninAM darzana karIne vicArI rahyo. saMsAramAM adbhuta siddhivALA mANaso dehamAM jIvatA nathI, mAtra bhAvanAmAM jIve che ! je dehano saMsAramAM bhAre mahimA che ane dehanA je mahimAne jALavavA jagata lAkha lAkha sArA- khoTA, ucita-anucita prayatna kare che, e dehanA mahimAne jANe ahIM avagaNavAmAM ja Avyo hato. sukAyelA tuMbaDA jevo A deha kaheto hato ke tapatyAgathI dehane sukAvavAmAM na Ave, to AtmA Adga thato nathI ! | 'gurudeva ! zI AjJA Apo cho ?' kAla ka lAgaNIbhIno banI gayo. enA e bolamAM hRdayanI saurabha mahekatI hatI. "kSatriya dharmaraNe saMcaravAnI taiyArI karIne Avyo che ne ? saMdezo maLI gayo che ne ?" muni bolyA. emanA avAja mAM jANe satyano raNako ane daDhatAnA baMdha haMtA. - "saMdezo ? nA, koI saMdeza maLyo nathI.' kAlake kahyuM. ene yAda AvyuM ke mahAguru mahAmagha manasaMketathI saMdeza mokalI zakatA, paNa A sAdhuo to evI vidyAzakti vAparatA nathI. teo temAM thoDI siddhi ne vadhu asiddhi kalpatA hoya che. svapnasaMdeza, kAlaka ! A to dilabhara dilanI vAta che : manano sAco raNako badhe raNakAra jagave che. e mATe kaMI nirjIva saMdezo mokalavAno hoto nathI. 130 D lokhaMDI khAkhanAM phUla comAsAnI hariyALI jema ApoApa Uge che, ema mananI vAta ApoApa mAraga karI le che." muni sahajabhAve bolyA. 'svapna avazya lAdhyuM hatuM, mahArAja ! paNa mArI haiyA-hoDI hajI rAga ane virAganA bharatI-oTamAM jholAM khAya che.' kAlake kahyuM. 'kAlaka ! huM jANuM chuM ane e khAtara ja ahIM Avyo chuM. Aja dharmakSetre tArI jarUra paDI che.' 'mArI jarUra ? mahArAja ? huM to sAmAnya mAnavI chuM.' kAlake namratA dAkhavI. 'sonuM potAnuM mUlya jANe ke na jANe, suvarNakArane khabara hoya che, ke kayuM sonuM sAcuM ne kayuM khoTuM ! kAlaka, sAdhu to aneka che : aneka thayA ane vaLI thaze, paNa tane to nizcita kartavyasaMdeza laIne sAdhutAno aMcaLo oDhADavAno che. mATe ja tane dharmavIranuM biruda meM ApyuM che.' munie vAta zarU karI. atyAra sudhI je maunanA avatAra lAgatA hatA, e have bolavAmAM bRhaspati jevA bhAsyA. emanI vANI AgaLa cAlI : 'ame dharmasenAnA sainiko chIe. tamArI raNe saMcaratI senA mATe jevA zistanA ane saMyamanA niyamo hoya che, evA amArA mATe kaDaka niyama che. senAnA niyamomAM senApati pheraphAra karI zake, paNa amArA mATe e zakya nathI. ame joyuM che ke dezabharamAM adharmanI eka bhayaMkara zatrusenA kabajo jamAvI rahI che. naravI mAnavatAne mAthe bhaya toLAI rahyo che. munijana bolatAM thobhyA. emanA avAja mAM raNe saMcaratA yoddhAnuM joza hatuM. cAtaka jema svAtinAM jaLa mUMge moMe pIe, ema kAlaka ane sarasvatI muninI vANIne pI rahyA. muni AgaLa bolyA : 'Aja dharmane nAme cAmAcAra ne anAcAra prasarI gayA che. dhArmika ADaMbaroe ane kalahoe AkhA samAjane AvarI lIdho che. pUjA karatAM pAkhaMDa vadhI gayuM che. sadAcAra saMtAI gayo che. maMtra-taMtranI bolabAlA che. nara-medha, pazubali, nagna suMdarInI pUjA ne magha-mAMsAhAra dharmanAM aMga lekhAyAM che. dharmanA oThA nIce adharmano AviSkAra thaI gayo che.' muni thoDIvAra thobhyA ne vaLI AgaLa calAvyuM : 'bhAratamAM paradezI jAtio pravezI rahI che. e jAtio laDavAmAM ane lUMTavAmAM pAvaradhI che, paNa emanAM mana hajI korI pATI jevAM che. emanI barbaratAne koI TALI zake to ekamAtra dharma ja TALI zake ema che.' muni mAtra kAlaka ! kuhADIno hAtho thA !! 131 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAMtasevI na lAgyA. vartamAna itihAsanuM paNa temane jJAna hoya ema bhAsyuM. | 'kSatriyane dharmanI netAgIrI nahi, karmanI netAgIrI soMpo, dharmanA kSetramAM to huM sAva sAdo senika chuM.' kAlake kahyuM. enA bolamAM nirabhimAnatA guMjatI hatI. kSatriyane mAthe ja saMsAranAM karma-dharmanI javAbadArI che. rAma, kRSNa, buddha, mahAvIra e badhA kSatriya ja hatA ne ? satyanI talavArathI e adharma sAme laDyA. ahiMsAnI DhAlathI emaNe saMsAranI rakSA karI. samaye samaye saMsArazuddhi mATe kSatriyone sAda paDe che. Aja tane paDyo che. 'kSatriyane ja zA mATe ?' kAlake zaMkA karI. 'kame sUrA so dhamma sUrA ! jene mana jIvana e samarpaNa yajJanI Ahuti samAna hoya, ene ja sAda thAya. kAlaka ! Aja dharmanI dazA viparIta thaI che. amAruM vrata pagapALA cAlavAnuM che. vAhanano sparza-vezyAnA sparza jevo - amAre mATe varyu che. pagapALA cAlatA ame A bhUminI, A dezanI, nagaronI, grAmonI rajeraja mAhitI meLavI zakIe chIe, je page cAle che, e svargamAM cAle che, e amAruM sutra che." muni vaLI thobhA . kAlakanI manodazA atyAre palaTAI rahI hatI. sunayanA, sarasvatI ke aMbujA enI najara sAmethI haTI gayAM hatAM. dezoddhAra ke vizvoddhArano Akho nakazo enI najara sAme cItarAI gayo hato. | 'kAlaka ! amAruM munionuM eka vrata pagapALA cAlavAnuM, ema bIjuM vrata lakSmIhInatA. amAre akiMcana banIne rahevAnuM ane saMsAranI daridratAne parakhavAnI ! Aja ame najarojara joyuM che ke rabArInA nesaDA khAlI paDyA che. Dhora badhAM yajJavedI mATe cAlyAM jAya che. bharavADonA jhoka gheTAM-bakarAMthI khAlI che. mANasanuM bhojana mAMsa banyuM che, potAnA jIvanI rakSA ne e arthe pArakAnA jIvanI hatyA : A lagabhaga nityavyavahAra banyo che. dezanI dolatanI hoLI thaI rahI che. mAnavIne bhagavAna mahAvIre ane mahAtmA buddha mAMsAhArathI pAcho vALyo hato, tyAM pharI mAMsAhAra to prasaryo che, paNa enI sAthe madirA paNa gaMgAjaLa banI gaI che : ne vyabhicAra nityakriyA banyo che. je prajAno dharma haNAyo eno deza ane samAja haNAyelo ja samajavo. dharmanA rakSaNamAM ja dezanuM sAcuM rakSaNa raheluM che.' munirAja jANe upavAsIne pAraNuM karAve te rIte dhIre dhIre badhuM pIrasI rahyA &tA. kAlaka paNa munirAjanI vANI aMtaramAM utArI jANe nityapATha karI rahyo. e muninuM chelluM vAkya uccArI rahyo : 132 1 lokhaMDI khAkhanAM phUla je prajAno dharma haNAyo eno deza ane samAja haNAyelo ja samajavo, ema Ape kahyuM, kAM gurudeva ?" 'satya che. pagapALA cAlavuM, daridrI-akiMcana-rahevuM muninAM e be vrato thayAM. trIjuM vrata bhikSA. ame bhikSA yAcanAra ghara gharanA bhomiyA banyA chIe. ame mAnavatAnAM hiNAyelAM mULa tyAM nihALI zakIe chIe. yatratatra sarvatra dharma vize azraddhA, kartavyamAM zaMkA ane AcAramAM hInatA jovA maLe che. mANasa maMtramAM uddhAra mAne che, taMtramAM siddhi mAne che. puruSArthamAM ene zraddhA nathI. mAnavatAmAM AnaMda nathI. dareka gharamAM ame taMtra-maMtranI oraDIo joI che, jemAM besIne mANasa zatruno vinAza vAMche che, dhananA caru mAge che, ne rUpALI vAmAo sAthe vilAsa irache che. je prajAnuM pahelAM vicArathI patana thAya che, enuM AcAramAM sarvatomukhI patana thatAM vAra lAgatI nathI. sahune saMpatti saMgharavA jevI, bhogamAtra mANavA jevA ane vaibhava jALavavA jevA lAge che. satya, tyAga, prema , ahiMsA, aparigraha : A badhA to have mAtra zabdo ja rahyA che ane te paNa nikhkhANa khokhA jevA ! e zabdonA prANane jAgrata karavAmAM nahIM Ave to duniyA anAcAranI durgadhathI trAsI UThaze.' kAlake talavAranA ghA lIdhA hatA ane dIdhA paNa hatA, paNa muninA zabdo jeTalI tINatA emAM nahotI, ema eNe Aje anubhavyuM. muninI vANI AgaLa cAlI : 'satya, prema ane ahiMsAnI rakSA kAje samAja nirmANa thayo che. e samAja nirbaLa banyo, to ene saMbhALavA rAjAonI saMsthAonuM nirmANa thayuM; rAjAo paNa kAlakrame e sAcavI na zakyA. to dharmasaMsthAnuM nirmANa thayuM; paNa pANI haMmezAM DhALa tarapha vahI jAya che, ema kahevAtA dharmoe to prAkRta janonI rasavRtti poSavA mATe ane potAnA paMthamAM kheMcavA vizeSa bhraSTAcAra nipajAvyo. jagatane AcAra ane sadAcAranI paraba vALavA ane parabanAM sAdAM sAttvika pANI pivarAvavA ame taiyAra thayA, paNa kuhADI game tevI kuzaLa hovA chatAM hAthA vinA nirarthaka che. Aja tane kSatriyane amArI hAkala che. buddha-mahAvIranI saMsAra saMrakSakasenAmAM tAruM nAma noMdhAvI le, kAlaka ! caDhI jA satyanI zuLI para ! sahu sArAM vAnAM thaze !' muninI AMkhomAM prakAzano pUMja jhaLahaLI rahyo hato. e prakAza kAlaka ane sarasvatI baMnene AvarI rahyo. 'mahArAja ! huM kSatriya che. dilanuM joza che. hamaNAM ja kokilAne herAna karatA bAjane ghAyala karyo. AtatAyIno nAza e jANe mArA svabhAvamAM che. sAdhutA to khamI khAvAnI vastu che.' kAlaka ! kuhADIno hAtho thA ! 133 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'AtatAyIno nAza jarUra karavo, paNa eno uddhAra thAya e rIte karavo. zAstravacana che, kAlaka ! ke satyanI AjJAthI samarAMgaNe caDhelA medhAvInI mukti nakkI ja che.* niHzaMka thA ! cAlyo Ava ! kAlaka ! saMsAranuM koI mAyAbaMdhana tane che kharuM ?" munirAje muddAno prazna karyo. 'mAyAmAM mAyA bahena sarasvatInI ! saMsAranuM e sarvottama nArIpuSpa che. vaLI e sukomaLamAM sukomaLa paNa che. mane ciMtA hoya to enI !' kAlake kahyuM. 'bhAI ! mArI ciMtA choDI de.' sarasvatI bolI. 'tAro rAha e mAro rAha. A bhavamAM ApaNo vijoga nathI. tuM paraNIza to huM bhAbhInI sevA karIza, tuM saMnyAsI thaIza, to huM tArA iSTanI sevA karIza.' 'sarasvatI to samarpaNamUrti che. evI samarpaNazIlA strIo saMsAramAM hoya, to zikArI mRgane mUkI de; vyabhicArI vanitAmAtrane tajI de. A badhI strIo nathI, premahavAnI lerakhIo che,' munijana sarasvatIne jANe lAMbA vakhatathI pichANatA hoya tema bolyA. sarasvatI bhAInA pagalAne anusaravA thanaganI rahI. e bolI : 'gurudeva ! bhAI eka strI sAthe vacanathI baMdhAyelA che.' 'konI sAthe ! kevA vacanathI ?' 'eka navayauvanA che. eNe vasaMtavihAre bhAIne notaryA che. bhAI kahe che ke saMsAramAM moTo rAga kAmadevano che. jo ane jItIza to virAgane paMthe paLIza. nahi jItuM to jevo sAmAnya chuM tevo sAmAnya banI rahIza. virAga vargovAya tevuM nahi 'vAha re kAlaka ! dhanya tAro viveka !' munirAja A sAMbhaLI khuba rAjI thayA. 'khINavALA munie je bhAkhyuM e kharekhara satya che. samatulA to kAlakanI ! sAca to kAlakanuM ! Aja to vaMcanAno - chalano vepAra cAle che. zastra para jeTalI zraddhA che, eTalI zastra grahaNa karanAra karayugala para nathI. karayugala para jeTalI AsthA che, eTalI haiyA para nathI. ne jeTalI haiyA para che, eTalI emAM vasatI premahavA para nathI. kAmadhenu ane kalpavRkSa A yugamAM saMbhave kevI rIte ?' 'Aje to potAno nAmo kUbo, nAnI hATaDI, nAno svArthI samAja ane sarpanA dara jevA gharamAM mAnavInuM sarvasva sImita thaI gayuM che.' sarasvatI bolI. enA AtmAne A vAto khUba rucikara lAgatI hatI. * saccarasa ANAe upaoi mehAvI bhAraM taraI / 134 D lokhaMDI khAkhanAM phUla 'munijana ! mane Aje nirmohIno moha thayo che : tamane joyA ne jANe meM arIsAmAM mArA AtmAnA pratibiMbane nihALyuM, aMdarathI hAkala paDe che : UTha, Ubho thA ! doDa, tArA dhyeyane siddha kara ! mana jANe AtmAnI sAthe goThaDI mAMDIne beThuM che. kSatriya chuM, eTale vacanabhaMga nahi thAuM. jAuM chuM mahArAja !' 'jA ! rAja kumAra ! sukhethI jA ! AtmAnI parIkSA vinA vairAgyano aMcaLo na oDhIza. nahi to aMcaLo gaMdhAze ane aMcaLAno ApanAra vargAvAze. vahelo vaLaje. mArI pAse samaya nathI !' 'zuM ApanI pAse samaya nathI ?' 'hA, dehanuM piMjara DolI rahyuM che. haMsalo mAnasarovara bhaNI javA pAMkho phaphaDAvI rahyo che, jaladI pAcho vaLaje ! jaya tAro che. amara to e tArI parIkSArAtri !' munie ATaluM bolI AMkho mIMcI lIdhI. kAlaka ane sarasvatI namana karI pAchAM pharyAM, paNa aMtaramAM eka navIna prakAza laIne pAchAM vaLatAM hatAM. aMdhArAmAM jANe ajavALAM pragaTyAM hatAM. kAlaka ! kuhADIno hAtho thA ! - 135 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 lokhaMDI puruSa sRSTi gAtI hatI. navalakha tAralA nAcatA hatA. caMdranI kaumudI rasa DhoLatI hatI. madabharyA madyanA pyAlA jevI ekAMta rAta jAmatI hatI. saritAnAM zAMta jaLa nIlama jevAM camakatAM hatAM. kAMThA paranI TekarIo paNa dhavala cAMdanImAM potAnA kaThora dehane nikhArI rahI hatI. saritAnAM jaLa para eka naukA lAMgarelI hatI. e rAjaukA hatI, enuM nAma rAjahaMsa hatuM. rAjahaMsanA rAtA paganI jema enuM taLiyuM lAla hatuM ne AgaLano mahoro paNa rAtI cAMcavALo hato. sphaTika naukAdIpa AgaLanA bhAgamAM camakato hato. rAjavaMzIo mATenI A vihAranaukA hatI. A naukAomAM keTalIya abhisArikAo rAjavaMzIone yauvananAM dAna ApI gaI hatI, agaNita nartikAo ahIM nRtyano Thamako ane rUpanI chaTA vikherI gaI hatI. rAjavaMzIonA jIvanamAM saMgrAma ane sauMdarye ghara karyuM hatuM. AnI pAchaLa emanI ghelachA jagajAhe2 hatI. karmamAM zUravIra kSatriya agaNita hatA; sauMdaryaghelAno paNa koI sumAra na hato; paNa dharmamAM zuravIra to AMgaLIne veDhe gaNAya teTalAya mAMDa maLatA. jagatasuMdarI sunayanA thoDI vAra pahelAM ja tyAM AvI hatI. suvarNa-pAlakhImAM rAjasevako ene mUkI gayA hatA. A sevakoe aneka suMdarIone ahIM pahoMcatI karI hatI, paNa AjanI A suMdarI apUrva hatI. enuM chakeluM rUpa bhalabhalA zAnta yogIneya bahAvaro banAve evuM hatuM. rAjakumAra kAlakanI dharmapriyatA sevako jANatA hatA. sAthe teone e anubhava paNa hato ke dharmamAM AgevAna rAjAo paNa AvA sauMdarya-jharaNanI sAme potAno saMyama jALavavAmAM DhIlA sAbita thayA hatA. naukAnA makhamalI pagathAra para dhIre dhIre caDhI rahelI sunayanAne joI rAjasevako paNa kavi banI gayA. teo caMdA vadhu suMdara ke A caMdramukhI vadhu suMdara, enI manomana ke harIphAI mAMDI beThA. naukAnI saMbhALa sazastra yavanIo rAkhI rahI hatI. teo ja naukA calAvatI, teo ja naukA sajAvatI, ane rUThelI koI sauMdaryabharI nArIne sIdhI karavAnuM kaThora kAma paNa teo ja karatI. yavanIo AjanI suMdarIne nIrakhI rahI. jevuM rAjakumAra kAlakanuM yauvana hatuM evuM ja A navarSAvanAnuM hatuM. A naukAmAM Aje pahelI ja vAra kAlakakumAra padhAratA hatA ane jIvanamAM pahelI ja vAra sauMdaryabharI nArIno saMga sAdhatA hatA. yavanIo bhAre hoMzamAM hatI. teone khAtarI thaI gaI hatI ke, rAjakumAra ajaba mainA upADI lAvyA che. sunayanA maMda gatie aMdaranA khaMDamAM pravezI. A khaMDanI zobhA aparaMpAra hatI. sphaTikanA jhummaromAMthI dIvA teja-kiraNAvala DhoLI rahyA hatA. judA judA kAcanA raMgamAMthI nItarato prakAza sunayanAnAM namaNAM aMgone anerA raMge raMgI rahyo hato. sunayanAe dIrgha kezAline motInI mALAthI gUMthI hatI. mAthe camakatI dAminI bAMdhI hatI. vakSasthaLa para nAmamAtrano pAradarzaka urabaMdha bAMdhyo hato. enA gaura dehane saMtADatA ratnajaDita hAra kaMThamAM jhUlI rahyA hatA. pAnAgAramAMthI nIkaLIne AvatI hoya ema enI AMkhamAM UMgha, mada ane Alasya bharelAM hatAM. cAMdanInA dhavala mizraNathI banelA enA gaura deha para nIlaraMgI uttarIya nAkhyuM hatuM. A bhAratanuM suprasiddha haMsalakSaNa paTakULa hatuM, enI kiMmata amUlya hatI. ne suMdarIo ene phakta eka rAta ja deha para dhAraNa karI zakatI. paNa AmAM gUMthelI sonAsaLIo ne rajatazalAkAo gaurAMganAnA deha para dhUpa-chAMvanI zobhA khaDI karI detI. suMdarI sunayanA dhIrethI phUla-bichAvelI zayyA para ADI paDI. dehachaTA dvArA aMgone sulita dekhADavAnI kalAmAM e nipuNa lAgI. eka taraphathI jotAM e ardhanagna kinnarI lAgatI; bIjI taraphathI jotAM e apsarA jevI vastrahIna bhAsatI. phUlazayyAnI pAchaLa eka moTI bArI hatI. bArI vATe caMdranI rasaLatI cAMdanI aMdara pravezatI. e cAMdanI enA bharAvadAra mukha para tejachAyA DhoLatI. khIlatI kaLI jevA enA lAla oSTha rakta kamaLanI pAMdaDIonI jema khUlatA ane baMdha thatA hatA. kamaLanI dAMDI jevI enI nAsikA mukhanI mohinImAM ora vadhAro karatI. lokhaMDI puruSa - 137 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thoDI vAramAM naukA para saMcAra thato jaNAyo ane azva para rAjakumAra kolaka Avato dekhAyo. koI rAjavaMzI A rIte ughADe choge ahIM na Avato; zaramanI A jagyAe sahu zaramAIne AvatA. paNa rAjakumAra kAlake A suMdarInA mohamAM eTalI lajjA paNa tajI hatI ! e azva parathI UtarIne koInI paNa sahAya vagara naukA para caDhI gayo. ahIM AvatA rAjavaMzI mahemAnone UMcakIne naukAmAM laI javA paDatA; kAraNa ke madirAkSIne bheTatAM pahelAM teo madirAne bheTatA. madirA temane madahoza banAvatI, tyAre ja teo madirAkSI samakSa hAjara thatA. rAjakumAra naukAmAM pravezI mukhya khaMDamAM Avyo. sunayanA hajIya jema paDI hatI tema ja paDI rahI. potAnA khullA pagone jarA jhulAvyA ane uttarIyane manorama urapradeza para DhAMkyuM. paNa e pAradarzaka vastra urapradezanI manoramatA vizeSa rUpe pragaTa karI. koI paNa rasiyA vAlamane jakhamI karavA mATe ATalo aMgavinyAsa pUrato hato. yavanIo dArUnA pyAlAothI chalochala bharelo thALa nIce moMe AvIne mUkI gaI. AsavabharelAM anya pAtro paNa emAM goThavelAM hatAM. rAjakumAre kaMI paNa bolyA vinA e thALa UMcakIne bArI vATe saritAnA jaLamAM pheMkI dIdho, ane sunayanA tarapha joIne mRdu hAsya karyuM. sunayanA hajIya ema ne ema paDI rahI; na hAlI ke na cAlI. rakhene kuzaLa rIte sajja karelo dehasauMdaryanA miSTAnnano thALa astavyasta thaI jAya ane grAhaka kadAca pasaMda-nApasaMdano prazna uThAve. sunayanAe e ja sthitimAM potAnA kamaLadaMDa jevA komaLa hAtha pahoLA karyA ne miSTa svare bolI : 'priya ! ThIka ja karyuM. A AsavonuM zuM kAma ? Ava ! mArA sparzamAM ja zarAba che, Asava che.' 'priya !' rAjakumAre eTalo ja javAba Apyo ne potAnAM aNiyALAM nayana sunayanA para TheravI rahyo. sunayanA paNa potAnI caMcaLa palakone thaMbhAvI, rAjakumAra kAlakane nIrakhI rahI. ajaba netrapallavI racAI rahI. kAvya jAgyuM, kavitA janmI ! kahevAya che ke strI suMdara narane pasaMda karatI nathI, paNa e bhavya puruSane vAMche che. e jeTaluM bheTavAnuM pasaMda kare che, enAthI vadhu AzleSa-baMdhamAM kacaDAvAnuM pasaMda kare che. strI suMdara che, e bhavya nathI. puruSa bhavya che, e suMdara nathI. strI ane puruSano sahayoga eTale bhavyatA ane sauMdaryanI phUlagUMthaNI. 138 D lokhaMDI khAkhanAM phUla rAjakumAra kAlaka jeTalo dekhAvaDo hato, enAthI vadhu bhavya hato. sunayanA e bhavyatAne manabhara nIrakhI rahI, jANe jharaNuM pahADane abhiSeka karI rahyuM. sunayanA ghaNA rAjakumAronA saMparkamAM AvI hatI. emAM ghaNA suMdara hatA, ghaNA zUravIra hatA, ghaNA nArIne rIjhavavAnI kaLAmAM nipuNa hatA; emAMnuM ghaNuM ghaNuM kAlakamAM nahotuM; chatAM ghaNuM ghaNuM evuM hatuM ke je koImAM nahotuM. ene kAraNe dRSTimilananI sAthe sunayanA para kAlake jAdu karyuM. e vazIkaraNanI potAnI aneka kaLAo vIsarI gaI, ne kalAdhara caMdra sAme poyaNI ekITaze joI rahe ema nIrakhI rahI, sauMdaryabharyAM aMgone prakaTa karavAM ne vaLI chAvaravAM, oSThane tarasyA batAvavAne khullA batAvavA, urapradezane dhaDakato batAvavo ne sthira batAvavo - e badhI cAturI e eka vAra to bhUlI gaI ! sauMdaryanuM tIkSNa tIra laIne zikAre nIkaLelI ramaNI potAnA tIrathI pote jakhamI thaI gaI. e ApoApa zaramAI gaI. eNe nirvastra aMgone chAvaravAno niSphaLa prayAsa karavA mAMDyo. pahADa jharaNane paMpALe ema kAlaka bolyo : 'rahevA de suMdarI ! huM paMkajane paNa nIrakhuM chuM, paMkane paNa pichAnuM chuM. huM pelA jaMgalI hAthI jevo nathI ke je hAthaNIne bheTavA jatAM hariyALIthI chAyelA khADAne bhUlI jAya che, jyAre jyAre suMdara deha para moha thAya che, tyAre tyAre mArA gurue ApeluM kAvya yAda karuM chuM.' 'mane e kahe, priya !' sunayanA potAnAM aMgone DhAMkavA vyartha prayatna karatI bolI. 'kahuM chuM. AvI ekAMte maLyAM, to have kaMI adhUruM nahIM rAkhIe.' kAlake kahyuM, ane meghagaMbhIra svare kAvyanuM gAna karavA mAMDyuM, goLa che mAMsa kairA stana, paNa kaLazo hemanA ema kahyuM,' 'lALe-thUMke bhareluM mukhaDuM, paNa jano caMdranuM rUpa Ape.' 'mUtrAdithI bhIMjeluM jaghana, paNa kari sUMDha sAthe pramANyuM.' 'niMdAne pAtra A che svarUpa janataNuM, phakta kAvye vakhANyuM.' 'mane zarama Ave che, kAlaka !' sunayanA be hAthe potAno urapradeza DhAMkatAM bolI. lokhaMDI puruSa - 139 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zA mATe ? Aja to zarama tajavAnI veLA che." kAlake kahyuM. sauMdaryabharI nArI rAja kumAranI vAto samajI na zakI. e bolI, 'tuM saMnyAsI che kAlake !" nA, nA, Aje to suMdarI pote ja saMnyAsinI che.' kAlake kahyuM. e hajIyA vyaMgamAM bolato hato. sunayanA kSobhamAM paDI gaI. enI pAse sauMdaryanI mahAmUDI che, jagatavijayI yoddhAone eka vAra caraNakiMkara banAvanAruM rUpa che, e vAta A nArI bhUlI gaI. jANe raMka banI gaI hoya ema e bolI : 'priya ! tuM mane dhikkAre che ?' nA, koI nara nArIne dhikkArI zakato nathI. koI vRkSa mULane dUra karI zakatuM nathI. mANasanA uramAM jema sudhA che, ema naranA aMtaramAM nArI beThI che." kAlake kahyuM. 'to mane svIkAra. karamAM laI uramAM sthApana kara.' 'suMdarI, tArI pAse siMhaNanuM dUdha che ane huM to pittaLano pyAlo chuM ! suvarNapAtranI khoja kara." 'suvarNapAtranI khoja karuM ? tuM pittaLano pyAlo che ?" sunayanA rAja kumAranA zabdo pharI pharIne uccArI rahI. enA mukha para bhaya chavAyo. e dhrujI UThI, bolI: 'kAlaka ! tuM trikAlajJAnI che ?' nA, sAmAnya jana chuM. paNa trikAlajJAnIno ziSya chuM. mArA guru guNAkarasUri traNa kALanuM jANI zake che.' 'teM ene mArA vize kaMI pUchyuM hatuM ?" suMdarI vahemamAM paDI gaI. "nA, emane AvI vAtomAM rasa nathI.' kAlake kahyuM. 'to kevI vAtomAM e rasa dharAve che ?" sunayanA bolI. enA mukha parathI bhayanI rekhAo ochI thaI hatI. jagatanA uddhAranI vAtomAM !' 'kevI rIte ?' 'rAga ane dveSa, neha ane IrSyA ochA karIne." sneha paNa tajavAno ?' | 'hA, sneha paNa svArthanuM pariNAma hoya che." 'sneha paNa svArthanuM pariNAma ?" sunayanA vaLI A prazna pUchatAM phikkI paDI gaI. 'nahi to zuM ? bApa-beTA vacce zuM che ? pati-patnI vacce zuM che ? mAtA 140 | lokhaMDI khAkhanAM phUla putra vacce zuM che ? ekamAM svArtha, bIjAmAM kAma ane trIjAmAM moha che. sAco sneha koIne potAnAM mAnato nathI, ne mAne che to sahu potAnAM mAne che.' kAlaka citanamAM UtarI gayo. sunayanA, je vAraMvAra phikkI paDI jatI hatI, e have svastha thavA prayatna karavA lAgI. kAlakanI vAtoe enI hiMmata baDhAvI, tattvanI vAto karanAra vA. anekane eNe bhUtakALamAM potAnA paganI dhULa cATatA karyA hatA. sunayanAe pharI potAnA zRMgAradIpaka dehane saMbhALyo. e UbhI thaI. UbhA thatAM enuM uttarIya sarI javA lAgyuM. eka vAra to AkhuMya sarI gayuM. kolakanI sAme nayanakaTAkSa karatI e jANe utAvaLI utAvaLI uttarIyane saMbhALavAno DhoMga karI rahI. paheryuM ane sarI gayuM uttarIya ! aDadhuM oDhavuM ne sarI gayuM uttarIya !! Ama karatI sunayanA tIrachI AMkhe kAlakane nIrakhI rahI hatI, jANe hamaNAM saudaryamUchamAM paDyo ke paDaze ! potAnI tarapha doDyo ke doDaze ! hAthI kamalinIne laIne nAcyo ke nAcaze ! paNa kAlaka svastha hato. jIvanamAM AvI nakharALa nArI eNe pahelI vAra joI hatI. strInAM aMgonuM sauMdarya jANe e ATalI prakaTa rIte pahelI vAra nIrakhI rahyo hato. chatAM e svastha hato. e dhIrethI bolyo : "Aha ! zuM sauMdarya ?' 'pachI zuM vicAra kare che, rAja kumAra ?" sunayanA ghenamAM hoya tema, hAtha lAMbo. karIne kAlakane grahavA cAhatI hoya tema bolI. 'vicAra eTalo karuM chuM ke miSTAnnanI suMdaratAne sarvasva mAnIne svIkAravI ke enI pAchaLa rahelI jIvanacArutAne ? suMdara eTale ArogavuM ke sAruM eTale ArogavuM ? hIro khAvo sAro ke koTa bAMdhavo sAro ?" kAlaka vaLI tattvanI chaNAvaTamAM UtarI gayo. are kAlaka ! aneka kSatriya rAja kumAro A rUpa para dIvAnA thaI gayA che." 'emAM saMdeha nathI. dIvAnA banAve evuM ja A rUpa che.' kAlake kahyuM. 'anekanA laMbAyelA hAthe tarachoDI tArI pAse AvI chuM. tuM nA kahe, to mAre hajAra taiyAra che." sunayanAe puruSanA svabhAvane paDakAryo. 'tuM kharekhara suMdara che." 'to pachI tAro nirNaya ?' lokhaMDI puruSa 141 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'nirNaya eka ja premarAgabharI eka nArIne muja saMgethI svamAnabharI vidAya.. 'tuM kSatriya nathI, kAlaka !' 'huM sAco kSatriya chuM, vAsanAvelanuM pataMgiyuM nathI. tAruM tIra jIvaleNa che, chatAM e tIrathI paNa na vIMdhAya tevo eka kSatriya kumAra mojUda che, eTaluM tuM jagatane kaheje : tArI pAse eTaluM ja mAguM chuM, nArI !' 'eTale tuM mane tiraskArIne tArAM zIla-sadAcArano jhaMDo pharakAvavA mAge che?' 'nA, A vAtane jagajAhera karI mArA sauMdaryaghelA kSatriyabaMdhuone jaNAvavA mAguM chuM ke tyAga e bhoga karatAM uttama che.' 'to zuM, tuM mAro svIkAra nahIM kare ?' sunayanAe uttarIya dUra phagAvI AgaLa kadama bharyAM. 'zA mATe nahi ? mAre mATe tuM bIjI sarasvatI ja che. jevI e tevI ja tuM '' kAlake zAMtithI kahyuM. 'mAre sarasvatI nathI thavuM. kAlaka ! bhale mane tuM tajI de, paNa tArA sparzanI lAlasA huM tajI zakIza nahi. mane mAtra eka AliMgana ja de, Aja rAtanI mArI pyAsa bujhAva." jananIbhAva ke bhaganIbhAva jagADa, nArI ! to kAlaka tArA caraNane cUmaze. mArA mATe tAruM AliMgana loDhAnI tapAvelI pUtaLInA AliMgana karatAMya vadhu duHkhada che, o sauMdaryaghelI nArI !' 'mArA dehanA sauMdaryanuM tuM A rIte apamAna kare che, kAlaka !' sunayanA bolI. 'tArA AtmAnuM abhimAna huM jagADuM chuM. suMdara dAbaDAmAM suMdara motI ja zobhe !' 'mane phosalAva nahi, tArA dilamAM mArA karatAM koI vadhu suMdara strI beThI haze.' 'patnIrUpe A saMsAramAM mAre koI strI svIkArya nathI. kSatriyo digvijayI bane che; huM kAmavijayI banavA mAguM chuM. jagata je mArge lapasIne UMdhe mAthe paDe che, tyAM huM saMyamanI pALa bAMdhavA mAguM chuM. t 'o paththaranA deva ! tuM palaLIza nahi ? have mAre jIvavAno koI artha nathI.' ane ATaluM bolatAM sunayanAe bArI vATe saritAmAM jhaMpalAvyuM. 'are ! A zuM ? A zo gajaba karyo, ghelI nArI ?' ane pAchaLa rAjakumAra 142 D lokhaMDI khAkhanAM phUla kAlake jhaMpalAvyuM. caMdranI dhavala kaumudImAM be rUpabharyAM deva-devI saritAmAM jANe jalakrIDA karavA AvyAM. strI AgaLa ne AgaLa saratI hatI. puruSa ene pakaDavA pAchaLa ne pAchaLa dhasato hato. strI maMda maMda gAtI hatI, 'nahi jIvuM kesariyA lAla kAMTo jherI che !' lokhaMDI puruSa - 143 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. sunayanAnuM arpaNa dhArAvAsa nagarInI saritA Aje dhanya banI gaI. caMdranI dhavala kaumudImAM jANe svarganAM deva-devI svayaM jalakrIDA karavA AvyAM hatAM. apsarA jevI suMdara sunayanA AgaLa taratI hatI, iMdra jevo rAja kumAra kAlaka pAchaLa sarato hato. sunayanAnAM phUlagulAbI aMgo AMkhane pakaDI rAkhatAM hatAM. pUrNacaMdra jevuM moM, ane zyAma vAdaLano lIrA jevo vobhavAMbhano coTalo rasika narane pAgala banAve tevo hato. enI bAMdhelI kaMcukI paNa kaMdukanI jema pANI para UchaLatI hatI. puruSa paNa kaMI ocho suMdara lAgato nahoto, enA sugaThita snAyuo jonAranI AMkhane bharI detA. eno vizALa sIno bhalabhalI suMdarIne seja jevo mITho lAgato hato. kahe che ke adbhuta nArIo AvA eja be naranI rAhamAM jIvanabhara brahmacAriNI rahe che. jIvanamAM evo nara na maLe to jogaNa thaI jAya juone ! nirakhyAnI ALasa che, nahi to A joDa kevI suMdara jAme ! svarganAM deva-devIne paNa emanA sukhavilAsa joI, emanuM surekha sauMdarya joI IrSA jAge. suMdara sunayanA jANe mRtyuno nirNaya karIne, saritAnA pravAha mAM AgaLa vadhatI hoya ema jatI hatI ne bolatI hatI : 're ! nehanuM eka dAna paNa na pAmI; pachI sauMdaryanI prazaMsAno artha zo ?' 'sunayanA ! o ghelI suMdarI !' rAja kumAra kAlake bUma mArI : 'kImatI jIvana naSTa na kara. koIne paNa potAnuM jIvana naSTa karavAno haka nathI; e to hiMsA che." 'huM hiMsA-ahiMsA kaMI samajatI nathI, mane marI javA de, kumAra ! nirarthaka sauMdaryaboja vahevAno artha zo ?' sunayanAnA zabdomAM paththara-dilane pigaLAve tevI ArdratA hatI. 'suMdarI pAchI phara !' kAlake gaLagaLA sAde kahyuM. enA dila para sunayanAnA sauMdaryanuM AkarSaNa nahotuM, paNa AvA pratApI sauMdaryadeha tarapha AdarabhAva hato. kAlakanA kartavyabhAvane A suMdarIthIya vadhu soMdaryavAna evA pelA munioe keLavyo na hota to e avazya A kAminIne kaMTha lagAData ane saMsAranA sukhano AsvAda leta; huM ane temAM ja saMsArano sAra pUrI karatA | 'nahi pharuM !' sunayanAe kahyuM, ne acAnaka jANo bIdhI hoya tema cIsa pADI UThI. "oha ! mane sApe phaTakAvI ! marI gaI ! marI gaI !' pANIsaraso tarato rAja kumAra UMco thayo. joyuM to eka sApa pANImAM tarato tarata sunayanA tarapha jato hato. jato zuM hato, jaI pahoMcyo hato ! ne vAha bahAdura sunayanA ! hAthathI ene khALavA eNe prayatna karyo, paNa sApe to UchaLIne sunayanAnI caMpAkaLI jevI AMgaLIe bacakuM bharyuM. sunayanA hamaNAM phATI paDI samajo. e Ardra vANI bolI : 'praNAma ! kAlaka ! nehabharI sArasInA aMtima praNAma !' 'UbhI rahe, sunayanA ! hamaNAM tAruM jhera cUsI lauM !' nA, nA, sApa jherI che. mAruM sauMdarya paNa jherI che. mane maravA de ! mane sparza na karato. are ! mArI rageragamAM viSa prasaryuM che, nahi jIvuM !' sunayanAnI vANI atyaMta vedhaka hatI. rAja kumArane bahu aphasosa thaI rahyo. rAganI parIkSA karavA jatAM vaLI navuM nATaka thayuM ! jIvahatyA kapALe lAgI ! kAlake DUbakI khAdhI : sIdho pANI soMsaravo ! ane nIcethI eNe AkheAkhI sunayanAnuM arpaNa 1 145 sunayanAe kharekhara ajaba nara nIrakhyo hato ane aMbujAe sAcesAcI joDa joDavA mahenata lIdhI hatI, paNa na jANe hamaNAM hamaNAM A mUDiyA saMnyAsIoe evo upADo lIdho hato ke strI-puruSanA saMbaMdhonI niMdA karyA karatA ane kharekharI joDa jAmavA detA ja nahi ? ane koIka vAra bhUlecUke jAmI gaI to toDIphoDIne ja zAMta paDatA. ane bIjuMya ThIka, paNa kAlaka jevA rAja kumArane bharamAvI, virAganA moTA moTA minArA batAvI, rastAno rajhaLato bhikhArI banAvavAmAM emane zuM hAMsala thatuM haze bhalA ? Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sunayanAne UMcakI lIdhI. phUlaparI jevI sunayanAe kAlakanA khabhA para mAthuM DhALI dIdhuM. kAlake sarpadaMzavALI enI AMgaLI moMmAM laIne cUsavA mAMDI, ane dhIre dhIre e pANI kApato naukA tarapha cAlyo. naukAne saMbhALanArI yavanIoe jhINA paDadA vATe A dRzya joyuM ane temaNe nisAso nAkhyo. 're ! A rasatarasyAM loko rasanI lahANa lUMTatAM jarAya bhAna rAkhatAM nathI. kumaLI kaLI pahele divase ja karamAI gaI !' kAlaka naukA pAse AvI pahoMcyo. yavanIo AgaLa AvI. emaNe sAcavIne sunayanAne upara UMcakI lIdhI. sajAvelI phUlazA para e suMdarIne suvADI dIdhI. kAlake hajI to AMgaLI paMpALI rahyo hato. svarganI apsarA paDI hoya tema e cattIpATa paDI hatI. sunayanA bhAnamAM hatI, enA karatAM bebhAnImAM atIva suMdara lAgatI hatI. enAM aMga jANe tINa zastronI kAtilatA dharIne beThAM hatAM. jarAka sparza thayo ke ghAyala samajo. rAja kumAre A sauMdaryadeha para najara pheravI ane manane jANe paDakAra pheMkyo : "dhIra koNa ? ghA paDe paNa vikriyA na pAme te ! sunayanA ! tArA sauMdaryane jovAnI mArI dRSTi judI che. dAbaDo ATalo rUpALo, to aMdaranA alaMkAra keTalA rUpALA haze ! mArI dRSTi tArA dehane bhedI tArA AtmA para maMDAI che." kAlaka sunayanAnI AMgaLI paMpALato hato, paNa tyAM lohI jevuM kaMI hatuM nahi, are ! pANImAM hatAM tyAM sudhI kaMI jovAyuM nahi. AMgaLI para jakhama ja dekhAto nathI ne ! kAlake AMgaLI paMpALavI baMdha karI. A vakhate sunayanA jANe bhAnamAM AvI hatI. e adhamIMcI AMkhe joI rahI hatI. thoDI vAre eNe potAno bAhu kAlakanA deha para nAkhyo. e bolI : 'kAlaka ! hajIya tuM ThaMDo che ?" 'hA, sunayanA ! have ArAma che ne. AvuM hoya, ghelI ?" sunayanAe pharI hAtha lAMbA karyA ne kAlakanA deha para pheravyA ane bolI : " are ! kAmoddIpananI ATaATalI prakriyA chatAM tArA ekeya romamAM jhaNajhaNATI kema nathI jaNAtI ? ukhAM kema nathI jAgatI ?' 'zA mATe jAge ?" 'tuM hajIya sarvathA zAnta che ! re ! zuM tArA mana-hAthIne suMdara poyaNIne cUMTIne pIsI nAkhavAnuM mana thatuM nathI ?' | 'zA mATe thAya ? mAro mana-mAtaMga samajaNo che.' kAlake kahyuM. bharyA bhANA sAme jANe bharyA peTavALo beTho hato ! 'ATaluM rU5, toya tuM ThaMDo ? ATaluM sauMdarya sAme paDyuM che chatAMya lezapaNa vikAra nahi ? Avo nara jagamAM Aje ja joyo. kAlaka ! tuM jItyo, huM..." ne sunayanA jANe bebhAna banI gaI. kAlake eka yavanIne bolAvI. ene sunayanAnI zuzruSA karavA kahyuM. thoDIvAramAM sunayanA jANe bebhAna avasthAmAM bolatI hoya tema bakavA mAMDI : 'kAlaka ! jeNe sauMdarya para vijaya meLavyo, eNe saMsAra para vijaya meLavyo. mahAna saMgrAmonA vijetAone meM mArA paganI dhULa cATatA karyA hatA. Aje teM mane tArA paganI dhULa caTAvI ? 'sunayanA ! A zuM bole che ? koNe dhULa cATI ne koNe caTAvI ? ApaNe baMne hAra-jItathI para chIe.' kAlake kahyuM. paNa sunayanA to jANe hajI bebhAna ja hatI ne bakatI hatI : 'teM kahyuM ke sneha paNa svArthanuM pariNAma hoya che. sAcuM kahyuM. re ! Avo ajaba nara Aja jIvanamAM pahelI ja vAra nIrakhyo. saMsAramAM jeno Adarza ardha-yogIno che, evA rAjAone meM A bAbatamAM sahuthI vadhu kamajora joyA hatA. aneka rAjAo aMtaHpuramAM ja tana ane mana baMnethI barabAda thayA hatA, asaMkhyane to meM pote ja barabAda karyA che." are ! ghelI sunayanA ! zuM bole che tuM ?" kAlakane enI vAto sAMbhaLI Azcarya thayuM. pAse jaIne eNe DhaMDhoLI ane kahyuM : 'sunayanA ! tuM nirbhaya che. koI kharAba svapna to tane satAvatuM nathI ne ?' nA, satya mane satAve che. rAja kumAra ! tArI gunegAra chuM. mane mApha kara !" 'tAro huM gunegAra chuM. tArA sauMdaryano meM sparza na karyo tArI adamya icchA chatAM.' | 'emAM ja tAro vijaya che.' sunayanA beThI thaI. eNe dehane AcchAdavA prayatna karyo, paNa badhAM vastro pAradarzaka hatAM, eTale jema e aMgone DhAMkavA mathI rahI tema e vadhu chatAM thavA lAgyAM ! 146 | lokhaMDI khAkhanAM phUla sunayanAnuM arpaNa | 147. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'puruSAtanahIna rAjAonI nAmAvali mArI pAse che; rAjAo pazu karatAM nirmAlya jIvana jIve che. ne dara varSe teo navI rANI lAve che. e zA mATe te samaje che ?" oha ! zaktimaMtoe ja saMsArane kevo durgadhamaya banAvI mUkyo che ?" 'durgadhanI zuM vAta kahuM ? maghamAMsanI to sImA ja rahI nathI. nItianItimAM to koI kazo bheda ja nathI samajatA. e durgadhamaya rAjakIya jIvananuM eka pyAduM huM paNa chuM.' sunayanAe potAnI vAta karavA mAMDI. 'rAjakIya jIvananuM tuM pyAduM ?" kAlakane AzcaryanA AghAta lAgatA hatA. 'mane vicAravAnuM A payaMtra ? zA mATe ? meM koInuM bhUMDuM karyuM nathI.' kAlake spaSTatA karI. vyartha prayatna na kara.rogIne darada satAve. mane roga nathI. tArA dehane huM game tevI dazAmAM joI zakuM chuM. huM moTA moTA guruono ziSya chuM." sAcuM che. vidyA te UjaLI karI. vidyAvAnanI azakti paNa huM jANuM chuM. saMsAranA zIla ane sadAcAranAM mULa jovAM hoya to koI mArA jevI rasika rUpasuMdara nArIne maLavuM. jyAM tuM paMkaja khIlelAM mAnato haIza, tyAM mAtra paMka jovA maLaze. jIvanamAM huM eka ja evo puruSa maLyo, jeNe mArA cittanuM viSa haNI nAkhyuM ane tane haNavA jatAM huM pote ja nirviSa thaI gaI !' 'ATalI badhI AtmaniMdA na karIza, sunayanA ! saMsAramAM bharatI-oTa AvyAM ja kare che.' kAlake suMdarIne zAMta pADatAM kahyuM. suMdarInA jAgelA AtmAne e parakhI gayo hato. kAlaka ! tuM deva che, manuSya nathI. mAre mArI jAta khullI karIne pApanuM prAyazcitta karavuM ja joIe.' prAyazcitta to mananI vastu che. e mATe jAtane kholavAnI ke mukhane bolavAnI jarUra nathI." Aja bolyA vagara nahi rahevAya. kAlaka ! viSakanyAM chuM. viSakanyA !' 'viSakanyA ? kAlakathI cIsa paDAI gaI. 'jIvatuM mota ? tane aMbujAe mokalI ?' 'huM viSakanyA chuM. mane aMbujAe mokalI nathI." sunayanA bolI. zuM kahe che ? re suMdarI ! mArI pAse jUThuM bolavAno kaMI artha ?" aMbujA to darpaNanI bhogyA che." sunayanA bolI. enA zabda zabda dharatIkaMpanA AMcakA AvatA hatA. 'bahena bhAryA ?" kAlake pUchayuM. "kAlaka ! rAjAonuM AMtara jIvana meluM to hoya ja che; temAM A vAmAcArI ane anAcArI guruoe maMtrataMtrane nAme, vazIkaraNa ane vAji karaNane nAme, siddhione nAme teone pazu banAvI nAkhyA che ! emanI vazIkaraNa vidyAe strIpuruSanAM yugalone khaMDita karyA che. vazIkaraNe UgatI kaLIone chuMdI che. maMtra-taMtre rAjAone matta banAvyA che." sunayanA vAta karatAM thobhI, kAlaka rAjAno putra hato, chatAM A badhI vigato Aja pahelI vAra jANato hato. "saMsAramAM je koInuM bhUMDuM karI zakato nathI, enuM ja bhUMDuM thAya che ! sApanA dAMtamAM jhera hoya to sApathI sahu Dare, ema mANasanA dAMtamAM paNa jhera hoya to ja e salAmata." 'evI vAta na kara, suMdarI ! mane bhalAI para zraddhA che, AcAra para bharoso che. jagata eka dahADo thAkI-hArIne paNa e mArge Avaze; jarUra Avaze.' Aje to huM AvuM chuM. jagatane sUjhe te kare. kAlaka ! tArI bhalAI jagatane bhArarUpa thaI paDI. rAja kumAronI pAnagoSThiomAM ane rAjAonI vihAralIlAomAM tArI prazaMsA thavA lAgI. darpaNa jevA darpaNanI zaktinI koI prazaMsA karatuM nathI, ane tArAM sahu mukta kaMThe vakhANa kare che.' meM prazaMsAne yogya koI kArya to karyuM nathI." kAlake kahyuM. 'phUlane potAnAmAM rahelI suvAsanI khabara na paDe. kastUrImRga nAbhimAM kasturI paDI hoya, chatAM kasturInI sugaMdha mATe anya sthaLe zodhAzodha kare che, tAruM paNa evuM ja che. eka vAra rAjamaMDaLImAM tArAM vakhANa thatAM darpaNe kahyuM, 'e to badhI moDhAnI vAto. khAtarI karavI hoya to karI batAvuM. e to managamatI nArI na maLe, eTale nara brahmacArI rahe.' ane darpaNa mane A kAma soMpyuM, sunayanAe khulAsAthI vAta karavA mAMDI. 'paNa tethI zuM thayuM ?" 'huM viSakanyA chuM, mANasanuM jIvatuM mota !' 'viSakanyA eTale zuM, te huM samajato nathI.' 'rAja zetaraMjanI eka sogaThI.... zatrune mIThI ane mohaka rIte katala karavAnuM sunayanAnuM arpaNa I 149. 148 D lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka zastra, moTAM moTAM rAjyo amArA jevI mIThI chUrIone avasare upayogamAM levA sAcavI rAkhe che.' | 'mane spaSTa kahe, sunayanA ! saMsAra bihAmaNo lAge che. paLabhara to ema thAya che ke A dharatI have UbhI rahevA jevI nathI rahI.' 'ema muMjhAye na cAle, to to pRthvI naraka banI jaze. mArI kathA sAMbhaLo, kumAra ! A rAjAo potAnA dezanI eka khUba ja lAvaNyavatI chokarIne pasaMda kare. che. pachI ene nAnapaNathI khorAka sAthe viSa khavarAvavuM zarU kare che. dhIre dhIre e kanyA viSakanyA banI jAya che, ane viSa khAnArI kanyAnuM rUpa khUba bhabhakabharyuM banI rahe che. pachI ene kAmakaLAnI, vastrakaLAnI, vilepana kaLAnI tAlIma apAya che. aMgane khIlavavA mATenI tarakIbo ene zIkhavAya che. ne taiyAra thaye harIpha zatrune haNavA mATe eno chUpA zastra tarIke upayoga thAya che. amArI sAthe seja mAM sUtelo pharI jIvato beTho thato ja nathI !' - "Aha nArI ! A huM zuM sAMbhaLuM chuM ? mane A rAjapATamAM, A rAja kuLomAM bhAre akArI badabo Ave che. ahIMthI nAsI jAuM ema thayA kare che.' 'nAsI javAthI narakano uddhAra nahi karI zakAya. kAlaka ! saMsArane suvAsa ApI zake, to tuM ApI zake tema che. tArA jevA jitendriya puruSane huM Aja pahelI vAra nIrakhuM chuM. bicArA bIjA to mArI sAthe ekAMtamAM be veNa bolavA jeTalI vAtacIta paNa svastha rIte karI nathI zakatA. teo mane cUMthI nAkhavA doDe che, ane huM emane bheTI nakhatathI maraNane zaraNa karuM chuM. mArA nakhakSata eTale kALI nAgaNanuM jhera !" 'pelo sarpa zuM tane Dasyo na hato ?" kAlake potAnI zaMkAno khulAso pUchyo : "ane tuM ApaghAta karavA zA mATe prerAI hatI ?" 'badhuMya chaLa. mArA sauMdaryanI pAchaLa tane pAgala banAvavAno e paNa eka vadhu prayAsa hato. meM joyuM ke tuM ATaATalI rIte paNa palaLato nathI, eTale tArA aMtaramAM dayAbharyuM valaNa UbhuM karavA ane mArA dehano sparza karAvavA meM A nATaka karyuM. paNa mAruM nATaka tArI pAse niSphaLa gayuM. te dehathI sparza to karyo, paNa manathI aspRzya ja rahyo. eka rUMvADAmAMya tAro kAma na jAgyo. e vakhate mAruM mana palaTAI gayuM; mArA manamAM tArA mATe mAna jAgyuM.' 'paNa pelA sApanI vAtanuM zuM ?* 'viSakanyAne sApa na karaDe. karaDe to e sApanuM ja mota thAya. A sApa meM mArI 150 | lokhaMDI khAkhanAM phUla pAse rAkhyo hato. zatru rAjAonA ghAta vakhate jalakrIDAmAM huM mArA vakSa:sthaLa para ene karaDAvuM chuM. rAjAo e cUsavA prerAya ane tyAM ja khatama thAya, paNa game tema, tArA saMyamanI zarama mane aDI. meM AMgaLIe ene karaDAvyo, paNa e sApa enuM mota pichANI gayo. jhAvuM nAkhyuM paNa karaDyo nahi ! mane karaDavAmAM enuM mota hatuM.' 'sunayanA ! o vilAsI rAjAono mokSa karanArI nArI! tuM aMbujAno patra lAvI hatI, e paNa zuM chaLa ja hatuM ?' | 'badhuMya chaLa ! jeNe sogaThAM ja khoTAM rAkhyAM hoya, eno eka paNa dAva sAco na samajavo. e badhI mArI ane darpaNanI banAvaTa.' 'sunayanA ! Aja mArA gurunI tyAga ane saMyama vizenI vANI huM spaSTa rIte phaLatI jouM chuM : saMyama e ja jIvana che, lAlasA e ja mota che." | 'avazya. e vAtanI huM sAkSI chuM. rAja kumAra ! mane ziSyA banAva. jagatanA cokamAM khaDI kara. huM lAlasAnA avaguNa gAIza; tyAgano mahimA samajAvIza. bhoga ane roga, prema ane jIvana, svArtha ane mRtyu e badhAMno marma A jagata samakSa spaSTa karIza. jagatanI je nagnatA meM mArA anubhavomAM nIrakhI che, evI koIe nIrakhI nahi hoya." | sunayanA ! tArA AtmA para mane sakhyabhAva jAgyo che. vizvanA uddhAra mATe mAre javuM che, bhiSaga banIne javuM che. mane madada kara !' Aja thI tArI sAthe chuM. tArI jIvanasudhAe mane* viSakanyA phiTAvI amRtakanyA banAvI che. motano mane Dara nathI. harapaLe vagara mote marI rahI chuM. tuM mane jIvananuM amRta pivaDAva !' * Adhunika jherI gesa ane aNubaoNmba Adi prayoga bhAratIya manISIonAM rUpAMtara che. tAMtrika graMthomAM A viSayanI pracura sAmagrI paDelI che. auraMgajhebe bIkAnera nareza ja zavaMtasiMhane jherI pozAka bheTa ApI motane ghATa utAryo. e itihAsaprasiddha ghaTanA che, yunAnI RSi Darabana ne tatkAlIna rAjAnI paNa AvI ghaTanA che, emAM pustakanAM pAnAM para jhera hatuM. kathAsaritsAgaramAM kathA che ke vArANasInA rAjA brahmadatta para vatsadezano rAjA caDhAI kare che tyAre vArANasIno maMtrI mArgamAM AvatAM vRkSo, latAo, phUlo, ghAsa ane jaLa Adi badhuM viSamizrita kare che temaja viSakanyAone mokale che. vatsadezano maMtrI yogaMdharAyaNa eno pratikAra che . vizAkhadattaracita mudrArAkSasamAM viSakanyAno ullekha che. cANakya pote caMdragupta dvArA viSa kanyA mokalI parvatezvara malayaketuno nAza karyo hato. mathurApati kaMse zrIkRSNane mAravA mokalelI pUtanA paNa AvI viSanyA hatI. sunayanAnuM arpaNa I 151 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'sunayanA ! tuM ane aMbujA mAre mATe bhaginI sarasvatInAM bIjAM be rUpa bano cho. mArA upadezanI sacoTatA tArA dRSTAMtathI siddha thaze. bhogamAM mRtyu beThuM che, tyAgamAM jIvana che, e vAta tane batAvIne huM bIjAne pratyakSa dRSTAMtathI samajAvI zakIza." 'kAlaka ! huM tArA tyAga para nyochAvara chuM. tane game te rIte mAro upayoga 20 nArIno arpaNabhAva adbhuta hato. caMdranI cAMdanI jeTalo e zubhra ane nirmaLa paNa hato. sunayanA gAI rahI, nahi jIvuM kesariyA lAla, kAMTo jherI che !' e rAtane prabhAta na hota to - pUrNimAno caMdra naukA para AkhI rAta potAnI cAMdanInI bichAta karato rahyo. bapaiyo AkhI rAta bolato rahyo. saritA tIra para pharatI abhisArikAonAM jhAMjhara satata raNajhaNatAM rahyAM ane rasiyAonI baMsInA sUro sarvatra vahetA rahyA. nadIe paNa AkhI rAta gAyA ja karyuM. zuM suMdara rAtri ane zuM suMdara abhisAra ! pAsenA khaMDamAMthI yavanadAsIo AkhI rAta DokiyuM karatI rahI, paNa teone kaMI jANavA na maLyuM. saMtuSTa premIonI jema vAto karatAM karatAM thoDIvAre baMne jaNAM jaMpI gayAM, AkhI rAta bemAMthI koI kaMI bolyuM ke cAlyuM nahi. phakta sUtelI suMdarI ghaNI vAra pAsAM pheravatI tyAre kaMkaNano rava saMbhaLAto. suMdarI koI madhura svapna mANI rahI hoya tema lAgatuM hatuM.. navarI beThelI ane dhIre dhIre jhoke caDhelI yavanIo e jhaNakAra sAMbhaLI jAgI jatI ane vaLI pAchI jhoka jatI. moTAbhAganI rAja saMsthAonuM AMtarajIvana pazusaMsthA jevuM banI gayuM hatuM. potAnI patnIne laIne koI rAjavI ke koI rAjakumAra ahIM vihAra karavA Avyo hoya tevuM banyuM nahotuM. koI eka rAta mATe abhisArikAone laIne Avato; koI cAra divasa mATe ahIM vikhyAta nartakIne laIne Avato; koI apahRta asahAya banIne tyAM AvatI; to koI nirAdhAra suMdarI yajJanA pazunI jema ahIM AvIne vilAsanA yajJamAM homAI jatI ! nUpuranA jhaNakAra sAMbhaLIne AvatI yavanIoe joyuM ke suMdarI sutI hatI, enuM uttarIya khasI gayuM hatuM : ane kamaLanA daDA jevA chAtInA bhAga para caMdAnI cAMdanI potAnI sudhA DhALI rahI hatI. puruSa svasthatAthI UMghato hato. 152 | lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhIre dhIre cAMdanI jhAMkhI paDI. vahelI savAre UThanArAM paMkhIo bolavA lAgyAM. vahelI savAre khIlanArAM puSpo khUlavA lAgyAM. pUrvanA AkAza para uSAe kumakuma veryuM. rAjakumAra kAlaka jAgI gayo. rAja kumAro bhAgye ja sUrya pUrepUro UgIne UMco AvatAM pahelAM jAgatA, keTalAka rAja kumAro AkhI rAta jAgI paroDhiye pathArImAM paDatA, te TheTha madhyAhna jAgatA. nityakrama, bhojana vagere kArya patAvatAM emane sAMja paDI jatI. sAMje azvakhelana pUruM karyuM na karyuM ke pAchA aMtaHpuramAM javAno vakhata thaI jato ! ne tyAM moDI rAtano jalavihAra ke ughAnavihAra emanI rAha joto ! | 'yogI rAte jAge ' e sUtrane teo A rIte caritArtha karatA, ane tethI 'rAjA te yogI" e mULa nItiniyamane Ama anerI rIte Teko ApatA ! paNa kAlaka to bALapaNathI ja judA khavAsano hato. sAmAnya lokasamUha jevI enI dinacaryA hatI. e kaheto ke 'prajA khAya tyAre khAvuM, prajA phare tyAre pharavuM, prajA jyAM phare tyAM pharavuM, prajAmAM paricita rahevuM e eka rAja kumAra mATe jarUrI che. rAja kumAra jeTalo lokajIvanano anubhavI eTalo saphaLa rAjavI ! prajAthI dUra rahenAra rAjA prajAnI nADa kaI rIte pArakhavAno hato !' laherI rAja kumAro kahetA : 'are bhalA mANasa ! ApaNane zA mATe kudarate reka-bhikhArI na banAvyA, ane zA mATe rAjaputra banAvyA ? kaMIka ApaNAM puNya haze to ne ? rAjA thayA to ApaNA puNyathI, bane teTalI moja mANavI, nahi to sAmAnyamAM ane ApaNAmAM zo phera ?' kAlaka kaheto : 'vAha re akkalanA devALiyA loko ! kabUla karuM chuM ke parabhavanuM bhAtuM laIne tame ahIM janmyA, paNa e bhAthu zuM tame Ama uDAvI devA mAgo cho ? navI musApharI mATe navuM kharIdavA mAgatA nathI ?* rAja kumAro kahetA : 'bhAI ! tuM dharmAvatAra che. amArA ane tArAmAM phera rahevAno. ame to maLyuM to mANI levuM, emAM mAnIe chIe. tuM maLyuM to tyAgI jANavuM, emAM mAne che. amArA matathI tuM jeTalo rAjA che, enAthI vadhu sAdhu che." A bhAvanAnuM pariNAma cokhuM tarI AvyuM. mANavAmAM mAnanArA chelle pATale jaI UbhA. game teTaluM maLe toya emane asaMtoSa rahevA lAgyo. Aja sArAmAM sAruM bhojana lIdhuM, paNa kAle jANe enAthI vadhu sArAnI jhaMkhanA jAgI ja samajo. Aje dezabharamAMthI sarvottama suMdarI bolAvI, toya kAle enAthI vadhu rUpavatI suMdarInI jhaMkhanA jAgI ja samajo. eTale emanI hAyavoya aTakI ja nahi. agni jANe dhRtathI tRpta ja na thayo. 154 1 lokhaMDI khAkhanAM phUla AvA mANasonuM mana Akhare rogI banI jAya che. ene potAnI pAsenA paMkhI karatAM, pArakAnI pAse raheluM paMkhI uttama lAge che. e pArakAnAM paMkhI mATe prayatna kare che ane emAM bhayaMkara haiyAzoka vahore che. kyAreka to emAMthI klezanI moTI hoLI paNa peTAvI de che ! rAjakumAra kAlaka kaheto, 'mitro ! tame agnine ghIthI tRpta karavA mAgo cho, paNa ema agni kadI tRpta na thAya. e to vadhu bhabhUke. e mATe to tamAre saMyama ane sadAcAranAM nIra vahAvavAM ghaTe. jevo rAjA tevI prajA thAya che. tame sadAcAranuM devALuM kADhI beThA cho, saMyamanuM nAma tamArI pAse nathI ne anAcAranA tamAma prakAra tamArI pAse hAjara che. tame saMyamahIna ane anAcArI TharatI prajAne daMDa do cho, paNa tamArA anAcAranuM ane daMDanuM tame zuM vicAryuM ?' rAja kumAro kahetA : 'samaratha ko nahIM doSa guMsAI ? ApaNe to moTA; ApaNo doSa kevo ?" 'bhUlo cho, rAja kumAro ! tame bhIMta bhUlo cho.' kalika kaheto, 'prakRtino gunegAra enI sajAmAMthI kadI chaTakI zakavAno nathI, prakRti pAse mAphI nathI. enI sajA to bhogavye ja chUTako che, ane tame tamArAM kRtyonI eka rIte sajA bhogavI paNa rahyA cho. dArU pInArane jema duniyA ju dI lAge che, evuM ja tamAruM che. bAkI tamArI pAse sAcuM sukha, sAco saMtoSa, sAcuM jIvana nathI. aMtaramAM tame e badhuM kabUla karo cho, e badhA anAcArothI pAchA vaLavA iccho cho, paNa vyasana tamAre mAthe caDhI beThAM che. kUtarAne game teTaluM mAro paNa pAchuM tamArI pAse AvIne UbhuM rahe, evI tamArI sthiti che. thoDo samaya pasAra thAya ke pAchA tame hatA tevA ne tevA. bhale tame prajAnA rAjA cho, paNa tamArA potAnA rAjA tame rahyA nathI. tamArA upara halakAmAM halakI cIjo rAja kare che.' rAja kumAro hasIne kahetA : 'pahelAMnA vakhatamAM koInAM pApanuM prAyazcitta koI karatuM. rAma, kRSNa, buddha, mahAvIra vagere jagata-puruSonuM to tuM jANe che. jagata kAje jIvyA ne maryA. amArAM pAponuM prAyazcitta tuM kara !' | 'karIza. eka dahADo ema ja karavuM paDaze. huM judI jAtano rAjavI thavA nirmAyo chuM, ema mane lAgI rahyuM che.' rAja kumAra kAlaka kaheto. kAlakanAM vacanamAM koI azraddhA na dharAvatuM. rAjakumArono zraddheya kAlaka haMmezAM prAtaHkAlamAM jAgrata thato ne svAdhyAya karato. chellA vakhatathI be munivaronA saMparka pachI e emanI vANIne vAgoLato thayo hato. e rAtane prabhAta na hota to - 1 155 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aja rAjakumAra UThyo tyAre sunayanA hajI sUtI hatI. kAlakanI najara enA deha para mRdu rIte pharI gaI. prabhAtanI ThaMDI havAnI lahero vAI rahI hatI. emAM suMdarInI kesara jevI romaji dhImI dhImI kaMpatI hatI, urapradeza parathI uttarIya khasI gayuM hatuM. suMdarI rAta karatAM atyAre vadhu suMdara lAgatI hatI. enAM biDAyelAM popacAM para jANe kAmadeva Ubho hato ane jonAranA kALajAne vIMdhe te rIte tIra calAvato hato. enA puSTa urapradeza para jANe rati nRtya karatI hatI ane keli mATe AmaMtraNa ApatI hatI. mAravijayI kAlakano killo ajeya nIvaDyo hato. kAma ane rati rAja kumAra kAlaka pUratI potAnI kAmagIrI pUrI thayelI mAnatAM hatAM. saMsAramAM koIka ja kAmavijetA janme che. kIrtivijetA ane kAMcanavijetA ghaNA maLaze, paNa kAmavijetA Thera Thera maLavA sulabha nathI. kAlaka kAmavijetA Tharyo hato, ene saMsAravijetA thavuM have hAthaveMtamAM hatuM. uradeza para vastra oDhADatAM kAlakano hAtha suMdarIne sparzI gayo. saMcAnI pUtaLInI jema e jAgI gaI. eNe AMkho ughADI. sAme kAlaka hato, eno kAlaka hato, hRdayasvAmI kAlaka hato ! e svapnamAM hatI ne svapnamAM enA para sarvatra nyocchAvara karI cUkI hatI, to jAgrata avasthAmAM have e zA mATe paDI rahe ? potAnA AkhA dehane maroDa ApatI suMdarI UbhI thaI. rUpanuM vAdaLa jANe mAthA para jhaLuMbI rahyuM. nUpura ne kaMkaNa jANe meghagAna karI rahyAM. 'kAlaka ! Atmapriya kAlaka ! huM tane arpaNa chuM.' 'tAruM arpaNa svIkAruM chuM." 'zuM tuM mane svIkAre che ?' nArInA hRdayamAM thoDIeka AzaMkA hajIya rahI hatI. 'avazya. paNa tuM mane svIkArIza ?' kAlaka bolyo. 'jarUra. tuM kahIza to tArI pAchaLa jogaNa banIne cAlI nIkaLIza.' sunayanA mugdhabhAve bolI. 'to vacana Apa ke pativratA strInI jema puruSa tarIke mArA sivAya anyane tuM svIkArIza nahi.' kAlake kahyuM. svAbhAvika vAta karato hoya tevo eno avAja hato. 'jarUra, vacana ApuM chuM. sunayanA bolI gaI, paNa bIjI kSaNe DhIlI paDI gaI 156 - lokhaMDI khAkhanAM phUla ane bolI : 'are kAlaka ! tArA sivAya huM koIne na svIkAruM ? ke tane na svIkAruM ? jANe che ke mAro svIkAra eTale jIvaMta mota ! zuM huM mArA priyane mAre hAthe saMhAruM" 'zA mATe mAre mane ke bIjAne ? koInI hatyA karavAnI icchA thAya tyAre mane yAda karaje, subhAgI nArI !' "eTale huM ahiMsaka banI jAuM, ema ?' sunayanA kAlakanI vAtano marma samajI gaI. 'hA, mArA ahiMsA-vijayano tArAthI prAraMbha thavA de. saMsAranA thoDA viSayI jIvo bhale bacI jAya.' kAlake kahyuM. 'viSayI jIvone bacAvavAthI zuM phAyado ? jeTalA e ochA, eTalo saMsAra sAro.' sunayanA dAMta kacakacAvatI bolI. 'sunayanA ! jIvo badhA karmane vaza che. mane viSayo tarapha napharata che; viSayI tarapha nahIM. AtmAmAM ja paramAtmA vase che.' mane evI vAtamAM zraddhA nathI. pApa ane pApI judAM e vAta kema samajAya ?' 'mANasane samaja ! mANasamAM zraddhA rAkha ane tane badhuM samajAze.' 'bALapaNathI baLelI chuM. mane mANasa karatAM sApa-vIMchI sArA lAgyA che. chatAM tuM kahe che, to mANasamAM zraddhA rAkhatAM zIkhIza.' sunayanA zraddhA pragaTa karatI bolI. 1 prAcInakALamAM suMdara chokarIone viSakanyA banAvavAmAM AvatI. AmAM sarpono paNa upayoga thato. prathama viSakanyAne mATe mAtAnA garbhamAM putra che ke putrI-eno jyotiSazAstra pramANe nirNaya thato, jyotiSazAstranA prAmANika graMtha muhUrta-mArtaNDamAM paMDitapravara nArAyaNa daivaze lakhyuM che ke zani, ravi yA maMgaLa AmAMthI koI divasa hoya : zatabhiSA, kRtikA athavA AzleSA-AmAMthI koI nakSatra hoya : dvitIyA, saptamI yA dvAdazI - AmAMthI koI tithi hoya, ne be zubha graha zatrukSetranA thaIne lagnamAM hoya athavA janmalagnamAM eka balavAna pApagraha zatrukSetrano hoya, lagnamAM zani baLavAna hoya, sUrya paMcama sthAnamAM hoya, maMgala navamAmAM hoya, to A kanyA viSakanyA thaI zake che. A viSakanyAone prasveda bahu vaLe che. ne ene sparza karanAranA prasveda sAthe saMparka thatAM tenI asara thAya che. athavA evI strInA saMparkathI dhImuM viSa puruSanA zarIramAM dAkhala thAya che ne aMgeaMga saDI jaIne puruSa mRtyu pAme che. rAjazAsana-rAjAzAhInA vakhatamAM vyaktinA nAza mATe viSakanyA jevA prayogo thatA. lokazAsanamAM vyaktinA badale samUhanuM mahattva vadhI javAthI sAmUhika nAza arthe aNubaoNmba vagerenI AyojanA thaI rahI che. vastutaH bhAvarUpamAM baMne samAna che. sattA, saMpatti mATe A prayoga tarapha mANasanI AdikALathI Aja sudhI ekasarakhI ruci rahI che. mATe ja zuM gRhastha, zuM rAjA ke zuM jogI-sahu mATe saMyama ne tyAga tarapha prAcIna RSiono jhoka hato, sAmAjika svAsthya mATe e jarUrI hatuM. e rAtane prabhAta na hota to - E 157 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'to tuM svayaM sukhI thaIza ane saMsArane sukhI karIza. lokonAM AMsu lUchavAno premadharma Acaraje, nArI ! lokone halakAM na gaNIza, nabaLAM gaNaje. bALaka nabaLuM hoya che, ApaNe ene Teko ApIe chIe, ane tiraskAratAM nathI. ajJAnI, adharmI, tamAmane bALaka samajaje.' kAlakanA avAjamAM pegaMbarI sUra bharyA hatA. 're Atmapriya kumAra ! mArA jIvana vize nizciMta raheje. Aje ja cAlI jAuM chuM. adRzya rahIne jIvIza.' 'sunayanA ! keTalI suMdara che tuM ! keTalI sarasa che A rAta ! A rAtane prabhAta ja na hota to.... 'to saMsArano itihAsa adbhUta thaI jAta. rAta anAcAranI rANI kahevAya che, e AcAranI jananI banI jAta.' sunayanA bhAvAvezamAM hatI. baMne jaNAM jANe pRthvI para nahi, paNa svargamAM rAcatAM hatAM. 'to ApaNA mArga ahIMthI judA paDe che.' sunayanAe kahyuM. 'dehanA mArga bhale judA hoya, AtmAnA mArga eka ja che, Atmapriya suMdarI ! mana jenuM maLeluM hoya, enuM tana na maLe toya sadAkALa milana ja che.' kAlake kahyuM. 'kAlaka ! adbhuta puruSa che tuM ! hiMsAnI DAkaNane teM ahiMsAnI devI banAvI. tAruM kalyANa ho !' sunayanAe kahyuM. kAlaka naukAnI bahAra nIkaLyo. yavanIone A suMdarI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI paricaryAmAM rahevA AjJA karI. yavanIo manamAM anerA vicAra karI rahI. kAlaka nIce Utaryo, evo vanapAlaka AvIne Ubho rahyo. eNe mastaka namAvI kahyuM : 'munirAja Apane yAda kare che.' 'zarIra to svastha che ne ?' kAlake pUchyuM. 'Ama to kazI asvasthatA dekhAtI nathI, paNa mane kahyuM che ke samaya alpa che, jaladI bolAvI lAva ! kAmavijetA kAlakane mArAM dhanya vacana kaheje.' 'huM kAmavijetA ? sAdhune kyAMthI khabara paDI ?' kAlake AzcaryamAM kahyuM. vanapAlakane Avo prazna na puchAya ane pUchIe to enI pAse javAba na hoya enuM ene bhAna na rahyuM ! paNa vanapAlaka pAse pUratI vigata hatI. eNe kahyuM : 'kumAradeva ! munijane vahelI savAre bahena sarasvatIne bolAvyAM hatAM, ane kahyuM hatuM ke kAlaka Aje saMsAravijayI banyo. jeNe kAma jItyo eNe saMsAra jItyo. 158 D lokhaMDI khAkhanAM phUla bahena sAthe bApujI paNa hatA. munirAje baMnene ApanI jalakrIDAnI, sunayanA pAse ApanA sivAya anya puruSanI cAhanA na karavAnI pratijJA karAvyAnI, ane e rIte eka bhayaMkara strIne sAdhvI banAvI tenI, e rIte Ape ahiMsAnI pratiSThA karI tenI vagerebadhI vAto, tamAma najare joyuM hoya tema, kahI saMbhaLAvI.' 'sarasvatI sAthe tyAre bIjuM koI hatuM ?' 'phakta ApanA pUjya pitAjI ja hatA. teo A sAMbhaLIne raDI paDyA ne bolyA : 'have A putra mAro nahi rahe.' vAta karato vanapAlaka thobhyo. 'pachI munijane kaMI kahyuM ?' 'munijana bolyA ke have e jagatano thaIne raheze. jagatamAMthI anAcAra, atyAcAra, vAmAcAra dUra karavA eno janma thayo che. dhanya che AvA putranA pitA thanAra tamane !' vanapAlake badhI vAta vigatathI kahI. 'cAlo, gurudevanI samIpamAM jaladI jaI pahoMcIe.' vanapAlakanA azva para ja ArUDha thaIne kAlaka cAlyo. enuM mana Aja prasanna hatuM. ene dizAo prasanna lAgI, paMkhIo mitra jevAM lAgyAM, vAyu svajana jevo sukhada lAgyo ! thoDIvAramAM e munijananA nivAsasthAne AvI pahoMcyo. muni jANe svastha hatA, chatAM pravAse UpaDanAranA jevI adhIrAI emanA mukha para hatI. 'kAlaka ! Atmapriya ! tuM Avyo ?' 'hA, gurudeva.' kAlake namaskAra karIne pAse besatAM kahyuM. 'teM mAravijaya karyo ! dhanya, mahAmunione pIDanArA kAmane teM caraNArkikara banAvyo. dhanya ! dhanya !! 'abhimAna Upaje tevuM kaMI na kahezo, gurudeva !' 'AtmabhAna Upaje tevuM kahuM chuM. yamarAjanI sagI bahenane teM premanI jogaNa banAvI, ahiMsAnI pratiSThA karI. dhanya !' munijana bolatA hatA, paNa utAvaLamAM hatI. te AgaLa bolyA : 'have A mAro bhAra laIne, jagata para ahiMsA, satya ane aparigrahano digvijaya kara !' munijane potAnA hAthano daMDa kAlakanA hAthamAM Apyo. ane vaLI bolyA : e rAtane prabhAta na hota to 0 159 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A bhujapatra para mAro saMdeza che. basa, jAuM chuM. vidAya !' kyAM jAo cho ? mAre ghaNuM pUchavuM che.' kAlake Arta svare kahyuM. 'svAdhyAya ane anubhava sarva zaMkA dUra karaze. savara* T3 maMDAvI mAre tara| oma zAntiH zAntiH zAntiH' munijananA deha para tejanuM eka vartuLa prasarI rahyuM. thoDIvAramAM tyAM vIjaLI jevo prakAza relAI rahyo. kAlakanuM mastaka namI gayuM ! munino haMsalo dehanuM piMjara choDIne UDI gayo hato. 21 tyAganA paMthe saMdhyAkALe sUraja astAcaLa tarapha jAya, ema rAja kumAra kAlake rAja tyAga karyo. sarva zaNagAra tajI dIdhA. vastronI zobhA chAMDI dIdhI. paga khullA karyA-dharatI mAtAne sparzavA mATe. mAthuM khulluM mUkyuM - pavanalaharIo sAthe ramavA mATe. dhanano sarvathA tyAga karyo. potAnuM kahevAya evuM kaMI na rAkhyuM. bhikSAne jIvanano mULamaMtra banAvyo. mAtA-pitA, snehI-svajana sarvane tajI dIdhAM. jIvananI sarva sneha ane &SanI sarva gAMTho choDIne rAja-kumAra kAlaka nigraMthonA mArge cAlI nIkaLyo. sneha-sauMdaryabharI padminIo ene AkarSita na karI zakI, sunayanA jevI suMdarI enI pAse hAra kabUla karI gaI. pitAjIe na rudana karyuM, na zoka dAkhavyo. emaNe svajanone ATaluM ja kahyuM : 'gaganavihArI garuDarAjane ApaNA mALA na bhAve. jenA ApaNane bhAvA, enA ene abhAva che. ATalI nAnI vaye dhUmrasera jevA jobanano, joga eNe na rAkhyo. agnikaNa jevA kAmane eNe kAmano na rAkhyo. kapUra jevo rUpane svayaM tapa-tyAganA tApamAM pigALI mUkyuM. huM pitA chuM, chatAM putranA pagalAne abhinaMduM chuM.' putre pitAne vaMdana karyuM, kahyuM : 'pitAjI ! aMza Apano chuM; AzIrvAda Apo ke kSatriyanAM raja -vIrya che; to je paMthe saMcaruM tyAM niSThAvAna banIne saMcaruM. satyanA ja jayamAM rAcuM. hRdayanI durbaLatAno doSa kadI na AcaryuM. je paMthe saMcaruM tyAM satyano rAhagIra banIne saMcaruM, evA AzIrvAda Apazo !" 'vatsa ! ApaNe to jIva ane jagatane eka pallAmAM ane Tekane bIjA * satyanI AjJAthI parAkrama mATe sajja thayelo buddhimAna saMsAra tarI jAya che. 160 | lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pallAmAM mukanAra kSatriyo chIe. 'pANI ma jajo pAvaLuM, bhale lohI vahyAM jAya lakha." e ApaNo maMtra sadA yAda rAkhaje ! pachI vijaya tAro ja che." pitAe bhakti-bhAvabharyA hRdaye kahyuM. rAjakumAramAMthI munirAja banavA kAlake AgaLa Daga bharyA. nagara AkhuM bahAra nIkaLI AvyuM hatuM. are ! Azcarya to juo ! je dhana ane suvarNa mATe jagata dhamAla karI rahyuM che, e dhanane ane suvarNane rastAnI dhULathI paNa halakuM lakhIne e cAlI nIkaLyo ! rAjasiMhAsano mATe ghora yuddha cAlyA kare che; kSatriyonAM kuLanAM kuLa ane peDhIonI peDhIo emAM khalAsa thaI jAya che. e siMhAsanane kAlaka thuveranI vADa samajIne cAlyo ! loko bhAvanAmAM AvI gayAM. lokagaNa to jatAMnA jAnaiyA jevA ane vaLatAMnA voLAviyA jevo che : ghaDImAM khIlI UThe, ghaDImAM khIjI UThe. paNa kAlakane haiye lokaprazaMsA chabatI nathI. kamaLane jaLa kaye dahADe chaLe che? dhArAvAsanA sarovaramAM praphulleluM eka kamaLa, sarovarano kIca chAMDI, Aje devacaraNane sparzavA cAlyuM hatuM. nityane zodhavAnI enI saphara hatI. amArIne ArAdhavAnA enA yatna hatA. anaMtano tAga levAnI enI tamannA hatI. sarva snehIjanonuM kalyANa vAMchato rAja kumAra kAlaka rAja dvAra para Avyo. vidAyanAM coghaDiyAM dardabharI rIte gAjavA lAgyAM. strIoe potAnA kaMThamAM vidAyanAM rAgabharyA gIta zarU karyA ratnajaDita eka pAlakhI AvIne UbhI rahI. kAlake kahyuM : "AjathI mAro tamAma boja meM jAte ja upADavAno nirNaya karyo che. pAlakhI laI jAo ! paNa re ! mArI bhaginI sarasvatI kAM na dekhAya ?' - dIvo game teTalo prakAze, paNa enA nIce paDachAyo rahe ja rahe. Arya kAlake saMsAranA snehano uccheda karyo, paNa bahena sarasvatI taraphano eno sneha paDachAyo thaIne beTho hato. vatsa ! sarasvatI savArathI enA khaMDamAM dhyAnamAM beThI che. saMsAramAM enuM moTAmAM moTuM prItibhojana tuM ! tArA jevA bhAInA viyoga samaye ene kevo viSAda thAya ? e mATe ame ene bolAvI nathI." | 'sarasvatI to zIlamUrti che, jyAre jyAre huM manamAM dharma-snehanI pratimA 162 | lokhaMDI khAkhanAM phUla upajAvavA mAguM chuM, tyAre tyAre sarasvatI ja tyAM AvIne UbhI rahe che, bolAvo ene. eka vAra ene nIrakhI lauM.' kAlake kahyuM. | 'AvuM chuM, bhAI ! tArA mArge ja AvuM chuM." aMdarathI jANe kokilAno Tahuko Avyo. 'vatsa ! rAjakumArI sarasvatIno ja A avAja !' pitAjIe kahyuM. thoDI vAramAM rAjakumArI AvI pahoMcI. paNa re ! A zuM ? hariyALA vanamAM dAvAnaLa jevuM A dRzya zuM sAcuM che ? je kezakalApa pAse bhalabhalA bhogI bhUlA paDatA hatA, e kezakalApa ja kyAM che ? tAjA mUMDAyelA mastaka para sUrajanI kiraNovali jhagArA mArI rahI che ! je hAthInI zobhAne kaMkaNa, kaTinI zobhAne suvarNamekhalA ane paganI zobhAne nUpura dviguNa ke sahasaguNa karatAM e badhAM Aje adRzya thayAM hatAM ! svarganI caMdA himakhaMDa jevAM zveta vastro dhArIne pRthvI para Ave ema sarasvatIe eka sapheda jADuM uttarIya ane eka adhovastra dhAryuM hatuM. vakSasthaLa para eka jADo karkaza vastrapaTa bAMdhyo hato. paNa rUpa to evuM che, ke game te dazAmAMya dIpI nIkaLe. rAja kumArI sarasvatInA komala kamanIya rUpanI kAle judI chaTA hatI, Aja vaLI anerI chaTA hatI. loka to be ghaDI vismayamAM paDI gayuM. ghaDIbhara sahune lAgyuM ke koI nATyazALAmAM badhAM beThAM chIe ane kAlaka ane sarasvatI nATaka bhajavI rahyAM che. ! abhuta veza lIdhA che emaNe to ! sarasvatI bolI : "bhAI ! je paMthe tuM e paMthe huM." kAlake kahyuM, 'bahena ! sAdhudharma ati kaThina che, tuM bahu komala che." sarasvatIe kahyuM : "game tevA komaLa mINane tejAba prajALI zakato nathI.' kAlake kahyuM : 'koI rAjane ajavALe evAM tArA rUpaguNa sAdhudharmanA araNyamAM zA kAje bagADe che ? amIjaLane mabhUmimAM zoSAvA kAM chAMTe ?' sarasvatI bolI : "mAro satya-zura bhAI levAnAM ne ApavAnAM trAjavAM zA mATe judAM rAkhe che ? je tArA mATe sAcuM che, e mArA mATe ethIya vadhu sAruM che. bhAI kAlakanA rUpamAM aneka pataMgiyAMne AkarSavAnI tAkAta che, to pachI Aje e dIpa ane e pataMganI tuM upekSA kAM kare ?' kAlake kahyuM : "bahena ! mane kSatriyane sAdhutAnA samarAMgaNethI hAka paDI che. vAmAcAra, anAcAra, pApAcArathI pRthvIne choDAvavA huM medAne paDyo chuM.' tyAganA paMthe 3 163 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'to huM e medAnanI paricArikA banIza.' sarasvatI bolI. 'tuM strI che.' kAlake kahyuM. 'tuM puruSa che.' sarasvatIe kahyuM. 'nirarthaka vAdamAM kalyANa nathI.' sarasvatIe paNa e ja zabdo pAchA ApyA ane AgaLa umeryuM : 'mAruM eka jIvanavrata che.' 'zuM jIvanavrata che ?' kAlake pUchayuM. 'jo kAlaka avivAhita rahevAno che, to sarasvatInA saMsAramAM lagna nathI. brahmacAriNI sarasvatInuM sarvasva eno baMdhu kAlaka che.' sarasvatIe eka eka zabda bhArapUrvaka uccAryo. 'tuM sAdhvI banIza, sarasvatI ?' 'tuM sAdhu banIza, kAlaka ?' sarasvatIe jANe bhAInAM cAMduDiyAM cAvyAM. 'sarasvatI ! ApaNe bALaka nathI. bALakabuddhi choDI de. pitAjI tane...' 'pitAjI tane.... kAlaka ! ApaNe bALaka nathI. bALakabuddhi chAMDI de !' sarasvatIne jANe javAba zodhavAnI jarUra ja na hatI. chevaTe kAlake tophAnI sarasvatIne AgaLa samajAvavAnuM mUkI dIdhuM. sarasvatI bolI : 'bhAI ! mArI ane tArI sthiti samAna che. vayamAM becAra varSano phera haze. tuM rAjano tyAga karIne cAlyo jAya ane huM rAjamahelamAM rahuM, e bane kharuM ?' "emAM kaMI navAI nathI, sarasvatI !' pitAjI sarasvatIne samajAvI rahyA : 'pati pAchaLa patnI jarUra jAya che, paNa bhAI pAchaLa koI bahena jatI nathI ane Ajano saMsAra to vicitra che. puruSa jyAM salAmata che, tyAM strInI salAmatInI koI khAtarI nathI ane rUpavatI strIo mATe to ekAkI pharavuM jarAya hitAvaha nathI.' 'pitAjI ! tejAba kevo bhayaMkara hoya che ? paNa e mINane ogALI zakato nathI. siMhane hAthI jevA paNa jyAre saMtApa pahoMcADI zakatA nathI, tyAre zeLA jevuM jAnavara ane tobA pokArAve che. sApa sahune satAve, paNa nAnI sarakhI kIDI ane satAve che. mAtaMgathI jaga AkhuM bIve, ane e mAtaMgarAjane eka macchariyo gAMDotUra banAve. strInuM zIla majabUta hoya, to saMsAranA AtatAyImAtra enA caraNa cUme. AjanI bhIru strIomAM salAmatI ane saMrakSaNanI bhAvanA jAge, e mATe paNa mAre javuM rahyuM.' 164 E lokhaMDI khAkhanAM phUla pitAjIe joyuM ke dIkaro polAda jevo hato, to dIkarI gajavelanI banelI hatI. bahena ! kAlaka niHsaMgI, nIrAgI banavA mAge che, paNa tAro saMga ane tAro rAga amane enA viyogamAM TakAvI rAkhaze, evI AzA hatI. e AzA paNa Aje vyartha thAya che. jevuM bhAvinuM nirmANa ! saMyogano AnaMda sakala saMsAra mANe che, viyogano AnaMda mANavA ame taiyAra thaIe chIe ! saMsAra amAre mATe paNa have mRgajaLanI vADI jevo che. putra-putrIthI amane prabodha maLyo. kevuM Azcarya !' pitAe aMtarabhAva prakaTa karyo ane baMne jaNAe kadama uThAvyAM. nagarajanone e veLA khAtarI thaI ke A kaMI nATaka bhajavAtuM nathI, A to sAcI ghaTanA sarjAI rahI che. zrI kAlake dharmasUtrono uccAra karyo : dhammo maMgalamukki, ahiMsA saMjamo tavo, devAvi taM narmasaMti. jasa dharmo sayA maNo.' (dharma e ja parama maMgala che. dharmanAM traNa rUpa che : ahiMsA, saMyama ane tapa. Avo trividha dharma jenA manamAM vasyo che, ene deva paNa name che.) "jarA jAva na pIDeI, vAhI jAva na vaaI. jAvi diyA na hayaMti, tAva dhamma samAyare " (jyAM sudhI buDhApo bebAkaLA banAvato nathI, jyAM sudhI rogo baLavAna banatA nathI. jyAM sudhI iMdriyonI zaktio salAmata che, tyAM sudhI dharmane ArAdhI levo joIe.) "savva jIvA vi icchati, jIviuM na mariz2iuM, tamhA pANivahaM ghora, nigUMthA vajjayaMtiNuM." (badhA jIvo jIvavA icche che. koI jIva maravA icchatuM nathI, mATe nitha koI jIvane na mAre.) tapelI pRthvI para jaladhArA paDe ane dharatI ane harSathI jhIle ema AkhI mAnavamedanI A zabdadhArAne jhIlI rahI. sarasvatI bhAInA sUromAM sUra purAvatI hatI. sUraja ane cAMdAnI joDa samAM bhAI-bahena dhArAvAsa nagaranI vIthikAone potAnA sUrothI guMjAvatAM cAlI nIkaLyAM. mArga sugaMdhI jaLa chaMTAyelAM hatAM, paNa enA karatAM bhaktibharyAM naranArIonAM azrujaLanI suvAsa adhika hatI. tyAganA paMthe C 165 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe vRthA che. dharmane najara sAme rAkha. satata mahAmunionA e vAkyane araje : THE naca meM joruM, nAimanarasa rasaruM 1 'huM ekalo chuM. mAruM koI nathI. huM koIno bAraNe bAraNe motInAM toraNa racAyelAM hatAM, paNa enA karatAM bhaktahRdayonA udgAranAM motI adbhuta hatAM. muni banelA kAlake pharI sUtroccAra karyo. samaya savabhUsu, sastu-mitte vA jage; pANAivAyaviraI, jAvajIvAe duSkare." (pIDAkAraka prANI vize paNa pIDA na karavAno samatAbhAva jIvanabhara TakAvavo duSkara che. mitra hoya ke zatru hoya; sarva jIvo tarapha samabhAve vartavuM enuM nAma ahiMsA.) cAre taraphathI nAda UThyo : 'samatAbhAvano jaya ho ! ahiMsAdharmano vijaya ho !? bharyA jayajayakAra vacce bhAIbahena nagarI vaTAvI gayAM. nagaranA upavanamAM AvatAM teoe mAnavamedanIne kahyuM : | 'tame badhAM ahIM rokAI jAo. saMsAramAM sahu saMbaMdho Akhare choDavAnA che. ame jarA vahelAM choDIe chIe eTaluM ja ." mAnavamedanI tyAM rokAI gaI. kAlake AgaLa prasthAna karyuM. sarasvatIe anusaraNa "dharmanA mUrtimaMta svarUpa jevA bhAIne huM bhUlI zakIza nahi, paNa carmacakSuno rAga ocho karavo e sAdhvI tarIke mArI pharaja che. dIpakathI jyota bhale judI paDe" sarasvatIe kahyuM. ane baMne jaNAM judAM paDyAM. judAM paDatI vakhate sarasvatIe kahyuM : "sAdhudharma pramANe cAturmAsanA cAra mahinA eka sthaLe rahevAnuM thaze. dara varSe nahi to dara trIjA varSe, eka ja nagarImAM ApaNe cAturmAsa nirvahIzuM. 'vAru." muni kAlake hA kahI. eka divasa sAdhvIsaMgha sAthe sarasvatI judI dizAmAM cAlI gaI. muni kAlake potAnA samudAya sAthe nyAro mArga pakaDyo. Arya kAlake chello saMdeza Apyo. e chello saMdeza havAmAM guMjI rahyo : sarasvatI ! adIna-manA banaje manathI kadI lAcAra na banIza ! verIne vahAla karaje, viSayane nahIM.' karyuM. paNa bahenathI pUchyA sivAya na rahevAyuM : "bhAI ! sunayanA kema na AvI ?' 'enI ciMtA ApaNane zI ?" 'kevuM sauMdarya ane kevI avadazA ?' saudaryanuM tuMbaDuM mAnavIne tAre paNa kharuM ane DubADe paNa kharuM. jevI dRSTi tevI sRSTi, Aja sudhI sunayanA hiMsaka pazu jevI hatI. eNe ramatavAtamAM na jANe keTakeTalI hatyA karI haze ! have enuM pazupaNuM cAlyuM gayuM che, prematattva jAgI UThavuM che.' kAlake kahyuM. bahena ane bhAI upavana choDI jaMgalamAM praveza gayAM hatAM. thoDA divaso sudhI nagaraja no samAcAra meLavatA rahyA. eka dahADo samAcAra AvyA ke bhAIbahenanA rAha alaga thayA. muni kAlake ekadA sAdhvI sarasvatIne kahyuM : "bahena ! jIvo saMjogamUlA (saMyogAdhIna) che. ApaNe dehanI ane mananI ALapaMpALa tajavI ghaTe. ekabIjAnA dehane nIrakhIne saMtuSTa thavAne badale hRdayanI ekatAthI saMtoSI banatAM zIkhavuM ghaTe. kSaradehanI mohinI chevaTe nirarthaka che. bhAIne bhAI samajI najara sAme rAkhavo sAdhu 166 D lokhaMDI khAkhanAM phUla tyAganA paMthe B 167 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 alabelI urjAnI. kSiprAno suMdara saritAtaTa che. hAthIo enA jaLamAM krIDA kare che. kumArI ane kumArikAo emAM snAnakrIDA kare che. sarakhe sarakhA kumAro pANImAM AMdhaLI DozIno khela khelIne kumArikAone jaLanA taLamAMthI pakaDI pADe che. kSiprA kamaLadaLavALI saritA che. kizora-kizorIo baMne kezanA gucchA rAkhe che, ne pANIsarasAM taratAM taratAM kamaLapuSpathI e kabIjAMnA kezane zaNagAre che. - nAviko naukAo laIne harahaMmeza kAMThA para sajja beThA hoya che. divasanA tejasvI prakAzamAM e pravAsIone A pArathI pele pAra laI javAnI majUrI kare che ane sAyaMkALe potAnI naukAne nava-vadhUnI jema zaNagArI rasiyAM nara-nArane rAtribhara jalavihAra karAve che. kSiprA pote paNa divase sAdhvI ne rAtre navasuMdarI banI jAya che. nIla raMganI sADI oDhI, tArAonI bhAtIgara buddha emAM dhAraNa karI, e paNa rasa-rAga khelavA nIkaLe che. eno pravAha mIThuM mIThuM gAya che. e gIta sAthe naukAsuMdarIonA mIThA kaMTharavo bhaLI jAya che. vINA ane bInanA suramya svaro nizAne madhura, Umila ane svapnila banAve che. kSiprAnA taTa para alabelI ujjainI nagarI vaselI che. saMsAranA rasiyAo mATe e rasadhAma samI che. saMgItajJo ane nartako mATe e nityanavuM vilAsadhAma che. ujjainIno puruSa parAkramano jIvaMta avatAra che, to ahIMnI strIo rasanI jIvaMta mUrti che. 'vIra-zRMgAra e A nagarInuM rasika upanAma che. kAmadevanA bIjA namUnA jevA puruSo rathamAM besI zikAre jatA hoya tyAre e pauruSanI pratimAo parathI najara khaseDavAnuM mana thatuM nathI. ramavADIe (ratha-harIphAIe) jatA hoya tyAre emanI zobhA hRdayahAriNI hoya che. dhUta, madirA ane mRgayA ahIMnA puruSonA khAsa zokha che. paNa ujjainInI khyAti enA zokhIna ane zUravIra puruSothI jeTalI che, enAthI vadhu enI ratisvarUpA ramaNIothI che. A ramaNIonuM rUpalAlitya ane rasalAlitya AkhA bhAratamAM paMkAtuM. emanAM vastronI, emanA zRMgAranI, emanA dehavilepananI ane emanI rUpachaTAonI jagatabharamAM nAmanA hatI. A suMdarIonA keza paganI pAnIne cUmatA. zokhIna puruSo jIvanamAM urjanInI eka yAtrA karavAmAM jIvanasAphalya lekhatA ? ane A eka yAtrA ane saMsAranI anya strIonA sauMdaryathI vimukha banAvI detI. ujjainInI ramaNIonI AMkhomAM dariyAnI nIlimA camakatI, enI nAsikA kamaLadAMDalIne anurUpa hatI. enA hasta keLanA thaMbha jevA lIsA ne camakatA hatA. enA zvAsamAMthI sugaMdhI phUlonI suvAsa saratI ane enA sparzamAM mAkhaNanI mulAyamatA hatI. e khuda dhUta 2matI ane bIjAne ramADatI. e khuda madha pItI ane bIjAne pivaDAvatI. dhanuSa-bANa sAhIne e jyAre mRgayA ramavA nIkaLatI, tyAre enI rUpadhArAnA aneka puruSamRgo zikAra banIne zaraNAgati svIkAratA. | ujjainInAM rAjabajAro, rAja vIthikAo ane rAjapatho paNa addabhuta hatAM. enAM bajAromAM bhAratabharanI vastuo maLatI, enAM phUla-bajAromAM phUlonA DhagalA racAtA ane tyAMnA rahevAsI koI strI ke puruSa evAM nahotAM ke je phUlono nitya upayoga karatAM na hoya. phUlahAra to badhe prakhyAta hatA, paNa phUlazayAo ahIMnI mazahUra hatI. phUlazayAo para sunArI phUlaparI, e urjanInI khAsiyata hatI. A suMdarIonI komaLatA evI hatI ke e phUlanI pathArI para poDhatI, chatAM eke phUla kacaDAtuM ke karamAtuM nahi. A phUlaparIo rUnA pola jevI pocI ne mulAyama rahetI. sAmAnya rAjAo ke zrImaMtonA nasIbamAM paNa eno sahavAsa duSkara hato, pachI sAmAnya mANasonuM to pUchavuM ja zuM ? ahIMnA rAjapatha para UMcI havelIonA jharUkhA jhaLuMbI rahetA. e jharUkhAomAM madabhara mAnunIo besatI, pAna cAvatI ne taMboLa DhoLatI. e nayananAM tIra calAvatI, ane dhAre tene zikAra banAvatI. zikAra bananAra ene potAnuM sadbhAgya mAnato ane mitravargamAM e vAta garvabhera jAhera karato ! tAMbUlanI picakArIvALuM e vastra devatAI vastranI jema saMgharI rAkhato, ane jyAre samaya maLe tyAre ghera AvelA mahemAnone e batAvI AnaMda mAnato ! alabelI urjanI D 169, Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka strI ane eka puruSa ! jIvanabharanuM baMdhana : sukhamAM ke du:khamAM sAthe rahevuM: A kalpanAne gaNyAgAMThyA mANaso sivAya koI mAna na ApatuM. gharamAM eka, bahAra eka, pravAsamAM eka, naukAmAM eka, ema priyA, priyatamA, preyasI ane padmAMganAonI gaNatarI thatI, ne Ama jeno saravALo moTo thato e sarvamAM zreSTha lekhAto. | pAnAgAromAM puruSonI maMDaLI maLatI. A maMDaLI zaheranI tamAma suMdara strIonI nAmAvali yAda karI jatI, ane e strIonI rUpanI lAkSaNikatA vize jhINI rasika zAstrIya carcA karatI. koInI kezAvali, koInuM vakSasthaLa, koInI cAla, koInuM nAka, koInA jaghana, to koInI kaTi, ema vividha aMgonI carcA tyAM laMbANathI cAlatI. A puruSonA rUpa, rasa ane baLanI bhAratamAM khyAti hatI. potAnI preyasIne koI upADI jatuM ke preyasI svaye koInI sAthe cAlI jatI to priyatama raNe caDhato. enA mitro emAM sAtha ApatA. kuTuMbIo emAM bhAga letA ne bhayaMkara yuddho ne khUnakharAbA thatA. eka preyasIne pAchI lAvavAnA prayAsamAM keTalAMka kuTuMbo ne khAnadAna kuLo naSTabhraSTa thatAM, AvAM kuLonI kavio kathA karatA ane cakale ane cauTe emane biradAvatA. AthI bIjA juvAnomAM paNa premano mAdaka ane mAraka nazo pragaTato. e nazAmAM AMtare dahADe ekAda be hatyA ke apaharaNo thayAM karatAM, nityanI e ghaTanAo hatI. rUpa ke premane khAtarI thatI A hatyAo ke apaharaNo vize koIne kaMI anucita ke kahevA jevuM na lAgatuM, e svAbhAvika lekhAtuM. avantinI nartikAo paNa Abehuba apsarAonA namUnA jevI rahetI. ahIMnI prakhyAta nartakI, 'hastinI' hatI. enA daravAje rAjAo, rAja kumAro ane zreSThIputro mulAkAtanI rAha jotA hArabaMdha khaDA rahetA. - hastinI kharekhara hAthIdAMtanI pUtaLI jevI hatI. savAre AvIne UbhA rahelA A sarva mahAnubhAvone saMdhyATALe milana ke darzananI maMjUrI maLatI, topaNa teone svarga maLyA jeTalo AnaMda thato ! - hastinI hAthIdAMtanA mahelamAM rahetI, gaja muktAnAM AbhUSaNo dhAratI. e phUlazayA para poDhanArI phUlaparI hatI. sAthe e eka gupta dharmapaMthanI paNa anuyAyinI hatI. e paMtha gupta hato ane moTA moTA mANaso enA anuyAyIo hatA. ujjainI aneka paMtho, mato, saMpradAyonuM kendrasthAna hatI. kSiprAne kAMThe, enA smazAnomAM, enI kaMdarAomAM, enAM maMdiromAM aneka mata-paMtho sajIva hatA. keTalAka mato aMdhakAralIlAmAM mAnatA ! 170 D lokhaMDI khAkhanAM phUla aghorIo, kApAliko ahIM Thera Thera jovA maLatA. saMsAranI game tevI bIkSaH kriyAo e vinA saMkoce karatA. are e gaMdakIne ArogatA ! ArogeluM vamana karatA! ane vamana karelAnuM jamaNa karatA ! ahIM jIva ane ziva, puruSa ane prakRti, satya ane bhrama dvaita ane advaitanI carcA karanArA saMnyAsIonA maTho hatA ane saMsArano tyAga karanArA RSionA Azramo paNa hatA. A tyAgI tapasvIomAM rAjapATane tyAganArA rAjAo ane amUlakha dolatane choDanAra zreSThIputro paNa hatA. emanAM bhajanomAM du:khano AnaMda ane zokano ullAsa guMjato. bhAratanA mukhya dharmo zaiva, jaina, bauddha ne zaktinAM dharmasthAno ahIM hatAM. e sthAnakomAM te te dhanA upAsako AvatA ane dharmaguruonA upadezo svIkAratA. bahArathI AvelA zaka, hUNa ke yavano A traNe dharmanAM dhAmomAMthI game temAM jatA ane jAtine alaga rAkhI te te dharmane anusaratA. ujjainI mATe kahevAtuM ke e rUpabhikSuo ane dharmabhikSuono akhADo che. eka tarapha rUpajIvinIo, gaNikAo, nartikAonAM bajAro hatAM; to bIjI tarapha nAnI pAThazALAo moTA moTA maTho ane nagaranA prAnta bhAgamAM AvelA Azramo hatA, jyAM jAtajAtanA dhArmika--tAttvika vivAdo cAlyA karatA. A vivAdo divaso sudhI cAlatA. dezadezanA paMDito ane dharmazAstrIo ahIM bhAga levA AvatA. be laMgoTI ane traNa roTInA vaibhavavALA A mahApuruSo hatA ! kahevAtuM ke bhAratanI je AdhyAtmika yA Atmika saMskRti che, tenA rakSaNakartA ane pracArako A mahApuruSo hatA. eka tarapha ujjainImAM saptabhUmiprAsAdo hatA ane eka tarapha vaDanI chAMya nIce yA ghAsanI parNakuTImAM rahenArA sAcA mahApuruSo hatA. emanI bAhya saMpatti ghaTa (ghaDo), paTa (vastra) ane caTa (sAdaDI)mAM samAI jatI; ane AMtara samRddhimAM e Izvara jevA IzvaranI paNa ghaDIbhara khabara laI zakatA, ene asti ke nAsti karI zakatA. aneka mumukSuonI bhIDa temanAM dvAra para jAmelI rahetI. vidhavidha jAtanI carcAo niraMtara vahetA jharaNanI jema emane tyAM cAlyA karatI. koI AvIne kahetuM ke sAkAra brahmopAsanA karavI ke nirAkAra ? koI kahetuM ke jagatakartA brahma te vA manathI agocara che, tethI tenI upAsanA thaI zakatI nathI, to zuM karavuM ? koIne prazna thato, 'brahma kone kahevuM ? jagatanAM janma, sthiti ane nAza alabelI urjanI D 171 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenAthI thAya te brahma kahevAya ?' koI pUchatuM : A saghaLo saMsAra prANamAM laya pAme che, to prANavAyumAMthI jagatanI utpatti kema na mAnavI ? zuM brahmamAMthI prANa, mana, iMdriyo, AkAza, vAyu, jyoti, jaLa ane pRthvI utpanna thatAM e vAta sAcI che ? koI vaLI prazna karatuM ke alakhamAMthI brahmanI utpatti thaI che ke nahi ? thaI to kevI rIte ? koI pUchatuM : jIvamAM brahma aMtaryAmI tarIke vAsa kare che. A jIva brahmasukhane pAmIne AnaMdayukta thAya che. A sAcuM che ? jagatakartA koNa che ? devatAonuM jagatakatRtva devoe svIkAreluM che kharuM ? koI kahe : brahma nirvizeSa che, brahma caitanyamaya che, te amane siddha karI Apo. vaLI koI kahetuM : je tuM te ja huM, huM anya nathI. huM devasvarUpa chuM. huM zokarahita sAkSAt brahma chuM. huM saccidAnaMda svarUpa nityamukta ityAdi chuM, A samajAvo. AvI AvI carcAo divaso sudhI cAlatI. kALA keza zveta thAya tyAM sudhI A vAdaparaMparA cAlatI. AmAMthI kaMI niveDo Avato ke nahi, te koI jANatuM nahi. IzvaranI carcAmAMthI Izvara temane maLato ke nahi te paNa jANavAmAM AvatuM nahi. paNa eka bhAre kalaha, eka ajaba utsAha ane eka jabbara vAkcAturyano A saMsAra avirata cAlyA karato. keTalIka vAra rAjAo AmAM dakhala karatA, tyAre carcAsthAno madhapUDAnI mAkho jema guMjArava karI UThatAM. rAjA je dharma svIkArato yA je dharmane mAna Apato yA rAjadharma banAvato e dharma e samayapUrato zreSTha Tharato. enAM maMdiro racAtAM. enA jayanAda gavAtA. enA graMthonI nakalo thatI. enA sAdhuo sattAdhIzonI jema mahAlatA. ujjainInA A Azramo, maTho, upAzrayo choDIne dUra jatAM guphAomAM, bhRgRhomAM, bhulabhulAmaNIvALA mahelomAM dharmanA nAme judA judA taMtramArgo cAlatA jovA maLatA. A badhA zruti-smRti ane taMtravacanono judo judo artha karI potAno dharma calAvatA. A dharmanI saMkhyA ujjainImAM vizeSa hatI, kAraNa ke keTalAkane to rAjyAzraya maLyo hato. A taMtramArgomAM sarva sAmAnya lokone sahelAIthI praveza na maLato, jyAre ucca kuLanI lalanA yA ati rUpavatI nartikA yA caturA strIno praveza emAM sarala hato. A taMtramArgonI sAdhanAmAM strI mukhya sthAne lekhAtI. puruSonI khUba 172 - lokhaMDI khAkhanAM phUla cakAsaNI thatI, rAjA, amaladAra ke zrImaMtanA praveza vakhate paNa baLa, Ayu ane Arogya tapAsavAmAM AvatuM. A mArganAM kriyAo ane kriyAsthalo gupta rahetAM, pragaTa karanArane jIvahAnino saMbhava raheto. A taMtramArgonA keTalAka siddhAMtomAM surApAna vize evo vidhi hato ke saMskArahIna madyapAna karyAthI mahApAtaka thAya che; paNa upAsanA vidhi pramANe, saMskArI rIte madyapAna karavAmAM doSa nathI. jhera mANasa svayaM Aroge ane eka mahAvaidyanA anumAna pramANe Aroge A bemAM jema zreya azraya che, tema A badhA kriyAkAMDonuM che. alabatta, AmAM vyaktigata bheda jarUra che. enA pramANano vidhi paNa che. gRhastha sAdhake pAMca tolAthI vadhu na levuM. tAMtrika sAdhanAmAM maMtrArthanI sphuraNA thavAnA uddezathI athavA brahmajJAnanI sthiratA sAru madyapAna iSTa che. lolupa thaIne pAna karavAthI narakagAmI thavAya che. A taMtramArgIo vyabhicArane pApa lekhatA, paNa tAMtrika dharma anusAra, taMtrokta zaivavivAhamAM pApa mAnavAmAM na AvatuM. A taMtravivAhamAM uMmara ane jAti na jovAtAM. koI vAra sarpiDA ke sabhartRkAno niSedha raheto. bAkI taMtrasvAmI puruSanI AjJAnA baLe prakRti rUpe game te strIne, amuka samayamaryAdA mATe puruSa grahaNa karI zakyo. A taMtramArgomAM je sAdhako surApAna na karatA, teone 'pazu' upanAma apAtuM. mAMsa, madya ne zaivivAha A paNa moTAM karma gaNAtAM ane ethI enI mukti thavAnuM mAnavAmAM AvatuM. ahIM paNa carcAo ane vAdavivAdo cAlu rahetA ane tarka, dalIla ane yuktionI paTAbAjI cAlyA karatI. zaivivAha gamya ke agamya ? koI ziSya A prazna uThAvato to tene tarkayukta javAba maLato ke :- yavanI ke anya jAtinI paradArA sAthe gamana karavAmAM pAtaka avazya che, ane tevo puruSa cora ane caMDALanA karatAM paNa adhama gaNAvo joIe. paNa taMtrokta zaivavivAha dvArA varelI strI vaidika vivAhathI varelI strInI jema avazya gamya bane.' vizeSamAM e dalIla ApavAmAM AvatI ke vaidika vidhipUrvaka vivAhitA strI janmanI sAthe ja kaMI patnI thaIne avatarelI hotI nathI. tenI sAthe Aje paraNatA puruSane gaI kAle kaMI saMbaMdha nahoto, paNa Aje brahmAe kahelA maMtra baLathI e ardhAMganA banI, to mahAdeve kahelA maMtra dvArA gRhIta je strI te patnI rUpe grAhya alabelI ujjainI D 173 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kema na thAya ? AvI ajaba hatI ujjainI ! eno rAjA darpaNasena hato. e mahAbAhu, mahAparAkramI ane mahApratApI hato. enA nAmathI dizAo kAMpatI. enA mAMtrika baLathI ne tAMtrika vidyAothI e suprasiddha hato. gardabhI vidyAnI upAsanA enA baLanuM gupta rahasya hatuM. pote hato to zaiva, paNa sarva dharmanAM kAryo tarapha samAna rasa rAkhato. dareka ThekANe e potAnA gajathI badhuM mApato. rAmapradhAna dharma karatAM 2mApradhAna dharmamAM vizeSa ruci rAkhato. enA rAjamAM cora nahotA, hiMsaka nahotA. ujjainInuM rAja evuM hatuM ke jyAM sahune sahu joNuM sAmAnya prayatne maLI rahetuM. rAjA darpaNarsana prajAmAM rAjA gardabhillanA nAme paNa oLakhAto. bahAranA dezomAM to rAjA gardabhilla tarIke ja enI vizeSa khyAti hatI. enI pAsenI pracaMDa evI nAdazaktithI sarva cetanazaktine e acetanamAM pheravI zakato. A baLavAna rAjA pAse khUba moTI senA hatI, paNa AkhI senAnuM baLa enA ekamAM bharyuM hatuM. ujjainIpati rAjA darpaNasena mATe keTalIka kiMvadantIo cAlatI hatI. ema kahevAtuM ke eNe potAnI biMganIne bhogavI che. ajaba sauMdaryazAlinI bhaginI aMbujAne have saptatalanA bhoMyarAmAM rAkhI che : paNa pArakI paMcAtamAM rasa lenArA loko kahetA ke moTAnAM joNAM na jovAM ! ApaNe ApaNuM juo ! AvI alabelI nagarI bhaNI dhArAvAsanA eka vakhatanA rAja kumAra, mahArAja darpaNarsananA sahapAThI ne AjanA saMnyAsI Arya kAlaka AvI rahyA che, evA samAcAra nagarImAM thoDA divasathI prasaryA hatA. vilAsanI nagarIne vairAgyanAM toraNa bAMdhavA AvI rahyA che, ema paNa keTalAka kahetA. 174 D lokhaMDI khAkhanAM phUla 23 naranAM zikArI avantinI matta abhisArikAo avanitaLamAM vikhyAta hatI. saMskAritA emanA saMparkathI mUlavAtI. ujjainInAM abhisArikAgRho nagaranA pravAhonAM bhAre jJAtA hatAM. teomAM eka vAta prasarI gaI hatI : 'koI taruNa rAjasaMnyAsI ujjainIne AMgaNe Avyo che. moha thaI Ave evuM mukhaDuM che. Avo puruSa pAmIne strIno avatAra saphaLa thaI jAya.' eka abhisArikA garvabhera bolI : 'are, mAre to Aja rAte ja e saMnyAsI sAthe abhisAra sAdhavo che.' 'bhalabhalI mohinIno garva utArI nAkhe evo e muni che. ahiMsA enuM vrata che. satya eno dharma che. saMyama e eno jIvanavyavahAra che. moha mAyAmamatA to ane sparzI ja zakyAM nathI.' bIjI abhisArikA bolI. 'to to e bhikSAvRttithI ja peTa bharato haze ?' trIjI abhisArikA bolI. 'tane bhikSA ApavAnuM mana che, kAM alI ?' bIjIe vyaMgamAM kahyuM : 'ApaNe bIjAne bhIkhanA TukaDA nAkhIe, ApaNane AvA koIka bhikSA Ape kAM ?' 'alakA ! ApaNI bhikSA eTale zuM e to tuM jANe ja che. bhalabhalA yogI bhUlA paDI jAya ! kalikA ! hamaNAM ja eka yogIne meM pADyo : zuddha brahmacArI ! bicArAe jIvanamAM strIno sparza sudhdhAM nahi karelo ! 're alakA ! evA yogIne pADI devAya ?' kalikA bolI. 'kalikA ! ApaNI pAse paNa mana che, ne manamAM vAsanA paNa che. sattvahIna, svArthI grAhakothI kaMI mana thoDuM tRpta thAya che ? e to dhaMdhAdArI cAla che. ApaNuM mana to AvA yogIothI ja bharyuM bharyuM thAya. enA sahavAse ApaNA dehamAM suvAsa pragaTe. e yogIne meM soLa zRMgAra sajI vAjikaraNanA lADu ApyA. kadalIgRhamAM e Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhojana levA beTho. sAme kadalIdala jevI huM beThI. bicAro khAya zuM ? mArA sAme ja joI rahyo. dhIre dhIre ene mArI bhUkha jAgI ! meM enI bhUkhane hAvabhAvathI khUba sateja karI, e pachI to e mAro kiMkara ja banI gayo ! zuM tane vAta karuM, bahena ? strI vize to e kaMI jANe ja nahIM !' 'vAha re kalikA ! tyAre to khUba gammata AvI haze. mArI icchA yogIno svAMga dharIne AvatA A rAjakumArane nAthavAnI che. kahe che ke e paNa bAla brahmacArI che.' alakA bolI. 'A rAjayogInuM teja anokhuM kahevAya che, paNa alabelI ujjainIno raMga ene jarUra lAgI jaze.' kalikAe kahyuM. 'paNa enI sAthe pelI juvAna rUpavatI chokarI koNa che ?' 'enI bahena che.' 'AvI juvAna chokarIne gharamAM saMtADI rAkhavI ja sArI ane rAjakanyA hoya to jhaTa paraNAvIne aMtaHpuramAM pUrI devI sArI. ujjainInA rasAvatAra rAjavI darpaNasenanA rAjamAM AvI chokarIne A rIte, haraNInI jema, chUTathI ha2vApharavA devI ThIka nahi. paNa have e chokarInuM to je thAya te ThIka, paNa A yogInI bAbatamAM kaMI vicAra thAya che ?' alakAe kahyuM . 'o pelI hastinI Ave. ene pUchIe. enI pAse badhI vigata haze.' sAmethI hAthIdAMtanI pAlakhImAM ujjainInI suprasiddha nartakI hastinI AvI rahI hatI. rAtanA ujAgarAthI enI AMkho gherAyelI hatI. madyanA atizaya sevanathI hajI e cakacUra hatI. kalikA ane alakA pAlakhI pAse gayAM, eTale pAlakhI UbhI rahI. hastinI A rIte pAlakhI thobhatAM jarA gusse thaI, paNa kalikA ane alakAne joIne bolI : 'kAM like ? keTalA rAjAne lUMTyAM ? keTalA yogIne pADyA ? tuM hamaNAM moTA vikramo karavA mAMDI che !' moTI bahena ! A kalikAe hamaNAM eka yogIne pADyo. kahe che ke bicAro strI vize kaMI ja jANato nahoto.' alakAe kahyuM. 'ane bahena !' kalikA bolI, "A alakA to Aja sudhI enI tijorI bharavAmAM ja paDI hatI. gharaDo rAjA, rogI amAtya, damalela zrImaMta-kaMI jovAnuM ja nahi, jovAnuM phakta enuM suvarNa ! pelI vAta kahI dauM, alakA ?' alakA jarA chobhIlI paDI gaI. alabatta, eNe Aja sudhI potAnuM sauMdarya suvarNa pAchaLa vahAvyuM hatuM. eNe mANasa kevo che ke kevA nahi tenI jarAya paravA 176 - lokhaMDI khAkhanAM phUla rAkhI nahotI, chatAM e jhaTa hAre tevI nahotI. e bolI : 'tuM koI paNa vAta hastinIdevIne kahe emAM mane vAMdho kyAM che ? huM kyAM nathI jANatI ke teo AnaMdabhairavI tarIkenuM pada prApta kare che tyAre temane paNa mArA jevA puruSone pAlavavA paDe che !' alakAe chelle ToNo mAryo ane potAnA mahattvanI rakSA karI. hastinI taMtramArganI upAsikA hatI. bhairavIdIkSA eNe aneka vAra lIdhI hatI. e moM malakAvIne bolI : 'alakAnI vAta mAre jANavI che. bAkI huM je karuM chuM e to dharma che. dharmakAryamAM carcA na thAya. dharmamAM to mAtra zraddhA ja rakhAya. hAM kalikA, kahe to alakAnI vAta !' 'kahuM ?' vaLI kalikAe alakAne pUchayuM. kahe ne ! emAM mane kaMI zarama nathI !' kalikAe kahyuM, 'jema dharmanI vAta judI che. jenA hAthamAM dAma e ApaNo rAma !' 'hastinIbahena ! A vAta mane alakA e ja karelI.' kalikAe vAta zarU karatAM kahyuM : 'eka vRddha rAjavI ane tyAM mahemAna thayelo. bahAra khUba dharmAvatAra gaNAya, paNa aMdarathI pUro rasAvatAra. alakA pAse AvavAnI ghaNA vakhatathI enI icchA, paNa alakA suvarNa khUba mArga, bUDhA rAjA pAse suvarNa ghaNuM, paNa jIva ghaNo kaMjUsa. Akhare eka dahADo e vRddha rAjavI ahIM homahavanamAM bhAga levA Avyo. e rAtre teNe alakAne naukAmAM AmaMtrI. alakAe khUba suMdara nRtya karyuM, paNa rAjA to nRtyano nahIM sauMdaryano bhogI hato. enA romeromamAM kAma vyApI gayo. kalikAe harSamAM vAtane bahelAvavA mAMDI. e AgaLa bolI : 'paNa alakA konuM nAma ? jamavAmAM to batrIsAM bhojana pIrasyAM; paNa hAtha aDADavAnI manAI ! bicArAne khUba TaTaLAvyo ! ThaMDI rAtamAM mANasa kaMpe ema e rAjA kaMpI rahyo. moMmAMthI lALa TapakavA mAMDI. dhrUjato dhrUjato e pRthvI para nizcetana thaI paDyo : alakAe doDIne ene potAnuM paDakhuM ApIne hUMpha ApavA prayatna karyo : paNa e kaMpamAM ne kaMpamAM bicArA bUDhA rAjAnuM viSayI prANapaMkheruM UDI gayuM !' kalikA vAta karatAM thobhI. 'alakA, gajaba karyo teM !' hastinI bolI. 'hastinIbahena ! gajaba to lokoe pachI karyo.' alakA vacce bolI, 'e rAjAnI sAthe eka paricAraka hato. e doDIne bUDhA rAjAnI soLa varSanI navI rANI mAdhavIne khabara ApI Avyo. maMtrIo ekaThA thayA. emaNe mane bolAvI. pahelAM mane dhamakAvI, paNa dhamakIne tAbe thAya e bIjI ! meM kahyuM, rAjA darpaNasenanuM rAja naranAM zikArI C 17 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. garabaDa karazo to tamArA rAjAne phajeta karI nAkhIza.' alakA thaMbhI. 'alakA ! bhAre hiMmatabAja tuM to !' kalikAe alakAnI prazaMsA karI. alakA khIlI UThI; e AgaLa bolI : 'pachI e lokoe mane mAguM teTaluM suvarNa ApIne mArI pAsethI mUMgA rahevA vacana mAMgyuM. meM vacana ApyuM. pachI teoe rAjAnuM zaba kaDaka thaI jAya te pahelAM ene palAMThI vALIne padmAsane besADyuM ne tyAMthI dUra eka maMdiranA prAMgaNamAM laI jaIne mUkI dIdhuM. pAse mALA mUkIne jAheramAM karyuM ke rAjAjI tapa-japa karatAM paMcatva pAmyA ! hastinIbahena ! zuM vAta karuM tamane ! e havasakhora Doso paLavAramAM prajAno devatA thaI gayo ! ene nAme maMdira baMdhAyuM ! Azrama sthapAyo ! ene nimitte bhajanabhAva cAle che.' hastinI bolI : 'haze, jIvatAM nahi to maryA pachI paNa dharmanuM nimitta to banyo ne ! nAhyA eTaluM puNya !' alakA bolI : 'are ! evA harAmInA AzramomAM kaMI sArAM kAma thoDAM thAya? Aje Azrama enI soLa varasanI mAdhavI rANInA yatheccha vihAranuM dhAma banyo che. have mAdhavI rANI taMtravidyA zIkhe che. tAMtriko tyAM aDDA nAkhIne paDyA che. ghaNA rAjakumAro ane rAjAo e AzramanA upAsako banyA che. darzana, vaMdana ne samAdhi jorathI cAle che.' 'alakA ! kharI rIte mane pUche to ApaNe jeTalAM aMdara-bahAra cokhkhAM chIe, eTaluM bIjuM koI nathI. A duniyA to bhAre polaMpola che.' hastinIe kahyuM : ene A be ramatiyALa kanyAomAM bhAre rasa Avyo hato. vAto dvArA citta prasanna karavA eNe e baMnene pAlakhImAM laI lIdhI. pAlakhI UpaDI eTale vaLI hastinIe carcA upADI : 'kalikA !tuM kahetI hatI ke alakAe have suvarNa mUkIne sauMdaryanI upAsanA zarU karI che ane eka yogIne dADhamAM lIdho che : e zuM ?' pelo gaI kAle ahIM Avyo che, e rAjasaMnyAsI ! enuM nAma Arya kAlaka! kevI mohaka kAnti che enI ! enA romaromamAMthI aspRzya yauvananI tAjI mAdaka gaMdha Ave che.' alakA bolI. 'konI vAta kare che ? dhArAvAsanA rAjakumAra kAlakanI ?' 'hA. tame joyo che ? kevo suMdara nara che !' alakA bolI. 'kharekhara adbhuta nara che !' hastinIe kahyuM. 'huM ene pichANuM chuM.' 'tame ane pichAno cho, hastinIbahena ?' alakA ekadama hatotsAha banI gaI. 'tame emane kyAre maLelAM ?' 178 E lokhaMDI khAkhanAM phUla 'cha mahinA pahelAM.' 'to pachI e amArA sAme zuM kAma juve ?' alakA DhIlI paDI gaI : 'ane evA paDelA narane pADavo emAM bahAdurI paNa zI !' 'evuM nathI; huM to mArI bahenapaNI sunayanAne levA gaI tyAre meM ene joyo hato.' hastinIe khulAso karatAM kahyuM : 'ghaNA divasathI sunayanAno patto nahoto. rAjA darpaNarsane mane khabara kADhavA mokalI. huM tyAM gaI e divase ja rAjakumAra kAlaka rAjAno tyAga karI, saMnyAsI banI nIkaLI paDavo.' "eTale tame ene maLI zakyAM nathI, ema ja ne ?' 'maLI nathI.' 'eTale hajI sudhI e koI strInA saMparkamAM Avyo nathI ?' 'nA, tAre zuM kAma che ?" 'huM akhaMDita puruSa cAhuM chuM. mugdha naranI upAsikA chuM.' 'paNa tAro gaja tyAM nahi cAle.' hastinIe kahyuM. 'kema ?' alakA ekadama coMkI paDI. 'te enuM manaDuM lobhAvI lIdhuM che zuM ? tAre khAtara to ahIM Avyo nathI ne ?' 'mUrakhI ! A vajjarano che. sunayanA jevI sunayanA enI pAse pANI pANI thaI gaI, to pachI bIjAnuM zuM ?' 'zuM sunayanAe enAmAM jherano praveza na karAvyo ?' 'nA. UlaTuM sunayanAnA jherane eNe haNI nAkhyuM. rAjasaMnyAsI kAlaka kAmavijayI puruSa che. jojo enI pAse jatAM, nahi to dhaMdho khoI besazo ane pachI bhUkhe marazo.' 'ema ' "hA, sunayanAnuM ema ja thayuM che.' hastinIe kahyuM. 'khoTI vAta. kAle ja rAjA darpaNasenanI iMdrasabhAmAM ame nRtya karavA gayAM hatAM. te vakhate mahArAja darpaNarsane ja kahyuM hatuM ke caturA nAranI caturAI gajabanI hoya che, jhaTa kaLAtI nathI. sunayanAe rAjakumAra kAlakane bhikSu banAvyo, pote bhikSuNI banI. baMnee ahIM maLavAno kola Apyo che.' 'sAva jUThI vAta. sunayanAe mane moDhAmoDha badhI vAta kahI che. e pote bhikhkhuNI banI jaze, e vAta cokkasa; paNa e pahelAM rAjakuLomAM ane anya kuLomAM pravartatA vyabhicArane e pragaTa rUpe prajA samakSa mUkI devA mAge che.' hastinIe kahyuM. naranAM zikArI C 179 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujjainI e saMnyAsInI kasoTI karaze, bahena ! ame ja ene joIne mohI paDyAM. nAma-Thoma to tamArI pAsethI sAMbhaLyAM. alakAe kahyuM. 'mArI alakA ! sAdhudharma ja Aje kasoTIdharma che.' 'paNa ahIM to AvA paDachaMda ane rUpasuMdara puruSane bacavuM muzkela che. sunayanA jarA vicAravaMta che, eTale enI vAtomAM AvI gaI haze. mAre to vicArabicAra mAryA phare; AcAranI ja vAta. huM kAle enI parama upAsikA banI mArI vATikAmAM nimaMtravAnI chuM. A vilAsa-nagarIne vairAgyanAM toraNa bAdhavA AvanAranI phajetI kevI thAya che, te tamane vinA vilaMbe ja batAvIza ane vadhArAmAM mahArAja darpaNasena pAsethI inAma meLavIza." 'tAruM sAhasa duHsAhasa Tharaze. chatAM, tAro mArga nahi rokuM. yatnane siddhi varelI che. paNa pachI tAro anubhava mane kahevarAvaje !' 'hastinI bahena ! pachI ene tamArA paricayamAM nahi AvavA dauM.' kAM ?" 'sUrya pAse AgiyAnuM jora na cAle.' alakA bolI. enA zabdomAM hastinInI khuzAmata hatI. zuM tuM ene pAMjarAno popaTa karI nAkhIza ?" 'hA, pAMkho ja kApI laIza, ke pachI UDI ja na zake. pachI manamAnI rIte enI sAthe ramIza." alakAe kahyuM. 'vAru, tane AkheAkho saMnyAsI suvAMga soMpyo, basa ? paNa darpaNasenathI jarA cetatI raheje. eno A paricita che. rAjA, vAjAM ne vAMdarAM : traNathI cetatAM rahevuM sAruM !' ene mATe paNa meM vicAra karI lIdho che." 'zuM, kAgaDAne dahIMtharuM batAvavAnuM vicArI rahI cho ?' hastinI bolI. "hA. tame e kyAMthI jANyuM ?" 'tamArA dhaMdhA huM samajuM chuM ne ? koNa e dahIMtharuM che, bhalA ?' hastinI bolI. 'mAla sAro haze to inAma paNa moTuM maLaze." 'A saMnyAsI sAthe pelI chokarI che ne !' "koNa ? peluM mAthuM muMDAvelI chokarI ? are mUrakhIo, e to rAjasaMnyAsI kAlakanI bahena che, sarasvatI sarasvatIno avatAra che.' hastinIe kahyuM. 'game te hoya paNa rUpa kevuM che ?" 180 | lokhaMDI khAkhanAM phUla 'rUpa jarUra che, paNa sAdhvI che. sAdhvI sarvathA nirbhaya hoya. nirbhayane bhaya kevo ? kAlakanuM baLa tuM jANe che ?" 'sAdhvI hoya ke mAdhavI hoya, udara mATe bilADInI vastImAM nIkaLavuM jeTaluM bhayajanaka, eTaluM ja Aja kAla juvAne rUpavatI strIo mATe AvAM nagaromAM pharavuM bhayajanaka che. jojo, kyAMka thappaDa khAI na bese to mane saMbhALajo !' 'alakA, tArI vAta sAcI che. AjakAla strI ane puSpa samAna sthitie che. jema sumanane harakoI suMghavAno adhikAra rAkhe che, ema strI vizenI samaja Aja kAla evI ja che. sumana tAjuM eTaluM vadhAre AkarSaka. ene mAthe ghalAya, gaLe paherAya, kaMkaNa banAvI hAtha zaNagArAya, paNa e vAsI thayuM ke pheMkI devAnuM. AjanA samAja mAM nArInI paNa AvI ja sthiti che-kevaLa jANe vilAsanI pUtaLI !" hastinIe vizleSaNa karavA mAMDyuM. 'sAcI vAta che, bahena ! paNa e kema bhUlI jAo cho ke e sthiti che, to ApaNA mAna che : nahi to brahmacArIo ane saMyamI sAdhuonA dezamAM abhisArikA, vAravanitA ane gaNikAonuM zuM kAma ?" 'game tema, paNa alakA ! A Arya kAlaka ane enI bahena sarasvatI judI mATInAM lAge che.' haritanIe hajI potAno abhiprAya kAyama rAkhyo hato. 'vAru, mAmAnuM ghara keTale ? to dIvo baLe eTale. naranI parIkSA huM karIza. nArInI parIkSA vaLI bIjo koI karaze." alakAe utsAhamAM kahyuM. 'nA, nA alakA ! naranI parIkSA karIe eTaluM ja basa che, vagara maphatanI nArInI parIkSAnI mAthAkUTamAM na paDIza. AvI strIo zIla pAse prANane paNa gaNakAratI nathI.' kalikA bolI. to eka ochI. emAM pRthvInuM zuM rasAtALa javAnuM che ?" alakA enA svabhAva para AvIne bolI. "vAha re alakA ! tuM to jANe kSatriyANI banI gaI !' hastinIe vakhANa karatAM kahyuM. 'kSatriyo ApaNA caraNa cumatA thayA eTale ApaNe kSatriyANI banI gayAM !? kalikA bolI, na jANe enA aMtaramAM samabhAvano kyAMkathI prAdurbhAva thayo hato. 'meM to have ApaNA dhaMdhAmAM koIne paNa na pADavAno nirNaya karyo che." "zuM zikArI zikAra karI karIne chevaTe thAkyo ? kalikA, teM kALo kera vartAvyo che, e huM jANuM chuM. eka paNa rAjAnI rANIne peTa putra ja pAkato nathI, e badhAM tAro ja kAmo che ! eka dahADo tuM nakSatrI pRthvI karIza.' alakAe kahyuM. naranAM zikArI I l8I Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaI tithi jozI vAMcato nathI. gaI kAla aMdhArI hatI. tuM bhale narane bhramara banAve, ene saMhAre, enA rAI rAI jevaDA kakaDA kare : paNa koI zIlavaMtI nArIne na chaMcheDIza ! ATalI mArI vAta jarUra mAnaje . pappA ! pApa na kIjIe, to puNya karyuM so vAra." "jAyuM tAruM DahApaNa ! mUrakhI ! evA lAgaNIveDAmAM paDIe to to ApaNo nAza ja thaI jAya. strInI tane dayA Ave che, ne puruSanI nahi ?" - alako ane kalikAmAM bhAre jAmI jAta, paNa hastinIe baMnene samajAvI zAMta pADI ane samAdhAnamAM Akhare evuM TharyuM ke alakAe narano zikAra karavo, nArInI vAta pachI ! 24 siMha ke ziyALa ? 0 zAta sAgaramAM ekAeka uphALa Avyo hato. ujjainIe jeTalo AghAta Aja anubhavyo, eTalo kadI anubhavyo nahoto. alabelI ujjainImAM muni kAlake praveza karyo. temanAM bhaginI sAdhvI sarasvatI paNa sAdhvI samudAya sAthe ahIM AvIne sthira thayAM hatAM. dharma jANe potAno vijayadhvaja dhArIne kAlaka rUpe A bhUmi para Avyo hato. prajJA ane zIla jANe avatAra dharIne sarasvatI rUpe ujjainImAM AvyAM hatAM. tapanAM tejanAM bhAmaMDaLa yauvanano ane saMyamano Avo milanayoga to koIka naramAM ke nArImAM nIrakhavA maLato. rAja saMnyAsIno deha jotAM ja moha vyApe tevo hato. ujjainInA dhorI mArga parathI A taruNa saMnyAsI jyAre pasAra thayo tyAre nagaramAM naranArIo AMkho phADI phADIne ene nihALI rahyAM. keTalAMka bolI UThyAM : 're ! AvA rUDArUpALA kSatriye zA kAraNe saMsAranI mAyA asAra lekhI haze ?" koI laTakALI strIe eno javAba vALyo: 're ! mananI mAnela koyalaDI anyanA AMbAvADiye jaIne beThI haze; pachI to mANasanA manane saMsAra khAropATa ja lAge ne ! ATaluMya samajAtuM nathI mArA bhAI ?" laTakALI strIne paDakhe Ubhelo koI bAMko chela bolyo : 'enuM rAja teja to jarA juo ! are ! ene to eka nahi paNa ekasAmaTI ekavIsa koyalaDIo AvI maLe tema che." 'zrImAna ! tyAre tame hajI koInI sAthe dila lagADyuM lAgatuM nathI. dilanI lagana evI che ke, jenI sAthe lAgI enI sAthe lAgI. pachI AkhuM jagata khAruM lAge 182 | lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvamAtrane bhAI lekho. haka sivAyanuM levAnuM harAma karo. sAcuM bolavAnuM vrata rAkho. hitavacanane priyavacana samajo.' | 're ! ujjainInAM alabelAM nara-nArane AvI lukhI zikhAmaNa ? zuM sAdhurAmonI jamAta khaDI karavI che. ahIM ?' lokoe kahyuM : "vANI siMha jevI pratApI che, haiyAM-soMsarI nIkaLI jAya che ! ghaNA prajAjanoe gaNikAgamana chAMDI dIdhuM che. ghaNAe parastrIgamana paNa choDI dIdhuM enA vinA !' laTakALI strIe pelA narane bhoMTho pADyo. muni kAlaka soMsaravI bajAre thaIne nIcI najare cAlyA gayA. lokApavAda temanA kAne paDyo, paNa emanuM citta emAM nathI. saMsAranI badhI vAto badhI vakhate sAMbhaLavAnI hotI nathI, sAMbhaLIne haiye dhAravAnI hotI nathI. saMnyAsIne to keTalIka vAto moTI jALamAM AvelA nAnA mAchalAnI jema sarI javA devI paDe che. - ujjainInA UMcA gavAkSomAMthI saMgIta ane nRtyanA jhaMkAra AvyA karatA hatA. Arya kAlakanA pagale pagale jAgatA jayanAdo rasikarasikAonA karNapaDala para athaDAyA; ne rasikAo ne rasikanaro gavAkSe AvIne jhaLuMbIne A saMnyAsIne nIrakhI rahyAM. jene daravAje hAthI jhUlatA e mahAgaNikA hastinInI havelI pAsethI paNa muni kAlaka pasAra thayA, tyAre alakA ane kalikA paNa tyAM ja hatI. kalikAe muni tarapha AMgaLI cIMdhatAM kahyuM : 'alakA ! tuM jene pADavA vAta karatI hatI te A ja "hA.' alakA javAba ApatI ApatI bilADI dUdhane joI rahe ema munine joI rahI. 'Avyo che siMhanI jema, jaze ziyALanI jema ! kAM alakA ?" kalikAe vAta AgaLa vadhArI. 'hA, bilakula ziyALanI jema ja ' alakA vicAramagna banIne javAba ApatI hoya tema bolI. muni kAlaka dhIre dhIre AgaLa vadhatA hatA. vilAsanI A bhUmi para dharma jANe potAnI unnata dhajA laIne kUca karato hoya, tema sahune lAgatuM hatuM. dhIre dhIre teo potAnA nivAsasthAne AvI gayA. emaNe pahele ja divase potAnI vANI dvArA A nagarIne jAgrata karI hatI, emaNe potAnI bhAvanAnAM vAvetara zarU karyA hatAM. emaNe kahyuM : "ahiMsA, saMyama ane tapa : A traNa dharmanA prakAra che. prema ane tyAga e mAnavajIvananuM amRta che. saMsAramAM moTo mAranAra nathI, jivADanAra moTo che. lenAra mahAna nathI, paNa denAra che. khAnAra moTo nathI, paNa khavarAvanAra che. AvA loko ja pRthvIne svarga banAve che.' vAha muni tArI vANI ! muni kAlaka AgaLa bolyA : "sonAne miTTI mAno. parastrIne mAtA mAno. 184 1 lokhaMDI khAkhanAM phUla darpaNasena rAjavI mUchamAM hasI rahyA. emaNe kahyuM: 'mUrkha loko ghara tajI saMnyAsI bane che, duniyAnI dareka sArI vAtanI teo niMdA kare che, suMdaratAnA e zatru hoya che. emano mahimA pIvA karatAM DhoLavAmAM vizeSa hoya che. prema khAtara, priyA khAtara maranAra AtmAonI paNa e loko niMdA kare che." darpaNasenanA zabdomAM tiraskAra bharyo hato. "arara premanI niMdA ? premazahIdonI niMdA ? e na cAle A nagarImAM. mahAgaNikA hastinI khAtara cAra divasa pahelAM ja be rAjakumAro haMdu yuddhamAM UtaryA. baMne marAyA. baMnenI khAMbhIo racANI, ne AkhuM nagara ene pUjavA UmaTyuM hatuM. A muni ja enuM kharAba bolatA hatA.' vAta kahenArA Ama bolatA bolatA pAchA pharyA. tyAM sAmethI nagarano eka AgevAna nAgarika Avyo. eNe pUchayuM, 'muni kahe che ke madyapAna khoTuM. zuM sAcuM che ?' 'madya kAyaro mATe khoTo che. pacAvatAM AvaDe to pIvo ne ! madya to mardonI amara sudhA che. khabaradAra, madyArkanI eka paNa dukAna baMdha karI che to !' | 'koI pIvA ja AvatuM nathI.' AgevAne kahyuM : "vepArIo kahe che ke AmAM to saravALe rAjane paNa nukasAna che." | 'zaheranI suMdara gaNikAone AmaMtro. emanA hAthe madhanA pyArA vaheMcAvo. loko tUTI paDaze." rAjAe kahyuM. are, mULa ja nathI tyAM zAkhAnuM koNa pUche ? gaNikA taraphathI ja loko moM pheravavA mAMDyA che. je gaNikAne gRhastho potAne ghera bolAvatA, nRtya karAvatA, potAnAM bALakone enI pAse bhaNAvatA, e gaNikAne gharegharamAMthI jAkAro maLavA mAMDyo che.' AgevAne kahyuM. | 'are ! A eka aMgAro AkhuM lIluM vana bALI nAkhaze, lokonAM haryAbharyA gRhajIvana verAna banAvI mUkaze.' 'eNe gRhiNIone moMe caDhAvI. have to gRhiNIo ja potAnA svAmIone siMha ke ziyALa ? 185 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahe che, jo gaNikAgRhe javuM hoya to ahIM na AvatA. ame vidhavA thaIne jIvI zakIzuM. vezyAgAmI patinI patnI thaIne jIvI nahi zakIe.' "sAruM, sAruM. eno IlAja satvare thaI jaze, kaho, jo e pote ja koI suMdara vezyAne laIne phare ane huM pote enI bahenane laIne pharuM to ? to tamane AnaMda thaze ne ?" darpaNasane potAnI bahAdurI batAvavA mAMDI. 'suMdara ! suMdara !' badhAe bUma pADI. 'ema thaze to ame amArA rasarAjavI para vArI jaIzuM.' tyAM to keTalAka kSatriyoe praveza karyo. emaNe AvatAMnI sAthe kahyuM "mahArAja ! ujjainI para caDhAI thaI cUkI che, ne Apa...' | 'bahAdura vIro ! mahArAja darpaNasena jevA siMhane sUtAM ja gADe evo vIra nara koNa nIkaLyo ? yamarAje kone ujjainIne sImADe bhUlo pADyo ?' ujjainIpati mahArAja darpaNasane khaMDamAM makkamatAthI pagalAM bharatAM kahyuM. 'mahArAja ! koI rAjA hota to tene ame ja pahoMcI vaLata, ujjainInA vIronI yuddhacAturI to jagaprasiddha che. paNa A to eka sAdhue caDhAI karI che. Arya kAlaka karIne eka sAdhu...' 'samajyo, samajyo !' rAjA darpaNasane vAta aDadhethI kApI nAkhatAM kahyuM : "oha ! savArathI e ja mAthAkUTa cAle che. pelI kahevata che ne 'gho maravAnI thAya tyAre vAgharIvADe jAya.' pelA saMnyAsInI vAta karo cho ne ?' 'hA, mahArAja ! paNa roga ane zatrune nAnA samajavA nahi, e kSatriya che, rAja kumAra che, brahmacArI che, tapasvI che : eTale enI vAtonI khUba ja asara paDe che. kAle eNe mAMsabhakSaNane pApa kahyuM, Aje ghaNA mAMsane agarAja karI beThA. tyAM sudhIya ThIka hatuM, paNa Aje to eNe mRgayAnI paNa nidA karI.' kSatriyonA samUhe zuM haMsa ane kAga sAthe hatA ?* kSatriyoe rAjAne ukeravA kahyuM. 'koNa haMsa ane koNa kAga ?' rAjA darpaNasane spaSTa karavA prazna karyo. enA manamAM ApoApa zaMkA jhagI. 'emAM pUchavAnuM zuM ? Apa haMsa ane e kAga ! sattvavALI vastumAM Apa cAMca nAkho cho, e nisarva vastuono ja AhAra Aroge che.' triyoe kahyuM. amArA bemAM e ThoTha nIkaLyo. kharI parIkSAmAM e nApAsa thayo, nAsI chUTyo." 'barAbara che. adhUro ghaDo ja chalakAya.' 'ane juo, tamane ja kahuM chuM, A sarasvatI enI bahena che. e mane cAhatI hatI, paNa A dhutArAe ja ene bharamAvI, mArA para eNe dveSa karAvyo. kadAca chAnImAnI mArI pAse cAlI Ave, mATe enuM mAthuM muMDAvI naMkhAvyuM, sAdhvI banAvI dIdhI.' rAjA darpaNasena atyaMta khAnagI vAta bolI rahyA hoya tema bolyA. dhutArAe ene sAdhvI banAvI to Apa ene pharI suMdarI banAvo. kaI suMdarI Apane svAmI banAvavA na icche ?' 'jarA umadA AdarzamAM mAnuM chuM. mArI zakti pAse to A kAlaka taNakhalAnA tole che. paNa purohitajIne pUchI lauM. rAja kAja mAM puNya-pApa, dharma-adharma jevuM thoDuMka samajavuM to kharuM ne !' rAjA darpaNasane jANyuM ke loDhuM tapyuM che, eTale ghATa ghaDavA mAMDyo. A rahyo, mArA prabhu ! tame pelA sAdhunI ane enI bahenanI vAta karo cho ne ?" purohite kahyuM. "mArI paNa enI sAme phariyAda che.' oha ! tamArA jevA dharmAvatArane paNa eNe dubhavyA ? arere ! e sAdhu zuM thayo, jANe ApaNo zatru thayo !' | 'prabhu ! sAcI vAta che. eNe to lokone kahevA mAMDyuM che, ke yajJa karo to tamArI anItino, durAcArano, durvyasanono karo, niraparAdhI pazuone kAM haNo ? ame kahyuM ke re mUrakha rAja kumAra ! zAstramAM kaMI samaje nahi ne DabaDaba zuM kare che ? A pazuone to maryA pachI svarga maLe che !' purohitajIe kahyuM : ne thoDIvAra thobhyA. rAjA darpaNasene kahyuM : 'zAbAza ! tame ThIka saMbhaLAvyuM. pachI e bolato baMdha thayo ke nahi ?* mRgayAnI-zikAranI niMdA karI ?' darpaNasane krodhamAM prazna karyo. 'hA, svAmI ! e game tema bolyo. eNe kahyuM ke nirdoSa haraNAMne mAravAmAM mardAnagI zuM ? je ApaNuM kaMI na bagADe ene mAravAM e to bhAre pApa che.' "oha... to to eNe mArI paNa TIkA karI ?' avazya." ene huM batAvI daIza. Aja huM tamane eka vAta kahI dauM. e pahelethI haThIlo hanumAna che. e ane huM--ame banne eka gurunA AzramamAM bhaNatA hatA." 186 D lokhaMDI khAkhanAM phUla siMha ke ziyALa ? 187 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'nA re svAmI ! enI jIbhamAM ja jANe kevo jAdu bharyo che ! eNe evo javAba Apyo ke AkhI sabhA hasI paDI. A jAdugarathI to cetatA rahevAnI jarUra che.' purohite kahyuM. 'ciMtA nahi. pachI eNe zo javAba vALyo ?' rAjA darpaNarsane pUchyuM. 'eNe kahyuM ke pazu kaMI tamArAM sagAMvahAlAM che ke enA hita mATe ciMtA karo cho ? are ! svarga koNa cAhatuM nathI ? pahelAM tamArAM sagAM-vahAlAMne svarga apAvo, tamArI jAtane apAvo. pazuone bicArAne to A pRthvI ja sArI che. svargamAM khAvA ghAsa nathI. rAjan ! e to tame udAra ane dayALu rAjavI cho, nahi to bIjo koI rAjA brAhmaNanuM ane emAMya purohitanuM apamAna sAMkhI na le. eka ghA ane be kakaDA kare !' purohite vAtane barAbara vaLa caDhAvyo. 'ciMtA na karo. e nAstika paNa che. enI huM barAbara khabara laIza.' rAjA darpaNasene ugratAmAM kahyuM. 'paNa saMbhALajo svAmI ! eNe loko para bhUrakI nAkhI che. lokone kahyuM ke AtmA e ja paramAtmA. paramAtmAnI je bhAvathI upAsanA karo cho, e bhAvathI tamArA AtmAnI upAsanA karo to tame ja paramAtmA banI jazo. kahe che ke prabhumaMdiramAM je cokhkhAIthI varto cho, evI rIte dehamaMdiramAM varto. kahe che ke nara jo nija karaNI kare to nArAyaNa ho jAya. narathI nArAyaNa judA nathI--jo nara samaje to.' purohitajI bolyA. 'oha, mAro gusso hAthamAM raheto nathI. ene huM jIvatuM naraka batAvIza.' 'rAjan ! vadhu zuM kahuM ? badhuM eNe eka Are karavA mAMDyuM che. e mane uddezIne bolyo ke guNa pUjAne yogya che, jJAtimAM pUjavAnuM zuM ? vanamAM UpajeluM puSpa grahaNa thAya che ne potAnA aMga para Upajelo mela tajI devAya che." 'kAle huM enI najara sAme ja zikAra khelavA jaIza.' svAmI, to to e tamArI paNa niMdA karaze.' 'mArI niMdA zuM kare ? huM eno ja zikAra nahIM karuM ? enI bahenane...' rAjA darpaNasena bolatAM aTakyo. bahAra strIonuM moTuM ToLuM AvyuM hatuM, temano kolAhala saMbhaLAto hato. are ! A to ujjainInI parama zobhArUpa gaNikAmaMDaLa che. rUpano dariyo koI divasa nahi, ane Aja Ama UmaTelo joI badhAne Azcarya thayuM. A badhI ghara gharanI jyota hatI. aneka ghara saLagAvIne enI tApaNImAM teoe atyAra sudhI TADha uDADI hatI. rajapUta vIro emanA svAgate AgaLa 188 D lokhaMDI khAkhanAM phUla vadhyA. are, A to svayaM mahAdevI hastinI ! dhanya bhAgya, dhanya ghaDI ! sAdhu kAlaka vIsarAI gayA ane A suMdarIoe sahunAM mana-cittano kabajo laI lIdho. sahu A navelIonAM suMdara aMgonuM netrasukha lUMTavAmAM paDI gayA. 'svAmin ! alabelI ujjainIno sUrya Athamato lAge che. zahe2mAM vilAsane aspRzya, yajJane hiMsaka kahevAmAM Ave che ane mANasane to paramAtmA sAthe sarakhAvavA mAMDyo che ane amane to eNe gALo ja devA mAMDI che.' kalikAe kahyuM . 'tamAre je kahevuM hoya te mane niHsaMkoca rIte kaho, he nagarazobhinIo ! vizvAsa rAkho ke huM adala insApha toLIza.' rAjA darpaNarsane AzvAsana ApatAM kahyuM. 'gALo te paNa kevI ? e kahe che : ATalI cIjo sArI hovA chatAM khoTI samajavI : daMtazULa vinAno hAthI, gati vagarano azva, caMdra vinAnI rAtri, sugaMdha vinAnuM puSpa, jaLa vinAnuM sarovara, chAyA vinAnuM vRkSa, zIla vinAnI suMdarI, sulakSaNa vinAno putra, cAritrya vagarano pati, deva vinAnuM maMdira ne dharma vinAnuM jIvana.' 'are ! A to koI vediyAnI vANI jevuM lAge che.' 'nAjI ! loko amane kahevA lAgyA ke tame khoTI suMdarIo cho. suMdarI to zIlavALI hoya. jIvana to dharmavALuM hoya. zuM A amArI niMdA nathI ?' kalikAe kahyuM. 'jarUra che.' badhAe Teko Apyo. 'are ! e to AthI paNa AgaLa vAta kare che : amArAM suMdara aMgone e niMde che; kahe che : A tamAruM mukha zuM che ? zleSma ane pIAno dAbaDo ja ne ! A tamArAM vakSasthaLo zuM che ? naryA mAMsanA locA ja ne ! A tamArI deha zuM che ? kevaLa gaMdakInI paranALa ja ne ! emAM mohAvAnuM zuM ? svAmI ! Ane to have nAthavo ja rahyo.' "basa karo. mArAthI A saMbhaLAtuM nathI. huM kAle ja zikAre nIkaLIza.' rAjA darpaNasene kahyuM. 'svAmIne takalIpha levAnI jarUra nathI. A alakA pote ja enA zikAre nIkaLavAnI che : svAmI zAMti saive. siMhane ziyALa banAvIne zIghra tamArI samakSa hAjara karIza. ujjainInI vAravanitAonA paMjAno svAda A puruSa paNa bhale eka vAra cAkhI le.' 'jevI mahAsuMdarIonI marajI !' darpaNasene kahyuM ne dhIre dhIre badhAM vIkharAyAM. siMha ke ziyALa ? D 189 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 alakA menakA banI. mahAmuni kAlaka ujjainImAM ghUmI rahyA che. jema UMcI dhajA haMmezAM dareka dizAmAM pharaharyA kare, ema dharmanI dhajA pharakAvatA e cArekora pharyA kare che. nagarI ujjainImAM to Dagale ne pagale vilAsa che. tyAM carcA zuMgAranI che, vAda yuddhanA che : ne AcAramAM abhicAra che. chatAM A puruSa-siMhane eno kazo Dara nathI! - ujjainI to alabelI nagarI, tyAM moTA moTA sArthavAhonA paDAva che. uttarApathano mahAna dhorI mArga ahIMthI pasAra thAya che. TheTha gAMdhAranA pATanagara teSazilAthI ravAnA thayelo sArthavAha khuzkI mArga kAzI Avato. kAzImAM kAzI vizvezvaranAM darzana karI vatsa dezanI rAjadhAnI kausAMbIe Avato ane tyAMthI ujjainInI dizA sAdhato. ujjainI to game tevA sArthavAhanI tana, mana ane dhanathI bhUkha bhAMgatI. ujajainIthI dakSiNApathanA godAvarI taTanI pratiSThAna (paiThaNa) pura sudhI sArthavAho AgaLa vadhatA. - paMcaraMgI prajAnI nagarI ujjainI aneka utsavothI dhamadhamatI rahetI, Arya muni kAlakane paNa A kSetra dharmapracAra mATe yogya lAgyuM. rAjakIya jIvanathI teo sarvathA para hatA; enuM svapna paNa emanA cittamAM nahotuM ane kyAreka to rAjA darpaNasena ahIM rAja kare che eno paNa emane khyAla na raheto. potAne saMhAravA mATe athavA pachADavA mATe eNe viSakanyA sunayanAne mokalI hatI, e vAtanI yAda paNa emane AvatI nahIM; e vAta paNa emaNe kadI koIne karI nahotI. ahIM eka moTo vidyAno maTha hato. hajAro vidyArthIo emAM vasatA hatA. aneka vidvAno tyAM bhaNAvavA AvatA. bhAratabharamAMthI prasiddha mahApaMDito tyAM javAmAM gaurava lekhatA. A mahApaMDitoe jagatamAM aneka dharmavALAone harAvI potAno vijaya hAMsala karyo hato. temane aneka rAjAo taraphathI pAlakhI, chatra ane mazAlanI bheTa maLI hatI. mazAla sonAnI rahetI ane emAM sugaMdhI dhUta sIMcAtuM. AgaLa ane pAchaLa cAlatA hajAro vidyArthIo emano jayajayakAra karatA. lagnanA utsavanI jema carcAnA utsavonI paNa bhAre dhamAla rahetI. madhyAnne roja jamaNa thatAM, savAra-sAMja kaDhelAM dUdhanAM kaDAyAM ane badAma-kesara ghUMTAtAM. vAda evA cAlatA ke emAM divaso vyatIta thaI jatA ane dharmatattvanA nirNayanA bahAne thatA vAda chevaTe vAkchala ke vacanacAturImAM pUrA thatA. je vAcALa, je dalIlabAja , e jItI jato, satyane koI jotuM nahi. mahAna vAdI dhAre to IzvaranI sthApanA karato; dhAre to Izvarane upADI deto. keTalAka vivAdacatura paMDito bhADethI vAda karatA. teo mAnatA kaMIka ane siddha karatA kaMIka ! satyanA mone suvarNathI dAbI detA. daramena pArekha satyanA hita mudram | lokone mallonI kuratImAM jeTalo rasa raheto, eTalo ja rasa emane A vAdAvAdamAM Avato ! jIvanane ane A vAda carcAne jANe kaMI saMbaMdha ja nahi ! vidyA mAtra mAnapAna meLavavA. arthaprApti karavA ke kIrti raLavavA mATe ja prApta karavAmAM AvatI. eka vAra AvI eka carcA-sabhAmAM muni kAlaka upasthita thayA. emaNe thoDIvAra vacana-kustI karI, paNa aMte bolyA : "zarIranI kustI jevI A vacananI kustIno kaMI artha ? je pravRtti AtmalakSI nathI; te game tevI sArI lAge to paNa upAsanIya nathI.' 'AtmA zuM che, e vAtano zAstrArtha karavo che, muni ?" aneka paMDito bUma pADI UThyA, emanA dehanA DAbaDAmAMthI jANe vAdavidyAno rasa bahAra DhaLI jato. hato ! 'AtmA vize tame zuM kaho cho ?" muni kAlake pUchayuM. 'tame je kaho tenAthI viruddha." paMDito garvathI bolyA. 'huM hA kahuM to ?" 'amo nA siddha karI ApIe. amAruM upanAma vAdIghaTa mudra che.' paMDitoe kahyuM. temano anuyAyI varga jayajayakAra bolI rahyo. 'huM nA kahuM to ?' alakA menakA banI ] 191 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'to ame enuM astitva siddha karI ApIe. paMDitoe garvabhera kahyuM, ane bhaktoe pharIthI jaya jayakAra karyo ! 'Izvara vize kahuM to ?' are ! Izvarane paNa rAkhavo ke uDADavo e amArA hAthanI vAta che." eka mahApaMDite garvabhera kahyuM. 'Izvara paNa tamAre mana jAdunI vastu che kema ?" 'hA hA. e amArI vidyAnuM jAdu che." paMDitoe javAba vALyo. 'tamArI vidyA te koI talavAra che ? dhAro tenuM rakSaNa karo, dhAro tenI garadana uDAvI do.' muni kAlake kahyuM. "hA, hA, vighA e zakti che.' | 'zakti evI na hovI joIe, je mULa siddhAntono nAza kare.' 'o ajJAnI muni ! saMsAranAM puNya-pApa, dharma-adharma, svarga-naraka, baMdhanamokSa e badhuM zuM che ? tame najare joyuM che ? vighAvaMta RSioe enI sthApanA karI, ane jagate sAcuM mAnyuM. chatAM Aje paNa e saMbaMdhI vivAda cAlu ja che. e to vAdI para ja badhI vidyAo ane Akho saMsAra avalaMbe che. vAdI kahe te jagata sAcuM.' | 'mahAnubhAvo, jIvana vize jANavuM enuM nAma vidyA. je vidyArthI jIvana vize - jIvananA mULabhUta siddhAMto vize gerasamaja thAya te avidyA.' muni kolake spaSTa kahyuM. 'A Aja kAlano juvAniyo amane avidyAvAna kahe che ! re, koNa che tAro guru? keTalAM varSa gurucaraNa sevyAM ?' | 'guru to ghaNA karyA : bhagavAna dattAtreyanI jema batrIsa ! paNa chelle be guru maLyA. lAMbI sevA emanI karI nathI zakyo, paNa emanI thoDI sevAo ane emaNe ApelI alpa vighAe mane saMsArapAra karavAnI suMdara keDI batAvI che." are zramaNa ! sUMThane gAMgaDe gAMdhI na thA ! jA, bhalA mANasa ! ahIM bIjA ghaNA nAnA nAnA maTho ane Azramo che. tyAM jaIne carcA-vAda kara. ahIM to vAdIgaja kesarIonuM kAma che.' vAdIoe kahyuM. muni kAlake kahyuM: 'tamArA koI para mane dveSa nathI, paNa vidyAno Avo upayoga dhananA durupayoga jeTalo ja nidha che.' 're muni ! satvare A vAdagRha chAMDI jA !' 192 lokhaMDI khAkhanAM phUla 'jAuM chuM : paNa mArI ATalI vAta lakSamAM rAkhajo ke kalyANano mArga judo che, ane vAdano mArga judo che. vAkyAturIthI tame kadAca siddhane asiddha ane asaMbhavane saMbhava banAvI zako, paNa chevaTe e indrajAla vidhA jevuM ja samajavuM. sthaLanI jagyAe jaLa batAvavAthI tamArI kalAcAturI vakhaNAze, paNa tRSAturanI tRpA bujhAze nahi. tamArI vidyAo badhI mRgajaLa samI mithyA che !' 'o sAdhu ! amArA sthAnamAM AvIne amAruM ja apamAna ?' thoDI vAramAM vAdabhUmi raNabhUmi banI jAta, paNa muni kAlaka zAMtithI bahAra, nIkaLI AvyA. emanA kSatriyanA lohIne jarA Aveza lAdhyo hato, paNa khINavALA gurunI manomUrti smaraNamAM lAvI emaNe zAMti svIkArI.. mahAmuni maThathI thoDeka dUra gayA haze, tyAM pAchaLa eka pAlakhI dhasamasatI AvatI jaNAI. 'UbhA raho, munivara !' aMdarathI madhura svara Avyo. mahAmunie pAchuM vALIne joyuM, eTalAmAM pAlakhI pAse AvI pahoMcI. aMdarathI eka suMdara apsarA jevI strI UtarI. eNe vinayapUrvaka praNAma karatAM kahyuM : 'ApanuM kathana satya che. dehanuM rUpa jo AtmAnI mahattA ne samajAve ane saMsAranI vidyAo jo jIvanadarzana na karAve to badhuM vyartha che. ApanI vANI meM sAMbhaLI che, ane zraddhAthI svIkArI che.' 'davaja lattA grISmane ThaMDaka ApanArI vAdaLI, re ! tuM koNa che ? caMcala buddhinI ujainImAM kalyANabuddhi tuM mahAbhAgA koNa che ?' mahAmuni A suMdarInA rUpa jevI ja enI vinamra vivekazIlatA para mugdha thaI gayAM. | 'sArthavAhanI patnI chuM. e takSazilAnI yAtrAe saMcaryA che. Apa paramArthI AtmA cho. mAre tyAM bhikSA mATe padhArI muja viyoginIne upakRta karo, mahArAja !' 'bAI ! vaLI koI vAra AvIza.' mahAmuni bolyA. 'nA kahezo nahi, mahArAja ! viyoginI svayaM ja ghAyala hoya che, emAM mArA AmaMtraNano tiraskAra karI ghAmAM mIThuM na bharazo, paramArthI AtmA cho. be vacana sAMbhaLIza to sukhI thaIza.' munirAja thI nA pADI zakAI nahi. 'rAha batAva strI, tArA gRhano !' munie suMdarI AgaLa cAlI, muni pAchaLa cAlyA. muni kavi AtmA hatA, zAstrajJa hatA, yuvAna hatA, svarganI apsarAnI emane kalpanA AvI thaI. alakA menakA banI p 193 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A suMdarI urjananI vilAsI strIono ajaba namUno hato. enI cAlamAM, enA DolanamAM kAvyanI madhuratA chalakAtI hatI. enI cAla jonArane tarata khyAla AvI jato ke A phUlagulAbI pago kadI AvI kaThaNa bhUmi para cAlavAne TevAyelA nathI. suMdarInAM kaMkaNa eka apUrva kAvya racI rahyAM hatAM, enAM nUpura nATAraMbha karI rahyAM hatAM. svarganA prAsAdonI jhAMkhI karAve tevI eka UMcI havelI pAse AvIne suMdarI thobhI gaI. havelI kharekhara suMdara hatI. dvAra para UbhA rahIne suMdarIe vinayapUrvaka munirAjane aMdara praveza karavA vinaMtI karI. moTA nakazIbharyA daravAjAmAMthI munie aMdara praveza karyo. havelIno aMdarano bhAga adbhuta hato. nAnI nAnI latAkuMjo, nijharagRho ane phuvArAothI e bharelo hato. suMdaramAM suMdara mRga ane sasalAM ahIM ramatAM hatAM. raMgaraMganAM paMkhI ahIM eka DALethI bIjI DALe UDatAM hatAM. vacce parIo rahe evo mahela hato. A parImahelanI Aju bAju ArAmagRho hatAM. pathikano zrama utArI nAkhe evI tamAma sagavaDo tyAM hatI. 'Apa A pathikagRhamAM thobho. huM vastra badalI bhojanano thALa laIne AvuM chuM.' ane muninA javAbanI rAha joyA vagara ja suMdarI aMdara cAlI gaI. muni utAvaLe bolyA : 're suMdarI ! vastra badalavAnI jarUra nathI. bhojananA thALanI apekSA nathI, peTane bhADuM devA je lUkhuM-sUkuM baTakuM haze te cAlaze.' paNa e zabdo mAtra haraNAMe sAMbhaLyA : ne e moTI moTI AMkho phADIne temanI sAme joI rahyAM. thoDI vAramAM dAsIo pAse bhojananA thALa UMcakAvI pelI suMdarI AvI pahoMcI. eNe vastro badalyAM hatAM : ne eka lAMbA sAbuthI dehane DhAMkyo hato. paNa e sALa paheravAnI kaLA apUrva hatI. munie A rUpane joyuM, suMdarIne joI. bhojanasAmagrIne joI. moha, mAyA ne lobhe jANe tyAM sAkSAt svarUpa dhAryuM hatuM. re strI ! AvA bhoga-upabhogoe aDadhA jagatane bhUkhyuM rAkhyuM che ! pAzerano khADo pUravo emAM, keTalI dhamAla ! keTalI jaMjALa !' Apa jamIne aMdaranI citrazALAmAM padhAro, tyAre sadupadeza sAMbhaLavAnI mArI icchA che. hAla to Apa A bhojanAnano svIkAra karo.' suMdarIe kaTAkSa karatAM kahyuM. 14 D lokhaMDI khAkhanAM phUla 'mArA nAnA evA bhikSApAtrane to A miSThAnnono paDelo bhUko paNa bharI de !' munie kahyuM. 'ApanA bahena ApanI sAthe che ne ! bolAvI maMgAvuM ke ?" 'pahelAM saMsArI avasthAmAM e mArAM bahena hatAM; Aje to e sAdhvI che. temano yogakSema temaNe ja vahevAno che.' munie kahyuM. 'to A modaka lo !' suMdarI nIce mUkelA thALamAMthI modaka levA nIcI namI. eNe mAthA para oDhelo sALu tyAMthI sarI gayo. phUlanA gucchAthI zaNagArelo ane sugaMdhI telothI snigdha banelo bharAvadAra aMboDo ane gaura kaMThapraveza dRSTine bharI rahyA. suMdarIe eka modaka bhikSApAtramAM nAkhyo. muni zAMta hatA, emanI dRSTi A badhuM jotI hatI, chatAM jANe kazuM ja jotI nahotI. suMdarIe UbhA thaI eka najara pheravI. dAsIo dhIre dhIre tyAMthI cAlI gaI. suMdarI pharIthI modaka levA mATe nIcI namI, paNa A vakhate eno sALu vadhu nIce sarI gayo. kanakakalazane jema kamaLa vaDe DhAMke, ema eNe potAnA sukomaLa haratathI urapradeza DhAMkyo. paNa re vyartha yatna ! Ama karavA jatAM keDanI kaTimekhalA sarI gaI. vastrane mahAmahenate suMdarIe saratuM bacAvyuM ne gAMTha vALI tyAM hAra tUTI gayo. hAra barAbara karavA gaI, tyAM nUpura paraspara athaDAI gayAM : ne suMdarI paDatAM paDatAM mAMDa bacI ? bIjo koI puruSa hota to A eka paLanI ghaTanA enA AkhA jIvananA mArgane ane enA samasta itihAsane palaTI nAkhata; paNa muni to mAtra ATaluM ja bolyA : "bahena ! tuM rogI lAge che !' 'avazya. tame vaida cho. mAro roga maTADo.' suMdarI ArjavabharI rIte bolI. 'huM vaida nathI. tArA manane tAro vaida banAva, nArI !' 'munirAja ! mAro jIva UMDo sarI jAya che. hRdaya kSubdha banatuM jAya che. khoTuM kahetI houM to lAvo tamAro hAtha ne karo jAta parIkSA.' suMdarIe munino hAtha grahevA potAno hAtha laMbAvyo. "zuM khAkha parIkSA karuM ? jagata jene narakanI khANa kahe che evI nArI tuM che! aDIza mA mane. jagatanuM raMkamAM raMka zizu jenA udaramAM AvavAnI nA kahe, e vALAmukhIno avatAra tuM che ! jagata Ameya mabhUmi banyuM che - emAM vadhAre Aga cAMpanArI tuM caMcaLa nArI che." alakA menakA banI 0 195 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadhu vRkSano che. jagata kyAre sudharaze ?' | 're muni ! huM sudharIza. huM alakA, ujjainInI suprasiddha vArAMganA, tamane tAbe karavAnI meM pratijJA karelI; vizvAmitra menakAno itihAsa pharI racavA prayatna karelo, paNa huM hArI. Aja huM tamArA tAbe thAuM chuM.' 're nArI ! tuM dharmane tAbe thA. pachI huM tArA tAbAmAM ja chuM !" 'rahI jAo. paLavAra ! o prakAzanA avatAra !' pathikagRhomAM baMdIvAna banelA yuvAnoe pharI citkAra karyo. muni kAlakanAM vacanomAM zabdavedhI bANAno TekAra hato. nArI ! kudarate tane badhuM ja ApyuM, paNa kevaLa eka AtmA ja na Apyo ! phUla to raMgaraMganAM ekaThAM karI ApyAM, paNa ene gaLAno hAra banAvanAra nItisUtra ja na ApyuM. le, jAu chuM, suMdarI ! jAgI zake to jAgaje, oLakhI zake to oLakhaje.' kone oLakhuM, muni ?' 'tane, tArI jAtane, tArA Atmadevane ! jema pelA vidyAnA vivAdane meM tiraskAryo, ema tArA A saundarya vyApArane paNa huM tiraskAruM chuM.' suMdarI mauna banI gaI. sAdhue pAchA Daga bharyA : tyAM avAja Avyo, 'o puNyanA pegaMbara ! amAro uddhAra karatA jajo !' 're, A koNa bole che ? bAI ! A du:khI avAja kono ? 'e mArA kedIo che.' suMdarI bolI; e badhA suvarNahIna banI gayelA juvAno che. emAM zreSThIputro paNa che, ane rAjaputro paNa che. nizcita samaya karatAM ahIM vadhu rahyA, ane suvarNa pUruM pADI na zakyA. eTaluM suvarNa na Ape tyAM sudhI emanI mukti azakya che.' Aha ! suMdarI tuM paNa AvI nirdaya ?' muninuM kalejuM cirAI gayuM. 'nArI, kaMIka to udAratA rAkha." 'A kUtarAo sAthe udAratA kevI ? emane Aja ahIMthI choDIza, to bIje jaIne koIkane karaDaze. e sudharavAnA nathI. pelA pathikagRhamAM eka rAjaputra che. mArI pAse sAmAnya prajAjana banIne Avyo. pAchaLathI khabara paDI e rAjaputra che. suvarNanI corI mATe eNe mane ThagI.' mApha kara, suMdarI ! oha ! saMsAranAM caMdanavRkSone jherI sApoe bharaDo lIdho che. suMdarI ! sauMdaryane tapathI, manane saMyamathI ane dhanane udAratAthI navAja ! tAro uddhAra thaze." | 'yogI ! tArI vANI arjunanA gAMDIva samI che. bhalabhalA vIra narathI jenuM hRdaya bhedAyuM nahi, enuM hRdaya Aje tArI A vANIthI bhedAyuM. to have jo tuM Avyo ja che to, mArI gunegArI paNa sAMbhaLato jA !' zuM sAMbhaLuM nArI ! ekanI gunegArImAM jagata AkhAnI gunegArI samAyelI che. vRkSanuM koI eka pAMdaDuM pILuM paDI jAya, emAM jeTalo pAMdaDAno doSa che, enAthI 196 D lokhaMDI khAkhanAM phUla alakA menakA banI 197 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 hA hakta hanta !. avantIsuMdarI alakAnA pathikagRhomAM baMdIvAna banelA rasiyA jIvono pokAra sAMbhaLIne Arya kAlaka rokAI gayA. emaNe e mohI jIvo tarapha mamatAnI dRSTi karI, ane vicAryuM : 're ! saMsAramAM keTalAka loko evA hoya che ke asArane sAra mAnI le che. rUpa, sattA ne dhana - e traNe vastu jIvananI sahAyake vastuo che, jyAre AvA mohI jano jIvanane e traNenuM sahAyaka mAnI bese che : jIvana jAya to bhale cAlyuM jAya, e traNe rahevAM joIe. | 'sattA mATe saMgrAma thAya, to mAnavI ene jIvanadharma lekhe che. dhana mATe saMgrAma thAya, to duniyAnA koI DAhyAo eno tiraskAra karatA nathI. rUpanI lajjAbharI laDAIone vakhoDanArA karatAM vakhANanArA ja vadhu maLyA che. rezamanA kIDAnI jema jagata pote potAnI kedamAM paDyuM che !' Arya kAlake eka karuNAbharI najara badhA baMdIvAno tarapha pheravI ane bolyA : 'alakA ! tArA AtmAnI suMdaratA siddha kara. A badhAne mukta kara !' A nAlAyaka mANasone mukta karAvazo to saMsAramAM vadhu nAlAyakI prasAraze. A badhA rUpanI pAchaLa paDelA haDakAyA zvAno che !" alakA bolI. - "oha ! amArA rAjyamAM tuM hota to ?...' pathikagRhomAM purAyelA eka rAja kumAre kahyuM. 'e to sAruM che ke huM avantInA rAjyamAM chuM. rAjA darpaNasenanI prajA chuM, nahi to tame badhAe mane kAcI ne kAcI karaDI khAdhI hota !' alakAe kahyuM, ne e upekSAbharyuM hasI. 'darpaNasena vaLI kayo DAhI mAno dIkaro che ! so cUhA mArI billIbAI pATe beThAM jevo ghATa che eno !" eka kedI rAja kumAre tiraskArathI kahyuM. 'Arya kAlaka !! bahArathI eka avAja Avyo. avAjamAM AMcakA hatA. Arya kAlakane e avAja parakhatAM vAra na lAgI. e avAja potAnA bhakta haMsano hato. "koNa haMsa ? zuM che ?" Arya kAlake haMsa bhaNI jotAM pUchayuM. 'Arya ! $ $kta $na, nUtana najha 3Mdara -- sukomaLa poyaNIne masta hAthI harI gayo.' haMse praveza karatAM kahyuM. enA deha parathI lohInA relA vahetA hatA, ane mUDha mAranAM kALAM cakAmAM Thera Thera dekhAtAM hatAM. 'kone, tane mArA bhaktajanane haNyo ?? Arye kahyuM. 'huM haNAyo nathI. haNAI che rAjasarovaranI poyaNI ! sAdhvI sarasvatI !' haMsa mahAmahenate UbhA rahevAno prayatna karatAM kahyuM. 'sarasvatI ! sarasvatIne zuM thayuM ?" virAgI banelA Arya kAlakanA aMtaramAM bhaginI pratyeno mamatAno phuvAro chUTyo, 'enI sAme zuM koIe AMgaLI UMcI karI?" 'prabhu ! sarasvatInuM apaharaNa thayuM che !" haMsa bolyo. e hajI hAMphato hato, mAranI vedanAthI karAMjato hato. 'yamanI dADhamAM koNe hAtha nAkhyo ?" Arya kAlake garjanA karI. paLavAramAM emanI samatA cAlI gaI; mamatA jAgI gaI. mahArAja darpaNasane sarasvatInuM haraNa karyuM che.' haMse vAtano phoDa pADyo. oha ! A to vADe cIbhaDAM gaLyAM ! Akhare sAdhu banI beThelI bilADIe pota pragaTa karyuM. eNe eka rAjakumArInuM haraNa karyuM ane ema karIne eNe samasta kSatriya jAtane paDakAra Apyo. eNe eka sAdhvInuM haraNa karyuM, ane ema karIne eNe sAdhunA tapastejane hAkala karI !' Arya kAlakanA dehamAM dhIre dhIre parivartana thaI rahyuM hatuM. mukhamudrA para nirabhra AkAzamAM vAdaLa gherAya, megha garjavA lAge ane vIjaLI camakavA lAge ema lAgyuM. alakA joI rahI : sAdhunI kavitvabharI AMkhomAMthI lAla aMgArA jhagyA hatA. saMgemaramaranI manohara pratimAsamo deha tAmravarNo ane UMco thato jato hato. 'A kema banyuM e mane kahe, jethI jaladI upAya thaI zake.' Arya kAlake kahyuM. 'e to huM nathI jANato, paNa rAjasevako kahetA hatA ke sAdhu banela bhAI jo garyo hA hatta hanta ! 199) Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avantInI koI rasikA sAthe moja mANato hoya : to pachI sAdhvI bahena zA mATe rasika narathI vaMcita rahe ?" 'zAnta pApam ! zAnte pApam !' Arya kAlaka eka vAra magaja parano gumAvelo kAbU punaHsthApita karavA prayatna karI rahyA. e keTalAMka dharmasUtro saMbhArI rahyA. 'paNa A ghaTanA kevI rIte banI ?' jAtane saMbhALI rahetAM Arya kAlake AgaLa prazna karyo. 'e zI rIte banI ? zA kAraNe banI ?' dhrUjato ghAyala haMsa eka keLanA thaDane avalaMbIne Ubho rahyo. alakA doDIne uttejaka davA lAvI ane haMsane pivarAvI. enAmAM kaMIka cetanano saMcAra thayo. haMsa bolyo : 'darzanazAstrano ke nyAyasUtrano huM abhyAsI nathI, ke enA kArya kAraNabhAvane kahI zakuM. chatAM je kAne sAMbhaLyuM ane AMkhe joyuM te kahI dauM. 'chellA keTalAka divasothI mahArAja darpaNarsana zikAre jatA tyAre sAdhvIonA upAzraya pAsethI nIkaLatA. 'tapa e ja jenuM dhana che, evI AryAo kuzaLa che ne ?' ema tyAM AvIne prazna karatA. sAdhvI sarasvatI A rAjAne pUrvaparicitajana hovAne kAraNe kuzaLakSema jaNAvatAM.' haMsa thobhyo. 'sAdhvI sarasvatI snehALa che, sajjanatAno avatAra che. e rAjA darpaNasenane udAra ane sAdhu-sAdhvIo ta2pha AdarabhAvavALo nIrakhI utsAhI banyAM haze. pavitratAne pApanI bhALa kyAMthI hoya ?' Arya kAlake kahyuM. haMse kahyuM : 'sAcI vAta che. e keTalIka vAra rAjA darpaNasena sAthe jUnI vAto paNa ukheLatAM. rAjA darpaNarsana potAnA saradAro sAme joIne vAraMvAra prazna karatA : 'phUla suMdara zA mATe thatAM haze ?" saradAro kahetA : 'sUMghavA mATe.' 'barAbara vAta che tamArI !' rAjA kahetA ane umeratA : "jo phUla sUMghavAmAM pApa hoya to phUla suMdara zA mATe thatAM haze ?' 'Ama vAto karatA, ane badhA hasatA hasatA cAlyA jatA. Aja savAre ekAeka rAjasevako AvyA. emaNe sAdhvIjIne bahAra bolAvyAM ne emane upADIne cAlatA thayA--jANe koI nirdoSa prANInuM apaharaNa karIne jatA hoya ema !' haMsa vAta karatAM thobhyo. 'jaladI vAta pUrI kara.' Arya kAlake trADa pADI. emanA caherA parathI sAdhutvanI samatA bhUMsAtI jatI hatI. kSatriyano vairadharma pragaTa thato hato. 'mahArAja, pachInI vAta TUMkI che. AtatAyI banIne AvelA sevakone temanA kartavyamAMthI vAravA meM ghaNuM kahyuM, paNa koNa mAne ?' 200 E lokhaMDI khAkhanAM phUla 'are ! je talavArane lAyaka hoya ene phulahAra arpaNa karavAthI zuM vaLe ?' kAlake kahyuM. sAdhuno raMga dhovAI gayo hato. zuddha kSatriya banIne e UbhA rahyA. eTalI vAramAM AjubAju lokonI bhAre bhIDa thaI gaI hatI. meM teone hAkala karI. teo sAva zAnta rahyA, sainikonAM zastro temanA para zeha pADI gayAM. are ! e janArdana vinAnI janatA pAsethI AzA kevI ? hAM, pachI zuM karyuM teM ?' kAlake pUchayuM. 'pachI meM mAro dharma pALyo. huM sAme thayo. huM jANato hato ke mArAthI vizeSa kaMI nahi thaI zake, paNa tethI anyAya mUMge moDhe kema sahana karI levAya ? meM sAmano karyo. eka vAra to sarasvatI bahenane mukta karAvI lIdhAM, paNa AtatAyIo ghaNA hatA. teoe mArA para hallo karyo.' 'kITI para kuMjara calAvyo, kAM ?' Arya kAlake kahyuM. 'hA, mane mArI mArIne bezuddha karI nAkhyo, ne e badhA sarasvatI bahenane upADI vahetA thaI gayA. huM zuddhimAM Avyo ane ahIM doDato Avyo. A mAro vRttAMta che !' 'zAbAza, haMsa ! teM tAro dharma pALyo. tAruM jIvana teM dIpAvyuM. tAruM kalyANa thAo ! alakAdevI ! have vidAya lauM chuM. na jANe kAle zuM thaze ? na jANe AvatI kAlanA AbhamAM kevA lekha lakhAze ?' 'zAMti rAkhajo ! dhairya rAkhajo ! mahArAja darpaNasena sAthe bAkarI bAMdhatAM vicAra karajo. huM jANuM chuM ke pacIza siMhanuM baLa enA ekalAmAM che. maMtravidyAnA e dhAraka che, mAtra avAjathI e hajAronA saMhAra karI zake che.' alakA ! kAlaka saMsAramAM adharma sivAya koIthI DaratAM zIkhyo nathI !' 'sAcI vAta che. jeNe sauMdaryane jItyuM ane siMhane jItatAM vAra lAgatI nathI.' alakA Arya kAlakanI saLagatI jvAlA samI banelI bhavya dehapratimAne maMdI rahI. 're nArI ! A nirbhAgI jIvone mukti Apaje.' Arya kAlake jarA AjJA karI, 'vAru ! jevI ApanI icchA !' 'sukhI thA, alake ! jamInanA jIvane pANImAM magaramaccha sAthe laDavAnuM che.' Arya kAlake kahyuM. magaramaccha ane te paNa asAmAnya ! Avo baLavAna rAjA atyAre bhAratabharamAM bIjo nathI !' alakA bolI. ane Arya kAlaka e sAMbhaLyuM na sAMbhaLyuM karIne haMsane laIne bahAra nIkaLyA. hI hanta hana ! - 201 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'to tamAro saMgha saMgha nathI, e kevaLa hADakAMno mALo che." Arya kAlakanA mukhamAMthI jvALAmukhI bhabhUkI UThyo : 'dhik che tamArI dhArmikatAne ? zuM ATalA varSanA dharmapAlane tamane kAyAnI rakSA ane dharmano sagavaDiyo upayoga ja zIkhavyo ? kartavyane khAtara dehane DUla karavo e ja moTAmAM moTI dhArmikatA che, e tame zuM vIsarI gayA ? savajJa Tig fa Per mAre tarachuM ! satyanI AjJAthI samarAMgaNe caDhelo buddhimAna mRtyune tarI jAya che, e sUtra tame vIsarI gayA ?" 'mahArAja ! ame ahiMsA dharmanA pUjArI chIe. amArAthI mArAmArI kema thAya ?" eka sabhAjane kahyuM. "oha ! zuM tamAruM patana ! kevI chetarapiMDI ! siMhane sanmAnavA jevI ne gheTAne raheMsAvA devA jevI tamArI ahiMsA ! zAstrano paNa tame sagavaDiyo upayoga Adaryo che. nirbaLonI ahiMsAmAM hiMsA karatAM vadhu pApa che. tame tamArA AtmAne haNI beThA cho.' 'mahArAja ! zAMti dhAraNa karo. karmanA udayanI vAta to Apa roja upadezo cho. je thavAnuM hoya te thAya ja . sarasvatI sAdhvInuM Ama apaharaNa thavAnuM jo emanA bhAgyamAM ja lakhyuM hoya to koNa mithyA karI zake ?* eka sabhAjane ThaMDe kaleje mArge mArge e ja vAto thatI hatI, galI galImAM e ja vAtano guMjArava cAlu hato. sUrya jema AkAzanA paTalane pasAra karato svasthAne pahoMce tema Arya kAlaka potAnA upAzraye pahoMcI gayA. | upAzrayamAM khuba bhIDa jAmI hatI. Arya kAlake kyAM gayA e vize aneka gapagoLA cAlatA hatA. koI gaMbhIratAthI vAta karatA hatA, koI vivecakanI jema carcA karatA hatA, koI kutuhalathI vAta karatA hatA : paNa zuM karavuM te koIne sUjhatuM nahotuM. - Arya kAlake jevo dvAramAM praveza karyo ke mAnavIono gaNagaNATa zamI gayo. badhA sAme hAtha joDIne besI gayA. 'tame A bahAdura haMsane joyo ?' "jI hA, kharo marda !' sabhA bolI. 'tame badhA vartamAna sAMbhaLyA ?" hA jI !' 'e tamArA dharma para prahAra che, ema tame mAno cho ?' keTalAkoe hA kahI; keTalAka mauna rahyA. eka strInI ane temAMya eka sAdhvI strInI rakSAno A prazna che, e samajyA?" 'hA jI !' dharmasattA para rAjasattAnI A tarApa che. tame A vize kaMI vicAra karyo ?" Arya kAlake AgaLa prazna karyo, "nA jI.' sabhAnA movaDIe javAba Apyo. kema ?" amane hajI samaja paDI nathI, ke sarasvatI svecchAe gayAM ke parecchAe !! sabhAnA movaDIe kahyuM. o hInabhAgI hInavIrya loko ! zuM tamane sarasvatI vize zaMkA che ? eka pavitra sAdhvInA cAritrya mATe AzaMkA che ?' Arya kAlaka garama thaI gayA. haMsa vyAkuLa thaIne bolyo. 'A badhA pArakAne hINA karI, moTAI meLavanAra narapazuo che. potAnI kamajorI chupAvavA pArakAne kalaMkita karatAM na aramAnArA A to koka pakSIo che ! zuM pArevI jevI sAdhvInA taDaphaDATa tame nahotA joyA ?" strIcaritra durbodha che.' eka jaNAe dhIrethI kahyuM : paNa Arya kAlakanA ghora paDakAramAM eno svara DUbI gayo. 202 | lokhaMDI khAkhanAM phUla kahyuM. 'sAcI vAta. lekhamAM mekha koNa mArI zake ? ane jo nasIbamAM herAnagati bhogavavI lakhI haze to ene koNa mithyA karI zakaze ?" bIjA sabhAjane Teko Apyo. 're mUrkhajano ! nasIbanI vAtane tame zuM hAtha-paga joDIne besI rahevAnI vAta samajyA cho ?" 'hAjI.' eka utAvaLo sabhAjana bolyo. 'tamane upADIne koI kUvAmAM jhIMkI de, to tame zuM karo ? karmane yAda karo ke hAtha-pagane halAvo ?" 'e vAta judI che." sabhAjane zaramAtA zaramAtAM kahyuM : "A to eka sAdhusAdhvIno prazna che.' "are ! e prazna ja moTo cho. je dharma potAnA anuyAyIonI rakSA na karI zake, enA naitika-dhArmika jIvanane saMrakSI na zake e muDadAla dharmathI zuM vaLyuM ? re abhAgI jIvo ! ApaNA dharmAvatArone yAda karo. jo gharamAM mAthe hAtha mUkI, nasIbanA bharose besI rahe kalyANa thaI jatuM hota to e badhA bhISaNa araNyo, anArya loko ne rAnI pazuo vacce jaIne na vasata, du:kho sahyAM te sahana na karata." hI he Itta ! | 203 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 pRthvIno prabhu 'karma ane puruSArthano amane saMbaMdha samajAvo. tattvanI carcA vizadatAthI karo." sabhAjanoe tattvajijJAsA dAkhavI. re tamArI nirmAlya tattvacarcA ! karavA-dharavAnuM kaMI nahi, ane mAtra tattvanI ghaMTIe besIne vicArone bharaDyA karavAnuM ! nasIba ane puruSArthano saMbaMdha bIja ane vaDa jevo che. bIja mAMthI vaDu thAya che, vaDamAMthI bIja pAke che. bolo, rAjAnI pAse jaIne sAdhvI sarasvatIne laI AvavAnuM bIDuM koNa jhaDape che ?' sabhAjanomAM sopo paDI gayo : na koI bole ke cAle ! sahu mAMhyomAMhya gaNagaNavA lAgyA ke A to AkarI kasoTInuM kAma ! AvI upAdhi koNa uchInI le! je paLa jAya che, te bhayaMkara jAya che. bolo, tame zuM karavA mAgo cho ?' paNa koI kazuM ja na bolyuM - jANe badhAnI vAcA harAI gaI hatI. kAyAne kAcanI kahenArA Aja enI mAyA kema karI rahyA ? zuM kAcanI zIzI tUTavAnI nathI ema mAno cho ? ke AtatAyI rAjAno mAtra eka ja huMkAra tamArI kAyAnI zIzIne toDI nAkhaze, e kAraNe Daro cho ?" Arya kAlake spaSTa vAto karavA mAMDI hatI, e taratamAM ja nirNaya levA mAgatA hatA. e vakhate sabhAmAMthI eka prauDhajana Ubho thayo. e saMghano AgevAna hato. enA gaLAmAM navalakho hAra hato. kapALa para tilaka hatuM. AMgaLIo para hIrAnI mudrikAo dIpI rahI hatI. 'jAuM chuM prabhu ! eka udara daramAMthI nIkaLI bilADInA gharamAM mAthuM mAravA jAya che. huM to pataMgiyuM, paNa dIvAne ThAravAnI tamannAe jAuM chuM.' 'kalyANa ho tAruM !' Arya kAla ke AzIrvAda ApyA. 'kalyANa ke e kalyANa have jovAnuM rahyuM nathI. Aja sudhI A samAjano AgevAna banI phUlahAra paheryA che. Aja e gaLAmAM talavArano ghA paDe toya ciMtA nathI. AzIrvAda Apo ke sattAno bhUkaMpa bhALI huM DhIlo paDI na jAuM !' 'AzIrvAda che mArA ! vIradharmanA pUjArI ! mAruM aMtarabaLa tArI sAthe che." mahAgurue AzIrvAda ApyA. saMghanA AgevAna kalyANadAse AgaLa Daga bharyA; eka pArevuM lohI tarasyA bAjane samajAvavA cAlyuM hoya tema saune lAgyuM. kalyANadAsa jotajotAmAM ujjainInI vIthikAomAM adRzya thaI gayo. Arya kAlakanA aMtaramAM tyAre azAMtino sAgara tophAne caDyo hato ! kalyANadAse rAja prAsAda tarapha kadama baDhAvyA. rAjAnA prAsAdo, je pahelAM vastInI vacamAM rahetAM, ane devamaMdironI jema jenAM dvAra covIse prahara akhaMDa rahetAM, e prAsAdoe have ekalavAyApaNuM svIkAryuM hatuM. prajAe jema jema rAjAone pRthvInA prabhu mAnI enI bhakti AdarI, enI pUjA zarU karI, enI badhI jarUriyAto pUrI karavA mAMDI tema tema rAjAo prajAne mAthe caDhatA gayA hatA. prajAnA rakSaka' tarIkenuM emanuM biruda hAthInA batAvavAnA bahAranA dAMta jevuM nakalI banI gayuM hatuM, ane hAthInA cAvavAnA dAMtanI jema e prajAnA bhakSaka' banI gayA hatA. rAjAoe prajAnA gharamAM parizramanuM je dhana rahetuM, e tyAMthI lAga-bhAgane nAme kheMcI laI, prajAne sukhaduHkhe kAma Ave e bahAne tijorIo bharI hatI ane e dhanabaLathI rUpane Azaro ApavA aMtaHpura sajya ane prajAne dhakkA mAravA sainya khaDAM ryo. pRthvIno prabhu Ama saMsArano pazu banyo. eNe potAnA mahelo killAthI surakSita karyA. e killAo kALAM kAmothI khadabadI rahyA. tyAM bhaya, trAsa ne daMDanuM evuM sAmrAjya prasarI gayuM ke vana kesarInI trADe vananAM ziyALo dhrujI UThe, ema rAjAothI prajA dabAI gaI. rAjAonI svataMtratA Akhare svachaMdamAM pariNamI ! rAjAe khuzAmatakhoronuM potAnuM AgavuM maMDaLa khaDuM karyuM, emane lakSmI ApIne potAnA dAsa banAvyA. kuzaLa zikArI nAnAM paMkhIone pakaDavA jema bAja paMkhIne pALe ane enA hAthe nabaLAM paMkhIono saMhAra karAve evo ghATa racAyo. A bAja paMkhIo cakalInA mALA cUMthavAmAM jeTalA kuzaLa, eTalI emane AgaLa vadhavAnI take ! 24 D lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cakalI jevI prajAnA ajaMpAno have koI Aro nahoto. zeha ane bhaya emanAM komaLa haiyAMno kAbU laI beThAM hatAM. koIka cakalAM baLiyAM nIkaLatAM, ne zUravIratA dAkhavavA medAne paDatAM, to e paMkhIone kuzaLa bAja paMkhIo potAnAmAM samAvI levAno prayatna karatAM : emane sattA ApatA, sanmAna ApatA ane emanuM moTuM baMdha karI detAM. ane Ama mAna-pAna pAmelAM cakalAM potAnA kuLamitrone choDI bAjanA kuLamAM bhaLI jatAM. ekAda paMkhI makkama rahetuM ke namatuM na toLatuM, to bIjA badhA ekatra banI ene behAla karI mUkatAM. pariNAme zikArI jevo rAjA, bAja paMkhI jevA amaladAro ane cakalAMnA jevI prajA : Ama trividha saMsAra racAyo hato. ujjainInA svAmI darpaNasane jyAre potAnA zakarAbAjone AjJA karI ke, sarasvatIne upADI lAvavI tyAre badhA bAja potAnA nahora prasArIne khaDA thaI gayA : paNa eka bAje eno virodha karyo-rAvaNanA gharamAM paNa vibhISaNa hoya che. pRthvI vaMdhyA nathI. paNa evA e amAtya zakadeva tarapha rAjAnI AMkha pharI gaI. 'tame jANo cho, ke sarasvatIne mArI tarapha cAhe che. ene enA nAdAna bhAIe baLajabarIthI sAdhutAnI kedamAM nAkhI che. e kedamAMthI mukta karavA A prayatna che.' darpaNasene kahyuM. mahArAja ! enuM koI pramANa amArI pAse nathI, vaLI rAjAne ghaNI vilAsavatIo cAhatI hoya che ane kadAca tema hoya to Ape ApanA umadA cAritrya dvArA enA vikArane bALI nAkhavA ghaTe. rAjA pitAvat che.' zakadeve kahyuM. enA zabdomAM bhayanI kAMkarI paNa nahotI. | 're deva ! pArakA mATe paga para kuhADo kAM lo ?' bIjAM bAja paMkhIoe zakadevane samajAvyA : 'roja na jANe keTalIya cakalIo haNAya che, emAM A eka e himAyatI hato. 'sAdhvInA zIla para hAtha e dharma ane samAjanI pratiSThA para hAtha ugAmavA barAbara che. vaLI Arya kAlakanI e bahena che. kAla ka thatriya che. kSatriya strIrakSA mATe prANa ApatAMya acakAto nathI.' zakadeve cetavaNI ApI. e triya che, to huM kaMI akSatriya nathI.' rAjAe garvathI kahyuM. 'mahArAja ! vinaMtI karuM chuM. rAma ane rAvaNanuM nATaka urjanInI dharatI para pharI na racAvo. sAdhvI sarasvatImAM Apa zA mATe jIva ghAlo cho ? aneka bhraSTa sarasvatIo anekagaNAM rUpa-rasa sAthe ApanI pAse mojUda che.' 're mUrkha zakadeva ! strIsauMdaryamAM tuM zuM samaje ? dareka phUla ekabIjAthI bhinna che. darekanI pAse potapotAnI AgavI suvAsa hoya che." darpaNasena nirlajja banyo. 'dare ka suvAsane suMghavAnI cAhanA rAkhavI, hitakara nathI, rAjan !' 'e zikhAmaNa tAre mane ApavAnI jarUra nathI.' rAjA darpaNasena potAnA svabhAva para Avyo. 'rAja sevako ! jhaTa jAo, e manohAriNI senAne mArI pAse laI Avo." 'kaLa ane baLa baMne vAparIe ne ?' sevakoe pUchayuM. 'hA. strIne to sAma, dAma, daMDa ane bhedathI samajAvavI ghaTe. strIcaritra ajaba che. strInuM rudana hAsyamAM palaTAtAM vAra lAgatI nathI. caMcaLa mananI nArIne raDatIvilApa karatI joIne DhIlA na thazo.' 'piyarathI pahelI vAra sAsare jatI suMdarInAM rudana joyAM che ame, prabhu !' maMtrI duSTadamane kahyuM : " eka vAra ApaNane ema thAya ke A strInI rakSA karIe, ene enA ghera pAchI mUkI AvIe, ane sAsarethI teDavA AvanArane kArAgAramAM pUrI daIe : paNa kharekhara ema karI besIe to keTalA hAsyAspada TharIe ?' | 'zAbAza duSTadamana ! tane AjathI mahAmaMtrI banAvuM chuM.' rAjA darpAsene kahyuM : 'mAnavasvabhAvanA AvA vizleSaNa vinA prajAnI sevA azakya che.' mahArAja ! hajI vicAro. sarpanA daramAM hAtha na nAkho. eka strI ane teya sAdhvI strInA apamAnane koI dharma sAMkhI nahi rahe. rAja moTuM che, paNa dharmanI sattA sahuthI moTI che. ene sainyanI jarUra nathI, zastranI jarUra nathI, e svayaM zikSA kare che.' zakadeve pharI rAjAne vInavyo. huM paNa have tane sAMkhI zakIza nahi. jANuM chuM ke teM prajAne Aja sudhI jALavI che, paNa ethI e ke rAjavInuM apamAna tuM karI zakato nathI.' | 're pApanA bheruo ! rAjA karma karavAmAM bhUla karato hoya to ApaNe enI bhUla sudhAravI, e ApaNo karmacArI tarIkeno dharma. rAjA ApaNI khabara rAkhe, rAjAnI khabara ApaNe rAkhIe. paraspara A dharma e kabIjAe pALavA ghaTe. vaLI tame to jANo cho ke sarasvatI eka sAdhvI che. dharmanI ene chatrachAyA che. e kadAca icchatI hoya topaNa ApaNAthI ene sparza karI na zakAya.' 'tethI zuM thayuM ?" rAjA darpaNatene vacce kahyuM. e atyAra sudhI cUpa hato. amaladArane amaladAra sAthe athaDAvI rahyo hato. kAMTAthI kAMTo kADhavAnI nItino 206 D lokhaMDI khAkhanAM phUla pRthvIno prabhu 207 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'mahArAja ! bhUla na karo. samajI jAo. Apa vicAra badalo, kAM mAruM pada laI lo. Aga game tevI nirbaLa hoya, paNa emAM hAtha nAkhIe to dAjhIe ja.' "kUkaDo haze to ja vahANuM vAze, ema huM mAnato nathI. sipAIo ! zakadevane jharUkhAmAMthI nIce nAkhI do. evA drohIne sajA karavA mATe paNa huM mAro hAtha tene aDakADavA taiyAra nathI. jharUkhAmAMthI nIce paTakAyelA ane hAtha, paga ne mastakathI cUracUra thayelA ane A mahelanA chaThThA bhRgRhamAM pUrI rAkhajo. avasara Avye eno nyAya toLIzuM.' zakadeva A sAMbhaLIne na Daryo, na bhAgyo. rAjasevako jhanUnapUrvaka AgaLa vadhyA. e AtmAne vecI beThelA naradeha hatA. gaIkAle jenI AzA pote uThAvatA hatA, e mahAmaMtrIne teoe jhAlyA, UMcA karyA ne jharUkhAmAMthI nIce pheMkI dIdhA. thoDI vAramAM bIjA sevako jharUkhA nIcethI nIkaLI AvyA. teo izAro thatAM zakadevane tyAMthI gAMsaDInI jema upADI adazya thaI gayA. jAo ! mArI AjJAno tarata amala karo.' rAjA darpaNarsane potAnA aMgarakSakone kahyuM : ane duSTadamana tarapha jotAM e bolyo : 'jAo, prajAmAM satvara DiMDimikA ghoSa karo ke zakadeva gAMdhAramAM ghoDA kharIdavA gayA che, ne teo pAchA na vaLe tyAM sudhI duSTadamana mahAmaMtrI tarIke kAma karaze.' thoDA vakhatamAM ja e kabUtarI zI sarasvatIne rAjasevako upADIne laI AvyA! rAjA darpaNasene jharUkhAmAMthI nIce najara karatAM khoMkhAro khAdho. sarasvatIe najara UMce karI, ne pachI ghRNAthI moM pheravI lIdhuM. 'vAha vidhAtAe paNa suMdarIone kevI ajaba sarjI che ! hareka avasthAmAM enuM sauMdarya madhu cAkhavA jevuM AhlAdaka hoya che." sarasvatIe UMce na joyuM, uttara paNa na Apyo. e manamAM kaMIka bolI rahI. 'laI jAo ene dvitIya bhUgRhamAM !' rAjA darpaNasene hukama karyo. rAjasevako sarasvatIne tyAMthI laI cAlyA. 'mahArAja !zaheramAM pUrato baMdobasta karAvuM ke ? kadAca kAlaka lokone uzkerI mUke.' navA mahAmaMtrI duSTadamane kahyuM. 'kAlakanI tochaDAI ane cokhaliyApaNAthI AkhuM nagara enAthI viruddha che. meM paNa pANI pahelAM pALa bAMdhI che. loko pAsethI ja sarasvatInA apaharaNanI maMjUrI meLavI che.' mahArAja ! prajA para bharoso nahi. e be bAjunI DholakI vagADanAra che.' maMtrIe kahyuM. 208 - lokhaMDI khAkhanAM phUla 'ciMtA nahi, mAruM nAma bIjuM to jANo cho ne, mahAmaMtrI ?' 'hA, ApanuM bIjuM nAma rAjA gardabhilla ! gardabhI nAvidyAnA sAdhaka ane dhAraka.' 'AkhA nagara sAme ekalo bAkarI bAMdhI zakuM tema chuM. tamArA koInA jora para kUdanAro huM kaMgALa rAjavI nathI hoM !' darpaNasene khumArIpUrvaka kahyuM. e vANImAM navA banelA mahAmaMtrInuM haDahaDatuM apamAna hatuM. paNa saMsAramAM suvarNa ane sattAnA gulAmo mAnApamAnane kadI lekhatA ja nathI. "ame jANIe chIe. eka tarapha, AkhI senA ane eka tarapha Apa ekalA-barAbara cho.'senApatie paNa taka joIne prazaMsA karI lIdhI. rAjanA kRpAprasAdamAM e pAchaLa na rahI jAya, enI ciMtAmAM e hato. 'sAdhvI paratve vidhinuM lagnabaMdhana jarUrI hoya tema mAruM mAnavuM nathI : bAkI dAMpatya-maMtroccAranI jarUra hoya to sevaka hAjara che.' rAjapurohita paNa pote pAchaLa na paDI jAya enI ciMtAmAM ja hatA. emaNe potAnI vaphAdArI A rIte pragaTa karI dIdhI. sahu zAhI maherabAnInAM vAdaLo potAnA AMgaNAmAM varasAvavAnI jhaMkhanAmAM hatA, eTale bhaktinI bharatI batAvavA bharacaka koziza karatA hatA. maMtra to gardabhI vidyAno maMtra, enI pAse bAkI badhA maMtro thUMka uDADavA barAbara che. huM mahAguru mahAmaghano kRpApAtra, siddhakuTIno ziSya chuM. mane zuM sAmAnya mANasanA jevAM vidhi-vidhAno zobhe kharAM ? purohitajI ! zuM rAjA paNa je strI enAM dilamAM tophAna jagAvI gaI hoya, enI sAthe premopacAra lagnamaMtro dvArA ja karI zake ?' darpaNarsane mojamAM AvIne prazna karyo. 'jI nA. rAjAne to vivAhitA, avivAhitA ne vAravanitA traNa prakAranI suMdarIo meLavavAno janmasiddha haka che. sAgarane aneka taraMgo hoya, paNa dareka taraMgane sAgara sAthe bAMdhI na zakAya.' purohite zAstrajJAna pragaTa karyuM. Ama sattA ane suvarNa ekacakra prabhAva pADI rahyAM. tyAM nIcethI avAja Avyo : *o bApu ! huM sevaka kalyANadAsa Avyo chuM.' 'Avo mahAjana ! darpaNasenanAM dvAra abhaMga che.' rAjA darpaNarsane kahyuM. enA manamAM ema hatuM ke A mahAjana paNa potAnI vaphAdArI pragaTa karI, lAbhelobhe pUMchaDI paTapaTAvavA Avyo haze ! 'bApu ! huM mahAjana, rAjarAjezvarane paNa kaDavAmIThA be zabda kahevAno amane vaMzaparaMparAno haka che.' 'zuM atyAre e haka adA karavA AvyA cho, kalyANadAsa ?' pRthvIno prabhu D 209 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "hA bApu ! rAjAnuM kalyANa, prajAnuM kalyANa e mahAjanano jIvanadharma che." kalyANadAse kahyuM, rAjAnA kalyANanI ciMtA na karazo, mahAjana ! mArI ciMtA huM pote karavA samartha chuM." rAjAe garvabhaya vacana kahyAM. kalyANadAsane e na rucya, chatAM e samAdhAnamAM mAnanAro jIva hato. eNe kahyuM : "svAmI ! je bhUmimAM rahIne tapasvIo tapa kare, e tapanA puNyano chaThTho bhAga rAjAne maLe.' | 'puNya kamAvAnI citA mane nathI. samarthana doSa sparzatA nathI. agnine AbhaDacheTa hotI nathI. hA, AgaLa vado, mahAjana ! tamAre zuM kahevuM che ?" rAjA hasyo. rAjAnA niSphara hAsyathI kalyANadAsanuM hRdaya vIMdhAI gayuM, paNa e zANo vaNika hato. jhaTa toDI nAkhavAmAM mAnato nahoto. | 'tapa e ja jenuM dhana che evI tapasvinI sarasvatIne ApanA sevako upADI lAvyA che ema meM sAMbhaLyuM che. te sAcuM che evI khAtarI aneka najare jonAra mANasoe ApI che.' 'huM paNa ene Teko ApuM chuM.' rAjAe kahyuM. *ApanI AjJAthI A kArya thayuM che ?' kalyANadAse pUchyuM. "avazya, mArI AjJA bahAra ahIM eka cakaluM paNa cIM karI zakatuM nathI.' rAjA darpaNasane garvapUrvaka kahyuM. mahArAja ! to e ayogya thayuM che.' jarA paNa nahi, A koI vivAhitA strI nathI: A to kuvArI yuvatI che. kSatriyone mATe strI ane rana harIne lAvavAM dharma che. rAjAne gamI te rANI, pachI game tyAMthI ANI.' 'mahArAja ! A to sAdhvI strI che.' 'mAtra vAghA badalavAthI mAnavI badalAya, evuM huM mAnato nathI. strI ane ratna to ukaraDethI paNa lAvI zakAya.' darpaNasena sarva kalA-sarvavidyA vizArada hato. vAdamAM, dalIlamAM e pAcho paDe tema nahoto. | 'mahArAja ! A to sApanA mAthAno maNi che.' kalyANadAse jarA Dara batAvavA mAMDyo. 'kevI rIte sApanuM DAcuM toDI nAkhavuM ane maNi kevI rIte jhaDapI levo, e 'paNa ema karatAM sApa deza daI jAya to enuM jhera mAratAM AvaDe che ?" kalyANadAse kahyuM. 'siddhakuTIno ziSya chuM. mane vAra nahi lAge.' mahArAja ! ghaNIvAra sApane kacaDI zakAya che, paNa jherane nivArI zakAtuM nathI.' kalyANadAsa dalIlamAM Utaryo. - 'darpaNasenane enI ciMtA nathI. huM nAmarda nathI, jA. vacana ApuM chuM, sApanA mAthethI maNi kheMcI laIza ane sApane jIvato choDI daIza. jouM chuM e eno kAtila daMza mane kevI rIte mArI zake che !' darpaNasene kahyuM. 'mahArAja ! ghaNA gAruDI AvA mithyAbhimAnamAM thApa khAI jatA hoya che. jheranAM pArakhAM choDI do, mahI balI !' kalyANadAse gaLagaLe sAde kahyuM, ane umeryuM: ApaNe eka nAvamAM beThA chIe. rAjAnuM akalyANa e prajAnuM akalyANa che.' 'mahAjana ! mane gALo devA AvyA cho ? jAo, jAhera karo ke eka kSatriyakanyAno meM bhikhArIonA ToLAmAMthI uddhAra karyo che ane ene rANIpade sthApI che. jenI tAkAta hoya te ajamAvI le.' rAjAe Akhare pota prakAzya. 'rAjan ! dharma sAthe ceDAM na karo !' 'dharma to mAtra muDadA jevo che ane tame badhA to AtmAnI vAto karo cho ne ? enA AtmAne aNaspardho rAkhIza, mAre to mAtra dehanuM kAma che.' 'rAjanuM ! tamArA jevA mahAna rAja vIne moMe A apazabdo ? jene maccharasama lekhI masaLI nAkhavAnI tAkAta rAkho cho, e ja macchara koI vAra kAnamAM praveza karI jAya to bahAra kADhavo muzkela che. saMtono puNyaprakopa bhAre hoya che.' kalyANadAsa hajI rAjAne samajAvavA mAMgato hato. e mahAmaMtrI, senApati ane purohitanI pAsethI paNa potAnI madadamAM be zabda kahevarAvavAnI apekSAmAM hato, paNa e badhA to tyAM paththaranAM pUtaLAMnI jema sAva mauna khaDA hatA ! emanI tarapha joI kalyANadAsa bolyo, 'rANI, maMtrI, purohita, senApati ane mahAjana : sArA rAjamAM A pAMca sArAM hoya che, ekamekanAM pUraka hoya che. zuM Aje ApaNe badhAM mAtra pApanAM ja pUraka harIzuM ? rAjAne pRthvIno deva nahi paNa pRthvIno pazu banato joI rahIzuM ?" kalyANadAsanA aMtarano prakopa phATyo hato, eNe krodhamAM kaThora zabdo bolI nAkhyA. 're ! rAjAjInuM AvuM ghora apamAna ?' senApatie AgaLa vadhIne talavAra kADhI. mane barAbara AvaDe che. te lokhaMDI khAkhanAM phUla 'khAmoza senApati ?" rAjAe vacce paDatAM kahyuM : nirbaLa mANasa jaladI gusse pRthvIno prabhu 211 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaI jAya. kalyANadAsane kacaDI nAkhavo e mAMkaDIne mAravA karatAMya saheluM kAma che : paNa to bahAra zuM khabara paDe ? ene jIvato javA do ane enA potAnA mukhe ja badhe jAhera karavA do ke maNi corAI gayo che. lenArano patto maLyo che. bhale badhA sarparAjo phulkAra karatA UtarI paDe medAne ! ame emanAM DokAM maraDI nAkhavA sajja kheDA chIe !" "mAro dhakko ene !' mahAmaMtrIe hukama karyo. sainiko ke jeonI zaktiono sattAdhIzoe haMmezAM durupayoga karyo che, teo jaDa rIte AgaLa vadhyA; ane emaNe kalyANadAsane gaLethI pakaDyo ! paNa raMga tArI janetAne, kalyANadAsa ! eNe paDakAra karI rAjAe kahyuM : 'rAjan ! vinAzakALane notaratI viparIta buddhi na dAkhavo ! jarA samajo ! samajo!" 're uMdaraDA !" darpaNasene kahyuM : 'tArA uMdaronA samAjamAM jhaTa pahoMcI zake, mATe mAro ghoDo ApuM chuM. tArI uMdara sabhAne khabara Apa. je maradano bacco bilADInI Doke ghaMTa bAMdhavAnI hAma rAkhato hoya ene ahIM mokala !! 28 hADakAMno mALo kalyANadAsa rAjamahelanA dvArethI pAcho vaLyo. rAjA darpaNasenanA garviSTha zabdo enA kAnamAM bhayaMkara paDagho pADI rahyA hatA : 'bilADInI Doke ghaMTa bAMdhavo koNa jaze ?" kharekhara ! ujjainInA vilAsI jIvanamAM Aja satyane khAtara sarvasva arpaNa karavAnuM zahUra nahotuM rahyuM, eka suMdara strInA apaharaNanI koIne paDI nahotI. eka sAdhvInI pavitratAnuM keTaluM mUlya hoI zake enI koIne tamA nahotI. duHzIlA strIo tarapha teono cAha vadhu hato. dharmavettAoe, AcAryoe A samAcAra jyAre sAMbhaLyA tyAre temanA aMtaramAM rAjA pratye prakopa to jAgyo, paNa e prakopa dUdhanA UbharAnI jema rAjAno. kRpAprasAda yAda AvatAM tarata ja zamI gayo. UlaTuM teoe samAdhAna karyuM ke AcArya kAlakane ATalA phaTakAnI jarUra hatI. e dareka sthaLe bahu mAthuM mAratA hatA, darekanA dharmamAM dakhala karatA hatA, potAne sAcA. potAne dharmI lekhavatA hatA. Ama karanArane kaMIka to zikSA thavI ghaTe. are ! agamya zAstrapurANonI vAtomAM e juvAniyo zuM samaje ? samAjanItinI rakSA karanAra keTalAka dhuraMdharo avazya ujjainImAM hatA, emane rAja taraphathI poSaNa maLatuM. teoe joyuM ke AvI vAta mATe rAjAnI sAme thavAmAM eka deDakA khAtara sApa sAthe vera karavA jevuM che. deDakuM bace ke na bace, emAM potAne lAbha nahoto : ane sApane chaMcheDavAthI nukasAna to avazya hatuM ja, eTale aMgata lAbhAlAbhanI gaNatarIthI teoe AMkha ADA kAna karyA. e to cAlyA kare ! rAjA ko nahi doSa, bhAI ! maga bhegA koraDuM paNa kyAreka daLAI jAya. enuM nAma ja duniyA ! 212 | lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka vIra saradAroe A kRtya sAme nApasaMdagI dAkhavI, paNa kuzaLa rAjasevakoe vAta vahetI mUkI ke sAdhvI sarasvatI rAjA darpaNane paraNavA icchatAM hatAM. AcArya kAlake tejodveSathI ene jabaradastI sAdhvI banAvI enA premane nirarthaka karyo hato. Aje rAjavIe enuM haraNa karIne kAlakanA durAgrahane niSphaLa karyo che ne eka premarAgabharI abaLAno uddhAra karyo che. zaurya, zANapaNa ne dharma - traNenA hAmIoe A kRtya sAme cupakIdI sevI. keTalIka Arya gRhiNIoe rAjAnA A durvartana sAme pokAra pADyo. kahyuM, 're ! DosI maryAno vAMdho nathI, paNa A to jama ghara joI jAya che !' | dhaNIoe kahyuM : 'tamArI tarapha koI AMgaLI cIMdhI zake tema nathI. vaLI A kyAM ujjainI hatI ? kyAM ApaNI sagI-vahAlI hatI ? rAjAne gamI e rANI. vaLI e kuMvArI hatI ane nAstika dharma pALanArI hatI.' kalyANadAsa UbhI bajAre AvI ja upekSAvRtti joto Avyo. kyAMya ene satyanI Aga ke siddhAMta khAtara samarpaNa jovA na maLyo ! e dharmasabhAmAM pahoMcyo tyAre AkhI sabhA enI iMtejArImAM hatI. praveza karatAMnI sAthe AcArya prazna karyo : 'kalyANadAsa ! kalyANa ke akalyANa ?' 'gurudeva ! e kalyANa.' 'vAru, te A vAtanI nagaranA agragaNya janone jANa karI ?" 'gurudeva ! badhe aMdhAruM che. badhAM dvAra baMdha che. koI sattA sAme mAthuM UMcakavA taiyAra nathI.' kalyANadAse hRdayanA aMgAra pragaTa karyA. oha ! zIla, prajJA ane dharmanI rakSAnI koIne kaMI ja paDI nathI ? dharma para to dharaNI TakI che.' Arya kAlakanA zabdomAM dhIre dhIre Aga peTAtI hatI. 'nA.' kalyANadAse kahyuM, 'sa apanI apanI samAlIomAM magna che. dharaNInI koIne paDI nathI. 're ! sabhAjano ! tame sAMbhaLo cho ne ? A nagaramAM to moTA bhAge sattAnI pAse pUMchaDI paTapaTAvanArA zvAna jevA loko ja vasI rahyA che !' saMbhAmAMthI keTalAka nagarajano bolI UThaDyA : 'gurudeva ! amAruM apamAna thAya che. amArA bhArataprasiddha nAgarikatvane Apa hINuM batAvo cho.' 'zuM hINuM batAvuM chuM ? tame pote ja tamArI jAtanuM apamAna karI rahyA cho. Aja koInI bahena-dIkarI che; kAle tamArI bahena-dIkarIno vAro nahIM Ave ? je anyAya saheze, e anyAya pAmaze.' 'amAro puNya-prakopa to ja bUra che ! paNa gurudeva ! ame sAdhu nathI, amAre gharabAra che ane Apane khabara che ja ke sattA pAse zANapaNa nakAmuM che !' | 'zANapaNane sattAnI sAme khaDuM kare enuM nAma ja sAcI prajA, koI nirbaLa mANasa sAmAnya nItino bhaMga kare to tame eno jIva laI lo cho : ane jyAre sabaLa e ja durAcaraNa Adare che tyAre AMkha ADA kAna kare che. baMne rIte tame adharma Acaro cho.' 'kevI rIte ?sabhAjanoe prazna karyo. 'nirbaLa, je tamArI sahAnubhUtinA adhikArI che, temano tame tiraskAra karo cho; ane sabaLa, jenA maMda para tamArA nAgarikatvanA zAsananI jarUra che, enI tame pITha thAbaDo che !' nagarajano zAMta rahyA. emanA aMtaramAM dharmaraneha to hato, paNa enAM karatAM sattAbhaya vizeSa hato. e paNa aMtaramAM to rAjAnA kAryane niMdatA hatA, paNa bhayanA kAraNe teo cUpa hatA. 'AvAM kAryomAM ame taTastha rahevA mAgIe chIe.' urja nInA saMghe potAno niradhAra pragaTa karyo : 'A bhUminAM maMdiro, A daherAMo, A upAzrayo, A sAdhusAdhvIo, A sahadharmI baMdhuo - e badhAMnI rakSA e paNa amArI pharaja che : ane tethI sthAnika sattA sAthe bagADavuM, koI rIte koInA paNa hitamAM nathI.' oha ! eka nirjIva maMdiranI mahattA tamAre mana eka jIvaMta dharmanA pratIka samI sAdhvInA zIlathI ochI che ? maMdira eTale paththarono samUha. e paththarono tamane moha thayo ? e paththaro ADAavaLA thaze to pharI goThavI zakAze, emAM vasatA prANanI ciMtA karo, e prANa gayelo pAcho nahi Ave.' Arya kAlake bolyA, ne vaLI thobhyA. emaNe eka UDatI najara AkhI sabhA para nAkhI. kalyANadAsa hajI eka tarapha Ubho hato, eno saMdezo adhUro hato. sabhAmAM judA judA garama pravAho vahetA thayA hatA, paNa dUdhamAM Ubharo Ave eTalIya uSaNatA koImAM vyApI nahotI. koImAM kadAcit saheja garamI AvatI, to virodhathI thanArA naphA-nukasAnanA AMkaDA tene ThArI detA. AcArya AgaLa bolyA : "oha ! huM ahIM mArI sAme zrI. saMghane beThelo joto nathI - evo saMgha ke jenI pAse moTA cakravartIone paNa mastaka namAvavuM paDe ! huM joI rahyo chuM ke, Aje sthaLa lAbhAlAbhano ja hisAba gaNanAra vaizyone tyAM sarvasva tyAgano dharma gIro mukAI gayo che. huM tamane pharI pUchuM chuM ke AvA duSTa ane durAcArI rAjAnI sAna ThekANe lAvavAnI tAkAta tamArAmAM che kharI ?" hADakAMno mALo n 215 214 3 lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'mahAmuni ! vacana para, mana para saMyama rAkho ! saMyama e sAdhunuM lakSaNa che." saMghe kopamUrti thatA jatA Arya kAlakane vAravAno prayatna karyo. 're vaizyo ! jyAre atyAcArIne paDakAravAno hoya, tyAre enI khuzAmata karavI, e saMyama gaNAto hoya, to ene huM tiraskAruM chuM. gAyane kasAInA hAthe kapAtI joI tame zAMti rAkhavAnuM kaho, strIne julamInA hAthe naSTa-bhraSTa thatI joIne tame khAmozI rAkhI raho, to huM tamane mANasa nahi, hevAna ja kahuM. to pachI kITapataMganA ane tamArA jIvana vacce kazo phera nathI.' AcArya kAla kanA zabdomAM vaDavAnaLanI Aga jhagI hatI. sAdhu cho. tamAre AgaLa ulALa nathI. pAchaLa dharALa nathI. jAo tame pote jAo. upadeza daIne sudhAravAno sAdhudharma tamAro che. rAjAne pratibodha Apo, ene samajAvo, pachI khabara paDaze ke keTalI vIse so thAya che. bolavuM to bahu saheluM che; paNa kaMI karI dekhADo to tamane kharA gaNIe.' sabhAjano UkaLI UThyA. teoe AmanyA toDI. 'tamArI vAta sAcI che. tame jyAre gheTAnAM cAmaDAM oDhIne UbhA rahezo, tyAre chevaTe mAre ja vAgha banavuM paDaze. icchA to evI hatI ke zuLIno ghA soyathI patI jAya, paNa tame evA suMvALA banyA cho, ke soyanI aNIthI paNa Daro cho ! juo tyAre have huM taiyAra thAuM chuM. kArya sAdhayAmi vA deha pAtayAmi.' AcArya ekadama UbhA thaI gayA. dhajAdaMDa jevo emano deha TaTTAra thaI gayo. 'gurudeva ! rAjAe paDakArIne kahyuM che ke o udaraDAo ! jouM chuM ke kayo mADIjAyo bilADInI Doke ghaMTa bAMdhavA Ave che !' kalyANadAse kahyuM. AcArya bolyA : " kalyANadAsa ! dArU pIdhelo mastana uMdaraDo, anya uMdaraDAonI kamajorIthI potAne bilADo samajI beTho hoya che ! kaMI ciMtA nahi, huM pote ja have rAjadvAra para jAuM chuM." 'javuM hoya to jAo, na javuM hoya to na jAo, karavuM hoya te karo, paNa amane vacce na nAkho. amAruM nAma na lezo. sAdhubAvA cho. tame kAla cAlyA ja zo, amAre ahIM rahevAnuM che." sabhAjanomAMthI keTalAeke kahyuM, teone rAjabhaya dhrujAvI rahyo hato. | 'ciMtA na karazo. tamArA UMcA AvAsone, tamArA suvarNane, tamArAM strIsaMtAnane leza paNa hAni pahoMce tevuM kaMI paNa mArAthI thaze nahi. e suvarNa, AvAso tamArA AtmAne khAvA dhAya, tyAM sudhI bhale salAmata rahe. tamAro dharma bhale jokhamamAM hoya, tamArAM hADapiMjara salAmata raho, e mArI paNa icchA che. tame 216 | lokhaMDI khAkhanAM phUla vizvAsa rAkhajo : tamAruM zUrAtana bhale haNAI jAya, paNa tamAruM kAyaratAbharyuM jIvana to abAdhita rAkhavAnuM nahIM cUkuM.' AcArya bolyA. | 'munivara, Apa to kSamAzramaNa cho, samatAnA sAgara cho; eTale rAjAjIne krodhathI nahi, premathI samajAvajo . kadAca samajI jAya. Ama to e bahu udAra ane vidvAna gaNAya che." 'tamArA rAjA vizenI tamArI mAnyatA tamane mubAraka ! kAyara sabhAjano ! rAjAe mArA deha para ghA karyo hota, to huM ene mApha karata; tame tyAM mArI sAdhutAnAM pArakhAM laI zakata. kadAca sarasvatInI hatyA karI hota ane mArI pAse lAcArI batAvI hota, toya huM mApha karata; paNa strInA, temAMya eka sAdhvInA haraNane dharmanA jIvaMta motane huM koI rIte mApha karI zakato nathI. jo Ama thAya to araNyamAM vasanArAM sAdhu-sAdhvI svastha rahI zake nahi : dharmanI avyAbAdha maryAdA sAthe game te ceDAM karavA lAge.' AcArye potAnI paDakhe paDelo daMDa hAthamAM lIdho ane eka kadama AgaLa baDhAvatAM bolyA : 'rAjA pAse rAja daMDa hoya che, sAdhu pAse dharmadaMDa hoya che. pahelAM to huM snehathI, saujanyathI, dharmanI duhAIthI ene samajAvavA prayatna karI joIza." 'ane ethI nahi mAne to ?' kalyANadAse potAnI zaMkA vyakta karI. to pachI tamArI jema huM paNa napho-nukasAnano hisAba karIza. paNa e hisAba tamArA hisAba karatAM judo haze. sarasvatIne mAnapuraHsara choDavAthI keTalI ijjata maLaze ane nahi choDavAthI keTalI beAbarU prApta thaze, e huM rAjAne samajAvIza." 'to paNa nahi samaje to ?" kalyANadAsanA dilamAM rahelI zaMkA pharI prazna karI beThI. | 'to... kalyANadAsa ! sabhAjano ! sAMbhaLo. sAvadhAna thaIne mAro niradhAra sAMbhaLI lo. koI anucita vastune svIkArI levAmAM jema ApaNI nAnapa che, ema AvA adharma kAryane baradAsta karavAmAM huM jIvatuM mota mAnuM chuM huM kSatriyabIja chuM, jagata AkhuM vaizya banIne jyAre lAcAra thaIne khaDuM raheze. tyAre huM pharI mAro kSatriya tarIkeno dharma adA karIza." 'AcAryadeva ! hajAra hajAra mAnavIonuM baLa enI ekanI bhujAomAM dharabAyeluM che. e maMtradhara puruSa che. je kaMI pagaluM bharo te pariNAmano vicAra karIne bharajo, jethI pAchaLathI pastAvAno vakhata na Ave ane bAvAnA beya bagaDyAM jevuM na thAya !' saMghe pharIthI potAnuM zANapaNa pragaTa karyuM. hADakAMno mALo B 217 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAnubhAvo ! A ghaDIe bAvAnAM to beya bagaDyAM che. eno A loka ne paraloka baMne vaNasI gayA che. ene sudhAravA prayANa karuM chuM. AcArya vastro ThIka karyA, daMDa pharIthI barAbara pakaDyo, kadama baDhAvyA." | 'vItarAga dharmanA pUjArIne A rAga ane dveSa zobhaze kharAM ?' saMghe samajAvaTano navo mArga lIdho. teo AcArya rAjadvAra para na jAya tema icchatA hatA. rAjA paNa kAlabhairava jevo kopI ane muni paNa jevA tapomUrti tevA krodhamUrti. be vajjara na athaDAya emAM ja teo sahunuM zubha bhALatA hatA. mahAmuni ! Aja sudhI Ape anyadharmIone paDakAra Apyo che. Ape kahyuM che, ke tamArA devo rAga ane dveSavALA che. rAvaNane mAre che, ne vibhISaNane sthApe che. Aje e ja loko ApanI mazkarI kare che. kahe che ke AcAryano sarasvatI vize deSa muni tarIkenA dharmane aNachAjatAM che.' | 're vAcatura vaizyo ! tamArI ALapaMpALa tamane avaLuM jJAna Ape che. rAga-dveSathI para thaIne vItarAga thavAnI vAta to devanI che. huM deva nathI. saMsAranuM devatattva to prajJA, zIla ane svArpaNa che. e devatattva atyAre dAnavonA hAthamAM keda paDyuM che. dharmanA pramukha puruSa tarIke mArI pharaja che, ke e devatattva mAre jALavavuM, enI rakSA karavI, rakSA na karI zakuM. to mAre deva thaI javuM. gAyanA zizu para sAvaja trATake tyAre gAya zuM kare che ? zuM e ema vicAre che ke A prayatnamAM mArI hAra che, mATe prayatna chAMDI devo ?" 'nA, gurudeva ! gAya jIvananA chellA zvAsa sudhI laDI le che.' kalyANadAse kahyuM. 'jo eka pazu AtatAyIno sAmano karavAno ATalo svadharma samaje , to huM to mANasa chuM. viSaya-kaSAyonA nagna nAcane nibaMdha cAlavA devAne kadI vItarAgano vIradharma kaheto nathI. viSayano nAza thAya, pachI vyaktinA nozamAM mane rasa nathI. huM tamane vacana ApuM chuM... tamArA bhayabhIta AtmAone AzvAsana ApuM chuM..." mahAmuni jarA thobhyA. AkhI sabhA koI navI vAta-navuM vidhAna sAMbhaLavA iMtejAra banI rahI. | 'tamArA rAjA ane eka vAranA mArA sahAdhyAyI sAthe miSTatAthI ne iSTatAthI vartIza. ene AzIrvAda ApIza. mANasa koI vAra bhUla karI bese, ethI ene sarvathA bhaMDo lekhavo hitAvaha nathI. huM mArA krodhane saMyamamAM laIne vartIza.' AcArye potAnA mana para punaH kAbU meLavatAM kahyuM. ane rAjA rAja haTha nahi choDe to ? tamAro kSamAdharma jaLavAze kharo ?' sabhAe pharI prazna karyo. 218 | lokhaMDI khAkhanAM phUla 'huM sagavaDiyA dharmano pUjArI nathI, jIvaMta dharmano upAsaka chuM. zuM thaze te kaMI kahI zakato nathI.* AcAryanI vANI jarA aMtarmukha banI. e vicAramAM DUbI gayA. bhUkaMpa bhavya imAratone DolAvI rahe, ema emano deha avanavI zakyatAonI kalpanAthI DolI rahyo. paLavAra emaNe AMkho mIMcI, pachI potAnA ArAdhya devane yAda karyA ane chevaTe gurunI sthApanA sAme hAtha joDI e bolI rahyA, 'he pravacananA nAtha ! he kaSAyonA vijetA svAmI ! anyAyI rAjAnI sAme thavAmAM kadAca mArA cAritradharmamAM kaMIka apavAda Ave to mane mApha karaje . satyanI mane AjJA thaI che. zuravIratAno mAro paMtha che. khare vakhata kAyAno moha na karuM ke kAyaratA na AcaruM eTaluM mane varadAna Apaje . premano sukumAra taMtunA vajapoze sAme akhaMDita raho, mAro sAdhudharma ciraMjIva raho. tArA vItarAga dharmanI pratiSThA niSkalaMka raho !" AcArya kAlaka jANe bALaka banI gayA. e gad kaMThe bolI rahyA : mAro bhale vinAza thajo, paNa dharmano jayajayakAra thajo ! mArA kAje satyano ne zUrAno rAha kalaMkita na banajo ! Aja A janasamudAya vilAsitAmAM DUbyo che. temane dhananI, jIvanI, mAna-pAnanI bhUkha jAgI che. sarvatra amAvAsyAno aMdhakAra prasaryo che. badhAM anIti ane anAcArathI jIvatAM marelAM jevAM banI gayAM che; ane nagara jANe smazAna banyuM che. rAjA jANe yamarAja banyo che. kAyadA yamapAla banyA che. mahAbhAratanA medAnamAM kRSaNe jeno upadeza karyo ane arjune je AcaryuM, e AtatAyInA nAzano paMtha mAro ho ! A vyaktino dveSa nathI, durbhAvanAno dveSa che! AvA haDahaDatA adharmano pratikAra karavAnI mane zakti maLe evI AziSa Apo, he ananta zaktinA svAmI !' ' be paLa AcArya namI rahyA. aMtarikSamAMthI AziSa mAgI rahyA, pachI emaNe potAnI kAyAne TaTTara karI--jANe dharmanI dhajA AkAze aDI ane kadama AgaLa bharyA. sabhA jayajayakAra karI rahI. AgaLa kadama baDhAvatA AcArya jayajayakAra sAMbhaLIne thaMbhI gayA, ne sabhA tarapha pharIne bolyA : 'nirarthaka jayajayakAra na karo. jIvana ja zanuM jIvavA maLe che ke apaja zanuM, e to have ja nakkI thaze. paNa zoka eka vAtano che ke tame svane bhUlyA cho ane tamArAM mana, vANI ane karma parane svAdhIna banI gayAM che !' sabhA khasiyANI paDI gaI. AcArya nagaranI zerIo vaTAvatA AgaLa vadhyA. hADakAMno mALo 219 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkhA nagaranI havAmAM tophAnanA bhaNakArA bharyA hatA. loko kahetA hatA : 're prajAjano ! hAthe karIne paga para kuhADo lenAra A sAdhune to juo ! kSatriya che, rUparUpanA aMbAra samo rAjakumAra che. are, koI suMdara strIne paraNIne saMsAra mAMDyo hota toye sukhI thAta ! juvAna bahena-dIkarIne Ama bhaTakatI bhikSuNI banAvavAnA badale, koI rAjA sAthe paraNAvI hota to tejasvI putronI mAtA thA!' AcArye A gaMdI vANI sAMbhaLI, ne kSamAstotra yAda karI, manamAM samabhAva dhAraNa karyo. suMdara nagaramAM vahetA vANInAM A gaMdAM nALAM pasAra karatA AcArya rAjaprasAda pahoMcavA jhaDapa karI rahyA. 220 D lokhaMDI khAkhanAM phUla 29 pratijJA aMdhArA AbhamAM sUraja caDI Ave, ema AcArya kAlaka rAjamahela tarapha jaI rahyA hatA. sura ane asurano saMgrAma zarU thavAnI taiyArIo thaI hatI. prema ane hiMsA sAmasAmAM khaDAM thayAM hatAM. AcAryanA aMtaramAMthI jANe avAja Avato hato : 'kAlaka ! tuM bhale sAdhu ho, paNa kSatriya che. rAma-rAvaNano Aja sAmano che. kAyara thato mA ! aMdarathI vaLI bIjo avAja Avato hato : 'tuM nigraMthono anuyAyI che. AtatAyIne paNa kSamA ghaTe. joje kopa karI besato.' AcArya rAjamahelanA dvAra para AvIne UbhA rahyA, paNa rAjamahelanAM dvAra baMdha hatAM. AcArye zaMkha jevA svare sAda dIdho : 'o rAjan ! eka sAdhu tArA dvAre AzIrvAda ApavA ane tane bhavobhavanI badanAmImAMthI tAravA Avyo che, dvAra khola ! kamADa khola ! sAdhunuM svAgata kara !' avAje paDagho pADyo. paNa dvAra ema ne ema rahyAM, na halyAM ke na calyAM. AcArya vadhu najIka gayA ane pharI bolyA : 'o, prabhunA prabhu ! saMta ane satIonA pUjArI, tane tAro jUno mitra Aja maLavA Avyo che. mitrane zatru samajavAnI bhramaNAmAM na paDato. kholI de dvAra tArAM!' avAje jANe nirjana araNyamAMthI athaDAIne pAcho pharyo. hajIya daravAjA ema ne ema mUMgA UbhA hatA. AcArya jarA vadhu pAse saryA. emaNe potAnA hAthamAMno dharmadaMDa daravAjA para Thokyo : eka, be ane traNa vAra ! daravAjAe avAja Apyo, chatAM e aDola rahyo. e vakhate aMdarathI Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hasavAno Acho dhvani saMbhaLAyo. AcAryanA kAna saravA banyA, AMkhamAM jarA lAlAza AvI, emaNe jarA ThapakAnA svare kahyuM : "rAjana ! bhakti vagaranI zakti sukAna vinAnA nAva jevI che. dvAra khola ane eka sAdhunI vAta sAMbhaLa. tapasvIone apamAna ApIne rAvaNa jevo cakravartI rAjA paNa sukhI thayo nahoto. zuM tArI pAse kuMbhakarNa ane meghanAda ja AvI bharANA che ? mahAbhAratanA jamAnAnA zakunio ja tArA mitra banyA che ? tane zANI zikhAmaNa Ape evo eka paNa vibhISaNa ke vidura tArI pAse nathI ?" chatAMya daravAjo aDola hato. pAchaLathI mazkarI karatA hoya tevA avAjo AchA AchA saMbhaLAtA hatA : 'vibhISaNa !' 'zakuni !* * kuMbhakarNa !' AcAryanI dhIraja no baMdha kaDeDATa karavA lAgyo. zAMtino aMcaLo kopanA jhaMjhAvAtamAM UDI javA phaDeDATa karI rahyo. dUdhanA UbharAnI jema aMtaramAM UbharAtA Avezane kAbUmAM rAkhavA mahA prayAsa karatA hoya tema AcArya bolyA : 'rAjanuM ! evuM na thAya ke tArI ane mArI vacce gerasamaja UbhI thAya. evuM na bane ke mArA ane tArA vacce jIvaleNa khAI khodAI jAya. rAjan ! teM bhUla karI teno svIkAra karI ane sarasvatInuM sanmAna karI ene mukta kara ! haju kaMI bagaDI gayuM nathI. ApaNe eka gurunA be ziSyo chIe. be bhAI jevA chIe.' paNa dvAra to baMdha ja rahyAM ane AcAryane khAtarI thaI ke aMdara koIka UbhA che ane badhuM sAMbhaLI rahyA che. sAme cAMduDiyAM paNa pADI rahyA che. AcArye dhIraja thI kahyuM, 'darpaNasena ! keTalIka vAto evI che, ke je saMbhAratAM sneha haNAI jAya. kAlakanI kIrtine haNavA, enA dehane haNavA, mane tArI kIrtino harIpha mAnI harIphano nAza karavA, teM ghaNA ghaNA prayatno karyA che. e prayatno huM bhUlI gayo hato. deha paranA ghA to bhUlI javAya, bhUlavAmAM ja zobhA che, paNa A to AtmA parano ghA che. dharma parano ghA che.' AtmAnA ghA ! dharmanA ghA !' makarInA avAja AvyA. AcArya kAlakane have sujanatAnI hada AvI gayelI lAgI. emaNe potAnA dharmadaMDano dvAra para jorathI prahAra karyo, deDanA be TukaDA thaI gayA. aMdarathI ahAsyano naphaTa avAja Avyo. AcAryano kopAnala have bhabhUkI UThyo. yuddhanI bherI phUMkatA hoya evA svare e bolyA : 222 D lokhaMDI khAkhanAM phUla 'rAjanuM, zaktino garva nakAmo che. dharmathI ja dharA TakI che. rAjAnAM pApa ama jevA sAdhusaMto dhue che. mATe eka vAra daravAjo khola ! bahAra Ava ! tArA aMtaranAM dvAra khola. sAdhvI strInuM sanmAna kara ! hajI kSamAnI veLA vahI gaI nathI!" aMdarathI avAja saMbhaLAyo : 'sAMbhaLyuM ne ? kahe che, rAjA bahAra Ave ! to bhale rAjA bahAra jAya; emAM harakata zI che ?' Arya kAlaka utsukatApUrvaka sAMbhaLI rahyA ane emaNe joyuM ke bhAre kicUDATa sAthe mahelanAM dvAra khUlI rahyAM che. AcAryanA mukha para zAntinI rekhAo taravarI rahI, teo rAjAne maLavA AvyA vadhyA. paNa be DagalAM AgaLa vadhyA, ke tarata cAra DagalAM pAchaLa haThI gayA. sAmethI eka unmatta hAthI cAlyo Avato hato. enuM nAma "rAjA" hatuM. enI piMgaLI khUnI AMkho, je koI vacce Ave ene khatama karavAnuM kahetI hatI. enI sUMDha mArgamAM AvatI vastuone khedAnamedAna karatI hatI. rAjAnI gaja zALAno A bhayaMkara gAMDo hAthI hato. gunegArane dehAMtanI sajA ApavA mATe ja eno upayoga thato. gAMDA hAthIe pharI kikiyArI karI. nasomAM lohI vahetuM baMdha thaI jAya eTalI e bhayaMkara kikiyArI hatI. AcAryuM joyuM ke potAnI kSamAnI ane dharmAcAranI badhI vAto baherA kAne upara athaDAI hatI. itranI zIzIo kAdavamAM DhoLAI hatI. AcAryuM mastaka UMcuM karyuM. mAthAnA tamAma vALa zAhuDInAM pIMchAMnI jema UMcA thaI gayA. emanA hAthamAMnuM bhikSApatra nIce paDI gayuM; enA kaTakA thaI gayA. emanI kAyA krodhathI dhrUjavA lAgI. tyAM to dUrathI mazkarI sAMbhaLI, 'joyo ne kAyara ! AtmAnI vAto karanAro atyAre motane sAme joIne dhrujavA lAgyo. Aja sudhI badhI vAto pothImAMnAM rIMgaNAM jevI karI, kAM re !' AcArya kAlakanuM aMgeaMga palaTAI rahyuM hatuM. mANasa koI rasAyaNa pIve ane eno cahero pharI jAya, vikRta thaI jAya, ema emano Akho cahero-mahoro pharI rahyo hato. jANe e ghaDI pahelAMnA vairAgyamUrti Arya kAla ka ja nahi. vidvattAnA avatAra AcArya kAlaka ja nahi ! mANasamAMthI ko brahmarAkSasa jAge, evI bihAmaNI emanI AkRti bhAsI. hAthI paLe paLe AgaLa vadhato hato ane mArganI jaDa vastuono kaccaraghANa vALato hato. eNe have potAnA mArgamAM eka mAnavIne Ubhelo joyo ane enI pratijJA D 223 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMkhamAM vadhu khunnasa UbharAyuM. 'are A gAMDo hAthI paLa be paLamAM AcAryadevane cagadI nAkhaze. doDo, doDo!' dUra tamAzo jovA UbhelA lokoe sahAya mATe bUma pADI : paNa sAMbhaLanArA ke bUma pADanArA bemAMthI eka paNa AgaLa na AvyA. keTalAke kahyuM : 'o mUrkha sAdhu ! pAcho vaLa. jamarAja sAthe bAkarI bAMdhavAnI na hoya. tuM ghara bhUlyo.' paNa gAMDo hAthI AcAryanI vadhu samIpa AvI rahyo hato. eTalAmAM rAja dvAra uparano jharUkho UghaDyo. rAjA darpaNarsane DokuM bahAra kADhavuM, ne khaDakhaDATa hAsya sAthe kahyuM : 'gAMDAne gAMDo bheTaze, tyAre ja DahApaNa Avaze.' AcArye upara najara karI. emaNe rAjAne joyo, paNa have vAta karavAnI ke salAha ApavAnI ghaDI rahI nahotI. AcArya kAlaka eTaluM bolyA : 'rAjan ! sAdhu gAMDo thaze, eTale sAmrAjya dhrUjI UThaze hAM !' ane emaNe gAMDA hAthInI sAme kadama baDhAvyA. thoDe dUra jaI e thaMbhI gayA. pachI prANAyAma karatA hoya ema emaNe zvAsa ghUMTyo. pachI mazaka havAthI phUle ema emanuM gaLuM phUlI gayuM ne thoDIvAre saue sAMbhaLyuM ke aMdarathI avAja AvI rahyo che ! avAja te kevo ? vanavagaDAmAM kesarI trADato hoya tevo ! AbhanA paDadA cirAtA hoya tevo ! bhUkaMpanA dhaNeNATa pRthvIne phADatA hoya tevo ! kAcA-pocAnI chAtI dhrUjI UThe evo ! tamAzo jovA ekatra thayelA mUThIo vALIne nAThA. rAjamahelanA kAMgarA tharathara dhrUjI rahyA. phakta rAjA darpaNarsana hajI svastha Ubho hato ane kaheto hato : bilADInI Doke ghaMTa bAMdhavA AvanAra o mUrkha sAdhu ! hajI pAcho jA, mane sAdhuhatyAnI pharaja na pADa ! sAdhune huM haNato nathI.' AcAryanI AMkho atyAre lagabhaga bahAra nIkaLI gayA jevI dekhAtI hatI. gaLAmAMthI anAhata nAda to hajI cAlu ja hato. matta banela hAthI A nAda sAMbhaLatAM ja jyAM hato tyAM thaMbhI gayo. ene lAgyuM ke bhara jaMgalamAM e gherAI gayo che, vanakesarI enI sAme phALa bharI rahyo che; jo e sUMDhane vaLagyo to zaktimAtra tUTI jaze, ane kamote maravuM paDaze. madaghelA hAthIe sUMDha vALIne moMmAM ghAlI dIdhI. eno mada comAsAnA pANInI jema vahI gayo ! 'rAjahastIne Age baDhAo !' rAjAe uparathI bUma pADI. 'anADI AcAryane 224 D lokhaMDI khAkhanAM phUla enAM karyAM bhogavavA do !' AcArya to gaLuM phulAvIne nAda karI rahyA hatA, emanAthI bolAya tema nahotuM. mahAvatoe aMkuza mAryA, uparAuparI ghA karyA; paNa hAthI eka DagaluMya AgaLa vadhI na zakyo. eNe potAnI sAme potAno yama Ubhelo joyo hato. pharIthI rAjAe AjJA karI. mahAvate pharI aMkuza mAryA. hAthIe bhayaMkara kikiyArI karI ane moMmAMthI sUMDha bahAra kADhIne mahAvatane uThAvIne pheMkI dIdho ne e pAcho vaLI gayo. jonArA acarajapUrvaka joI ja rahyA ! pAcho vaLIne hAthI nATho; ane nAsIne hAthIkhAnAnA eka khuNAmAM lapAI gayo. eno mada ema ne ema UtarI gayo hato, enI AMkho bhayabhIta banI gaI hatI. madArI karaDiyAmAMthI sApane bahAra kADhe, vAtAvaraNa bhayathI bharAI jAya ane pAcho e sApa karaMDiyAmAM purAI jAya, ne vAtAvaraNa svastha thaI jAya, ema AcArye have potAnA svarone kaMThanA karaMDiyAmAM pAchA pUravA mAMDyA hatA. thoDI vAramAM e bhayajanaka svaro adRzya thaI gayA ane AcAryanuM phUleluM gaLuM pUrvavat thaI gayuM. rAjA darpaNasena hajIya jharUkhAmAM hasato hasato Ubho hato. AcArya svastha thayA. emaNe rAjA sAme joIne kahyuM : 'rAjA, tuM rAjA nahi, kurAjA che. A nagara nagara nahi, kunagara che. jyAM satI-sAdhvIonAM zIla salAmata nahi, saMta-sAdhunAM sanmAna nahi, atithine mAna nahi, nItinuM pAna nahi, tyAM rahevuM e paNa pApa che.' *o sAdhuDA ! huM sAdhune haNato nathI. magatarAne haNavAmAM mAtaMganI zobhA zI ? mATe tuM zubha cAhato ho to A nagara choDI satvare cAlyo jA.' rAjA darpaNasene kahyuM. AcArya bolyA, 'huM jANuM chuM ke, kunagaramAM rahevuM pApa che, paNa Aje mArAthI pApane pITha na devAya. anyAya joIne sAdhuthI ne zUrAthI nAsI na chuTAya. huM sAdhu chuM. tArA dharmAdharmano hisAba mAre karavAno che. purANakALamAM RSio ja svacchaMdI rAjAone nAthatA hatA.' rAjA A sAMbhaLIne naphaTAIpUrvaka khUba hasyo. pAchaLa maMtrI, purohita, senApati vagere AvIne UbhA hatA. teo bolyA : 'mahArAja ! sAdhuDo jAdu jANe che. eno ene bahu garva che.' pratijJA - 225 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jarUra Avajo !' rAjAe pUMTha pheravIne vidAya thatA AcAryane kahyuM, 'jyAre IcchA hoya tyAre belAzaka Avajo. tamAro banevI huM ane tamArI e, sau. bahena sarasvatI nagaranA sImADe tamAruM bhAvapUrvaka svAgata karavA sajja haIzuM. hA !... hA! ... hA !... bicAro sALo !..." 're dukha ! vIjaLIne sparzavI ane sarasvatIne sparzavI samAna che. paramAtmA! mahAmaghanI tane ANa ho !' ane AcArya vegapUrvaka tyAMthI cAlatA thayA. nagaramAM kyAMya na rokAtAM AcArya TheTha smazAnamAM jaIne UbhA rahyA. tyAM eka citA bhaDabhaDa baLatI hatI ! AcArya jANe e citAmAM bhayaMkara sarvanAzanuM citra joI rahyA. eka pIpaLA nIce e beThA, ne DhaLI paDyA ! mArI pAse kyAM ocho jAdu che ? e to sAdhanA karatAM hArIne bhAgI chUTelo kuziSya che, naguro che !' rAjAe garva sAthe kahyuM. 're purohito ! re maMtrIo ! he prajAjano ! sAMbhaLI lo ke rAjAnA pApamAM prajAno paNa hisso che. prajA sabaLa hoya to rAjA svacchaMda AcarI na zake." AcArya gAjI rahyA. | 'o pApa ane puNyanI pUMchaDI ! tArI bhaginI sarasvatI Aja rAte mArI zayA-bhaginI thaze. kSatriya rAja kumArIne bhikhAraNa banAvanAra tane, have ja tArI mUrkhatA samajAze ke eka khIlatI kaLIne kacaDI nAkhavA teM kevo nAdAna prayatna karyo hato.' rAjAe kahyuM. badhA AcAryano upahAsa karI rahyA. AcAryano kopAgni zata zata zikhAe bhabhUkI UThaDyo. 'rAjA have mArA chellA zabdo sAMbhaLI le. mAgaNa banIne tAre AMgaNe Avyo hato. tArAmAM jo thoDI paNa sadbuddhi hota to tuM avazya bagaDelI bAjI sudhArI leta. paNa tArI AMkha para sattAnAM, samRddhinAM, maMtrabaLanAM paDaLa caDyAM che. tArA sevako, tArA salAhakAro tArA svecchAcAra AgaLa pUMchaDI paTapaTAvanAra zvAna banyA che. huM to A nagarane marelA mAnavInuM nagara joI rahyo chuM. jyAMthI nIti, nyAya ane dharmanuM daivata olavAI gayuM che !' 'sidhAvo sAdhurAja ! devatanI vAta karo cho ? daivata to eTaluM che ke ghaDInA chaThThA bhAgamAM tane atyAre ja haNI nAkhata ! paNa sApanuM viSa utArI lIdhuM che, eTale have e jIve ke mare - te baMne samAna che." rAjAe tiraskArathI kahyuM. | 'adharmI rAjavI, mArI pratijJA sAMbhaLI le.' AcAryo daDha svare kahyuM, 'Aja mArA kArya mATe huM ahIM prANa samarpa deta; kAraNa ke mAre mATe jIvana ke mota Aja samAna banyAM che. paNa tane, tArA karmacArIvargane pApanuM prakSAlana karAvavA mATe, anyAyanI sajA mATe prANa dhAraNa karavA mArA mATe anivArya banyAM che. to sAMbhaLI le mArI pratijJA...' AcArya paLavAra thobhyA ane pachI ucca svare bolyA : 'anyAya ane adharmArUpI paMkamAM bhUMDanI jema yatheccha viharanArA tArA jevA duSTa rAjAno, tArA putra ane parivAra sahita huM nAza na karuM to mane brahmahatyA, bAlahatyA, dharmahatyA ne devapratimAnA khaMDananuM pAtaka hajo. rAjanuM ! rAha joje ! eka divasa bhAre maratI A dharatIno bhAra huM jarUra utAravA AvIza !" ane Arya kAlake rAjA taraphathI pITha pheravI lIdhI.. 226 2 lokhaMDI khAkhanAM phUla pratijJA n 227 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 pratizodhano pAvaka prabhAtiyo tArI AthamaNA AbhamAM hato. smazAnamAM jalatAM muDadAMonA aMgArA cAre tarapha verAyelA hatA, citAnI rAkhamAM zvAna hUMpha letA paDyA hatA ne vAraMvAra mAMsa ane rudhiranA AsvAda mATe asthi cUsavAnA prayatnamAM paraspara laDI paDato hato. saMsAranA viSayI jIvonI jema emane khabara nahotI ke hADakAmAM to kaMI rasa nathI. je mAMsane 2ktano AsvAda Ave che e emanA moMmAMthI ja nIkaLatAM rudhiramAMsano che ! A zvAnanI jema ja saMsAranA viSayI jIvo ema mAne che ke ame bhoga bhogavIe chIe, paNa kharI rIte bhoga emane bhogavatA hoya che. | vizvamAM rU5 to enuM e rahe che, paNa jonArI AMkho jhaMkhavAI jAya che. annabhaMDAromAM anna to eTalAM ja bharelAM rahe che, paNa ene khAnAruM peTa khalAsa thaI jAya che ! phUla to enAM e bagIcAmAM khIlyAM kare che; paNa ene sUMghanAranI hastI khovAI jAya che ! galagaliyAM karanArA padArtho enA e che; paNa enA sparza karanAro ja zodhyo jaDato nathI ! mahela, havelI ne mALiyAM dharatIkaMpa sAmeya aDola rahe che, paNa emAM vasanAro, mahelono nirmAtA smazAnano sAthI banI jAya che ! pahADane toDanArA hAtha eka dahADo moM para beThelI mAkhane paNa uDADavAne zaktimAna rahetA nathI ! jenAthI saMsAra UjaLo hato, jenI hasti duniyAne zobhArUpa hatI, jenA gaLAmAM roja mAnapAnanA hAra khaDakAtA, jenA caraNa loko roja cUmatA, e Aja prANavihIna banI jatAM enAM bALatAM na baLelA hADane loko khoLI khoLIne UMDA jaLane havAle karatA hatA ! zvAnane maLelAM hADakAMnI jema saMsAra badho nAzavaMta ane nIrasa che. amara to mAtra dehanI aMdara pAhuNo banIne beThelo prANa ja che ; chatAM saMsAramAM nakalInI bolabAlA che. asalanI oLakha koIne gamatI nathI. smazAnamAM zvAna ahIM AvatA harakoI jIvane A bodhapATha Ape che ke loko e bodhapATha le paNa che. chatAM ghera pahoMcatA ja e badhI vAto bhUlI jAya che. AvI mAyAvI hoya che smazAnanI sRSTi! e mAyAvI dharatImAM nicetana thaIne paDelA Arya kAlaka trIje divase kaMIka bhAnamAM AvyA. thoDI vAra AMkha ughADI cAre tarapha najara pheMkI emaNe vicAryuM : oha ! jagata AkhuM smazAna banI gayuM ke zuM ? nyAya, nIti ne dharmano devatA holavAya, pachI to rAkhanA DhagalA ja rahe ne ?' - AcAryanA magaja para hajI zramanI asara hatI, AghAtanA ghA hajI e ja rIte dUjhatA hatA. pharI emaNe AMkha mIMcI lIdhI, pIpaLanAM pAna khaDakhaDa hasI rahyAM, mIThI havA vahI rahI. thoDI vAre AcArya pharI jAgyA, ane smRtine khojI rahyA, hA. Arya kAlaka ! saMghano AcArya. 2 AcArya ! kAle tArA paga pUjAtA, tArA UMcA thayelA varada hastanI AziSa mATe loko talasI rahetA. e mahAna upAzraya, e prabhAvazAlI saMgha, e mahAmahima zAsana, e badhuM kyAM gayuM ? zuM e badhuM vAdaLanI chAyA jevuM ke mRgajaLanI mAyA jevuM mithyA hatuM ?' ATalo vicAra karatAM karatAM to AcArya thAkI gayA. ziyALiyAM cAre korathI bahAra nIkaLI rahyAM hatAM ne kikiyArIo karI vanavagaDo gajAvI rahyAM hatAM. eTalAmAM ekAeka vAghanI garjanA saMbhaLANI, havAmAM enA AgamananI gaMdha prasarI rahI. vAghanAM pagalAM pRthvI para gAjI rahyAM. pharI garjanA AvI ! ane badhAM ziyALavAM cUpa thaI gayAM, lapAI gayAM, jANe hatAM na hatAM thaI gayAM ! vAghe aMdhArAmAM phALa bharI. jhADImAM nirAMte beThelA moTA sAbarano bhakSa karyo. sAbaranA taraphaDatA dehanuM 2ktapAna karI vAgha cAlyo gayo. thoDI vAramAM ziyALavAM bahAra nIkaLI paDyAM, e doDyAM. bhakSa mATe aMdaroaMdara laDI paDyAM. AcArya zINa najare A dRzya joyuM. emane vicAra Avyo : sAbara e prajAnuM rU5, ziyALa e amaladAranuM rU5; vAgha e rAjAnuM rUpa ! pratizodhano pAvake 1 229 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bicAruM nirdoSa sAbara ! vananI lIlotarI caranAruM ne koIne herAna na karanAruM ! paNa enI nirdoSatA ja enA nAzanuM kAraNa banI ! eTale to lAge che ke saMsAramAM phUMphADo jarUrI che. paNa ahIMnI prajAne sAbaramAMthI siMha thavAnI bhAvanA ja nathI. e bhAvanA koI kare to ene ghelo TharAve. eTale eka rIte A sAbaroe ja siMhone anyAyI, adharmI ne AtatAyI banavA preryA che. jANe siMhane koI pApa pApa nahi, adharma adharma nahi ! zuM sAbara siMha na thaI zake ? zuM pavitratA pazutAne paDakArI na zake?" AcAryanI nirNAyaka zaktie javAba vALyo : 'Aje to e zakya nathI. Aje to prajA e prajA, rAjA e rAjA, sAbara e sAbara, vAgha e vAgha.' A vAghonI saramukhatyArIne koNa paDakAra Ape ? AcArya vicAra karI rahyA. ne ekAeka emanA mukhamAMthI avAja nIkaLyo : '... huM... huM !' sAmethI vanakesarIno paDakAra Avyo : 'ghU..ghU..ghU.' AcAryane vAghano avAja nabaLo lAgyo, potAnA avAja mAM enAthI vadhu sAmarthya bhAsyuM. e TaTTara thayA. samaya thato hato. emane lAgyuM ke AsAyeza mATe sArA vAsasthAnamAM javAnI jarUra che. manamAMthI koI bolyuM : "cAlo nagaramAM !" tarata dilanI lAgaNI bolI : 'have nagara e mAre mATe smazAna banyuM che. smazAna e mAruM vAsasthAna banyuM che." mane pharI prazna karyo : 'upAzrayamAM javAmAM zI harakata che ?" dile tarata ja kahyuM : "saMgha vagarano upAzraya kevo ? ane vIratva vagarano saMgha kevo ? e to hADakAMno mALo !" AcArye UbhA thavA prayatna karyo, paNa zarIramAM hajI pUrI skUrti nahotI AvI. AcArya kAlaka pharI eka rAta ane eka divasa ema ne ema paDyA rahyA. cothe divase emanI cetanA barAbara jAgrata thaI. AcArya jyAM sUtA hatA, e pRthvI have emane garama lAgavA mAMDI. aMgArAnI upara paga mukAI gayo hoya, ema e khaDA thaI gayA. jANe koI emane kahI rahyuM hatuM : 230 | lokhaMDI khAkhanAM phUla 'o kSatriya ! pRthvIrUpI gAya kasAIvADe gaI che. jAga, ane tAro kSatriyadharma adA kara !" AcArya AgaLa vadhyA. emaNe gheghUra pIpaLAnI nIce jaIne upara joyuM to, jANe Abha rotuM lAgyuM. koI bhavya pratimA AkAzapaTa para UbhI UbhI kahI rahI hatI : 'o kASThapAtradhArI sAdhu ! nirarthaka bhikSA mAgavAno bhAra vahevo mUkI de. satyane khAtara samarpaNa thaI jA ! jiMdagIbhara DhIlo DhIlo dharma AcarIza toya ATalI jaladI mukti nahIM sAMpaDe. japa ane tapane nAme pApa sAme pITha pheravIne niSkriya banIne Ubho rahIza to emAM tAruM bhaluM nahIM thAya !" AcArya kASThanI jema stabdha banIne UbhA rahyA, aMtaramAM jANe dharmakSetra ane kurukSetranuM bhISaNa yuddha jAgyuM hatuM. dUra ghuvaDa potAnI bolI bolI rahyo hato. AcAryanA jJAnaparAyaNa cittamAM azvatthAmA yAda Avyo brAhmaNano putra, mahAguru droNano vArasa, baLathI pAMDavono nAza karIne veranI tRpti na karI zakyo, to rAte chAnomAno pAMDavonA taMbUmAM pesI gayo. pAMDavonA sUtelA tamAma putrono sarvanAza karI nAkhyo ! lohInAM sATAM lIdhe chUTako ! vera vira ! vara ! jANe dizAomAMthI pokAro paDyA. smazAnanI citAomAMthI paNa jANe verano pokAra karatI jvAlAo bhabhUkI UThI, sUtelAM maDAM paNa khaDAM thaIne jANe Adeza karavA lAgyAM. | 'bhasmIbhUta karI nAkha tArI sAdhutAne A masANamAM ! ne khAkha coLIne jagAve tArA kSatriyatvane !" AcArya dhUNI UThyA, jANe kAyAmAM premapraveza thayo. rUMve rUMvuM soyanI jema khaDuM thaI gayuM ne pachI AcArya bhUtAvezavALA mANasanI jema potAnAM sAdhutAnAM cihno aLagAM karI nAkhyAM. e badhAnuM poTaluM bAMdhIne e pIpaLAnA jhADa para caDyA ane UMcI DALe jaIne ene laTakAvyAM, ane dizAonA digUpAlone saMbodhIne bolatA hoya tema bolyA : 'o sAdhupada, gurupada, AcAryapada ! tamAruM poTaluM bAMdhI, tamane pIpaLe laTakAvIne Aje jAuM chuM. mAre kAje satyano gaja TUMko na bano. satyane-sAdhutAne mArA AcaraNanA gajathI mApavAnI bhUla koI na karo ! oha ! mane sarasvatInI cIso saMbhaLAya che. AtatAyInA paMjAmAM paDelI e kabUtarInI kAgAroLa laIne dizAomAMthI pavana vahyo Ave che ! mane e bALe che, mane vyagra banAve che. jouM pratizodhano pAvaka 1 231 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chuM ! huM mAro Ajano prApta dharma bajAvIne pAcho na pharuM tyAM sudhI he sAdhupada ! he gurupada ! tame ahIM laTakatA ja rahejo, ane mArI rAha joyA karajo ! jyAre dharmanI puna:pratiSThA karIza, tyAre pharI A masANane jagADI tamane laI jaIza.' AcArya dhIre dhIre nIce UtaryA. aMdhakAramAM eka vAra cAre tarapha najara pheravI lIdhI ane e bolyA : "oha, prakAza cAlyo gayo; prANa paNa jANe mUcha pAmato jAya che. sAdhupada gayuM, AcAryapada gayuM. have to mAtra kSatriya kAlaka ja zeSa rahyo che. oha ! sarSe potAnuM viSa chAMDI dIdhuM, ane phUMphADoya na rAkhyo; to mANase e nAganuM doraDuM karI nAkhyuM. khAja pharI phUMphADo jagAvavo che. koIne deza devo nathI, koIno jIva levo nathI, paNa saune bhaya ane ciMtAnuM jAgaraNa karAvavuM che. baLa, sattA, saMpattinA gumAnanA kAdavamAM masta bhaMDonI sAna ThekANe ANavI che. nyAya, nIti, dharma ane zIlanA bujhAtA dIpakone pharI sateja karavA che. kSatriya kAlaka have mAMdhAtAonI sAna ThekANe ANavA medAne paDe che.' AcArya kAla ke smazAnanI bahAra nIkaLyA. e ka aghorI khappara karavA citAnI bhasmamAMthI marelA mANasanI khoparI khojato hato. oha ! meM paNa khAMpaNa ne khappara sAthe grahyAM che ! maDadAne bALavuM e dharma ! je rAjA dharma cUkyo e maDadu thayo. ene bALI nAkhavAmAM te hiMsA ke puNya ? ga, brAhmaNa, satI ane sAdhu, e cAranI ijjata jyAMthI gaI, e deza jIvato nahi, paNa marelo ja samajavo. masANamAMthI ko brahmarAkSasa bahAra saMcare ema Arya kAlaka bahAra nIkaLyA. emanA zvAsozvAsamAM eka ja nAda hato : * zaMkara jAgo ! rudra jAgo ! maheza jAgo! vinAza varasAvo ! he mahAjogaNIo ! mahI khoparIonAM khappara karavA taiyAra raho!" pavanano jhapATo Avyo. pIpaLAnAM pAna hAlyAM. emAM Arya kAlake sarasvatInuM AkraMda sAMbhaLyuM. re, huM bhaginIne bacAvI nA zakyo. 2 nAmarda, marI jA, DUbI jA. A citAmAM svAhA thaI jA ! Arya kAlaka thoDI vAra vyagra banI rahyA. thoDI vAramAM bhUtAveza Ave ema kheDA thaI gayA, ne jorathI bolyA : Avyo, bhaginI sarasvatI ! A Avyo ! have vilaMba nahIM karuM.' ane Arya kAlake ujjainI tarapha DagalAM bharyAM. aMdhArI rAta samasama karatI AgaLa vadhI. vahelI paroDhe pANIdAra ghoDA para caDhIne eka asavAra tyAMthI nIkaLyo. 232 lokhaMDI khAkhanAM phUla avantino suprasiddha mallayoddho hato. kAlaka doDyA. bALaka pAsethI ramakaDuM AMcakI le ema enI pAsethI ghoDo AMcakI lIdho ! ghoDAno mAlika A mANasanA kAMDAbaLa pAse chaka thaI gayo. maDA jevuM moM joIne jAya bhAgyo. kAlake chalAMga dIdhI ne ghoDA para savAra thaIne e vahI nIkaLyA, paNa thoDuM paNa kamatAkAta nIvaDyuM; kAlakanA dehanA bhArathI namI gayuM, kAlaka bolyo : 're ! tuM ya mArA anuyAyIo jevuM namAluM nIkaLyuM ! bhAra upADavAno kharo vakhata Avyo tyAre e anuyAyIo gaLiyA baLada banIne pANImAM besI gayA. tuMya ema kAM kare ?' ghoDAne be DaphaNAM mAryo, ne ghoDuM AgaLa vadhyuM. uSA AkAzamAM potAnI kumakuma pagalIo pADatI hatI ane kAlake nagaranA moTA daravAjAmAM praveza karyo. dekhAva vicitra hato. vahelAM panaghaTa para javA nIkaLelI panihArIo chaLIne pAchI bhAgI. gAmamAM khabara ApI ke bhUta jevuM kaMIka daravAje dekhAyuM che. loko lAkaDIo laIne bahAra nIkaLI AvyA, paNa joyuM to AcArya kAlaka navA rUpamAM ane navA lebAzamAM UbhA hatA - jANe zaMkarano koI gaNa ja joI lo! deha para mAtra eka ja kapaDuM vIMTeluM ! zAhuDInAM pIMchAMnI jema vALa UMcA UThelA. zarIra paNa khAkha coLelI. eDadhA loko hasI paDayA ane bolyA : 'alyA, kAlaka gAMDo Avyo che !' chokarAo bhegA thaI gayA, ne hohA karatAM kAMkarA pheMkavA lAgyA. paNa jenI cAmaDI marelI ghonA cAmaDA jevI sakhata banI gaI hoya, ane kAMkarA bicArA zuM asara kare ? panaghaTe jatI panihArIone kAlake kahevA mAMDyuM : dIkarIo ! zIlanuM pANI vahI gayA pachI, phUTelA ghaDAmAM kUvAnuM jaLa bharavAthI zuM vaLaze ?' paNa koNa A vANI sAMbhaLe ? sAMbhaLe to koNa samaje ? loko hasatA ne bolatA, 're gAMDo kAlaka !' kAlake ghoDo AgaLa calAvyo. devamaMdiromAM jatI mAnavamedanIne joIne bolyA : 'patharAmAM prANanI pratiSThA karavAnI jhaMkhanA rAkho cho, paNa tamArA mRtavat dehamAM sAco prabhu kyAre padharAvazo ?" paNa re, A to gAMDAnI vANI ! koNa sAMbhaLe ene ! badhA mAtra hasI rahyA ! ne vadI rahyA, hA, hA, kAlaka gAMDo ! pratizodhano pAvake 1 233 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujjainInI bharI bajAramAMthI kAlake ghoDo hAMkyo. prakAza have sArI rIte patharAI gayo hato ane bajAro paNa khulI gaI hatI. koI brAhmaNa Tahela nAkhato hoya tema Arya kAlake Tahela nAkhavA mAMDI. emaNe moTA ghora avAje kahevA mAMDyuM: | 'bhale rAjA baLavAna hoya, paNa gabhilla jevA anAcArI rAjAthI prajAnuM zuM vaLyuM ?" sAMbhaLanArA gunegArInI kitAbamAM potAnuM nAma lakhAI na jAya, e mATe AvA zabdo sAMbhaLavAnI AnAkAnI karatA, kAnamAM AMgaLIo nAkhI detA. Arya kAlaka vaLI koI jAmelI medanImAM jaIne thobhI jatA ane bolatA : 're huM dharmanI rakSA karI zakato na houM, ane chatAM dharmanI jhoLI laIne dharmanI duhAI deto pharuM, evA dharmathI mane ke samAjane zuM hAMsala ?" vepArIo kahetA : 'bhalA mANasa, vediyo na thA, ziyALa so bhegAM thAya toya eka siMhane paDakArI na zake.' kAlake kahetA : 're mUrkhAo ! huM to ziyALa pAse siMhane paDakAra apAvavA mAguM chuM. ziyALa ane siMha baMnemAM AtmA to eka ja prakArano che." vepArIo kahetA : 'AtmAnI lapa choDo ! mudo to dehano che. hajAra cakalAM bhegAM thaIne paNa eka bAja ne mArI zakaze kharAM ?' kAlika kahetA : 'avazya ! hajAra kIDIo eka kALA nAgano prANa laI zake che. zeLA jevuM nAnuM jAnavara moTA phaNadharane tobA pokArAve che; to zuM jAnavara karI zake, e mAnavI nahi karI zake ?' | 'ghelI vAto ! mANasa bilakula ghelo che. ApaNe ApaNuM kAma karo. e to navaro che ne saunuM nakhkhoda vALavA Avyo che ?' 're devanA bhakto ! daivata vinAnA devaLamAM devane vasAvIne paNa zuM karazo ? nirarthaka che tamArI bhakti, niprANa che tamArI pUjA ?" ATaluM kahI 'kAlaka gAMDo' nA nAda vacce AcArya kAlaka vaLI AgaLa vadhatA, ane vaLI ghoDA parathI UtarI jatA ne corA para beThelA kSatriyo pAse jaIne kahetA: | 'jemAM pApa bharyuM hoya evI adharmanI lamIvALA dezathI zuM vaLyuM ? pAMDavone himALo kema gaLavo paDyo, e jANo cho ?" kSatriyo cUpa rahetA; keTalAka moM pheravI jatA. kAlaka kahetA: 'pAMDavo pAse dharma sivAya kaMI nahotuM. kauravo pAse adharma sivAya kaMI nahotuM. koNa jItyuM ? tame dharmane samajo !" kSatriyo kaMTALIne kahetA : 'A ghelA mANasane bahAra kADho to sAruM ! vagara maphatanI upAdhi che ! alyA, gaI gujArI bhUlI jA ! navI pATI, navI lekhaNa le!" 234 D lokhaMDI khAkhanAM phUla kAlaka vaLI kahetA : 'azakya. zuM tame koI taiyAra nahIM thA ? adharmano jaya bolAvazo ? dharmano parAjaya karAvazo ? are kaMIka to vicAro ! pharI pharI cetavuM chuM.' kSatriyo 'kAlaka gAMDo'no uccAra karatA, AcArya enI paravA karyA vagara AgaLa kahetA. 'jo Ama ja cAlaze, to saMsAra Akho eka ja jaNAnA vilAsanI krIDAbhUmi banI ja ze; rAjAo niraMkuza banI jaze; duSTonuM daivata vadhI jaze ane koInA gharanI rUpavatI mA, bahena ke beTI surakSita nahi rahe. prajA varNasaMkara pAkaze; gheraghera rAvaNa janmaze. rAmanA janma mATe saikAonI tapazcaryA karavI paDaze." kSatriyo kaMTALIne UThIne cAlyA jatA. kAlaka pharI ghoDA para savAra thatA ne AgaLa vadhatA, e ujjainInI prabaLa senAonI vacce doDI jatA ne kahetA : | 'are ! tame satya ane sevAne khAtara mastaka kapAvavA nIkaLyA cho ke suvarNa mATe sara ApavA nIkaLyA cho ? tamane koI dravya Ape, eTale tame enA pApamAM madadagAra banazo ?' senAnAyako doDI AvatA ane AcAryane mArIne bahAra tagaDI mUkatA. senA to dezanI zakti che. dezane senA khape che, senAne suvarNa khape che. A to sodAgIrI che. sainikane senApati kahe te dharma. senApatine siMhAsana kahe te dharma ! bhIme pAMDavo sAme bAkarI nahotI bAMdhI ? ne satya konA pakSe hatuM ? satya-asatya, dharmaadharma to ThAlI jUnA kALanI vAto ! tyAM eka DAhyA mANase kahyuM: 'bhalA mANasa ! pahADa heThe bhIMsAI zA mATe mare che ? A taruNAvasthA, A tapa, A buddhi, A jJAna, eLe na kADho. bhavitavyatAne samajIne zANA thAo ! zAMta thAo ! svastha bano !' 'bhavitavyatA ? re pAmaro ! kevAM tamArAM kATalAM ! kevA tamArA pAsaMga !' kAlake jANe trADa pADI, 'tamArA dehane roga thAya che, tyAre bhavitavyatAne yAda karI kema zAMta besatA nathI ? zA mATe vaidanI khoja karo cho ? dhana khUTe to paradeza zA mATe kamAvA jAo cho ?? ! dhananA dAso ! levAnAM ne devAnAM trAjavAM nokhAM-nokhAM kema rAkho cho ?" dhIre dhIre kAla ke alabelI ujjainI nagarIno khUNekhUNo pheMdI nAkhyo. bolIbolIne jIbhanA kUcA thaI gayA, paNa nagarImAM adharma sAme huMkAra na jAgyo. eka paNa mANase sahAnubhUti vyakta na karI. pratizodhano pAvaka 235 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 parabhoma tarapha prayANa . Arya kAlakano jIva vadhu UMDo Utarato gayo. e vicAravA lAgyA : "zuM dharA parathI dharma UThI gayo ?' dila aMdarathI kahetuM : 'hA, dharArUpI smazAnabhUmi para dharmanuM nirjIva zaba paDyuM che ! tArI pAse saMjIvanIno kUpo hoya to chAMTIne sajIvana kare, nahi to ene sArAM lAkaDAMthI dena de.' vaLI e vicAratA : 'zuM satyanI pUjA AthamI gaI ?' dila aMdarathI kahetuM: 'satya zuM ? sabaLa kahe te satya. devaLamAM jyAM deva ja jUTho beTho hoya pachI pUjArInI pUjA sAcI kyAMthI hoya ?' vaLI emane vicAra Avato : 'zuM dharma vijayamAM mane koI madada nahi kare ?' dila kahetuM : "nA. A jagatamAM pArakI paMcAtamAM koI agavaDa veThavA cAhatuM nathI. satyane khAtara samarpaNa karavAnA divaso gayA." oha ! AcAryano jIva kaLIe kaLIe kapAto hato. Aja emaNe chellI Tahela nAkhI. lokone potAnI pratijJAnI pokAra pADIne vAta karI : 'A kurAjAne huM enA putra ane parivAra sAthe ukheDI nAkhIza ! na ukheDI nAkhuM to cAra mahAhatyAno mane pApa, A dharA para pharI huM dharma sthApIza, pApanI dharA para puNyanI prANapratiSThA karIza, tyAre ja mArI pratijJA pUrI thaze.' loko bolyA : 'e ghelA mANasa ! satI zApa de nahi, ane zaMkhaNInA zarApa lAge nahi." 'eTale tame bhIru loko majA karyA karazo, ne pApI loko amanacamana karyA karaze, ema ne ?" kAlake kahyuM, ne bhayaMkara rIte hasyA: ne jANe kALavANI uccAratA hoya ema gaMbhIra banIne bolyA, 'jAgatA rahejo, nagaravAsIo ! thoDA samayamAM ja vAvAjhoDuM AvyuM samajo.' badhA hasyA, ne bolyA : 'jIbhamAM joravALo che. Akhare to upadezaka ne ? bhIkha mAgIne peTa bharanAro ! kSatriyANIne peTa pAkyo eTale zuM thayuM ?" have rokAvuM ke bolavuM nirarthaka hatuM. Arya kAlake ghoDAne eDI mArI; ne nagaranI bahAra nIkaLI gayA. ujjainInI janatA temanI pITha pAchaLa hasI rahI hatI. eka ghoDesavAra bhAratanA judA judA bhAgomAM dina ane rAta bhUtanI jema bhame che, pretanI jema rajhaLe che. pAgalanI jema, jema Ave tema pralApa kare che. A esavAranuM thoDuM TAyaDuM che; cAlavA karatAM besavAmAM e vadhu mAne che; AgaLa vadhavA karatAM pAchaLa haThavAmAM e vadhu rasa dharAve che. AgaLanA be pagane badale pAchaLanA be paga e vadhu uchALe che. aja ba ghATa banyo che. hasI hasIne peTa duHkhI jAya che. thoDuM nAnuM che ane asavAranA paga lAMbA che; ghoDA para beThA beThA kyAre lAMbA paga dharatI para aDe che. koI vAra ghoDuM cAle che, ke asavAra cAle che, e ja samajAtuM nathI. e mAnavInA lAMbA pagomAM ghoDA karatAM apUrva kauvata bharyuM che. e bhAratavarSanA prAMtaprAMtamAM pharI vaLyA che. e jyAM jAya che, tyAM kahe che : are mahAnubhAvo ! tamArA dilamAM puNyaprakopane jagAvo. UTho ane mArI madade Avo, cAlo, ApaNe duSTono vinAza karIe, sAdhupuruSanuM rakSaNa karIe, dharmane pharI sthApIe. 'paritrANAya sAdhunAM, binAzAya ca duSkRtAm / dharmasaMsthApanArthAya saMbhayAmi yuge yuge / / (sAdhuonA saMrakSaNa mATe, duSTonA vinAza mATe ane dharmane dharatI para phelAvavA mATe huM yuge yuge avatAra lauM chuM.) loko kahetAM : "A vANI to gItAnI che, bhagavAnanI che. ApaNe ciMtA zA mATe karIe ? ciMtA karanAro ciMtA karaze ane duSTone haNavA svayaM avatAra dharaze.' asavAra kahe che : "are ! avatArano artha to samajo. tamArA haiyAnAM adharma sAme aruci jAge, tema adharmane dUra karavA taiyAra thAo, eTale ja Izvare avatAra T 236 D lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lIdho kahevAya. mANase mANasanI pharaja adA karavI ghaTe ? loko bahubolA asavArano upahAsa karatAM ane enI vAta kAne na dharatAM. asavAra potAnA azvane upADI mUkato ane bIjA prAMtamAM jaIne Ubho raheto. tyAMnA lokone paNa e badhI vAta kaheto, ane potAnI madade AvavA hAkala karato. loko kahetAM : "sAdhu cho. zAMti rAkho. krodha, vera ane IrSyA upara vijaya meLavo, ane aMtarathI evI prArthanA karo ke rAjA gardabhillanuM mana palaTAI jAya. aMtara palaTo iccho, sAdhu !" 'o vAmaNAM loko ! tamane kIDI caTako bhare che, tyAre tame prArthanA karavA beso cho ke jhaTa laIne ene dUra karo cho ? tamAro deNadAra tamArA paisA nathI cUkavato tyAre tame zuM vrata karIne enA manano palaTo mAgo cho ke enA ghera dhAmA nAkho cho ? be vAta na karo. be jIbha na rAkho.' levA-devAnAM khoTAM trAjavAM na vAparo. Arya kAlaka kahetA. loko sAMbhaLIne moM pheravI letA. keTalAka gharaDAone A pratApI sAdhunI dayA AvatI : vRddho kahetA : bhAI asavAra ! jema nirmANa hoya tema thAya che. bicArI sAdhvInA nasIbamAM parabhavanA pApanA udayane kAraNe A saMtApa jovAnA lakhyA haze. mATe AcAryajI ! manane svastha karo. pharI sAdhutAnAM vastro paherI lyo. vyAkhyAnanI pATa zobhAvo. tamArI vANIe anekonAM hRdaya palALI nAkhyAM che. dharmaprabhAvaka cho, dharmanI prabhAvanA karo !! eTale ?" AcAryanI AMkhomAMthI aMgAra jharato. 'dharma marI gayo, pachI enI prabhAvanA zI ? mANasa marI jAya, pachI enA maDadAne zaNagAravuM zuM ? manamAM hiMsA jhagI UThI hoya, ne ahiMsAnI vAta karavAnI kevI ? ahiMsA ane satya zuM baMne sAthe chAMDI dauM ?" vRddho kahetA : 'e to rAjA che, samartha che. sarasvatI strI che, kuMvArI che. saMsAra konuM nAma ? emAM to Ama ja cAle. tame ghaNuM karyuM. tame tamArI pharaja bajAvI, paNa Abha phATyuM tyAM thIgaDuM kema devAya ?' Arya kAlaka A vAto sAMbhaLI pharI bhramita jevA thaI jatA. e AvuM bolanAra vRddhanI putrIne uThAvIne ghoDA para laIne nAsavA lAgatA. tarata gAmamAM buMgiyo vAgato. sarakhesarakhA ghoDe caDatA. talavAro tANatA, ne AcAryano pIcho pakaDatA. paNa AcAryane koI pahoMcI zakatA nahi. potAnI pAchaLa AvanArAone AcArya jANe emanA ja zabdo pAchA ApatA. 238 3 lokhaMDI khAkhanAM phUla are, banavAnuM banI gayuM. have nakAmA zA mATe laDavA nIkaLyA cho ?" loko kahetA : "amArA jIvana-maraNano A prazna che. AnI sAme mota paNa mIThuM che." AcArya kahetA : "to kAyara ! mane zA mATe upadeza do cho ? ApakI lApazI ane parAI phUsakI jevuM kAM karo ? praznanA ukela sahunA sarakho che. A rahI tamArI putrI ! mAre mana to jevI sarasvatI evI ja A tamArI putrI ! enuM zIla sadA akhaMDa raho !' 'cUpa rahe, asavAra ! tArI putrI huM kevI ?" tArI patnIe mane peTanA mALAmAM poSI nathI. mAro bApa tuM nathI. tane bApa kahuM to mArI mAne gALa paDe. huM nathI tArI putrI, nathI tArI bhaginI !" "pelI apaharaNa karAyelI kanyA vIravabharyA avAje kahetI. 're bAI ! tyAre tuM zuM thAya che mane ? na jANa, na pichANa !" kAlake kahyuM. e A vicitra chokarInI vicitra vAta sAMbhaLI AzcaryamAM paDI gayA. | 'jANa-pichANa to eka paLamAM thAya. sAco jhaverI to motI hAthamAM AvatAM ja parIkSA karI le." kanyA bolI. kanyAnA ratuMbaDA hoTha adhakhullA hatA. emAMthI jANe sudhA DhaLatI hatI. kAlaka ene ekITaze joI rahyA hatA. enI AMkhothI AMkho milAvI rahyA, ane bolyA. 're kanyA ! ApaNa bemAM koNa jhaverI, koNe motI ?" 'jhaverI, tame motI.' kanyA bolI. enI juvAnI dilahara hatI. enI vANI dilabhara lAgI. AcArye bolI nAkhyuM, 're tuM dilahara che, paNa tArI vANI dilabhara che.' 'mane joIne prasanna cho ne ?' kanyAe prazna karyo. 'jarUra. tuM AtmIya lAge che, bAle !' kAlake kahyuM. 'AjanA yuddhamAM tame vijetA cho. vijetAne parAjita lokonI saMpatti para adhikAra che. zatrunA putra-putrAdi svajana-parivAra enAM che. huM tamArI chuM.' kSatriya kanyAe chellA zabdo kahyA, ane jANe mAnavamedanI para vajaghAta thayo. 'tAro chuM.' AcArye kahyuM. A zabdothI jANe vIjaLI kaDeDATa karavA lAgI. kanyAnAM mA-bApa ne svajano e sAMbhaLIne coMkI UThyAM. parabhoma tarapha prayANa I 239 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zaTha puruSa ! mAro, mAro !' cAre tarapha pharI pokAro thaI rahyA. loko UmaTyA paNa asavAranI yaSTivighAe ane azvanI capaLatAe badhAne TiMga karI nAkhyA. loko hatAza thaI gayA. re ! sAdhu bhAre vyabhicArI nIkaLyo ! laMpaTa kyAMno! rAja mAM khabara karo. AcArye sahune rAjamAM phariyAda karavA jatAM rokIne kahyuM, 'rAjamAM khabara na karazo. huM tamArI zatru nathI, paNa mAre tamArA mananI pokaLatA-mananI nirbaLatA khullI pADavI hatI. kIDIne kacaDI nAkhavAnI ne kuMjarane pUjavAnI manovRttivALA tame cho.' | 'paNa tame A mATe kSatriya kanyAnuM haraNa kema karyuM ?' medanImAMthI eke prazna karyo. | 'tamane batAvavA. potAnAM snehIjanono viyoga kevo duSkara che te samajAvavA. sAMbhaLo ! tame badhA strImAM eka sAmAnya bhAva jonAra cho. huM to strImAM mAtra bhaginIbhAva ke jananIbhAva jonAro che. divasothI sarasvatIne meM nIrakhI nathI. A kanyAmAM meM sarasvatInI chAyA nIrakhI. meM ene sarasvatI mAnIne sanmAnI.' Arya kAlake kahyuM, paNa kanyAe virodha karatAM kahyuM : 'te sAme mAro virodha che.' 'tArI mAnyatA sAme mAro virodha che. mArI pAse bhekha nathI chatAM huM to bhekhadhArI chuM. mArA mATe tAro sparza paNa varSa che. meM apavAda mArgano Azraya lIdho che. Aje huM sAdhuvezane-sAdhubhAvane tilAMjali ApI, adharmanA uchede nIkaLyo chuM." 'huM tamArI sAthe AvIza.' kanyAe kahyuM : "kSatriya kanyA chuM, manapasaMda varane varavAno mAro niradhAra che.' 're kacake ! mAre mana tuM bIjI sarasvatI che ane huM to khaDiyAmAM khApaNa laIne nIkaLyo chuM. dhaDa mAthe mastaka DolI rahyuM che. kalyANa thAo tAruM bAle !' 'huM to tamane varelI chuM, tamArI rAha joIza.' kanyAe kahyuM. nA, bole ! mAre mATe patnIbhAva varya che.' kAlake kahyuM. loko kAlakanI A vartaNUkathI rAjI rAjI thaI gayA, paNa koI ene sAtha ApavA taiyAra na thayuM. jIbhanI mIThAza joIe teTalI laI lyo, bAkI karavA-dharavAnuM nAma nahIM ! evo A samAja hato. asavAra AgaLa vadhyo, ThekaThekANe pharyo, bhAratanA prAMtaprAMtane sAda pADyo paNa pAra kI balA vahoravA koI taiyAra nahotuM. | badhAM sthaLothI jAkAro pAmato e chevaTe pazcima dizA tarapha vaLyo. re ! bhIDane vakhate zrI kRSNa mathurA, gokuLa-vRMdAvana chAMDI A deza tarapha ja AvyA hatA. ahIMnI prANavAna prajAe emane AvakAryA hatA, besaNuM ApyuM hatuM. emanI sAthe AvelI gurjarIoe A mulakane potAno mAnyo hato. ahIM to jarAsaMdha jevAnuMya baLa cAlyuM nahotuM. zrIkRSNa ahIM rAjadhAnI karIne uttara-pazcimane eka karyA hatAM. ahIM dvArakA vasI. ahIM yAdavakuLo UtaryA. e pazcima dizAnuM Arya kAlake anusaMdhAna karyuM. ahIM devatAI DuMgarA joIne rAjI rAjI thaI gayA. DuMgarAomAM vanakesarIone trADatA joI joI emanuM haiyuM vaita veMta UchaLI rahyuM. lAkaDInA eka ghAe siMhanAM mAthAM bhAMganAra zUravIrone joI emano AtmA prasanna thaI gayo. siMhane zIMgaDe caDhAvIne bhagADatI bheMsone joI emanuM mana moralAnI jema kaLA karI UThya : vAha, dharaNI vAha ! Arya kAlake eka vAra dharatInI zobhA nIrakhI, malakanI puNyAI nIrakhI, mANasanA badanamAM mANasAI takatakatI joI. jyAM gayA tyAM roTalA ane oTalAnI kamInA na bhALI. aMtaranA bhAva UbharAtA joyA. lokasamUha joI AcArya rAja samUha jovA nIkaLyA ! oha ! kevI rUDI dharatI ne kevA nabaLA rAjA ! koI aphINamAM, koI surAmAM, koI suMdarImAM vyagra hatA. jene jene AcArye potAnI vedanAnI vAta karI e badhAe eka ja vAta kahI : 'tamArI vAta lAMbI che. icchA hoya to ahIM rahIne khAo, pIo ne lahera karo. bAkI huM ekalo tamane zI madada karI zakuM ?" 'tame ekalA kAM ? ATalAM badhAM rajavADAM che ne !' Arye kahyuM. 'gaNatarInA ghaNA che, paNa saMpa evo che ke eka Avaze, to bIjo nahIM Ave! ane tamArI vAta sAMbhaLIne to sAra evo nIkaLe che ke dUdhanA ThAmamAM dahIM paDI gayuM. have game teTaluM mathazo toya dUdha nahi ja bhALo !' Arya kAlake eka moTo nisAso nAkhyo. emane cAre tarapha aMdhakAra dekhAvA lAgyo. AvI bharI bharI lAgatI dharatImAMthI emane sAtha denAra eka paNa naravIra, ne nIkaLyo ! parabhoma tarapha prayANa 241 240 | lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to zuM lamaNe hAtha mUkIne besI jAuM ? AcArya vicAramAM paDyA. thoDI vAramAM emanuM kSAtrateja jhaLahaLI UThya : 'ekalo jA ! ekalo jA ! kSatriya ! pAMDavoe seMkaDonI senA choDI ekalA kRSNane kema pasaMda karyA ? jagatamAM gheTAM apAra che. kAlaka ? tuM siMha thaI jA ! jo tuM thAkI jaIza to dharma dezanikAla thaze, ane zetAna dharmanA siMhAsane caDI besaze. 'deha tAro bhale saLage, paNa aMdhArA AbhamAM tuM dIvo thA !' paLa vAra ekalavAyA ne nirutsAhI banelA AcArya pharI vAra utsAhI banI gayAM. 32 saptabhUmikA prAsAda -- ane eka divasa kSitijanI kora upara sUraja Ugato hato tyAre AcAryano azva sAgarane kAMThe AvIne Ubho rahyo. AcArya eka naukAmAM caDIne sAgaranA pravAsI banI gayA. emanA aMtaramAM azAMtino maherAmaNa ghughavATa karato hato ! | bicAro azva sAgaramAM saratI naukAne joI rahyo. lo koe ene pAcho vALavA ghaNo prayatna karyo, paNa e to eka kadama paNa na haThyo. lokoe kahyuM : 'mitratAno dharma mAnavI cUkyAM, paNa pazu to e dharma pAchaLa prANa Ape che, pelA jatA vahANamAM eno asavAra musApharI karato lAge che !' vAta sAcI hatI. saratA ne kSitijamAM adRzya thatA vahANamAM enA mAlika Arya kAlaka pravAsa kheDatA hatA ! emaNe A dezane tajIne parabhomano keDo lIdho hato, mAtra eka pazu e keDAne premabhAvathI nIrakhI rahyuM hatuM. ujjainInA UMcA rAjamahAlaya para caMdra potAnI kaumudI DhoLI rahyo hato, paNa enA aMtarabhAgamAM amAvAsyAnAM aMdhArAM ghUMTAtAM hatAM. rAjA darpaNasenanA saptabhUmikA prAsAdane Aje dIpakothI jhaLAMhaLAM ravAmAM Avyo hato. enA khaMDekhaMDa navI navI rIte zaNagAravAmAM AvyA hatA. A prAsAda eka nAnI nagarI jevo vizALa hato. keTalAya mALa, keTalAya AvAsa, ne keTakeTalIya bhulabhulAmaNIo tyAM hatI te koI jANatuM na hatuM. enI cotaraphanI ativizALa bhUmimAM vihAro, upavano, kuMjo, girinirjharo UbhAM karavAmAM AvyAM hatAM. ahIMnA itihAsanI keTalIka ghaTanAo evI hatI ke je na lakhavI ke na saMbhAravI ja sArI. jagata jo e jANe to e kaMpI ja UThe. A rAja prAsAdanI bhulabhulAmaNIomAM nagaranI chakelI yauvanAone AmaMtravAmAM AvatI, emane suMdara vastrothI alaMkRta karavAmAM AvatI, gariSTha khAdya ane mAdaka peyathI tRpta karavAmAM AvatI ane pachI tyAM niaddha ratikrIDAnI saMtAkUkaDInA khela khelAtA. puruSamAM tyAM mAtra rAjA darpaNasena rahetA. A bhulabhulAmaNImAM pravezelI strI sAmAnya rIte svayaM bahAra nIkaLI zakatI nahi, mahArAja darpaNasena e vakhate saunA rAhagIra banatA, dareka kusumakaLIne sparzatA, icchA thAya to suMghatA, suMghIne bahAra javA detA. prabhunA sparzamAM jema doSa na lAge, ema maMtrasiddha rAjavInA sparzane tyAM hIna lekhavAmAM na Avato. keTalIka kAmAtura suMdarIone A gamatuM paNa kharuM. keTalIka vaMdhyAone yaM putra maLatA. keTalIka suMdarIonA svAmIo vagara zrame zrImaMta thaI jatA. camatkArika A prAsAda manAto. 242 lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhulabhulAmaNImAM rAjAne gamI jatI zreSTha suMdarI pachI kadI bahAra nIkaLavA pAmatI nahi. ene sAtamAM bhUgRhanA sauMdaryakhaMDamAM dorI javAmAM AvatI. tyAM AvI aneka sauMdaryakhaMDo sajja karelA rahetA. A sauMdaryakhaMDomAM rAjAnI rakSitAo rahetI. dezadezathI ANelI aneka suMdarIo emAM vasatI. dareka khaMDa thoDA dahADA khUba camato. enI khUba jAhojalAlI dekhAtI, apUrva raMgarAga tyAM jAmatA. eTalI vAramAM to vaLI navo sauMdaryakhaMDa UghaDato. ane tyAM navA dIvaDA jhaLahaLa thatA. jUnA dIvA gula thatA ane jUnA sauMdaryakhaMDanI suMdarInuM zuM thatuM te koI jANI zakatuM nahIM. ekanI barabAdI upara bIjInI AbAdI zarU thatI. A saptabhUmikA prAsAdane taLiye kSiprA nadInA eka vaheNane vALavAmAM AvyuM hatuM. A vaheNamAM keTalIya vAra hADapiMjaro vahetAM jovAtAM. A AvAsomAM eka AvAsa evo hato ke jenA dIvA jyArathI jhagyA tyArathI Aja sudhI jhagatA rahyA hatA. je jAhojalAlI pahele divase pragaTI, e ja jAhojalAlI Aje paNa cAlu hatI. e khaMDa rAjA darpaNasananI bhaginI devI aMbujAno hato. chellA divasomAM e khaMDathI dUra eka navo khaMDa zaNagArAI rahyo hato. navA cokIdAro ane navI kuzaLa dAsIo tyAM goThavAI rahyAM hatAM. catura aMbujAnuM lakSa e tarapha ja hatuM. sAmAnya rIte e mAnatI ke samartha mAnavIne doSa lAgato nathI. rAjA jo vilAsa na mANe to bIjuM koNa mANe? aMbujA pote ja bhAInA vilAsane uttejana ApatI. eka vAra pote ja teno bhoga thaI paDI hatI; na jANe pote kema kheMcAI gaI, enI ene samaja paDI nahotI. A vakhate ene bhAratanI strIonA pavitratA vizenA, zarama, saMkoca ke maryAdApAlananA keTalAka siddhAMtonA mahattvanI samaja paDI. jema phUlovALAM vRkSonAM udyAnane vADanI jarUra paDe che, ema jIvanamAM paNa e have keTalIya vADone - maryAdAone mAnatI thaI hatI. rAjA darpaNasene bahenanA lajjita manane bahelAvavA Arya kAlaka sAthe lagna karAvI ApavAno kola Apyo, paNa Arya siddhAMto para vizeSa vicAraNA karanArI aMbujAe e vAtane svayaM amAnya rAkhI. rAja kAraNamAM bhAvanAno paNa yatheccha upayoga che. e vAtano rAjakAraNI rIte upayoga karavA rAjA darpaNe sunayanA nAmanI viSakanyA mokalI eka navuM kAvataruM racyuM. e kAvataruM kAlakanA vaja kavaca jevA saMyama pAse niSphaLa gayuM. 24 E lokhaMDI khAkhanAM phUla maryAdAmAM ane saMyamamAM mAnanAra kAlake sunayanAne jarAya namatuM na toLyuM; UlaTuM sunayanA kAlakanA hAthe nItimaryAdAnA chAbaDAmAM toLAI gaI. A badhI vAtoe darpaNasenanA magajane bhamAvI nAkhyuM. eNe kahyuM, | 'aMbujA ! puruSa e puruSa, strI e strI. puruSa sadA bhoktA, strI sadA bhogyA. aMbujAne A sAme kaMI kahevAnuM nahotuM. e enI rIta mujaba eTalo sudhAro mukatI ke haMmezAM puruSa ja bhoktA ane strI bhogyA e vAta khoTI che. koIvAra puruSa bhogya ane strI bhoktA evuM paNa bane. chatAM pAchaLathI e kahetI ke, ApaNA khUnamAMthI maMdodarI pAke, sItA ne pAke. sItA mATe to AryavartanI praNAlikAmAM UcharelA jIva joIe. 'have sItA ane sarasvatI baMdhIya joI ! ajavALI toya rAta,' darpaNa tucchakArathI bolato. 'darpaNa ! najara sAme baMne dRSTAMto che, chatAM bhUlI kAM gayo ? ApaNe baMne bhAIbahena ane sarasvatI ane kAlaka paNa bhAIbahena, chatAM e be vacce keTalo phera? tuM ane huM pavitratAno garva karI zakIzuM ? ane e be jaNAM keTalI saraLatAthI pavitratAno dAvo karI zakaze ?" | 'have joI e badhI pavitratA ane apavitratA ! manane prasanna kare te pavitratA. A to keTalAya cokhaliyA lokoe vADAbaMdhI karI che. A potAnuM, A pArakuM. huM evA bhedomAM nathI mAnato. vasuMdharAnAM badhAM loko e ApaNAM svajano, svajanamAM mAtra mA, bahena ke dIkarI ja nahi - patnI paNa hoya che. mahAguru mahAmAno Azrama bhUlI gaI ? ' darpaNasena kaheto. 'e Azrame ja ApaNuM satyAnAza vALyuM. eNe ja AdhyAtmikatAthI tArI zraddhA TALI ane tane bhautika baLomAM zraddhA rAkhato karyo.' aMbujA lAMbo nizvAsa mUkatI bolI. | 'evuM na bola. Aje darpaNasena je kaMI che, e mahAgurunA Azramane AbhArI che. samarAMgaNa ke strI paratve huM kadI namAlo nIvaDyo nathI. tuM mArI pAsethI jANI le ke ATalI bhogyAomAM thoDo vakhatamAM ekano vadhAro thaze, ane e paNa jenAM tuM vakhANa kare che e !' koNa ?" 'sarasvatI; Arya kAlakanI bahena." darpaNe zAMtithI kahyuM. "oha darpaNa , A tuM zuM bole che ?* aMbujA gabharAI UThI. 'kazuMya nahIM. noMdhI rAkha ke A rAjyanA uttarAdhikArIne e janma Apaze." darpaNa hasato hasato bolyo. saptabhUmikA prAsAda D 245 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o bhAI ! e to tapasvinI sAdhvI che ? 'sAdhvI thaI eTale zuM strI maTI gaI ?' darpaNe uzruMkhala javAba Apyo. 'bhAI ! emAM to eka sAdhvInuM apamAna thaze, kAlaka kopAyamAna thaze, dharA AkhI dhrujI UThaze !' aMbujA DaratI hoya tema bolI. | 'tAro bhAI dharAne kAbUmAM karI zake evo che !' 'dharma para teM tarApa mArI gaNAze. gajaba thayo gaNAze.' aMbujAe bhAIne A kRtyathI vAravA mATe samajAvavA mAMDyo. 'dharma tane mApha nahi kare.' are ! atyAre to dharma pote ja veravikhera thayo che. kAlaka pratye ghaNA dharmAcAryo tiraskAra dAkhave che.' rAjA darpaNasene kahyuM, 'teo A samAcArathI khuza thaze; kaheze ke e ja lAgano hato.' 'sarasvatI kaMI mArAthI vadhu suMdara nathI.' aMbujAe bhAInuM mana pheravavA navI dalIla ajamAvI. 'navuM puNya thoDuM asuMdara hoya toya emAM navInatAnI majA che, ane sarasvatI kaMI ochI rUpavatI paNa nathI. tuM mArA mATe ene ja yogya lekhatI hatI, e huM bhUlI gayo nathI, hoM !' | 'bhAI ! e vAta judI hatI, A judI che. A kAma na kara, kAla ke bhAre tIkho sAdhvI bhaginI mATe AkAza-pAtALa eka karaze.' aMbujA bolatI nahotI, jANe pagamAM paDIne raDatI hatI. | 'Dara mA, aMbujA ! rAjA darpaNane harAvanAra have to janme tyAre ! kadAca ema mAnI le ke mArI senA pharI jAya, mArA maMtrIo dago kare, mArA svajano sAtha na Ape, pama huM ekalo zatrunA darpane harI zakuM tevo che. huM gardabhI vidyAno svAmI chuM. jANe che, sAgaranuM kevuM mahAna baLa hoya che, tevI tenI dhA paNa bhAre moTI hoya che ? e yudhAne tRpta karavA na jANe keTalIya saritAo khArI banI nAmazeSa banI jAya che. saritAnI emAM AnAkAnI na hoya. e to ekabIjAnuM sarajata ja evuM che. saritAe sAgarasvAmIne bheTavuM. sAgarasvAmIe nehathI ene satkAravI.' darpaNasene vidvattAno bhaMDAra khullo mUkyo hato. aMbujA kaMI bolI na zakI, e zunyamanaska banI gaI. darpaNasena sauMdaryakhaMDanI sajAvaTa mATe yogya sUcanAo ApI aMbujAnI tarapha eka madabharI najara nAkhato cAlyo gayo. aMbujA vicArI rahI : pharI darpaNa Ave tyAre ene navI rIte samajAvIza. sarasvatInA nAma sAthe ene kALa-paDaghA saMbhaLAtA hatA. ne kAlaka ! nItino custa mahApuruSa ! mahAguru jevA mahAmaghanA AzramamAMthI je mota mAthe laIne bhAgyo hato, e A kema jIravI zakaze ? e darpaNa jevA pahADa sAthe jarU2 TakarAze. darpaNa pAse gardabhI vidyA che. ane enA baLa para e nAce che, paNa saMsAramAM zerane mATe savAzera haMmezAM hoya che. Akhare satyano jaya ane pApano kSaya thAya che. sAdhvIne saMtAvavAnuM pApa moTuM che. rAvaNa paNa kyAM ocho vidyAvAna hato ? aMbujA hajI A vicAramAM beThI hatI, eTalAmAM bhulabhulAmaNInA rastethI be kadAvara mANaso eka strIne UMcakIne lAvyA. teo sIdhA sauMdaryakhaMDamAM pahoMcyA. tyAM tamAma vyavasthA hatI. eka suMdara palaMgamAM e strIne suvADI dIdhI. aMbujAnuM lakSya e tarapha kheMcAyuM. e tyAM gaI. ahIM koIne koI vAtano Dara nahoto. sevakoe kahyuM, 'pelA avaLacaMDA sAdhu kAlakanI A bahena che. anAghAta pukha che. mahArAja AjanI rAta ahIM gALaze !' aMbujA AvA zabdo ghaNIvAra sAMbhaLatI. aneka kamabhAgI suMdarIone jotI 'haze' kahIne AMkha ADA kAna karatI, paNa Aja to A zabdo ane aMgArA jevA asahya lAgyA. e sarasvatI pAse gaI. hajI e bebhAna hatI. mArgamAM chUTavA khUba dhamapachADA karavAthI e zramita thaI gaI hoya, ema lAgatuM hatuM. saptabhUmikA prAsAda D 247 'enI tIkhAza ene mAraze ! e tIkho thaze to enI sAdhutA niMdAze. e sAdhupaNuM rAkhaze, to sarasvatI mArI thaze, baMne rIte mAre to beya hAthamAM lADu jevuM che !' darpaNasena khUba hasyo. 'bhAI ! sarasvatI pavitra che; sItA jevI che." 'paNa enA rAma kyAM che ? sItAne to rAma hatA. aMbujA ! bhAratIya loko paraNelI strIne raMjADavAmAM pApa mAne che ane A to kuMvArI che. vaLI kSatriya kanyA che. ema mAna ke huM enuM haraNa karIne gaMdharva lagna mATe lAvuM chuM.' rAjA darpaNa kahyuM. aMbujA enI yuktione pahoMcI zakatI nahotI. darpaNa AgaLa bolyo, 'strInuM astitva ja AnaMda-vilAsa mATe che. ene je adhikAra ApIe chIe te eka chaLa mAtra che. strI suvarNapAtramAM bharelA madhurasa jevI che. suvarNa kadI malina thatuM nathI, madhurasa kadI phikko paDato nathI.' 'darpaNa ! huM tane dalIlathI kadI harAvI zakIza nahi, paNa A mArge na jA. sAdhvIne satAva nA ! dharmane chaMcheDa mA ! kAlaka dRDha nizcayavALo che. e potAnI 246 D lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahena, ciMtA na kara. huM tArI madadamAM chuM.' aMbujAe kahyuM, 'tuM mArI madadamAM ? sAcuM kahe che !' 'hA' aMbujAe enI pITha para hAtha pheravatAM kahyuM. 'na mAnuM ! vAghanI boDamAM ahiMsaka prANI kyAMthI hoya ? mahAgurunA zapathathI kahe che !' "sarasvatI ! mahAgurunA zapathathI kahuM chuM.' 'mArAmAM navuM baLa Ave che, bahena ! tuM madada kare to bAjane bAMdhI laIe, pAMkha kApI laIe.' sarasvatI bolI. - 'paNa A bAja to pAMkha kapAye bamaNo laDe evo che. laDIzuM ApaNe . hIrajIta mahAgurune hAtha, paNa bahena sarasvatI ! tane TUMkANamAM kahI dauM. mane tArI bahena mAnaje, tAruM zIla salAmata rAkhavA mAro prANa paNa ApI daIza. vilAsI jIvana jIvIne lokalajjAthI A saptabhUmikA prAsAdamAM bharAI rahIne kaMTALI gaI chuM. tArA mATe kaMI yatna karIza, to mane jIvanamAM kaMIka zAMti lAdhaze.' sarasvatI chaLelI ko strInI jema aMbujA sAme joI rahI. aMbujA ghaNe divase sarasvatIne jotI hatI. ene kSaNavAra AzramanA divaso yAda AvyA. potAnA TuMkaDiyA sonerI vALanI kAlaka gUMco kADhato ane baMne jaLamAM potAnA paDachAyA joI hasatAM, e yAda AvyuM. kevA suMdara divaso ! pharI ne ja AvyA ! aMbujAne lAgyuM ke pharI mastIbharI kizora avasthAmAM pravezI jAuM ! A haiyAbaLApAvALuM yauvana phagAvI dauM ! sarasvatI ! o sarasvatI bahena !' aMbujAe mIThA sAde sarasvatIne DhaMDhoLI. sarasvatI hajIya behoza hatI. aMbujA enI dehayaSTi para najara pheravI rahI. enA mastaka parano suMdara kezakalApa gUMthavAnA darpaNanA manoratho mananA manamAM ja rahyA hatA. e kezakalApa Aje nAmazeSa banyo hato. mastaka sAva kezavihoNuM hatuM. enA suMdara caraNa, enI pAse padmanI zobhA paNa jhAMkhI paDe, emAM UMDA vADhiyA paDyA hatA. enI kAyA karamAI gaI hatI; mAtra dharmatejanI eka rekhA enA mukhamaMDaLa para camakI rahI hatI. aMbujAnA aMtaramAM bhAre saMtApa jAgyo. saMsAramAM ATalI sauMdaryavatI strIo hovA chatAM, A sauthvI para tarApa ! na bhUto na bhaviSyati ! ane aMbujA manomana nirNaya karI beThI, e vilAsI hatI, bahu UMDANamAM UtaravAmAM mAnanArI nahotI, chatAM ene sarasvatI para vahAla chUTuM, eNe sarasvatIne sAcavIne suvADI. enA vivarNa mukha parathI raja lUchI. enA dhagadhagatA kapALa upara lAgaNIbharyo hAtha pheravyo. sAMja paDatAM sarasvatI kaMIka svastha banI, chatAM hajI pathArImAMthI beThI thaI zake tema nahotI. saMdhyAkALe dAsIo nAnajaLa laIne AvI, vastra AvyAM. alaMkAra AvyA. vilepana AvyAM. hAratorA ane itra AvyAM. aMbujAe dAsIone kahyuM, "are ! A badhI sauMdaryasAmagrIthI mane zaNagAro." dAsIo kaMIka acakAI, paNa eya aMbujAnA kaDaka mijAjane pichANatI hatI. dhIre dhIre badho zaNagAra aMbujAnI kAyA upara goThavAI gayo. aMbujA navelI nAra banI gaI. enuM rUpa dhAra kADhelI talavAra jevuM camakI rahyuM. have sarasvatI dhIme dhIme bhAnamAM AvI rahI hatI. bhAnamAM AvatAM ja e cIsa pADIne beThI thaI gaI. aMbujAe ene pakaDI lIdhI; godamAM laI lIdhI. - beeka paLomAM sarasvatI pUrA bhAnamAM AvI gaI. e bolI "oha bahena aMbujA ! darpaNa Akhara jAta para gayo. dharmAzrita mArA para ghA karyo, tuM joje, Aje cakalI bAja sAthe laDaze.' 248 D lokhaMDI khAkhanAM phUla mahAgurano Azrama 249 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 strI je che te nathI. rAta bheMkAra hatI. AkAzanI dhavala kaumudIe jANe pRthvInA zaba upara dhoLI cAdara oDhADI hatI. saptabhUmikA prAsAdamAM dIvA jhAkamajhoLa baLatA hatA, toya rAta bheMkAra lAgatI hatI, dIvA bujhAyelI citAnA aMgArA jevA tagatagatA hatA, prAsAdano paththare paththara Aje ahIMnAM rahenArAMone potAnA dehane dAbato jaNAto hato. ghaNI suMdarIo ahIM AvI hatI, ane ghaNInAM zIla ahIM luMTAyAM hatAM, paNa koI rAta AvI bhAre UgI nahotI. gharamAM sApa beTho hoya, ne ghara jema bhAre lAge, tema badhuM bhAre bhAre lAgatuM hatuM. emaNe dehane to haMmezAM pArakAnI marajI para halAvyo-calAvyo hato, dila paNa emanuM e veLA kaMI bolyuM cAlyuM nahotuM, paNa Aja temanuM dila jhaMkhI rahyuM hatuM. teo ekabIjAne kahetAM hatAM. 'eka sAdhvI sAthe A julama ! adharma ApaNane khAI jaze. kharekhara ApaNuM AvI banyuM che. zeranA mAthe savAzera jarUra jAgaze." madhurI nAmanI dAsI potAnA paricita dAsa devane kahetI, 'paNa bhAI, Aje to zerane mAthe savAzera saMsAramAM kyAMya dekhAto nathI." 'dekhAze, kudarata AvA pApa karanArane choDatI nathI. kaMI nahi bane, to ekavAra A Akho prAsAda ja besI jaze. pathare patharo ApaNane jIvatAM ja pAtALamAM cAMpI deze." madhurI bolI, 'deva ! eka purANI ema kahetA hatA ke ati moTuM puNya ke ati moTuM pApa rasAyananI jema tarate mANasane phaLe che. paNa ApaNA rAjA mATe pApa puNya baMne sarakhAM banyAM che. ene koI pahoMce tema dekhAtuM nathI. bAkI mane to A patharAo ApaNane dATI de, ApaNe dabAI jaIe, caMpAI jaIe, e bahu game che - na jANe kema ? dAsa ane dAsI AvI carcA jhINe svare karI rahyAM hatAM, tyAM rAjAnA AgamananA samAcAra laIne keTalAka dAsa doDatA AvyA. teoe rAjAnA AgamananI vadhAmaNI khAdhI. aMdhArI rAtamAM Agano bhaDako dekhAya tema rAjA darpaNasena dvAra para dekhAyo. enI kadAvara kAyA AkhA prAsAdae bharI detI hatI. enuM pratyeka pagaluM prAsAdane dhamadhamAvI rahyuM hatuM, ne nirAMte UMghatAM menA-popaTane paNa UMghamAMthI phaphaDAvIne ja gADI rahyuM hatuM. - darpaNano deha pracaMDa hato. enuM mAthuM khUba moTuM hatuM. hAtha khUba lAMbA ne sthaLa hatA , nAka khUba moTuM hatuM ane enAM beya nasakorAM mArakaNA sAMDhanI jema phUlelAM hatAM. maMtra-taMtranI satata sAdhanAthI enA avAjamAM bhayapreraka nIDaratA bha hatI. zarIrabaLamAM ne maMtrabaLamAM apUrva zraddhA hovAthI enuM hAsya beparavA hatuM. | nitya prabhAte mALI rAjabAgamAM jAya ane phUla cUMTI lAve, eTalI svasthatAthI ne sahelAIthI deza-nagaranI apUrva suMdarIo ahIM kaLe ke baLe lAvavAmAM AvatI ne A rAjamALI ene eTalI saraLatAthI ja suMghato ane phagAvI deto ! - strI e vidhAtAe raceluM benamUna phula che. phUla to kAle karamAI javAnuM che; strInI juvAnI kAle cAlI javAnI che; eno to upabhoga karI lIdho sAro - A mAnyatA darpaNasenanI hatI. chatAM nyAya khAtara eTaluM kahevuM paDaze ke rAjA darpaNasena jevo dAnI rAjA bIjo nahoto. suvarNanI e kaMI kiMmata na lakhato. enA dAnathI cAlatA dharmAzramono toTo nahoto. enI udAra madadathI cAlatAM sadAvratonuM anna aneka sAdhu-saMnyAsIonA peTamAM jatuM. teo enA kAmAcAranI niMdA karatAM pahelAM aneka garaNe pANI gaLatAM, - darpaNanA dAnathI sarjAyelAM maMdiro, vAva, kUvA ne taLAvono pAra nahoto. potAnI patnI ke putrInA guma thayAnA khabara maLyA pachI pati ke mAbApane bIjo koI vicAra karavAno ke bIje zodha karavAnI na rahetI. saptabhUmikA prAsAdanA paheregIrane suvarNanI bheTa caDhatI ke tarata patto maLI jato. paheregIra kaheto, 'bhAI ! du:khanuM osaDa dahADA !' pati ke pitA thoDA divasa rAha jotA to emanI patnI ke putrI sukharUpe strI je che te nathI H 251 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emanA ghera pahoMcI jatI : sAthe A bhava sukhe nirgamana karI zakAya teTaluM suvarNa, maNi ke ratnanuM bhAthuM laI AvatI. loko kahetA ke garabaDa na karI to ghInA ThAmamAM ghI paDI gayuM. chAlo vIMchI caDhAvavAno kaMI artha ! keTalAka pitA ke pati cokhaliyA nIkaLatA, to e herAna thatA, ne suMdarI jIvanabhara kArAgAra veThatI; kAM to ene zikhAmAM ApaghAta karavo paDato. saMsAranI je zobhA samo lekhAto, kavio jenAM iMdrapurInA nAme guNagAna gAtA, e saptabhUmikA prAsAda kharekhara saMsAranI gaMdakInuM moTAmAM moTuM dhAma hatuM. A gaMdakInA mahAdhAmano adhideva darpaNa hato. atyAre eNe tAjuM nAna karyuM hatuM. meghano AsvAda Aje choDyo hato, kAraNa ke e jANato hato ke sAdhvI strIne rIjhavavAnI rIta anokhI hoya che. rAjAe AkhA deha para sugaMdhI tela lagADyuM hatuM. eka rezamI adhovastra paherI, upara sonAno moTo ratna jaDyo kaMdoro paheryo hato. vizALa chAtI para jhINuM pAradarzaka aMgarakhuM paheryuM hatuM ne upara uttarIya nAkhyuM hatuM. moTI bhogaLa jevA enA be hAtha hAthInI sUMDhanI jema jhUlatA hatA. hAtha para mudrikA ane bAvaDA para bAjubaMdha hatAM. mastaka para AchA vALa hatA ne enA para hIrAjaDita maMDila mUkeluM hatuM. kAnamAM suMdara karNaphUla hatAM. rAjAe praveza karyo ke eka dAsI potAnA lAMbA kALA vALa bichAvIne natamastaka UbhI rahI. rAjAe e keza para moja DI sahita paga mUkyA. tarata natamastaka thayelI dAsIe potAnA be hAtha prasArI mojaDI kADhI lIdhI. rAjA moja DI utArIne AgaLa vadhyo. tarata ethIya vadhu svarUpavAna dAsI hAthamAM thALa laIne rakhAvI. thALa suvarNano hato ne eTalo cakacakita hato ke dAsInA dehano emAM paDachAyo paDato hato. Ama to rAjA Aja khuzamijAja mAM hato; paNa jhINavaTathI nIrakhanArane e sacita paNa lAgato. enI najara dUra dUra rahelA khaMDa para hatI. khaMDamAM saMpUrNa zAMti hatI, ane eka khUba zaNagArelI strI aMdara AMTA mAratI hatI. rAjAne jarA hasavuM AvI gayuM : 're sarasvatI ! kyAM gayuM tAruM sAdhvIpaNuM? strIno tamAma raMga kAco ! jarA pANI paDyuM ke AkhuM pota raMga beraMga ! alaMkAra, AbhUSaNa, vastravilepana maLyAM ke kAcaMDAnA raMganI jema paLavAramAM badalAI gaI samajo !" rAjA utsAhamAM AgaLa vadhyo. 252 3 lokhaMDI khAkhanAM phUla eka dAsI AvI. enA hAthamAM eka thALa hato. thALamAM eka modaka ane maMtrapUta pANI hatuM. pANI gardabhI vidyAnI nityopAsanA pachInuM caraNAmRta hatuM. modaka vAjikaraNano hato. e modakamAM evI zakti hatI ke eka puruSa aneka strIo sAthe ratikrIDA karI zake. rAjA modaka moMmAM mUkI caraNAmRta pI AgaLa vadhyo. vAgha jevo rAjA paNa pratyeka kAryanA prAraMbhamAM A vidhi sAcavavAnuM na cUkato. bahu baLavAna mANaso vadhu paDatA vahemI hoya che. rAjA AgaLa vadhyo ane khaMDanA bAraNe pahoMcyo ke khaMDanA dIvAo eka pachI e ka rAma thavA lAgyA. rAjAe pUchavuM, 'dIvAo kema bujhAya che ?' rAjAnI khAsa mAnItI dAsI madhurI tyAM UbhI hatI. eNe manamAM kahyuM, 're. rAjA ! kALA nAganA zvAsozvAsathI to game tevA attaranA dIvA paNa bujhAya che." paNa pragaTa rIte bolI, 'AgaMtuka suMdarInI evI icchA che.' 'zuM tenA kahevAthI dIvA bujhAyA che ?' rAjAne utsukatA jAgI. hAjI . teoe kahyuM ke eka sAdhvIne dIvAnI paNa zarama lAge.' "vAha re sAdhvI ! are, sAdhvI hoya ke mahAsAdhvI hoya, strInuM mana ja bahu parivartanazIla che !' rAjAe hasatAM hasatAM kahyuM ne pUchayuM, 'madhurI ! kyAM che navAM rANI ?* rAjAnA nirlajja vartAvane roja khamI rAkhanArI, duniyAmAM deva thaIne pUjAtA ane aMtaHpuramAM kAmI gardabhathI paNa UtaratuM jIvana jIvatA rAjAonI kutsita kAmaceSTAone saMdA sahana karanArI tucchAtitucchadAsI Aja ATalA vArtAlApathI paNa manamAM ne manamAM khinna thaI rahI. e babaDI : 'vidhAtA zA mATe AvA rAkSasone pRthvIne pATale manamAM ne manamAM pedA karatI haze ?' madhurI A vicAromAM paLavAra gUMcavAI gaI, eTale rAjAnA praznano tarata javAba na ApI zakI. rAjAe pharI prazna karyo, 'madhurI ! kyAM che navAM rANI ? sAMbhaLyuM nahIM? kayA vicAramAM paDI che ?" madhurI sAvadha thaI gaI, bolI, 'mahArAja , vicAra atyAre bIjo kevo? navAM rANIno ja vicAra . mahArAja ! navAM rANI mATe coTalo lAvavo paDaze ne? boDAM rANI Apane gamaze ?" strI je che te nathI 253 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA AnaMdamAM hato. ATalI jaladI koI suMdarI potAne svIkAravA mATe rAjI thaI nahotI. aneka cakalIo ahIM AvI hatI, paNa emaNe bAjane jhaTa namatuM nahotuM toLyuM rAjA vicArI rahyo. saMsAramAM keTalAka jIva DAhyA hoya che. zakya ane azakyano viveka karI le che, ne je ekane eka be jevI vAta hoya, eno sAmano karatA nathI. sarasvatI kharekhara viduSI lAge che, sAthe vivekI paNa che. rAjA darpaNanA dilamAM paLavAra ema thaI AvyuM ke AvI rANI maLI hota to A anekanI jhaMkhanA ekamAM ja virAma pAmata. paNa e suMdarIne sAcuM na sUjhayuM ne verAgIonA paMjAmAM sapaDAI gaI ! ane ene paNa zo doSa devo ? badhAM kAma kAlakanAM ja ! e mUMDAe.... darpaNanA dile vaLI prazna karyo. 'to hajIya moDuM zuM thayuM che ? sarasvatIne pAmIne tArI suMdarIonI zodhane samApta karaje.' tarata ja aMdara sUtelI baLavAna kAmanAe paDakAra karyo : 'tuM kaMI thAkyo- mAMdo gRhastha nathI. tuM to rAjA che, rAjA ! sUrya eka hoya paNa ene kamalinI keTalI hoya ? ekane joIne besI rahevAnuM tArA mATe na hoya. tAre to badhIne praphullAvavAnI hoya.' darpaNa A vicAramAM dAsI madhurIne javAba ApavAmAM moDo paDyo. catura dAsIe takano lAbha lIdho. mahArAja ! mArA praznano javAba kAM na dIdho ? zuM navI rANInA vicAramAM khovAI gayA ? huM pUchuM chuM ke mastake muMDAyelI rANI Apane gamaze?* 'jarUra gamaze. navAM navAM phUla saMghanAra tArA rAjAne hajIya teM na oLakhyo, madhurI ? huM to goLathI kAma lenAro chuM. lADavo hoya ke gaLapApaDI, enI mane ciMtA "atyAre ApaNA maMtrIone ane mahAjanone teDAM mokalavAM joIe teo mane vAraMvAra kahe che, ke ApanAmAM navANuM guNa sArA che, paNa eka avaguNa bhAre che. dAnI cho, jJAnI cho, zuravIra cho, paNa strI bAbatamAM jarA vadhu paDatA vegavALA cho. nirdoSa strIonI AMtaraDI nuM bALava, balka ThAravI. Aja teone bolAvIne mAre batAvavuM hatuM ke strI je che te nathI ane je nathI te che!" pachI rAjAe pUchayuM, 'to rANInI bheTa kyAM thaze ?" 'sIdhA zayanakhaMDamAM; emaNe Apane tyAM ja nimaMcyo che." | 'are ! paNa eTalI badhI utAvaLa zI ? jarA hAsa-parihAsa vinoda-vilAsa , jarA AnaMda-pramoda... jarA." 'mahArAja ! atyAre navAM rANInI icchAne mAna ApavuM jarUrI che." madhurI bolI. 'sAruM, mane zayanakhaMDa tarapha dorI jA.' madhurIe rAjAne zayanagRha tarapha doryo. dIvAo je thoDA thoDA jalatA hatA, eya have to dhIre dhIre bujhAvA lAgyA. zayanakhaMDanA daravAje rAjA AvI pahoMcyo. 'to rajA lauM mahArAja !' madhurI mIThAzathI bolI ne pAchI pharI. zayanakhaMDamAM aMdhAruM hatuM. navI rANInI icchA aMdhArAmAM mulAkAta karavAnI hatI. rAjA ekadama aMdara dhasI gayo. phaDAka karatuM dvAra ughADavuM ne phaTAka laIne baMdha thaI gayuM. madhurI thoDI AgaLa vadhI, ne UbhI rahI. tyAM koI kaNasatuM hoya evo avAja Avyo ! e pachI pharI tyAM to bAraNAMne jabaro pAdaprahAra thayo. bAraNuM kaDaDabhUsa karatuM nIce paDyuM. jANe pahelo ja paraco vasamo thaI paDyo hoya ema rAjA bebAkaLo bahAra dhasI Avyo. enA AkhA Dile khaMjavALa AvatI hatI ane jyAM jyAM khaMjavALato tyAM bhAre dAha UThato hato. 're madhurI ! A zuM ? mArI talavAra lAva." madhurI talavAra levA doDI gaI. nathI.' | 'to padhAro mahArAja !' madhurIe suMdara bhAvabhegI karatAM mahArAjane AgaLa vadhavA kahyuM. khaMDanA dIvAo eka pachI eka bujhAtA jatA hatA. rAjAe aMdara praveza karatAM kahyuM, 'tArAM rANIne ahIM bhojanakhaMDamAM nimaMtra !' mahArAja ! e ahIM nahIM Ave.' madhurIe kahyuM. zuM mane joIne enI bhUkha bhAMgI gaI ?" rAjA darpaNasena adhika moja mAM AvI gayo. hA mahArAja ! ApanAM darzanathI e tRpta thaI gayAM che." madhurI bolI. 254 lokhaMDI khAkhanAM phUla strI je che te nathI | 255 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 myAnanAM mUla ghaNAM madhurI doDIne talavAra laI AvI. rAjAe doDIne talavAra hAthamAM lIdhI. paNa e to mAtra myAna ja nIkaLyuM. rAjAe madhurIne gussAmAM dhakko mAryo ane e doDyo, 'talavAra, talavAra' e buma pADI rahyo. gardabhI vidyAnA svAmInA avAja thI Akho prAsAda kaMpI rahyo. jANe dAsadAsIo mota mAthe AvIne khaDuM hoya ema bebAkaLAM nAsabhAga karavA lAgyAM. rAjA eka sevaka pAsethI talavAra laIne pAcho pharyo, ane zayanakhaMDamAM AvIne tarata ja palaMga para jhIkI paNa e ghA khAlI gayo. palaMga para koI nahotuM. paNa palaMganI bAju mAM eka navastrI nArI khaDI hatI. rAjAe ene joI, ane AzcaryathI bolyo, | 'oha dago ! sunayanA tuM ? viSakanyA ? mane khaMjavALa kema Ave che. te have huM samajyo. zuM mArA para ja prayoga ? mane ja mAravo hato ? re raMDA! mArI billI ane mane myAuM !' sunayanA potAnA dehane hAthathI DhAMkatI bolI, 'rAjA ! tAre talavAranI kyAM jarUra che ? tAre mana to myAnanAM mUla ghaNAM che. huM myAna chuM, deha chuM; AtmA nathI. mAruM viSa bIjAne haNI zake, paNa tArA jevA maMtra-taMtra vAdIne khatma na karI zake, phakta khaMjavALa ja upajAve.' rAjA talavAra laIne AgaLa dhasyo, 'o duSTA ! patitA ! pApiSThA ! mArI charI ane mAruM gaLuM !' "khADo khode te paDe, mArA karatAM tuM rajamAtra UMco nathI. phakta tArI pAse parabhavanI pUMjI vadhAre che eTaluM ja; mArI pAse A bhava ke parabhava bemAMthI eke bhavanI pUMjI nathI.sunayanA bolI. e jANe bhayathI para thaI gaI hatI. "cAMDAlinI ! tArA moDhAmAM bhava-parabhavanI vAta ? 2 kAgaDI, nakkI tuM kAlaka jevA kAgaDAnAM paDakhAM paMpALI AvI che !' rAjAe kahyuM, enA krodhano pAro UMco jato hato, paNa sunayanAnI nirbhayatA pAse vAraMvAra e UtarI jato hato. - 'kAga to tuM che ke huM ? tane viSTAnAM ja svapna Ave, khabaradAra, kAlaka jevA haMsa mATe kaMI paNa bolyo che to ! e mAro guru che " sunayanA be mAthAnI thaIne bolI rahI. vAha guru ! vAha celI !' darpaNa AgaLa vadhI gayo ne sunayanAne nIce pachADIne enA upara eNe talavArano ghA karyo, 'le duSTA ! mara kamote !' 'strI nathI, strInuM preta chuM. bharavAmAM ja mAruM sukha che. o darpaNa ! have to jarA samaja, bhUMDA !" sunayanA ATaluM bolatAM bolatAM, talavAranA ghAmAMthI ati lohI vahI jatAM bebhAna banI gaI. viSakanyAnA jakhamane pATo paNa na baMdhAya; bAMdhanAra jIvathI jAya. sunayanA karuNa kamotathI dhIre dhIre maravAnI. rAjakAraNamAM ane rAja mahelomAM to AvI agaNita hatyAo thatI hoya che; emAM eka vadhAro ! e kAda durbhAgI jIvanA motanI ahIM koDInI paNa kiMmata nahotI. A to moranAM rUpALAM pIchAM che. bhale kharI jAya. mora salAmata to pIchAM aneka ! sunayanAne talavArano eka ghA karIne rAjA AgaLa vadhyo. eNe bUma pADI, 'kyAM che sarasvatI ? enAM vastra utArI laIne ene zayanakhaMDamAM hAjara karo." rAjA darpaNanI vAgha jevI trADanA mahelamAM paDachaMdA jAgyA, dAsadAsIo dhrujI gayAM, paNa koI AgaLa na vadhyuM. paththaranAM pUtaLAMnI jema badhA potapotAne sthAne UbhAM rahyAM. rAjAe pharI jorathI garjanA karI : 'sarasvatIne hAja2 karo !' gardabhI vidyAnA svAmInI A bUmathI UMce laTakAvelAM hAMDI-jhummara khaDakhaDa karatAM nIce tUTI paDyAM. rAjA eka jhummara nIce dabAto dabAto bacI gayo. e Agho khasatAM bolyo, 'mArI billI ane mane ja myAuM ! mArAM dAsa-dAsI ane mArI AjJA-bahAra !! rAjAne potAnA ja aMtaHpuramAM Aja navo anubhava thato hato. jagata jenA baLathI kaMpatuM hatuM, enI ja AjJAno anAdara aMtaHpuranI sukomaLa strIothI thato hato. darpaNane AcArya kAlakanA zabdo yAda AvyA, 'mANasanI kamajorI, kAruNya ne cAturI zayanagRhamAM jema jaNAya che. ema rAjAnA aMtaHpuramAM paNa parakhAya che. mAnanAM mUla dhaNAM 0 257 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenuM zayanagRha zetAnano AvAsa nathI, e ghara dharmarAjanuM maMdira che. saMsAranAM puNyazALI sattva tyAM deha dharavA Ave che !' aMtaHpura ! ! A vizvAsaghAtI aMtaHpurano Aja sarvanAza karIza. sarasvatI pAtALamAM chupAyelI haze to ene tyAMthI zodhI kADhIza. mAruM to je thaze te, paNa ene to naSTabhraSTa karIne ja jaMpIza. darpaNa AgaLa vadhyo. aMdaranA khaMDamAM pravezyo. tyAM sarasvatI nahotI. tyAMthI AgaLa vadhyo. bIjA khaMDamAM e ghUmI vaLyo. sarasvatInuM nAmonizAna na dekhAyuM. phakta e khaMDamAM keTalIka strIonAM paththaranAM nagna pUtaLAM hatAM. rAjAe e manorama aMgo para talavAranA ghA karyA. paththara sAthe loDhuM aphaLAyuM. taNakhA jharyA. e taNakhAnA AchA jhabakAramAM eka ghUMghaTa kADhelI strI aMdaranA khaMDamAM dekhAI. eNe suMdara vastra sajyAM hatAM; mohaka alaMkAro dhAraNa karyA hatA. rAjAe talavAra pheMkI dIdhI. 2 zastra zuM ? ene potAne potAnuM apamAna lAgyuM. enA jevAne vaLI talavAranI zI jarUra ? sarasvatI jarA paNa baLa batAve to, kamaLanA phUlane cUMthI nAMkhatAM keTalI vAra ! rAjA aMdaranA khaMDamAM doDyo. pelI ghUMghaTapaTavALI strI bIjA khaMDamAM sarI gaI. rAjA tyAM doDyo. eNe strIne kabaje karavA hAtha laMbAvyo. suMdarI sarIne trIjA khaMDamAM cAlI gaI. rAjA khasiyANo paDI gayo, chatAM e AMdhaLA jhanUnathI doDyo. Akhare strIne pakaDI lIdhI; pakaDIne eno ghUMghaTa kheMcI lIdho. strI khullA moMe UbhI rahI. rAjA pharI khasiyANo paDI gayo, "koNa, avantinI vAravanitA alakA ? re raMDA ! tuM ahIM kyAMthI ? sukAyeluM vAsI phUla, ane devanA caraNanI jhaMkhanA ? chat !! 'hA, huM alakA. kAlakamuninI ziSyA. rAjA, A haTha choDI de. Aga sAthe ramata na rama." avantinI gaNikA bolI. alakA Aje guruRNa adA karavA AvI hatI. kAlake ene kahyuM hatuM ke alakA ! tuM dharmane tAbe thA, saMsAra tArA tAbAmAM che, huM tArA tAbAmAM chuM. darpaNanuM abhedya aMtaHpura Ama Aje ekAeka kANuM mAluma paDyuM. are ! agni to huM chuM. tame strIoe Aja mArI sAme baLavo karyo che ke zuM ?" rAjA darpaNa bolyo. Aja sudhImAM eNe aneka strIone zIlabhaMga karI hatI. paNa kyAreya ene evo anubhava nahoto thayo; badhe UMdhA ja anubhavo thayA hatA. rAjA darpaNanI zayyAbhAginI thanAra strI potAne mahAbhAgyazALI gaNatI. 258 D lokhaMDI khAkhanAM phUla darpaNanAM vaibhava, vilAsa ne vIratAno to duniyAmAM DaMko devAto hato. ne ahIM Aje enI khokharI hAMDalI bolatI hatI ! ane te strIonA hAthe ! rAjAe AgaLa vadhI e gaNikAne UMcakI, ne ene nIce pachADavA jato hato tyAM e bolI, 'rAjA, tAre kSudhA zamAvavAthI saMbaMdha hoya to huM e mATe ja AvI chuM. joI le mAruM rUpa. sarasvatI mArA paganI pAnIe paNa na pahoMce!' rAjA vadhAre kuddha thayo ane teNe paththaranI dIvAla sAthe gaNikAne jorathI pachADI ane bolyo, 're raMDA !tuM zuM jANe ? rAjA darpaNasenane batrIsAM pakavAna jamyA pachI sadAvratano sUko roTalo khAvAnA bhAva thayA che.' pachI rAjA darpaNasaina AgaLa vadhyo. ene vizALa saptabhUmikA prAsAda Aje Akaro lAgyo. ATaATalA khaMDa-upakhaMDa na hota to enI sAthe AvI bhulabhulAmaNInI ramata to koI na ramata ! atyAre to e kyArano potAnA jIvananuM eka adhUruM aramAna pUruM karIne pAcho vaLI gayo hota. kharI rIte darpaNa have jUno atikAmI ane ativilAsI darpaNa nahoto rahyo; paNa sarasvatInI bAbatamAM be vAta hatI, eka to pratihiMsAnI tRpti ane bIjuM kAlakanA jUThA dharmane paDakAra. rAjA AgaLa vadhyo. navA khaMDamAM pravezyo. roja bIjAne bhulabhulAmaNImAM bhUlA pADato rAjA, Aje vagara bhulabhulAmaNIe pote ja bhUlo paDato jato hato! navA khaMDamAM vaLI eka zRMgArasajja strIne eNe joI. ene thayuM ke A ja sarasvatI ! paNa ene tarata yAda AvyuM ke huM kema vIsarI gayo ke sarasvatI sAdhvI che, ne ene mAthe muMDo che. kevo mUrakha huM chuM ! paLavAra pahelAMnI vAta ja visAre paDI gaI ! rAjA pharIvAra chobhIlo paDI gayo. kAlakanA zabdo yAda AvyA, 'apUrva aMdha che kAmI ! rAta-divasa te joto nathI !! Ajano anubhava ene potAnI jAta upara ja cIDa upajAvato hato. yuddhamAM e kadI ATalo pAcho paDyo nahoto, rAja kAjamAM ene koIe ATalo parezAna karyo nahoto. ne Aja traNa TakAnI strIo ene banAvI rahI hatI ! rAjA AgaLa na vadhyo. have e kharekhara ciDAI gayo hato. eNe kamara parathI kaTArI kADhI, ane e strInI chAtI para tAkatAM bolyo, "koNa che tuM, e kahe, nahIM to A kaTArI tAruM kALajuM vIMdhI nAkhaze.' chatAM strI zAMta UbhI rahI. kaTArI karatAM kAminI baLavAna bhAsI, eNe kaMI javAba na vALyo. myAnanAM mUla ghaNAM 259. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ javAba na maLatAM rAjAne bhayaMkara jhanUna vyApyuM. eNe e strIne khatama karavA kaTArI pheMkI. strIe AgaLa vadhIne chaTApUrvaka phUlano kaMdUka grahe tema kaTArI potAnA karamAM grahI lIdhI. rAjA AgaLa vadhyo. e strI paNa sAme AvI. eNe moM parathI ghUMghaTa haTAvI dIdho. 'oha, koNa aMbujA ?" rAjA be DagalAM pAcho haThyo. ene lAgyuM ke Aje koI apazukana ene thayA hovA joIe. lAkheNo mANasa koDIno thaI gayo ! 'aMbujA !' rAjAe gussAmAM kahyuM, 'mUrkha !' 'darpaNa !' aMbujAe sAme eTalI ja tIvratAthI javAba vALyo, 'pazu !' 'oha ! aMbujA ! A tAruM paryaMtra ! sunayanA, alakA badhAM tArI goThavelI zetaraMjanAM pyAdAM ! re chokarI, kAlaka tarapha tAro chUpo prema mArI sAme paDyatra to nathI racI rahyo ne ? strI konI thaI che, te Aje thaze ?' rAjAe AkhI paristhitino tAga kADhyo hoya tema kahyuM. 'kAlaka taraphano chUpo prema nahi, paNa zIla ane satya taraphano mAro cAha mane A karavA prerI rahyo che. 'tAruM zIla huM jANuM chuM. deha mane Apyo, ane dila kAlakane ApyuM.' darpaNe bahenane DhIlI pADI de, ema kahevA mAMDyuM. e vacananA ghA karavAmAM paNa vIra hato. 'darpaNa ! tuM aMdha thayo che, nahi to mArI arpaNanI bhAvanAnI kadara karI zakyo hota. halakAmAM halako dAsa ja dila ane dehane judAM judAM vaheMcI zake che. bAkI kharI rIte to jyAM dila apAya tyAM ja deha apAya. tuM jANe che ke meM tanebhAIne mAro bharathAra karyo ! keTaluM pApa AcaryuM ! A badhuM konI khAtara, jANe che ? kevaLa tArI ja khAtara, tane khuza karavA khAtara ! samajyo ? kAgane uDAvavA meM hIro phagAvyo. ane nagurA ! tane tenI kiMmata nathI.' aMbujAnA zabdomAM krodha ane anukaMpA baMne bharyAM hatAM. 'pApa ane puNya e to ThAlI vAto che ! samarthane pApa chabatuM ja nathI. agnine AbhaDacheTa aDe che ?' darpaNe vAta vALI lIdhI. 'vyartha gumAna na rAkha, darpaNa ! kaMIka samaja. kaMIka vicAra !' aMbujA prArthanA karatI hoya tema bolI. 'mane sarasvatI batAva.' rAjAe kahyuM. sarasvatIne joIne tuM zuM karIza ?' aMbujAe pUchyuM. 260 D lokhaMDI khAkhanAM phUla 'ene mArI zayyAbhAginI banAvIza.' rAjAe kahyuM. 'o nirlajja ! devamaMdiramAM gAyanI hatyA karIza ?' 'huM maMdira, deva ane gAya kazAmAM mAnato nathI, pApa ane puNyamAM mAnato nathI. pavitra ane apavitramAM huM samajato nathI. vastu vAparavAthI pavitra ke apavitra thatI hoya tema svIkArato nathI. kAlaka kaheto ke vastu nahIM, vRttino vicAra kara. vRttithI vastu pavitra ke apavitra bane che.' rAjAe vAta uDAvatAM kahyuM. gadheDAne moMe kesarano cAro nAkhyo hoya, to kevI viDaMbanA thAya, enuM tuM udAharaNa che. kAlake kahyuM kaMI, darpaNane dekhAyuM kaMI. vAha re mArA buddhizALI bhAI!' aMbujA bhAIne dharmopadeza ApI rahI. 'o sAdhuDI ! mane sarasvatI batAva !' 'nahIM batAvuM.' aMbujAe makkamatAthI kahyuM. ekAeka pAchaLanuM dvAra khUlyuM ane emAMthI eka strI bahAra nIkaLI AvI ane vIjaLI kaDAko kare ema bolI, 'huM chuM sarasvatI !' 're sarasvatI ! tuM aMdara cAlI jA. mane darpaNano sAmano karavA de. mArA pachI tAro vAro.' aMbujAe sarasvatIne bahAra AvatI rokatAM kahyuM, "bahena ! vaccethI tuM khasI jA ! darpaNanuM jora mArA deha para che. mane paNa deha baMdhanarUpa lAge che. japa, tapa ne vratathI huM ene dhIredhIre gALavA mAgatI hatI, Aje huM ene eka jhapATe dUra karI daIza. smazAnamAM mANasanAM hADane kUtaro cUse che. ahIM mArAM hADane e cUsaze. Ava, darpaNa ahIM Ava ! le, tAre deha joIe che ne ?' darpaNa ghaDIbhara TharI gayo. sarasvatInA maMDAyelA mastakanI AjubAju tejanAM vartuLa racAtAM hatAM. 'Ava ! darpaNa, Ava ! tAre mAro deha joIe che ne ? tAre ene zayyAbhAgI banAvavo che ne ? le, mAro deha taiyAra che. Ama Ava !' sarasvatI AgaLa vadhI. mAtA jANe koI chokarAne ramakaDuM ApavA Agraha karatI hoya, ema e Agraha karI rahI. darpaNa tejavihIna banI gayo. e AgaLa vadhavA mathato hato, paNa jANe enA pagamAM khIlA ThokAI gayA hatA ! na e AgaLa vadhI zakyo, na e pAchaLa haThI zakyo. jyAM hato tyAM ja sthira thaI gayo, jANe koIe enA upara staMbhanavidyA ajamAvI na hoya ! sarasvatI be DagalAM AgaLa vadhI. eNe potAnI kamare rahelo ghero kADhyo. myAnanAM mUla ghaNAM - 261 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMbujAne batAvatI bolI, 'A hIro cUsuM eTalI ja vAra che. pachI A AtmAne kazI ALapaMpALa nahIM rahe, ane A deha rAjA darpaNano banI jaze.' aMbujA gaLagaLI thaI gaI. e bolI, 'bahena ! darpaNane mApha kara. baMdhunI vAsanAnI vedI para mAruM AkhuM jIvana meM barabAda karyuM che. ene khAtara huM jIvatI marelI thaIne A saptabhUmikA prAsAdamAM rahuM chuM. bahena, kRpA kara ! mAre khAtara...' darpaNano duSTa AtmA verAI gayelI hiMmata pharI ekaThI karI rahyo hato. je aMtaHpurane e mojamajAnuM dhAma samajato hato, e ene mATe Aje zikSaNanuM dhAma banI gayuM hatuM ! ane ramakaDAM jevI aMganAo jene pote ramADavAnI hoMza rAkhato, e ene ramADI rahI hatI - mahAna darpaNane, apratiratha darpaNasenane ! maMtradhara gardabhillune ! thoDIvAre rAjA svastha thayo. eNe cIsa jevA svare kahyuM, 'sarasvatI ! tArI vale aMbujA jevI karIza, tyAre ja jaMpIza !' 'avinamAM have bIjI aMbujA tane na maLe, enI cokI karavAno meM niradhAra karyo che. jouM chuM, tuM ene have kevI rIte vadhu raMjADI zake che ? huM paNa e ja bhAInI evI ja bahena chuM. loDhA sAme loDhuM che.' aMbujAe paDakAra pheMkyo. darpaNa AgaLa vadhyo; vaLI pAcho haThaThyo. Aja na jANe kema, paNa enI hiMmata gALiyA baLada jevI banI hatI. jarAka AgaLa vadhI ke pAchI besI jAya. aMbujAe darpaNane AgaLa vadhato rokavA kaTArI saMbhALI ! sarasvatIe hIro hAthamAM grahyo. 262 - lokhaMDI khAkhanAM phUla 35 strIzaktino paraco thoDIeka paLo ema ne ema stabdhatAmAM pasAra thaI, pachI rAjA darpaNa sarasvatI tarapha AgaLa vadhyo. 're sarasvatI ! tuM mArAthI leza paNa DaratI nathI ?' rAjA darpaNe prazna karyo. eNe potAnI zaktimAM Aje pahelI ja vAra azaktinAM darzana karyAM. 'leza paNa nahi' sarasvatI ene tucchakAratI bolI, 'jANe che ke maDA para vIjaLI na paDe. huM to kyAranI marI cUkI chuM. tuM mAro aMtima saMskAra kara; enI ja huM rAha jouM chuM !' "re duSTA ! huM tane naSTabhraSTa karI nAkhIza. mane oLakhe che ?' darpaNe vaLI kadama uThAvyAM. aMbujA eno mArga rokI UbhI rahI, ane vInavavA lAgI, 'bhAI ! saMsAramAM koIne na sAMpaDe evI zakti tane sAMpaDI che. e zaktino sadupayoga kara. kUvo potAnuM pANI pote na pIve, dharatI potAnuM dhAnya pote na Aroge, vADa cIbhaDAM na khAya.' na dUra thA, o vyabhicAriNI !' darpaNe aMbujAno tiraskAra karyo. 'darpaNa ! teM sAcuM kahyuM. vyabhicArI darpaNanI bhoginI aMbujA vyabhicAriNI ja kahevAya. paNa eTaluM yAda rAkha ke mArA jIvatAM tuM sarasvatIne sparza paNa karI zakIza nahi. bIjI koI zIlavAna strIne vyabhicAriNI banAvI zakIza nahi, ame beTho baLavo karavAno nirdhAra karyo che.' aMbujA have kharekharI uzkerAI gaI hatI. 'karIza, karIza ane karIza ! mane rokanAra tuM koNa ?' darpaNa ekadama AgaLa vadhyo. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'tane rokanAra strIzakti che. aMtaHpuranI hajAra cakalIoe eka bAjane gheravAno nirNaya karI lIdho che." 'to huM Akho saptabhUmikA prAsAda jalAvIne khAkha karI daIza !' darpaNa DarAmaNI ApI rahyo. | 'karI nAkha darpaNa ! to saMsAramAMthI pApano eTalo bhAra ocho thaze. ame to mojathI baLIzuM, paNa amArI sAthe e lahAvo lUMTavA tuM AvIza ne ?* aMbujAe kahyuM. aMbujA Aje khUba AvezamAM hatI. haMmezAM bhAInI pApI pIThane paMpALanArI Aja bhAInA virodhamAM khaDI hatI. dhIre dhIre enuM sukomaLa rUpa palaTAtuM hatuM. AMkhamAM vAghaNanuM khunnasa, hoTha para nAgaNanI tIkSNatA ne hAthamAM garuDanI jhapaTa jAgatI hatI. eNe kaTArI mUThImAM sakhata karI ane AgaLa vadhI. sarasvatI ekadama vacce AvI UbhI ane bolI, "bahena ! jo tuM vacce paDe to tane mArA sama. eka vAra ene mArI pAse AvavA de. strIzakti je divase jAgI, e divase asura-zakti bhAga samajaje. mahiSAsurane haNanArI mahiSAsuramardinI ApaNe chIe." 'sarasvatI, tuM deha pheMkI devA taiyAra thaI che, paNa huM tane ema karavA devAnI nathI, kAlakanI thApaNa kAlakane pAchI soMpavI che. mArA bhAIne game te bhoge Aja samajAvye ja chUTako che.' aMbujA dRDha nizcaya sAthe bolI. haju A vAtacIta cAle che, tyAM darpaNe jhapaTa mArI, aMbujAnA hAthamAMthI kaTArI khUMcavI ne dUra pheMkI dIdhI, ane ene jorathI jamIna upara pachADI. aMbujAnA kapALamAMthI lohI vahevA lAgyuM. sarasvatI atyAra sudhI dUra UbhI hatI. ene thayuM ke mAre aMbujAnI madade javuM joIe; e AgaLa vadhI. paNa tarata ja aMbujAe ene cetavI dIdhI; | 'darpaNano A prapaMca che, tuM mArI madade Ave ane e takano lAbha laIne tane pakaDI le !" jALa bichAvIne zikArI, paMkhInA AgamananI zAMtithI rAha juve, ema rAjA Ubho hato. aMbujAnI madade sarasvatI AvavAnI, ane pachI pote ene hAtha karI leze e enI dhAraNA hatI. ane strI ekavAra hAtha paDI pachI chUTavAnI enI tAkAta nathI. paNa aMbujAe enI dhAraNAne dhULamAM meLavI dIdhI, darpaNasena kaMIka vicAramAM paDI gayo. paNa tyAM to sarasvatInA mastakamAMthI dhumADAnA goTA nIkaLavA lAgyA. e 264 5 lokhaMDI khAkhanAM phUla goTA prAsAdanI dIvAla para patharAI gayA. ne vAdaLamAMthI suraja DokAya, ema koI bhayaMkara be AMkho bahAra tarI AvI. AMkho paNa kevI ? agninI bhaDabhaDatI vALA ja joI lo ! e aMgomAMthI thoDIvAramAM chIMkoTo saMbhaLAyo. darpaNa joI rahyo. thoDIvAramAM AMkhamAM eka rIMcha dekhAyuM. rIMchanI pAchaLa madArI Avyo. are, A to mahAguru mahAmAnuM pratIka ! mahAguru bhaktonI pAse A rIte ja prakaTa thAya che. darpaNa hAtha joDI rahyo. bolyo, 'gurudeva ! Ave vakhate kema ? ziSyane zaramAvavA mAgo cho ?" sAmethI koI javAba na maLyo. phakta rIMcha kUdI kUdIne enA nahora batAvI rahyuM. thoDIvAramAM to rIMcha madArI para trATakyuM. enA tIrNa nahora enA mAlikane mAravA lAgyuM. 're gurudeva ! huM A zuM jouM chuM? ApanI zakti Apane herAna kare che ke huM?" darpaNa namrabhAve bolyo. pharI rIMchanA chIMkoTA AvyA. eka vikarALa cahero AMkhonI AjubAju UpasI Avyo. thoDIvAre pahoLA hoTha khUlyA, emAMthI lAMbI jIbha nIkaLI. eka bhayaMkara avAja gAjyo, 'zuM mArI zakti mane ja khAze ?" 'nA gurudeva !' darpaNa moM dAbIne bolyo. 'to mAro ziSya thaIne tuM mane khAvA mAge che ?" avAja garyo. 'kevI rIte prabhu ?" darpaNa ziSyanI adAthI prazna karI rahyo. sarasvatIne nirbhayatAnuM varadAna ApyuM che." avAja gAjyo. 'paNa eNe to ApanA anuSThAnane aDadhe choDyuM hatuM ! e to ApanI gunegAra che. Ape ApanI vidyA A gunegAro pAsethI pAchI kheMcI lIdhelI." darpaNa gurune pAchaLanI vAta yAda karAvI rahyo. | 'jANuM chuM. mArI vidyA mATe mane kAlake vacana ApeluM ke kadI nahIM vAparuM" ane eNe e vidyA nathI vAparI, mArI vidyAno ekamAtra vArasa meM tane banAvyo che." avAje gaMbhIra rIte kahyuM. have rIMcha ane madArI adRzya thayAM hatAM, kevaLa AMkhomAM AganA bhaDakA jhagato hato. strIzaktino paraco 2 265 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to pachI Apa mane zuM kahevA mAgo cho ?' darpaNa pUchI rahyo. 'sarasvatIne nirbhaya banAva. ahIMthI satvara pAcho pharI jA.' avAje kahyuM. 'zuM huM ene mukta karuM ? to to jagatamAM mArI hAMsI thAya. mArA ja karmacArIo mane khoTo TharAve. meM temane kahyuM che, ke sarasvatI mArA para mohIne ahIM AvI che.' darpaNe ziSyabhAve khulAso mAgyo. 'huM mAtra ene nirbhaya banAvavA mATe kahuM chuM. bIjI vAta karato nathI.' avAja bolyo. 'gurudeva ! ApanA to dhyAnamAM ja haze ke kAlaka ApanAthI risAIne cAlyo gayo che.' sarasvatIe vacce prazna karyo. e koI jagadaMbAnI chaTAthI UbhI hatI. 'jANuM chuM.' 'gurudeva ! e pAgala thaI gayo hato, e jANo cho ?' dareka mahAzakti parAjayamAM pAgala bane che.' eTaluM pUchuM chuM ke e kyAM haze ? jyAM haze tyAM sukhI to haze ne ?' 'vadhu to nahIM kahuM. sukhI ane duHkhI baMne haze.' 'gurudeva, aMbujAne svastha karo.' 'svastha ja che. aMbujA to mArI lADakavAyI putrI che. AnaMdabhairavI che. mArA dharmano staMbha che. so darpaNa paNa ene kaMI karI zake nahi.' sarasvatIe joyuM to aMbujA svastha hatI. lohI vahetuM baMdha thaI gayuM hatuM. sarasvatI ane aMbujA baMne gurudevanA netrone namI rahyAM. thoDIvAre baMnee namelAM mastaka UMcAM karyAM. tyAre na tyAM gurudevanuM moM hatuM, na tyAM darpaNa hato. mAtra pAchaLa vahetI kSiprAnI jaladhArA mITho madhuro avAja karatI hatI. 'bahena, hIro dUra karI de ! mane Dara che, ke koIkavAra tuM du:sAhasa karI besIza! bahena ! tamAruM sAdhunuM vrata to aparigrahanuM. to pachI tArI pAse A hIro Avyo kyAMthI ?' aMbujAe prazna karyo. vahAlI aMbujA ! ujjainImAM ame AvyAM, tyArathI mane apazukana thayA karatA hatA. jamaNuM aMga vAraMvAra pharakatuM, rAtre sUtI houM tyAre kAnamAM rudananA bhaNakArA saMbhaLAtA. meM bhAIne be-cAra vAra vAta karI. eNe kahyuM, tane darpaNane joIne mahAmagha guruno Azrama ane chellI bhairavIcakranI vidhi yAda AvatI lAge 266 - lokhaMDI khAkhanAM phUla che. bAkI sAdhune bhaya kevo ne vAta kevI ? rAjA rAjAne harAvI zake, mArI zake, saMhArI zake, paNa rAjAnI tAkAta nathI ke sAdhu sAme AMgaLI cIMdhI zake. sAdhu to saMsAranI amUlakha dolata !' 'sAdhu to saMsAranI amulakha dolata ! sarasa kahyuM bahena !' vacce aMbujAe kahyuM. enA zabdomAM Arya kAlaka tarapha chupAyeluM heta DokiyAM karI rahyuM hatuMH 'paNa bahena, A dharmanI harIphAIoe ghANa kADhavo. mAruM cAle to dharmamAtrane miTAvI dauM.' 'bahena ! dharma-adharma bhegA thaI gayA che - dUdha ane pANI bhaLI jAya tema. paNa e mATe jarA tAvaDe tapAvIe to adharmanI tarata kasoTI thaI jAya.' aMbujAe mULa vAtano dora pakaDatAM kahyuM, 'paNa bahena, pelI hIrAnI vAta to bAkI rahI.' 'bhAI kAlake vAta karI ethI mana kaMIka AzvAsana pAmyuM; paNa vaLI eka vAra rAjA darpaNa ghoDo khelAvato mArA vAsasthAna pAsethI nIkaLyo. huM sAdhvI hatI. zatrune mitra gaNavAno mAro dharma hato. mArA dharmAcAra pramANe huM haMmezAM nIcuM joIne vAta karatI, paNa e divase acAnaka mArI AMkho UMcI thaI. meM darpaNa sAme joyuM. enI najara vAMcI. mane emAM Dara lAgyo. kalyANamala pAse khaDo hato. meM ene vAta karI. eNe kahyuM, rAjA zaktino pUjaka che. strIno ziyaLabhaMga eno zokha che. enuM kaMI kahevAya nahIM. cetatAM rahejo ! meM kahyuM, mane to kazo Dara nathI, paNa A dehane jarUra Dara che. mATe jarUra paDe dehane TALI zakAya tevI vastu mane Apo ! eNe mane A viSamizrita hIro Apyo. peTamAM gayo ke AMtaraDAnA kaTake kaTakA. tyArathI huM hIro sAthe rAkhuM chuM.' 'kyAM rAkhatAM ?' mArA gaLAmAM. jo, A khAnuM rahyuM.' sarasvatIe moM phADIne, hIro rAkhI zakAya evo gaLAmAM pADelo khADo batAvyo. 'A karAmata tuM kyAMthI zIkhI ? 'eka jAdugara pAsethI. e tyAM loDhAnA moTA moTA goLA rAkhato. nAnapaNamAM evA prayogano mane khUba zokha hato. rAjamahelamAM evA evA jAdu karI huM sahunuM manoraMjana karatI.' darpaNa have bahAra cAlyo gayo hato. eno avAja paNa saMbhaLAto baMdha thaI gayo hato. aMbujA bolI, 'Aja evo dAkhalo banyo che ke bhAI have koIpaNa strIne chaMcheDavAnuM bhUlI jaze. paNaA kAmamAM ApaNane hoMzapUrvaka madada karanAra sunayanAne strIzaktino paraco D 267 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 mahAtmA nakalaMka ane alakAne to ApaNe bhUlI gayAM ! cAlo, cAlo.' baMne jaNAM jyAM alakA paDI hatI, tyAM AvyAM. elakAnA avayavo ThIka ThIka ghavAyA hatA. chatAM enA mukha para prasannatA hatI. bahena mAre kAraNe...' sarasvatI bolI. bolatAM bolatAM enI AMkhamAM AMsu AvI gayAM. nA re ! tAre kAraNe nahi. kAlaka mArA guru che." alakA bolI. 'tArA guru ?' aMbujA bolI, "bahena, sauMdarya ane suvarNanA kephamAM cakacUra mane e kephamAMthI ja gADanAra e mahAjogI hatA. are ! meM sAMbhaLyuM che ke e mahAjogIne A nagare bhUMDA hAle dezavaTo dIdho ! huM bahAra hatI; jo ahIM hota to AvuM banavA na deta.' - "bahena, e to Abha phATyuM hatuM tyAM thIMgaDAM ApaNAthI na devAya.' sarasvatI bolI. 'sarasvatIbahena ! AvAM vilAsI nagaromAM gaNikA rAjA hoya che. mArI eka hAkale hajAro marado maravA taiyAra thAta, paNa cAlo, moDe moDe paNa thoDuM guruRNa adA karI zakI, eno mane AnaMda che.' alakA AnaMdathI vAta karatI hatI. pachI baMnee maLIne alakAne palaMga para suvADI, enI thoDI zuzruSA karI, ane sunayanAnI khabara levA gayAM. sunayanA nicetana paDI hatI. enuM prANapaMkheruM UDI gayuM hatuM. dAsI madhurI tyAM hatI. aMbujAe pUchayuM, 'sunayanA kema marI gaI ? tame kaMI na karyuM ?" madhurI bolI, 'sunayanAe ja amane rokyAM. e bolyAM ke aMbujAne kahejo ke sunayanAno uddhAra thaI gayo ! e nihAla thaI gaI !' oha ! patitA chatAM kevI pavitra ! are, A rAja maheloe ja AvA sArA AtmAone patita saryA che. A UMcA ne raMgIna mahelo naSTa thavA joIe.' aMbujAe hRdayano Ubharo ThAlavyo. madhurIe kahyuM, 'mahArAja darpaNasena jatA jatA kahetA gayA che ke madhurI ! A prAsAdamAMthI eka paNa prANI bahAra na jAya, enuM barAbara dhyAna rAkhaje, TUMka samayamAM ja e agnidevane havAle karIza. pachI dekhavuM nahi ne dAjhavuM nahi." 'A prAsAde bhAIne prathama vakhata parAjaya Apyo che, eTale have to eno agnidAha ja yogya lekhAze.' aMbujA bolI. sAgaranAM atala pANI kSitija sudhI patharAyelAM paDyAM hatAM. nAnI nAnI naukAo savAranA sUryamAM sonerI saMDha DolAvatI jhUmI rahI hatI. lAMbI khepanAM vahANo hamaNAM ja lAMgaryAM hatAM, ne musApharo UtarIne hajI nagara tarapha jaI rahyAM hatAM. sAgaranA kAMThe sArthavAho poTho laIne paDyA hatA. e vahANanA mAliko sAthe mAlanI khepa vize gaDamathala karI rahyA hatA, kavio ane citArAo musApharo pAsethI deza-dezanI navI navI vAto ane navA navA caherA khojavAmAM mazagUla hato. dariyAkAMThe sahunA judA judA DAyarA hatA. eka kavi koI vahANavaTI pAsethI dUra dUranI lokavArtA meLavavAmAM mazagUla hato, to citArAo nAviko sAthe e dezanI suMdarIonI chabIonA sodA karI rahyA hatA. eka dezanA tattvajJAnanI bIjA dezanA tattvajJAna sAthe paNa A rIte Apale thatI. Ama vepAra sAthe bIjI vAtonA paNa vinimaya thatA. A pravAsamAM Arthika, dhArmika, sAMskRtika ane sAhityika vinimaya paNe cAlatA. sUrya dhIre dhIre tapato jato hato. A vakhate eka pravAsI jANe ene koI kAma ke utAvaLa na hoya ema, AmathI tema dariyAkAMThe rakhaDato hato. koI UMDI vAtanI khoja mAM hoya tevo enI mudrA para bhAva hato. e ghaDImAM dariyAnA anaMta paTa para dRSTi verato, ghaDImAM zUnya AkAza tarapha nIrakhI raheto. ghaDIbhara jatAM-AvatAM paradezIone nihALI raheto. A vakhate dariyAkAMThe eka virAmasthAnamAM be mANasa beThAM hatAM : eka strI hatI, eka puruSa hato. 268 D lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | baMne lAMbAM, UMcAM ane paDachaMda hatAM. emano varNa gora hato ane nAsikA khUba tINI hatI, e bhAratIya lAgatAM hatAM. abhAratIyanI bharatI bhArataparvamAM ThIka ThIka cAlu hatI. strI suMdaratAno namUno hatI. enA chUTA sudIrgha keza jamIna sudhI pahoMcatA hatA ane nIlagagana jevI bhUrI AMkho mRgAkSI jevI moTI hatI. baMneno varNa sapheda hato. jotAM ja najara AkarSAya evA sauMdaryanA be namUnA jevAM e strI-puruSa hatAM. strI kaMIka azAMta hatI. enA mukha para vedanA taravaratI hatI. chatAM baMne vahANanI rAhamAM hatAM. pote jyAMno pravAsa kheDavA mAgatAM hatAM, tyAMnuM vahANa hajI baMdara para lAMgaryuM nahotuM. puruSano suMdara cahero paNa kaMIka jhaMkhavAyelo hato. Avo suMdara mANasa utsAhamAM hoya to mukha para sauMdaryanI avadhi dekhAya. baMdara para rakhaDato pelo AgaMtuka puruSa pharato pharato A strI-puruSa pAse AvI pahoMcyo. enI cAlavAnI rIta bedarakArIbharI hatI, bolacAlanI rIta paNa evI ja lAgI. eNe kaMI paNa oLakhANa vagara sIdho ja prazna karyo. 'A bAnune peTamAM gulma lAge che.' 'gulma zuM ?" puruSe khIcaDiyA bhAratI bhASAmAM prazna karyo. vahANa para jevuM pavananuM tophAna, evuM peTamAM gulmanuM tophAna.' pelA AgaMtuke kahyuM. 'hA, peTamAM khUba darda che.' strIe potAnuM suMdara mukha kaTANuM karIne kahyuM. jaLa che ke ?' AgaMtuke prazna karyo. 'joIe eTaluM,' puruSa bolyo. bhAMgI paDelI imArata khaDI thatI hoya tema e Ubho thaIne surAhI laI Avyo. surAhI suvarNanI hatI. pyAluM ratnajaDita hatuM. AgaMtuke pANI bhareluM pyAluM potAnA moM pAse laI jaI kaMIka maMtra bhaNyo. maMtra bhaNatAM bhaNatAM monuM ghUMka jaLamAM UDyuM. kevo bedarakAra ! bhAratIya gaMdA hoya che ! eNe strIne e jaLa pI javA kahyuM, gajaba karyo ! strInuM mana ghaDIbhara AnAkAnI karI rahyuM. AvA rakhaDelA mANasanuM thuMka jemAM paDyuM hoya, evuM jaLa kema karI pivAya ? paNa peTamAM vedanAnI karavato cAlatI hatI. peTa verAtuM hatuM . eNe nAilAje , moM kaTANuM karIne, pyAluM moMe mAMDyuM. dhIre dhIre e pANI pI gaI, jANe viSapAna karatI hoya ema ! paNa Azcarya e vAtanuM hatuM ke jene e pANI mAnatI hatI, e pANI nahotuM, ghI jevuM cIkaNuM peya banI gayuM hatuM. "are ! A to navAI ! jAdu, maMtara !' pyAluM potAnuM, pANI potAnuM, mAtra A mANasano hAtha aDatAM ne moMnA be zabdano sparza thatAM ajaba parivartana thaI gayuM. ane ethIya gajaba parivartana to strInA peTamAM thayuM. UTheluM tophAna sAva zamI gayuM. peTamAM anahada zAMti prasarI gaI. | caMdra para AvelAM vAdaLo pasAra thatAM jema caMdra soLe kaLAe khIlI UThe ema A caMdramukhI khIlI UThI. enA mukha para gulAbano raMga prasarI gayo. nAno goLa gAla khIlI UThyA. strIe potAno AnaMda kaMIka vicitra bhASAmAM puruSane kahyo. puruSa hAtha lAMbo karIne AgaMtukane maLavA dhasyo, paNa AgaMtuke pUrNa svasthatA batAvatAM kahyuM, 'strI to sukhI thaI, paNa puruSa asaphaLa che, kAM ?" puruSa thoDo AgaLa vadhato pAcho haTI gayo, ene A mANasanI vAto ekadama ajaba jevI lAgI. taddana ajANyA mANasane pote koNa che, kyAMno che, zuM kAma Avyo che, e saphaLa che ke asaphaLa- A badhI vAtanI khabara kyAMthI paDe ? nakkI A hiMdustAnano koI ajaba mahAtmA hovo joIe. eNe namratAthI kahyuM, 'mahAtmAjI ! vAta sAcI che. nirAza thaIne pAcho pharuM chuM. mArI strIne jema peTanI vedanA hatI, ema mane asaphaLatAnI pIDA che. Apa koI rIte ene zamAvI zakazo ?' 'avazya.' 'mAruM nAma bairUta che. huM zekasthAnano rahevAsI chuM. ne A mArI patnI mA che, enAM rUpa-guNathI e zakasuMdarIomAM prakhyAta che. huM zakasthAnanA eka prabaLa paNa khaMDiyA rAjAno elacI chuM. ApanuM nAma, mahAtmAjI!" 'mAruM nAma bhUlyo-bhaTakyo !' AgaMtuke kahyuM, | 'nA, mahAtmAjI ! ApanuM sAcuM nAma kaho. ahIM padhAro.' strIe UbhA thaI Asana bichAvyuM ne mArgamAM potAnA sonerI vALa pAtharI tenA para cAlavA vinaMtI karI. 'huM strIne sparza karato nathI.' mahAtmAe kahyuM. 'zuM kaho cho ? Apa strIne sparza karatA nathI ?' strIne gajabanuM Azcarya thayuM. muka bhairUtanuM bIjuM nAma zAhe barajhu paNa bolAya che. A pAchaLanA samayamAM thayo, evI mAnyatA che !ne paMcataMtra irAnamAM A irAnI vidvAna laI gayo. mahAtmA nakalaMka D 271 270 | lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'hA, huM strIne sparza karato nathI.' mahAtmAe dRDhatAthI kahyuM. zakasthAnanA bairUta ane maghAe potAnI bhASAmAM bhAratanA ajaba-gajaba mahAtmAo vize khUba bhAvapUrvaka lAMbI carcA karI. mahAtmAjI ! ApanuM nAma ?" bairUte pharI prazna karyo, emAM bhAva hato, Adara hato. | 'nakalaMka !' mahAtmAe kahyuM. 'nakalaMka nAma amane bolavuM nahi phAve. ame to Apane mahAtmA kahIzuM. vAru, amane Apa sAthenI TUMkI mulAkAtamAM khAtarI thaI che ke Apa to thayeluM badhuM ja jANanArA cho ane na thayeluM bhAkhanArA paNa cho. chatAM mArI adhUrI kathA kahuM. meM Apane kahyuM ke huM zakarAjAno elacI chuM. mArA zAhano mane hukama hato ke mAre bhArata javuM. ane tyAM camatkArika saMjIvanI ropa thAya che, te zodhI lAvavo. enAthI mANasa sukhI ane dIrdhAyuSI thAya che.' bairUte potAnI vAta vistArathI kahevI zarU karI. e AgaLa bolyo : 'mahAtmAjI ! mArA zAhanA hukama pramANe huM ahIM Avyo. dareka rAjamAM gayo. badhA rAjAone maLyo. paNa koI mane evA saMjIvanI ropanI mAhitI ApI na zakyo. mane lAgyuM ke kadAca koI e ropa mane ApavA rAjI na hoya. eTale A pachI huM pahADo, khINo ane kaMdarAomAM pharyo, ghaNA yogIone maLyo, ThIka ThIka samaya huM A dezamAM rokAyo, paNa mArI mahenata saphaLa na thaI. koI mane e ropa batAvI na zakyuM. have huM nirAza thaIne pAcho pharuM chuM. vicAra e thAya che ke huM tyAM mArA rAjA pAse zuM moM laIne darabAramAM ja Iza ? asaphaLatA ApaghAtathI bhUMDI che; paNa maLI sAthe che. eno prema joIne ApaghAtanuM mana thatuM nathI.' bairUta bolatAM bolatAM DhIlo paDI gayo. maghA to mahAtmAne nIrakhI ja rahI hatI. pahelAM je rakhaDela lAgato hato, e have suMdara ne daivI puruSa lAgavA mAMDyo. mathA bhAre jIvarI hatI. game tevI pratimAmAM paNa prANa mUkI zake tevI hoziyAra hatI. ene thayuM ke A mahAtmA puruSane navarAvIe, jarA vilepana lagADIe, thoDAM vastra paherAvIe ane kezasaMmArjana karIe to kharekhara, khUba dIpI nIkaLe... puruSasuMdara e banI jAya. ene nIrakhIe ane mana bharAI jAya. maghA e dezanI nArI hatI ke jyAMnuM satItva AvI vicAraNAmAM doSa dekhatuM nahotuM. ApaghAta mahApApa che." mahAtmA nakalaMka potAne lakSya karIne bolatA hoya tema bolyA. emanI vANImAM dardabhAra lAgyo. e thoDIvAra thobhyA ne pachI bolyA, 272 D lokhaMDI khAkhanAM phUla huM tamane saMjIvanI ropa zodhI ApuM to ?' 'to Apano sadA kALa sevaka thaIne rahuM.' bairUte bolyo. "ane ApanI sevikA banI caraNa cAMpuM." maghA bolI. arara ! strInA vALa jeTalA lAMbA, eTalI enI buddhi TUMkI, maghA ! tuM bhUlI gaI ke A mahAtmAjI strIne aDakatA paNa nathI.' bairUte kahyuM. maghA potAnA lAla tAMbUlavarNA hoTha pahoLA karatI bolI, 'bhAratanA mahAtmAone huM jANuM chuM. teo sAdhAraNa strIne kadI sparza karatA nathI, paNa ajaba suMdara strI hoya to ene mUktA paNa nathI.' are maghA ! tuM to bhAratamAM rahIne itihAsanI jANakAra thaI gaI ! koNe tane A vAta karI ?' mahAtmAe hasatAM hasatAM kahyuM, 'mahAtmA ! enA bolano tola na karazo hoM. maghA jarAka vadhu chUTI che. bhAre vAtoDI paNa kharI. bolavA mAMDI eTale ADuMavaLuM vetarI nAkhe. saMbaMdhavALuM ke vagara saMbaMdhavALuM game te bole. amAre tyAM strIo dehamAM dekhAvaDI vadhu, paNa dimAganI...' 'bairUta ! mArAM moTAM mAsIe AvA ja eka vAdavivAdamAM mArA mAtAne choDI dIdhelA. tuM garabaDa karIza to huM tane paNa choDI daIza.' mathAe bairUta para ropha chAMTyo. | 'zAMtamU pApam ! bairUta ! kalaha e paNa premanuM eka lakSaNa che. vAru maghA! tArI vAta spaSTa kara !" mahAtmAe baMnene zAMta pADatAM kahyuM.. maghA suMdara netro pheravatI, bairUta tarapha mIThI mIThI najara nAkhatI bolI, mahAtmAjI, Apa ja kaho ne ? duSyanta putra bharata cakravartInI mAtA koNa ?" 'zakuMtalA.' mahAtmA nakalaMke javAba Apyo. 'zakuMtalAnI mAnuM nAma ?" maghAnA praznano javAba ApatAM mahAtmA paNa paLavAra gUMcavAI gayA. maghA, mahAtmAjI sAthe Avo vyavahAra sAro nahIM. tuM jarA AmanyA to zIkha ! A bhArata dezamAM strIo keTalI AmanyAvALI ane lajjAzIla hoya che ! ane zaka suMdarIothI to tobAha ! tohAba !' bairUte mavAne vacce mAthAkUTa karatI joIne kahyuM, ene potAnI vAta carcavAnI adhIrAI AvI hatI. 'bhAratanI strIo gamatI hoya to jA ekAda paraNI le ane mane chUTI kara! hiMdavANI jIvatAM gharanA khUNe bharAI raheze, tArI chabIne bhagavAnanI jema pUjaze, mahAtmA nakalaMka 273 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'vAru ! have mArI vAta pUrI thaI, bairUta ! have mahAtmAne tuM tArI vAta karI le." maghAe kahyuM. bairUte potAnI vAtano taMtu meLavatAM kahyuM, 'mahAtmAjI, saMjIvanI ropa mane khape che." 'huM lAvI daIza." mahAtmAe sAva svAbhAvikatAthI kahyuM. Apa jANo cho e kyAM thAya che ?" 'enAM pAMdaDAM, phaLa, mULa, badhuM pArakhI zako cho ?" A vAta evI Akasmika rIte sAme AvI hatI ke bairUtane jhaTa vizvAsa Avato nahoto. zuM kharekhara lAvI dezo ? vAru. vAru, e ropa zakasthAna sudhI laI jatAM karamAze nahIM ne ?" bairUte prazna karyo. 'nA' 'mAre ene mATe bIjI kaI kaI taiyArIo rAkhavI paDaze ?" * kaMI paNa nahi.' 'enI badhI sArasaMbhAra Apa laI zakazo ?" bairUte kahyuM. ne maratAM tArI sAthe baLaze.' maghA bolI. koInI sAme laDavAmAM patipatnIne zarama nahIM, paNa moja lAgatI. 'mane choDIne tAre chUTA thavuM che ne ? nakkI koIka bicArAne dADhamAM ghAlyo haze, paNa tane jIravavAnuM gajuM A hiMdavAsIonuM nahi ho ! zakasuMdarIo sAthe sneha karavAnuM kAma vastramAM Aga jhIlavA jevuM kaThina che.' bairUte kahyuM. 'hA maghA, tuM ja zakuMtalAnI mAnuM nAma kahe,' mahAtmA nakalaMke A vAdavivAdamAMthI varavahune vAravA kahyuM, 'mahAtmAjI ! enuM nAma menakA.' 'zAbAza maLI, kharekhara, tuM ajaba suMdarI che. mahAtmA nakalaMke maghAne dhanyavAda ApyAM." 'mahAtmAjI, ahIMnA bhAratIya loko mane menakA kahetA.' maghAe vAtano khulAso karatAM kahyuM, 'menakA koNa che e vize lokone pUchayuM. e lokoe mane enI vAta kahI." 'vAru, tArI vAto pUrI karI le. pachI mArI vAta AgaLa cAle." bairUte thAkIne maghAne mArga Apyo. | 'hAM, mahAtmAjI ! mane Apa e kaho ke menakAne zakuntalA konAthI thaI hatI?" maghAe potAnI vAta AgaLa calAvI. | 'vizvAmitrathI." mahAtmAe javAba Apyo. | 'vizvAmitra koNa hatA." koI zikSakanI adAthI maghA pUchavA lAgI. 'gAdhi dezanA rAjA." nA, khoTuM.' mAe kahyuM. 'jo maghA, pAchI mahAtmAjI sAthe vAdavivAde caDI ? bhArata vize tuM vadhu jANe ke mahAtmAjI ?' bairUte maghAne Thapako Apyo. nA, nA, vizvAmitra mahAtmA hatA, RSi hatA. evI vAto meM sAMbhaLI che. bhAre tapasvI hatA, strI sAme najara paNa nahotA karatA.' maghA bolI. 'bairUta ! AvI strI meLavavA mATe tuM kharekhara bhAgyazALI che.' mahAtmA nakalaMke kahyuM. pachI maghA tarapha joIne mahAtmAe kahyuM, "maghA, tuM sAcI che. tAro itihAsa sAco che. vizvAmitra pahelAM rAjA hatA. ane pachI RSi thayA. pachI hajAro strIo emane caLAvavA AvI, paNa na caDyA, Akhare svarganI apsarA mahAsuMdarI menako AvI ane e RSine caLAvI gaI." 274 3 lokhaMDI khAkhanAM phUla 'to Apa amArI sAthe Avazo ?' mArA kAmamAM je mane madada karaze, enI sAthe huM narakamAM paNa AvIza." mahAtmAe kahyuM. | 'ame madada karIzuM. are, inAma ApIzuM. mahAtmAjI ! A maghA paNa kurabAna e zodha para ! maghA paNa ApI dauM.' maghAne ApI devAnI vAtathI maLI gusse na thaI. mahAtmAne lAgyuM ke A lokonA dezamAM A prakAranI mazkarIo svAbhAvika haze. khUba chUTathI ne niHsaMkoca rIte baMne vartatAM hatAM. jAheramAM je vartana mATe bhAratIya strI kadI taiyAra na thAya e vartana A baMnene sAva svAbhAvika hatuM. bairUta ! tane bhAre paDatI houM to mArI mA soLa varasanI beThI che !' are ! tuM aDhAra varSanI ane tArI mA soLa varSanI ?" bairUta raMgamAM AvI gayo hato. 'mahAtmAne ApaNI vAto gamatI nathI. mUrakha !" maghAe tochaDAIthI bairUtane kahyuM. mahAtmA nakalaMka D 275 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bairUta ane maghA eka sAthe bolI UThyAM, 'Apa amArA dezamAM Avajo. ApanA jJAnathI sahu cakita thaI jaze. ane Apane madada karavAno iSTadevanI sAkSIe kola ApIe chIe.' 'mane eka AMgaLI Apazo, to poMco pakaDI levAno puruSArtha mArAmAM che. vAru, kAle A samaye huM saMjIvanI ropa laIne AvIza . tame laDI-karIne taiyAra rahejo.' mahAtmA ATaluM kahIne vidAya thayA. bairUta ane maghA emane namI rahyAM. mahAtmAe dUra jaIne pAchuM vaLIne joyuM to maghA ane bairUta eka deha ane eka prANa banI gayAM hatAM. 276 - lokhaMDI khAkhanAM phUla 37 taja sarIkhI tIkhI, re DholA ! kIvI kIvI karI vana gajavatAM aTakacALAM paMkhIo jyAre sAva zAMta beThAM hoya, tyAre jonArane Azcarya thAya che, ne kaMIka aNagamatuM lAgyA kare che. zakasthAnano elacI bairUta ane tenI patnI maghAe sAgarakinAre vizrAMtigRhamAM sAva zAMta beThelA joI, evuM ja Azcarya anya vaTemArguone thayuM ane kaMIka aNagamatuM paNa lAgavA mAMDyuM. suvarNa raMganAM A ghATIlAM, paDachaMda nara-nAra ekadama sahu koInuM lakSa kheMcatAM. avaguMThana ane lajjA bhAratIya nArIonAM AbhUSaNo banyAM hatAM; paNa avaguMThana ane lajjAvihoNI A nArI jANe strIsauMdaryano namUno banI hatI. abhAratIya bairUta bhAratanI lajjAzIla nArIone vakhANato ne bhAratIya sauMdaryanI prazaMsA karato, jyAre bhAratIya loko AvI strIo mATe jhaMkhanA karatA. chatAM eTalI vAta spaSTa hatI ke bhAratIya nArIo lajAmaNInA choDa jevI hatI. jarAka parapuruSanI kaThora najara paDI ke e siyAviyA thaI jatI, tyAre rUpALI maghA nirbhIka rahetI. e hajAro puruSonI najarone ramADatI ane temanAM cittane potAnAM dAsa banAvavAM ene bahu gamatAM. ene e vAtano zokha hato ke puruSo potAnI pAchaLa ghUmyA kare, potAnI prazaMsA karyA kare, ane pote madhapUDAnI mahArANI jema badhA para varcasva jamAvI rAkhe. savArano zILo sUrya sAgara para AchI sonerI AbhA prasArI rahyo hato. paMkhIo mIThAM gAna karatAM UDI rahyAM hatAM. vahANa, machavA ne moTAM jahAjuM savAranA pavanamAM maMda maMda DolI rahyAM hatAM, vAtAvaraNa sAva zAMta hatuM. maghA Aje roja karatAM kaMIka vadhu asvastha hatI, akaLAyelI hatI. vAraMvAra Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bairUtanA khoLAmAM sUI jatI hatI. enA para ciDAtI. enA gAla para cUMTIo khaNatI. sAmethI bairUtane maghAnAM A lADa mIThAM lAgatAM. 'pelo mahAtmA na Avyo ?' maghAe kahyuM. 'nA, nathI Avyo.' bairUte kahyuM. "tane nA kahetAM zarama AvatI nathI ? jaIne zodhI lAva !' mAe mahArANInI adAthI hukama karyo. 'mArI kyAM nA che ? paNa tane ekalI choDatAM.... 'te mane zuM thaI javAnuM che ? zuM mane koI upADI jaze, ema tane lAge che?' 'nA, nA. to tuM pathArImAM sUI jA. huM zodhI lAvuM.' bairUte maghAnA rUpALA mastakane UMcuM karatAM kahyuM, paNa jevuM enuM mastaka UMcuM karavA jAya che, tevI maghAe bUma mArI : 'a22 ! mane tAre mArI nAkhavI che ke zuM ?' ane potAnuM mAthuM enA khoLAmAM barAbara TekavI, hAtha enI kamara pharatI vIMTALI rotI rotI e bolIH 'arara ! darda aparaMpAra che. naThora puruSane enI kaMI gama nathI.' puruSa vizeSa lAcAra banI bolyo, 're maghA ! kahe, tAre kAje zuM karuM?' 'huM kahuM ane tuM kare emAM mahattva zuM ? tArI akkalathI tane kaMI nathI sUjhatuM?' bairUta bolyo, 'strInA dardamAM mArI akkala kema cAle ? ane A tAruM darda to eka rIte....' paNa bairUtane vaccethI aTakAvIne madyAe rokakaLa karI mUkI. bairUte tyAM beThA beThA dAsane bolAvyo ne kAlavALA pelA bhAratIya yogInI khabara kADhavA kahyuM, tyAM to maghA tADUkI UThI, "basa ! jA kuttA billI ko mAra ! jAta ghasavI nathI ane kAma sAdhavuM che. are ! e nakalaMka saMjIvanI ropa zodhato kyAMka vana aTavImAM bhaTakato haze. A bicAro nokara ene zuM zodhI lAvavAno hato ? ane vaLI enA kahyuM e beparavA mANasa koI potAnuM kAma adhUruM mUkIne thoDo ahIM AvavAno hato?' maghAne zuM javAba Apavo, e bairUta kaMI samajI na zakyo; tyAM to jANe IzvarI sahAya AvI hoya tema nakalaMkano avAja Avyo, 'are madyAdevI ! vagara kahyuM AvI pahoMcyo chuM.' 'bairUta, puruSa AnuM nAma.' maghA khuza thatI bolI, 'bicAro kAma adhUruM mUkIne 278 D lokhaMDI khAkhanAM phUla paNa Avyo ane tame ho to... kharekhara, bhAratIya loko bhAre premI ne paramArthI hoya che.' 'mahAtmAjI ! kAma adhUruM choDIne AvyA ne ? amAro manasaMdeza pahoMcyo kharo !' maghA bolI. e hajI bairUtanA khoLAmAM ja paDI hatI, ne enAM aMgo parathI vastro AghAM pAchAM thayelAM hatAM. 'nA devI !' nakalaMke aMdara praveza karatAM kahyuM 'kAma paNa pUrNa karIne Avyo chuM.' 'zuM Apa saMjIvanIno ropa lAvyA ?' bairUta AzcaryamAM AgaLa dhasI gayo. maghA bairUtanA khoLAmAMthI UbhI thatI bolI, "baLyo tAro ropa ! huM jANuM chuM. rAjAne e ropathI lAMbuM jIvavuM che ne ghaNI bairIo paraNavI che. mojamajAha karavI che. paNa bhalA mANasa ! jiMdagIno ropa maLyo, paNa jIvAnInA ropa vagara e zuM kAmano ? vAru vAru, yogIjI ! mArA dardanI davA karo. A beThI tamArI pAse. mArA zarIrano vyAdhi zodhI kADho. nava mAsathI A vyAdhi lAgu paDyo che.' maghA pAse jaIne besI gaI. maghAe potAnA hAthathI nakalaMkano hAtha pakaDavA cAhyo, je bIje hAthe peTano goLo batAvatA uMdarapradeza khullo karyo. paNa mahAtmA be DagalAM pAchA haThI gayA. 'mahAdevI, huM strIne sparzato nathI.' 'tenI huM kyAM nA pADuM chuM ? tamAro dharma jANyo. tamAro dharma tame pALo, ema huM icchuM chuM.' mathA bolI. e mahAtmAnI pAse sarI. enI vedanA vadhatI hatI. 'to mane kema dharmabhraSTa karavA mAgo cho ?' mahAtmAe Aghe khasatAM kahyuM. 'huM tamane dharmabhraSTa karavA mAgatI nathI. tame strIne na aDo, paNa strI tamane aDe emAM tamane zo vAMdho ?' mA bhoLA bhAve bolI. mArI vidyA evI che ke strIne huM aDakuM ke strI mane aDe to e naSTa thaI jAya. huM ahIM Ubho tArA peTanI ArapAra joI zakuM chuM.' 'mArA peTamAM zuM che, te tame barAbara nihALI zako cho ?' 'hA.' 'zuM che, te kaho.' 'tArA peTamAM putra che.' nakalaMke kahyuM. 'zuM gulma nathI ?' 'nA.' barAbara che. huM ghaNIvAra bairUtane kahetI ke mane gulma nathI, bIjuM kaMIka che. vAru, paNa amAro e putra kyAre Avaze.' taja sarIkhI tIkhI, re DholA - 279 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'Aje sAMje ." zuM Aja sAMje putra Avaze ? vAha vAha !' maghA AnaMdamAM AvI gaI ane pachI vaLI vyAkuLa thatI bolI : "yogIjI ! mane vedanA ghaNI che. evuM to nahi thAya ke putra Ave ane huM marI jAuM ?' nA, nA. devI ! tAruM mAtA tarIkenuM saubhAgya lAMbuM che.' pachI yogIe pANInuM pyAluM maMgAvyuM. bairUta doDIne pANI laI Avyo. yogIe potAnA adhovastrano eka cheDo emAM palALI, nicovIne pANI pAchuM ApyuM. maghA cokhalI hatI. AvuM gaMduM pANI kadI na pIe, paNa ene eka vAra prasaMga paDI gayo hato. e tarata pANI pI gaI. duHkhanuM vAdaLa, vedanAnI vIjaLI ane hAyakArAnI garjanA maghAnA dehapradezamAMthI ekAeka zAMta thaI gaI. maghA bolI, 'Aha ! peTamAM khUba TADhaka vaLI che ! mane UMgha Ave che, bairUta! huM UMghI jAuM chuM. paNa yogIjIne javA na deto. ene ApaNI sAthe ApaNe deza laI 'yogI ! tamArI vAtamAM huM saMdeha lAvato nathI, paNa mane zaMkA che, ke mArA zAha A vAta svIkAraze nahIM. ropanA badale pustaka joIne, ane AnuM nAma saMjIvanI ropa ema sAMbhaLIne teo mArA para mazkarI karavAnuM ke cAlabAjI ramavAnuM ALa mUkaze.' 'hiMdanA pahADomAM saMjIvanI ropa thAya che, e eka rUpaka che. prathama tamArA rAjAne e samajAvavuM paDaze. hiMdanA pahADo eTale vidvAno. auSadhi eTale hitakArI bodhavacano. ajJAnI puruSo eTale mRtako. mRtakarUpI ajJAnIone mahAtmAo potAnAM bodhavacano dvArA upadeza Ape che. arthAt mRtaka para jJAna rUpI amara saMjIvanI chAMTI emane amara jIvavALAM banAve che. bAkI dehathI koNa jIvyuM che ?" 'Apa kaho cho te huM samajyo, paNa huM mArA rAjAne samajAvI nahIM zakuM." bairUta ziSyabhAve bolyo. 'temane huM samajAvIza. mane paNa A bhUmi bhAre paDI rahI che. rogIne havAphera jarUrI che, ema verathI rogI thayelA mArA manane vAyu parivartana joIe che. jarUra AvIza." 'ApanI vAtamAM zaMkA karavAno adhikAra nathI paNa kRpA karIne mane A roDanuM nAma kaho." | 'A jIvanajJAnano graMtha che ane Atmonnati karanAra che. amAre tyAM jJAna ja saMjIvanI lekhAya che. mANasa amara enAthI thAya che. enuM nAma paMcataMtra.' mahAtamAe jaIzuM.' kahyuM, 'mane paNa laI jaIza ne ?" bairUte mazkarImAM pUchavuM. 'tuM to janamojanamano mAthe paDyo che. tane kaMI choDAya ?' maghA ATaluM bolatAM bolatAM to UMghI gaI. pUrNa kamala jevuM enuM moM draSTAnA manane ghaDIbhara kheMce tevuM ramaNIya banyuM hatuM. bairUta ane mahAtmA nakalaMka tyAM pAse beThA. bairUtane saMjIvanI ropa vize jANavAnI khAsa icchA hatI, eNe prazna karyo, 'zuM Apa saMjIvanI ropa lAvyA?' 'hA' 'kyAM che ? pAchaLa koI laIne Ave che ?* bairUta bolyo. nA. A rahyo mArI pAse." mahAtmAe potAnI pAse rahelA poTalAne kholyuM ane emAMthI eka tADapatranuM pustaka kADhayuM. e pustakanA akSaro judA hatA, ane zAhI sonerI hatI. tADapatra jotAM bairUte kahyuM, 'are, A to graMtha che ! ropa kyAM che ?" "A ropa ja che. saMjIvanI ropa che, je kadI karamAya ke sukAya ema nathI. A graMthane citta daIne vAMcanAra ane e pramANe vartanAra jIvanamAM sukhI thAya che ane dIrdhAyuSI thAya che.' mahAtmAe kahyuM. 280 | lokhaMDI khAkhanAM phUla | 'emAM zuM zuM Ave che ?" emAM jIvanane vize jANavA jevI, AcaravA jevI ghaNI ghaNI vAto Ave che. emAM lokakathAo, nItikathAo, rAja kathAo ne bodhakathAo che. rAjAo mATe mitralAbha, suhRdabheda, vigraha ane saMdhi vize khUba vistArathI lakhyuM che. emAM dareka vAta daSTAMta dvArA kahI che. ane zloka dvArA enuM samarthana karyuM che.' 'yogIjI ! maghA svastha thAya tyAre Apa amane A saMjIvanI royanI kathA saMbhaLAvajo. paNa e pahelAM ApanI pAse vacana mAguM chuM ke Apa amane choDIne cAlyA nahIM jAo ! Apa amArA zAhanA darabAramAM Avajo , A ropa vize Ape emane samajaNa ApavI paDaze. Apa sAthe hazo, to maravAmAM paNa moja Avaze." 'paNa bairUta ! huM paNa eka evI ja zodhamAM nIkaLelo mANasa chuM.' 'ApanI zodha huM pUrI karIza.' 'e zodha muzkela che.' taja sarIkhI tIkhI, re DholA 1 281 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bhale game tevI muzkela hoya, tene mATe tana, mana ane dhana arpaNa karavAM paDe to paNa karIza. pachI ?' bairUte kahyuM. 'bairUta ! huM adharmanA nAza mATe madada mAgavA nIkaLyo chuM. mAre eka rAjAne sodha Apavo che.' "sodha mATe madada kevI ?' bairUta vAta na samajyo. mAre sainya joIe, mane zastra joIe, madadamAM zAha joIe, eka rAjAe adharmAcaraNa karyuM che, enI sAna ThekANe ANavI che.' rAja cIja ja evI che, yogI rAjA thAya to paNa tenAthI adharmAcaraNa thaI jAya. ene mApha karo.' bairUte potAnI rAjA vizenI mAnyatA kahI. 'huM jANuM chuM, hAthInA paga nIce ajANye kIDI caMpAI jAya, ene jarUra mApha thAya, paNa A narakuMjare to hAthe karIne kIDIne cAMpavAno prayoga karyo. huM samajAvA gayo to eNe mArI vAtano tiraskAra karyo. ane bairUta ! sahuthI vadhu duHkha to mane e lAgyuM ke prajAmAMthI koIe A adharma sAme pokAra paNa na pADyo.' mahAtmAe potAnI vAta pragaTa karatAM kahyuM. 'ciMtA nahi, yogIjI ! Apa mArA dezamAM padhAro. mArA zAhanA darabArane zobhAvo. A saMjIvanI ropathI emane khuza karo, pachI ApanI icchita vastu huM siddha karI ApIza.' 'zAbAza khairUta, to huM tArI sAthe jarUra AvIza. mArI pAse aneka vidyAo che, yuddhakaLA che, zastrakaLA che, vaidika vidyA che. jAdu che, camatkAra che, nimittajJAna che. 'to Apane kahI dauM. mArA dezanA loko hAthanA udAra, haiyAnA premALa ane para-sahAyamAM utsuka che.' baMne jaNA vAtacIta karI rahyA hatA, tyAM maghA jAgI gaI. sUraja DhaLato thayo hato. maghAe jAgatAM ja bUma pADI, 'mahAtmAjI !' 'zuM che madyAdevI ?' 'Apa cAlyA gayA to nathI ne ?' maghAe suMdara popacAM kholatAM kahyuM. maghA ! tuM jANIne AnaMda pAmaze ke yogI ApaNI sAthe ApaNe deza AvavAnA che. tuM emanuM Atithya karIza ne ?' *jarUra bairUta ! e yogI mane bahu gamyA che, paNa mane eka vAta khaTake che ke e strIne aDatA nathI. emAM strI jAtinuM apamAna bhALuM chuM.' 282 D lokhaMDI khAkhanAM phUla e carcA tyAM laI jaIne karaje, ane maghA ! e saMjIvanI ropa paNa lAvyA che.' haiM. ropa lAvyA che ? kevo che ? mane batAvo.' e loko jJAnane saMjIvanI kahe che. 'paMcataMtra' nAmano graMtha e lAvyA che.' are ApaNe tyAM e graMthane koNa samajaze ? enAthI kaMI amara thavAya?' 'are gAMDI ! jJAnane ja teo amRta kahe che. bAkI Aja sudhI koI dehathI amara thayuM nathI ne thaze nahi. A ropa laIne e pote sAthe Ave che. pachI ciMtA kevI ? e badhAne samajAvaze. saMjIvanI pAze.' 'oha ! sAMja paDI ke ? sUraja DhaLyo ke ? have mane putra Avaze kAM ?' 'hA,' mahAtmAe kahyuM, ne thoDIvAramAM leza paNa pIDA vagara maghAe putrane janma Apyo. 'hAza ! gulmano roga nava mahine pUrepUro maTyo.' maghA AsAeza anubhavatI bolI. 'maghA ! tuM mAtA banI.' 'huM mAtA banI ? to zuM have mArI mA jevI huM gharaDI banI jaIza ? yogIjI ? mAre to juvAna rahevuM che. strI juvAna hoya tyAM sudhI ja enI kiMmata.' maghAe kaMIka ciMtita svare kahyuM. 'tuM juvAna ja rahIza.' yogIe AzIrvAda ApyA, ne thoDIvAramAM bALakanuM rudana saMbhaLAyuM. bhAratIya sAhityano koI paNa graMtha vizvasAhityano banyo hoya to te 'paMcataMtra'. 60 bhASAomAM eno anuvAda thayo che, basothI traNaso rUpAMtara thayAM che. rAjA navazivAne enuM rUpAMtara karAveluM. enAM paradezI nAmo kalIla va dimna (karakaTa ane damanaka) anavAra e suhelI, iyAre iMdAnIza. 'paMcataMtra'nI ATha paraMparA - taMtrAkhyAyikA, dakSiNa bhAratanuM paMcataMtra, nepALI paMcataMtra, hitopadeza, kathAsaritsAgara, aMtargata paMcataMtra, bRhatkathAmaMjarI-aMtargata paMcataMtra, pazcima bhAratIya paMcataMtra, paMcAkhyAna. pazcima bhAratIya janataMtra-paMcataMtrano kartA jaina ane te paNa gujarAtano jaina hovA vize mane zaMkA nathI. 'paMcataMtranA pracAramAM jainoe je phALo Apyo che, te noMdhapAtra che. 'paMcataMtra'no jaino dvArA thayelo pracAra tema ja jaina sAdhuonA hAthe thayelAM tenAM anekAneka anuvAdAtmaka rUpAMtaro ane vAcanAo chevaTe to kathAsAhitya pratyenI teonI abhimukhatA ja che. - 'paMcataMtra' - saMpAdaka : DaoN. bhogIlAla sAMDesarA taja sarIkhI tIkhI, rai DholA - 283 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 mahAtmAe kahelI nItivArtA cAMdanI rAta hatI. dariyAmAM jANe Dolara phUla pAtharyAM hatAM. anaMta sAgaramAM jahAja maMdagatie mArga kApatuM hatuM. jahAjanA eka hUMphALA khaMDamAM zaka elacI bairUta, potAnI patnI maghA ane saMjIvanInA ropane badale paMcataMtranuM pustaka laIne sAtha ApanAra mahAtmA nakalaMka sAthe beTho hato. maghAnA hAthamAM navajAta bALaka ramatuM hatuM. A bALaka mahAtmA nakalaMkanI kRpAnuM phaLa che, ema maghA mAnatI, gulmanA daradamAMthI AvuM suMdara sarjana e kharekhara mahAtmAno camatkAra ja hoya. bALakanuM moM savAranA sUrya jevuM lAlacoLa hatuM, emAMya enA gAla to mAkhaNa jevA komaLa hatA. maghAe e gAla para cUmI lIdhI. maghA Atmavibhora banI gaI. maghAe e sthitimAM joI bairUte bALakane hAthamAM lIdho ne cUmI bharI. 'maghA ! A bALakane joIne tane bhUlI jaIza ema mane lAge che !' bairUte kahyuM. 'are, tuM mane zuM bhUlavAno hato ? tuM mane bhUle e pahelAM to huM pote ja tane sAva bhUlI jaIza.' maghAe kahyuM. 'tuM mane bhUlIza, e nahi cAle.' bairUte jarA garama thaIne kahyuM. 'kema ? huM tArI kaMI dabAyelI chuM ?' 'hA.' baMne dhaNIdhaNiyANI laDavA taiyAra thaI gayAM. e joIne mahAtmAe jarA hasatAM kahyuM, "to huM cAlyo jAuM. tame be tamAruM saMbhALI lejo.' ane mahAtmAe pothI bagalamAM mArI, hAthamAM daMDa lIdho. maghA ekadama UbhI thaIne doDI ane bALaka temanA caraNamAM mUkI dIdho. bairUta to e pahelAM pagamAM paDyo hato. baMnee mahAtmAne vijJapti karI, 'Ape amane kahyuM hatuM ke huM tamane saMjIvanInA ropa samA paMcataMtranI vAta karIza. kRpA karIne e kaho.' daMpatI catura lAgyAM. teoe vAtane bIje raste vALavA kahyuM. mahAtmA nakalaMke saMjIvanI ropa 'paMcataMtra'nAM pAnAM kholyAM ane kathAno AraMbha karyo : 'sAMbhaLo, maghAdevI ! bairUtadeva ! paMcataMtra nAmanA graMthamAM mitrabheda nAmanuM paheluM taMtra che. e pahelA taMtranI pahelI kathA kahuM chuM.' 'dakSiNa janapadamAM eka nagara che. vardhamAna nAme eka vaNikaputra tyAM rahe che. dharmanItithI eNe vipula dhana meLavyuM che. 'ekadA vardhamAna zeThe zeThANIne kahyuM, 'zAstramAM kahyuM che ke mANase dhana kamAvAnA haMmezAM prayAso karavA joIe. dhana ane vidyA meLavatI vakhate mota mAthe nathI, ema mAnavuM. dharma AcaratI vakhate maraNa DagalAM heTha che, ema kalpavuM. khorAkathI jema sarva indriyo kAma karatI rahe che, tema dhanathI sarva kArya saMpanna thAya che.' zeThANI bolI, "pAse dhana hovA chatAM dhanaprAptinI ciMtA tamane zobhatI nathI.' vardhamAne kahyuM, 'lakSmI caMcaLa che. niraMtara vahetA jharaNa jevI che. jharaNa vahetuM vahetuM sukAI na jAya tenI haMmezAM ciMtA karavI joIe. emAM navAM jharaNa vaLatAM rahevAM joIe. tuM jANe che ke jenI pAse dhana hoya che e paMDitomAM paMDita kahevAya che. sagAMomAM svajana lekhAya che. koI kalA, koI vidyA, koI zilpa evuM nathI, jemAM dhanavAna saMpanna gaNAtA na hoya. are zeThANI bhadrA ! je vRddha thayA hoya che e paNa dhanane kAraNe taruNa dekhAya che; ne taruNa paNa dhananA abhAvathI vRddha thayelA jaNAya che.' mahAtmA jarA thobhyA. maghA bolI, 'vAha, vAha ! zuM suMdara vArtA che ! dhanathI vRddha taruNa lAge ane dhanavihIna taruNa paNa vRddha lAge. nakkI ApaNA rAjAjI A graMtha para DolI UThaze.' 'madyAdevI ! zAMtithI sAMbhaLo. A graMtha to amRtano khajAno che.' mahAtmAe kahyuM ne vAta AgaLa calAvI, 'bhadrA zeThANIe pUchyuM, 'kayA mahAtmAe kahelI nItivartA D 285 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakArathI tame dhanalAbha karavA iccho cho ?" vardhamAne kahyuM, he priye, manuSyone cha upAyothI dhana maLe che. eka bhikSAthI, bIju rAjAnI sevAthI, trIjuM khetIthI, cothuM vidyAkalAthI, pAMcamuM dhIradhArathI ane chaThuM vepArathI. A badhAmAM vepArathI thato dhanalAbha sarvazreSTha che." bhadrA zeThANIe kahyuM, 'e vAta tame mane vigate samajAvo." vardhamAna kahe, "prathama upAya te bhikSA . bhikSA e nIca karma che. bIjo upAya rAjAnI sevA, emAM bhAre jokhama che. khetI anAvRSTithI ke ativRSTithI bagaDI jAya che. vidyAkalAmAM peTa bharAya che, peTIo bharAtI nathI. dhIradhAramAM dhana kADhIne bIjAnA hAthamAM ApavAnuM hoya che ne pAchuM AvavAno bharoso hoto nathI; eTale chaThTho vepAra jevo dhana kamAvAno koI bIjo uttama prakAra nathI. have vepAra paNa sAta prakArano hoya che." 'mA ! sAMbhaLyuM ke ! rAjAnI sevAmAM bhAre jokhama rahyuM che ! huM to vepArI thaIza." bairUte kahyuM. | 'jai thavuM hoya te thaje , paNa vacce DabaDaba na kara. hAM, mahAtmAjI ! AgaLa calAvo.' maghAe bALakane cUmI bharatAM kahyuM. mahAtmAe AgaLa vAta calAvI. bhadrA kahe, 'e sAta prakAra kayA te mane jaNAvo." vardhamAna kahe, "pahelo prakAra sugaMdhI padArtha vecavAno, bIjo nANAvaTIno, trIjo maMDaLIno, cotho ADatano, pAMcamo khoTI kiMmata kahevAno, chaThTho khoTAM tolamApa vAparavAno ne sAtamo dezadezAvarathI mAlanI AyAta nikAsano.* 'AmAM pahelA ane chellA be prakAra uttama che. nANAvaTInuM mana kapaTamAM rahe che. e haMmezAM jhaMkhe che ke paisA mUkI janAra mUkIne marI jAya to sAruM.* maMDaLImAM jenAM hAthamAM tenA momAM thAya che. ADatiyAne vizvAsu grAhakane chetaravAmAM putrajanma jevo AnaMda thAya che. khoTI kiMmata ane khoTA tolamApa e bhIla vepArIono nijadharma che. mAtra pahelo prakAra - sugaMdhI dravyano vepAra ekagaNAM dAmanI so gaNI kiMmata upajAvI de che. ne sAtamAM prakAra dezAvara sAtheno vepAra bamaNuM athavA tamaNuM dhana meLavI Ape che." A pachI vardhamAna dezAvara javA mATe, zubha tithio gurujanonI AjJA laI, uttama rathamAM ArUDha thaIne nIkaLyo. rathamAM saMjIvaka ane naMda nAmanA uttama baLado * maMDaLI-sahakArI maMDaLIo. jUnA vakhatathI te Aja sudhI sarakhI sthiti che. sahakArI maMDaLIo eMzI TakA niSphaLa gaI che. 286 | lokhaMDI khAkhanAM phUla joDyA. A baLadone eNe suMdara rIte keLavyA hatA. cAlatAM cAlatAM yamunAnA kinArA upara saMjIvaka baLadano paga kIcaDamAM sarI gayo ane bhAMgI gayo. vardhamAna traNa divasa tyAM rokAyo, paNa saMjIvaka kaMI sAjo thayo nahi. A vakhate sAthenA salAhakAroe kahyuM, 'eka baLadanA jIvanI khAtara A vAgha-varuvALA vanamAM hajAra jIvonuM jokhama mAthe na levuM joIe, buddhimAna puruSe alpa vastu khAtara mahat vastuno nAza karavo nahi. alpa vaDe bahunuM rakSaNa karavuM enuM nAma DahApaNa che." 'ajaba graMtha che. sAva navo vicAra. amAre tyAM to bahu vaDe alpanuM rakSaNa thAya che. saMjIvanI ropa zodhIe ApaNe , emAM hajAra jIvo herAna thAya ne sukha bhogave ekalo rAjA.' madhA bolI. mahAtmAe maghAnI vAtane eka maMda smitathI vadhAvI ne bolyA, 'vardhamAnane A salAha ThIka lAgI. eNe keTalAka mANasone baLadanI rakSA mATe mUkyA ane AgaLa vadhyo. ekanuM priya te ghaNIvAra bIjAnuM apriya hoya che. pAchaLa rahelA lokone vanano vAsa duSkara lAgyo. teo bIje divase cAlI nIkaLyA; ne vardhamAna zeTha pAse pahoMcI gayA ane bolyA, 'tamArA gayA bAda saMjIvaka tarata maraNa pAmyo. ApanA priya vRSabhano ame sArI rIte agnisaMskAra karyo." vardhamAna duHkhI thayo ne AgaLa vadhyo. A tarapha vanavagaDAmAM saMjIvaka ekalo rahyo. chatAM kahyuM che, ke bhale duniyA AkhI prANImAtranI duzmana banI rahe, paNa deva jo rakSA kare to e prANI jIve che; eno vALa paNa vAMko thato nathI. jenI sahu rakSA kare, paNa daiva viparIta hoya to te nAza pAme che. saMjIvakanuM paNa ema banyuM. e dhIre dhIre yamunA taTe gayo. tyAM lIlAM komaLa tRNa caravA lAgyo. thoDA divasamAM to mahAdevanA poThiyA jevo, moTI khUMdhavALo e mahAbalavAna jIva banI gayo. enI garjanAthI jaMgala gAjavA lAgyuM. 'eka divasa piMgalaka nAmano vanano rAjA siMha tyAM pANI pIvA Avyo. teNe saMjIvakanI garjanA sAMbhaLI ane Daryo. e jIva laIne jAya bhAgyo." 'e piMgalaka siMha gAma, nagara, pAna, adhiSThAna, kheTa, kharvaTa, udyAna, agrahAra, kAnana, vana ane khINomAM vasatAM tamAma catuSpadono svAmI hato. eNe potAnuM caturmaDala bolAvyuM ne agatyanI sabhA bharI. A caturmaDalamAM siMhanA svajano, anuyAyIo, maMtrIo ane sevako hatA.' e samAcAra jANI be maMtrIputro paNa tyAM AvyA. e jAtanAM ziyALa hatAM. mahAtmAe kahelI nItivartA | 287 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekanuM nAma damanaka ane bIjAnuM nAma karaTaka hatuM. - A baMnene koI aparAdha mATe siMhe adhikArabhraSTa karyA hatA. teo takano lAbha kaI rIte levo teno vicAra karavA lAgyA. damanake karaTakane kahyuM, 'he bhadra karataka ! jarA nihALa to kharo, AkhA vanano svAmI piMgalaka siMha yamunAkinAre jatAM Dare che. tarasa lAgI che. sAme pANI che, paNa tarasyo vaDanA jhADa nIce beTho che. enuM moM paDI gayeluM nathI lAgatuM ?* karaTake kahyuM, 'ApaNe enI zI paMcAta ? potAnuM kAma na hoya emAM kadI mAthuM na mAravuM. siMhe karelo zikAra ApaNI pAse che. khAo, pIo ane moja karo ne!' damanaka bolyo, 'to A saMsAramAM tame badhAM kAma mAtra peTa bharavA ja karo cho kAM ?' 'nahi to bIjuM zuM ?' 'peTa to chANanA kIDA paNa bhare che, karaTakabhAI ! mitrone tAravA mATe ne zatrune mAravA mATe DAhyA mANaso rAjAno Azraya le che." mahAtmA ATalI vAta kahIne thobhyA. emaNe chelluM vAkya be vAra kahyuM. maghA dhyAnathI sAMbhaLatI hatI. mahAtmAe bairUtane chellI paMktio pharI saMbhaLAvavA kahyuM, mitrone tAravA mATe ane zatruone mAravA mATe DAhyA mANaso rAjAno Azraya le che, bAkI peTa bharavA mATe to paMkhIo paNa jIve che. yAda rAkho ke vijJAna, zaurya, vaibhava ane AryaguNo sAthe prasiddha thaIne je eka paLa paNa jIve che, jJAnI mahAtmAo tenuM ja jIvyuM pramANa kahe che. bAkInA to badhA mAtAnuM yauvana haranArA kAyaro che." javAbamAM karaTake kahyuM, 'ApaNe hamaNAM kyAM pradhAnapade chIe ? pachI AvI nAhakanI khaTapaTathI zuM lAbha ? rAjAnI AgaLa to vagara bolAvyA javAmAM sAra nathI.' damanake kahyuM, 'bhAI ! tArI moTI bhUla thAya che. pradhAna hovA chatAM je rAjAnI sevA kare che te pradhAna thAya che. ane je pradhAna hovA chatAM sevAthI dUra rahe che, e chevaTe padavihIna bane che. rAjAo, latAo ane strIo, e traNe jaNAM haMmezAM je emanI pAse hoya ene ja vIMTaLAya che, pachI bhale te mUrkha, kuzIla ke vidyAvihIna hoya.' 'eTale ke DAhyAbhAI ! ApaNe rAjAne bhajavA ema ja ne ?" kaTake kahyuM. damanake kahyuM, 'avazya, ghelAbhAI !vighAvAna, mahecchAvAna, kalAvAna, parAkramI ane sevAvRttivALA mANasa mATe rAjA sivAya bIjo samartha Azraya nathI. jeo 288 lokhaMDI khAkhanAM phUla bIkathI ke saMkocathI rAjAnA AzrayathI dUra rahe che, teo maraNaparyaMta bhikSuka ja rahe che !" karaTake zaMkA uThAvatAM kahyuM, 'rAjAo durAtmA ane durArAdhya hoya che, e jANo cho ?" damanake kahyuM, 'Ama kahIne ApaNI hInatA, dInatA ne jaDatA ja tame pragaTa karo cho. jo vAgha, sarpa ne hAthI jevAM jaMgalI janAvaro prayatnathI vaza thaI zake che to rAjA kema vaza thaI zake nahi ? jema malayAcala sivAya caMdana nathI ema rAjasevA vinA saMpatti nathI.' karaTake kahyuM, 'to tArI zI icchA che ?* damanake kahyuM, "ApaNo svAmI siMha bhaya pAmelo che. eno parivAra paNa bhayAkula che. ApaNe teonI pAse ja Ie, vigate vAta jANIe, ane teonA bhaya dUra karI vizvAsa saMpAdana karIe.' karaTake kahyuM, 'are ! eka mahAna siMhano bhaya ApaNe tuccha ziyALa kevI rIte dUra karI zakIzuM ? zakti karatAM vadhu bhaktinuM kAma karavAmAM haMmezAM jokhama che.' damanake kahyuM, 'jenI pAse jJAna, vijJAna ne buddhi che, e sAco baLavAna che. ApaNe buddhi laDAvIe to piMgaLaka to zuM, evA so siMhane namAvI zakIe. kAma karavAnA che prakAra che - saMdhi, vigrahe, yAna, Asana, saMzraya ane vaidhIbhAva, A che nItimAMthI game te eka nItithI yA be nItithI koI paNe kaThina kAma siddha thAya che. tane cokhkhA zabdomAM kahuM chuM. rAja sevA dvArA huM pradhAnapaduM pAchuM meLavavA cAhuM chuM.' mahAtmAe kathAnI vAta sAthe potAnA kAryanI vAtano taMtu joDI detAM kahyuM, 'maghA ane bairUta ! sAMbhaLo, huM je kAme nIkaLyo chuM, e mATe pelA damanakanI jema mAre paNa tamArA zAhane maLavuM jarUrI che, ane vizvAsa saMpAdana karavo agatyano 'evuM te Apane zuM kAma che ?' maghAe prazna karyo. 'jakhama UMDo che.' ATaluM bolatAM bolatAM to pahADa jevA UMcA mahAtmA nAnA nabaLA vRkSanI jema namI gayA. 'e jakhama para huM malamapaTTI karIza." mathAe kahyuM. 'muzkela che maghA !' mahAtmAnuM moM AthamatA sUraja jevuM lAlacoLa banI gayuM hatuM. | 'vAta zuM che ? kaMIka kaho to kharA.' mathA mahAtmAnA jakhama jANavA Atura thaI rahI, mahAtmAe kahelI nItivartA 289. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'maghA ! mAre tArA jevI eka suMdara ane hetALa bahena hatI.' 'zuM e bahena hamaNAM nathI ? marI gaI ?' mAe mahAtmAne zoka bharelA mukhe bahenanuM nAma letA joIne kahyuM. 'e marI gaI hota to zoka jarUra karata, paNa ATalo badho raMja na thAta. evuM banyuM che ke khAvuM bhAvatuM nathI ne jIvavuM gamatuM nathI.' mahAtmAe kahyuM. 'paNa... vAta zuM che ?' 'eka badamAza rAjA tene uThAvI gayo che.' 'oha ! bhoLavIne ke jabaradastIthI ?' mathA pUchI rahI, jabaradastIthI, jorajulamathI.' to bolatA kema nathI ? cAlo. e rAjAnI ApaNe ja khabara laI nAkhIe.' maghAnuM laDAyaka rakta khaLabhaLI UThyuM hatuM. bhayaMkara viSAdamAMya mahAtmAne maghAnI vAta sAMbhaLI hasavuM AvI gayuM, e bolyA, 'maghA, e rAjA to bahu jabaro che. maMtravALo che. svaravidyAvALo che. enI sAme thavuM hoya to sAme evo ja bIjo rAjA joIe.' 'te amAro rAjA che ne !' maghAe bairUta sAme joIne kahyuM, 'bairUta, mahAtmAjIne ApaNA rAjA pAse laI jaje. najarANAmAM sAthe saMjIvanIno ropa laI jaje. rAjAne mahAtmAjInI pUrI pichANa karAvaje . ane bane te madada karaje - karAvaje. jarUra paDe to tuM senApati banIne sAthe saMcaraje.' 'ane tuM ?..' 'bhalA mANasa, huM kaMI hAtha joDIne besI nahIM rahuM.' dariyo vAMbha vAMbha UchaLIne ane ghU ghU garjanA karIne maghAnI vAtamAM sAkSI purAvI rahyo hato ! premamAM kalaha ane kalahamAM premano raMga pUrI ekabIjAmAM otaprota banI janArAM ajaba daMpatI maghA ane bairUta para mahAtmAne khUba bhAva jAgyo. sarasvatI vidUSI hatI ane bhAratIya nArIe svIkArelAM janmajAta lajjArUpI AbhUSaNomAM mAnanArI hatI. vidyAmAM, zIlamAM, gaMbhIratAmAM ke tejasvitAmAM devI sarasvatInI kalpanAne e sAkAra karatI hatI. jyAre maghA ramatiyALa hatI. e jyAre 2matamAM na hoya tyAre jhaghaDo karatI hoya. e jyAM jAya tyAM badhAne potAnI tarapha jotA karanArI hatI. e lakSmInI pratimUrti hatI. evI caMcaLa, enI ThassAdAra, evI ja lajjA ke saMkoca vagaranI ! 290 - lokhaMDI khAkhanAM phUla bairUta ane maghAnA aMtaramAM pelI adhUrI vAta ramatI hatI. eTale emaNe adhUrI vArtA AgaLa calAvavA mahAtmAne vijJapti karI, ane mahAtmAe vAta AgaLa calAvI. karakaTane cha prakAranI nIti samajAvatAM damanake kahyuM, 'prathama saMdhi eTale evA prakAre kArya karavuM ke zatru mitra thaIne rahe. bIjI vigraha eTale ApaNe evA prakAre vartavuM ke zatru pIDA pAme ane ApaNane vaza thAya. trIjI yAna eTale potAnuM kArya siddha karavA moTA lAvalazkara sAthe kUca karavI te. cothI Asana eTale eka sthAne ghero ghAlIne paDyA rahevuM. potAnuM rakSaNa thAya ne zatrune mUMjhavaNa thAya te rIte besavuM te Asana kahevAya. A nItithI bhalabhalo rAjA Akhare mUMjhAI jAya. pAMcamI saMzraya eTale balavAna rAjAone potAnA pakSamAM laI levA, tenuM nAma saMzraya. Ano artha parAkramInuM paDakhuM sevavuM. chaThThI rAjanIti dvaidhIbhAva. eTale senAne jude jude sthaLe evI rIte goThavavI ke jethI nAnI senA moTI lAge. athavA zatrurAjA pratye bahArathI to prema batAvavo ane aMdarathI judI rIte vartavuM. A cha prakAranI rAjanIti sAMbhaLI kaTaka bolyo, "A nIti to mAtra yuddha mATe che paNa enAthI rAjAne kevI rIte vaza karazo ?' damanaka bolyo, 're ! pAMDavo virATanagaramAM chupAveze pravezyA tyAre ghaumya munie emane sevakadharma kahelo, te mane barAbara yAda che. sevake keTalIka maryAdAo pALavAnI hoya che. eNe dyUta, dArU ane dArAthI parAmukha rahevuM ghaTe, temaja rAjamAtA, rANI, yuvarAja, mukhyamaMtrI, purohita ane pratihAra pratye Adara rAkhatA hoIe tevuM vartana rAkhavuM joIe. sevake yuddhakALamAM sadA rAjAnI AgaLa, nagaramAM rAjAnI pAchaLa, ne rAtre mahelanA dvAra para rahevuM. AvA sevaka para rAjAnI prIti ApoApa vadhe che. vaLI akALe na bolavuM, akALe jo bRhaspati paNa bole to tenuM bolavuM vyartha thAya che.' karakaTe vaLI bhayathI kahyuM, 'he zRMgAlazreSTha ! rAjAo haMmezAM khala puruSothI gherAyelA, viSayamAM lIna ane kaSTathI sevAya evA hoya che. rAjakRpA thoDA evA aparAdhathI paNa dUSita thanArI che. rAjAnI kRpA durArAdhya che.' damanake kahyuM, 'hai baMdhu ! tArI vAta sAcI che, paNa je vAtamAM jeTalA TakAnuM jokhama hoya teTalA TakAno lAbha paNa temAM hoya che. binajokhamI dhaMdhAmAM kasa hoto nathI. parAkramI puruSo e mATe ja kahe che ke sAhasamAM lakSmIno vAsa che.' karaTaka khuza thato bolyo, 're rAjanItijJa paMDita ! tamAro Avo abhiprAya che to khuzIthI prasthAna karo ! tamane tamArA kAryamAM siddhi varo.' mahAtmAe kahelI nItivartA - 291 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ damanaka sArA coghaDiye ravAnA thayo. vanano rAjA piMgalaka eka vaDa vace potAnA parivAra sAthe beTho hato. e ciMtita hato. parivAranA mukha para paNa ciMtA hatI. A samaye piMgalake damanakane Avato joyo ane te bolyo. mAro jUno mitra maMtrIputra damanaka Avato lAge che enuM svAgata karo. e yathArthavAdI che." damanaka AvIne sIdho rAjAnA caraNamAM paDyo. rAjAe potAno jamaNo hAtha tenA mAthe mUkIne pUchyuM, 'kuzaLa che ne ? kema ghaNe divase dekhAyo ?" damanaka bolyo, "kaMI kArya na hovAthI dekhAto nahoto, paNa kArya upasthita thatAM hAjara thayo chuM. rAjan ! Apa jANo ja cho ke potAnI pAse bhale game tevI moTI talavAra hoya, paNa dAMta khotaravA ke kAna sApha karavA to nAnI saLIno ja khapa paDe che.' rAjA bolyo, 'paNa tAre rAjadarabAramAM hAjara rahevuM ghaTe ne ?* damanaka bolyo, 'mahArAja, huM yathArthavAdI chuM. jUThuM nahIM boluM, rAjA dhanADhaca hoya, kulIna hoya, vaMza paraMparAgata hoya topaNa jo te guNajJa na hoya, to sevako tene anusaratA nathI. sevakone ane AbhUSaNone tenA yogya sthAne mUko to ja zobhe. paganuM jhAMjhara kaMI kaMThamAM thoDuM zobhe ?' rAjA bolyo, "zAbAza damanaka ! satyavAdImAM tAro joTo nathI. tame baMne bhAI mArA maMtrIputro cho. tame AvyA hota to tamane huM game te sthAne niyojI deta !" damanaka bolyo, "mahArAja , sevakano dharma to sevAno che, paNa e traNa kAraNothI svAmInI sevA choDe che, eka to bIjA sAmAnya sevako sAthe ene sarakhAvato hoya tyAre, bIjuM samAna sevakomAM teno samAna satkAra thato na hoya tyAre ane trIjuM, enI lAyakAtane yogya sthAne tene yojAto na hoya tyAre, suvarNanA AbhUSaNamAM jaDavA lAyaka maNine jo loDhAnA AbhUSaNamAM ja DavAmAM Ave to te maNi kaMI raDato nathI. paNa e zobhato paNa nathI. ene A prakAre yojanAranI niMdA thAya che. vadhArAmAM rAjana ! Ape kahyuM ke ghaNe divase dekhANo paNa jene maNimAM kAcanI buddhi che ke kAcamAM maNino bhrama che, evA viveka vagaranA rAjA pAse javAthI paNa zuM ane na javAthI paNa zuM ?' ATaluM bolI damanaka rAjAnI samIpa gayo ane nirbhaya rIte bolavA lAgyo, 'sevaka vinA rAjA nathI. rAjA vinA sevaka nathI. baMne jaNA paraspara AdhAra rAkhanArA che. jema caMdrathI AkAza zobhe, ane AkAzathI caMdra zobhe tema. vaLI 292 | lokhaMDI khAkhanAM phUla mahArAja ! kiraNa vinA sUrya zobhe kharo ? ema sevaka vinA svAmI na zobhe ! eTaluM Apa noMdhI rAkho ke saMtuSTa svAmI sevakane inAma Ape che, paNa saMtuSTa sevaka to svAmIne mATe prANa Ape che." rAjA A sAMbhaLI khuza thaI gayo ane bolyo, 'damanaka ! tane dhanyavAda che. tuM kharekharo yathArthavAdI che, satyavaktA che, mahAvivekI ne paMDita che." damanakane jANe prazaMsA apriya hoya tema moM kaTANuM karIne e bolyo, 'mahArAja , sevakanI prazaMsA agAuthI na hoya, kArya siddha thayA pachI prazaMsA zobhe. atyAre to ApanuM uttejana ja mane khape, Apa ekAMtamAM Avo ane ApaNe thoDI vAto karIe.' rAjA kahe, 'A badhA mArA aMgata sevako ane svajano che. ekAMtamAM javAnI AvazyakatA nathI.' damanake pUMchaDInuM Asana banAvI, tenA para besatAM bhArekhama mukhamudrA karIne kahyuM, | 'mahArAja ! priya paNa apathya vAdanAro huM nathI. pANIthI jema baMdha bhedAI jAya che, doSa jovAthI jema sneha bhedAI jAya che, ugra vANIthI jema kAyara bhedAI jAya che, ema mahattvanI vAta gupta na rAkhavAthI mahattvanI kAmagIrI paNa bhedAI jAya che." rAjAe prazna karyo, 'strI, putra ane svajanothI paNa bheda rAkhavo ?' damanaka kahe, 'nItizAstranA pramANe to keTalIka vAta strIothI chupAvavAnI hoya che. koI vAta putrathI chupAvAya che, ne strIne kahI zakAya che. keTalIka vAto evI paNa hoya che ke je mAtra mitrane ja kahI zakAya che, je strI-putrane vimukha rAkhavA paDe che. koI vAta mitra, putra ane strIne jaNAvI zakAya che, paNa svajanonI AgaLa chupAvavI paDe che. nItizAstramAM kahyuM che ke dIrdhAyu thavuM hoya ne sukhe jIvavuM hoya to amuka pAse ja duHkhanuM nivedana karavuM, nahi to mauna rAkhavuM.' rAjAe utsukatApUrvaka prazna karyo, 'kayA mANasa pAse duHkha nivedana karavuM, te damanaka kahe, 'eka to viziSTa guNavALA svAmI pAse; bIjA ziSTa guNavALA sevaka pAse; trIjI anukuLa patnI pAse: cothI khuzAmata na karanAra mitranI pAse potAnuM kaSTa nivedana karI zakAya che, ane du:khanuM nivAraNa karIne sukhI thavAya che." rAjA piMgalaka bolyo, 're damanaka ! kharekhara, tuM mAro viziSTa guNavAna sevaka che. cAla ekAMtamAM besIe.' mahAtmAe kahelI nItivartA | 293 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA piMgaLaka ane maMtrIputra damanaka baMne jaNA ekAMtamAM gayA. damanake vAtano prAraMbha karatAM kahyuM, "mahArAja , Apa bhayamAM ho evuM mane lAge che : ane bhaya, e to jIvatuM mota che." rAjAe pUchayuM, 'huM bhayamAM chuM, e teM kevI rIte jANyuM ?" damanaka bolyo, "mANasanA mananI vAta aneka rIte jANI zakAya che. AkRtithI, iMgitathI, hAlacAlathI, bhASaNathI, netra ane mukhanA vikArothI paNa te jANI zakAya na joIe. saMpattimAM harSa na joIe, saMgrAmamAM bhIrupaNuM na joIe. vIrapuruSo game tevI ApattimAM dhIrajane tyAgatA nathI.' 'paNa baMdhu damanaka !' rAjA bolyo, 'huM kadAca dhIraja dharuM paNa A mAro parivAra eka paLa paNa ahIM rahevA mAgato nathI. e satvare nAsI chUTavA cAhe che." damanake kahyuM, 'svAmI ! e vastu svAbhAvika che, sevako svAmI jevA ja hoya che. azva, zAstra, zatra, vINA, sevaka ane nArI - eTalAM jevAM puruSane prApta thAya che, tevAM thAya che. Apa AjJA Apo. huM tyAM javA ane e mahAnAdanuM svarUpa jANI lAvavA taiyAra chuM.' rAjA kahe, "zuM tuM kharekhara tyAM jaIza ? tane bhaya nahIM lAge, bhalA ?" damanaka kahe, 'svAmIne kAje dastara samudramAM praveza karatAM ke sarpanA mukhamAM hAtha nAkhatAM sAcA sevakane Dara lAgato nathI. AjJA Apo, deva ! ApanI AziSa sAthe abaghaDI prayANa karuM.' rAjA harSa pAmIne bolyo, 'ema hoya to sukhethI jA, bhadra, tAro paMtha kuzaLa rAjA khuza thaIne bolyo, 'damanaka, tuM kharekhara mahAprAsa che. te mArA mananI sthiti jANI lIdhI che, ane A vAtano svIkAra huM ekAMta vagara karata paNa nahIM. tuM A jaMgalane dhrujAvato koI mahA nAda sAMbhaLe che ?" damanaka ane rAjA baMne zAMta thaI gayA. thoDIvAramAM mahAzabda saMbhaLAyo. vana gajavato e nAda Avato hato. rAjA bolyo, 'damanaka ! nAda sAMbhaLyo ne ! AvA nAda sAMbhaLI mArA roma roma kaMpI jAya che. kevo bhayaMkara garjArava ! enI pAse mArI garjanA to chachUMdaranA cuM cuM jevI bhAse che. damanake prazna karyo, 'mahArAja ! e kono nAda che ?' 'koI navatara mahAprANIno A mahAbhayakArI nAda che." ATaluM bolatAM siMhanA rUvAM UbhAM thaI gayAM. mahAtmA vAta karatA thobhyA. maghA zAMtithI badhuM sAMbhaLI rahI hatI. e dhIrethI bolI, 'mahAtmA, e apUrva mahAprANInuM nAma ApuM ?' Apa to !' 'bairUta." maghA khaDakhaDATa hasatI bolI, paNa bairUta kazuM na bolyo. e rasika jIvane vArtAmAM vighna rucatuM na hatuM. 'gaMbhIra thAo ane vArtAzravaNa karo. Aje huM A vArtA saMpUrNa karIza.' ane mahAtmAe vAta pharI zarU karI. have rAjA piMgalake bolyo, 're damanaka ! jevuM zabdabaLa evuM zauryabaLa, mahAzabdane anurUpa evuM mahAbaLa jarUra enI pAse haze. huM satvare A vena tajI devA cAhuM chuM. parAbhava prANatyAga karatAMye kharAba che." damanaka bolyo, 'rAjanuM ! zabdamAtrathI DaravAnI jarUra nathI. bherI, veNuM, mRdaMga, paTaha, zaMkha vagere bhinna bhinna prakAranA zabdo hoya che. moTuM Dhola vAge che to kevuM utkaTa, paNa aMdara kevI moTI pola hoya che ! mahArAja , vipattimAM viSAda 394 lokhaMDI khAkhanAM phUla damanaka vidAya thayo. rAjA piMgalaka vicAramAM paDyo, "are, A damanaka adhikArabhraSTa che. kadAca e ubhayavetana (mAro paNa pagAra khAya ane pelAno paNa khAya-evo to nahIM hoya ne ? ene zuM ? vara maro ke kanyA maro, goranuM tarabhANuM bharo." piMgalaka A vicAramAM ne vicAramAM vanamAM bhamavA lAgyo. ene kyAMya cena paDe nahi. e durbalamati ghaDImAM Ama vicAre, ghaDImAM tema vicAre; paNa ene kazo mArga sUjhe nahIM. thoDIvAramAM to damanaka pAcho AvI gayo. ( pigalake damanakane utsukatAthI pUchayuM, 'mahAzabda karanAra e mahAprANIne te joyuM ?' damanake kahyuM, 'svAmInI kRpAthI joyuM.' piMgalakane vizvAsa na beTho. ene lAgyuM ke mArA jevA siddharAjA jenAthI Daryo, ene A ziyALiyuM kevI rIte maLyuM hoya ? eTale piMgalake pharI prazna karyo. 'zuM mahAzabda karanAra e mahAprANIne teM kharekhara joyuM ?' damanaka dRDhatApUrvaka bolyo, 'ApanI samakSa asatya vacana kevuM ? zAstramAM kahyuM che ke deva samakSa je asatya bhAkhe che, tenI adhogati thAya che. Apa deva cho ? piMgalaka bolyo, 'mahAna loko dayALu hoya che. e mahAprANIe tArA jevA sAmAnya jana para kRpA dAkhavI haze. mahAna mANaso haMmezAM potAnI samakakSa mahAna mahAtmAe kahelI nItivartA 295 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANaso pAse ja potAnuM parAkrama pragaTa kare che." damanaka kahe, 'ApanI vAta sAcI che. e mahAna che, paNa Apa kaho to ene Apano sevaka banAvI dauM.' piMgalaka kahe, "zuM te zakya che ?' damanaka kahe, "buddhimAnane azakya zuM che ? zastra, hastI, azva ane padAtinI moTI caturaMga senA je kaMI karI zakatI nathI, te ekalI buddhi karI zake che." piMgalaka rAjI thaIne bolyo, 'jo ema che, to huM tane mArA maMtrIpade nImuM chuM. mArA rAjanA anugraha-nigraha ane saMdhi-vigrahanAM kAryo havethI tAre ja karavAnAM raheze.' damanaka namaskAra karI, rAjAnA caraNano sparza karIne cAlI nIkaLyo. damanaka yogya samaye pelA vRSabha saMjIvaka pAse pahoMcyo ne rUAbabhera bolyo, 're mUrkha vRSabha ! vAraMvAra garjarA karIne A vananA rAjA piMgalakanI zAMtimAM tuM vikSepa nAkhe che. tane ziyALanA cAmaDAmAM jIvato sIvI devo ke nahIM, teno vicAra karavA dayALu rAjA piMgaLaka vaDa nIce sabhA bharIne beThA che.' saMjIvaka baLada A sAMbhaLI ekadama DhIlo paDI gayo. eNe potAnuM mota sAme joyuM. AjIjI karatAM eNe damanakane kahyuM, 'bhAI ! huM koInI zAMtimAM vikSepa nAkhavA mAgato nathI. huM tRNabhakSaka chuM, ahiMsaka chuM. vananA rAjA pAsethI game te rIte mane abhayavacana apAva.' 'huM jouM chuM, paNa A upakAranA badalAmAM tuM mane zuM ApIza ?* damanake kahyuM. 'tuM kahIza tema huM karIza.' saMjIvake kahyuM. 'vAru, jouM chuM. kAma to kharekhara kaparuM che, paNa mane tArA tarapha lAgaNI thaI che.' Ama kahI maMtrI damanaka pAcho pharyo ne rAjA piMgalake jyAM sabhA bharIne beTho hato tyAM AvIne bolyo, | he rAjanuM ! e varaprApta mahA prANI che. bhagavAna maheze tenI sevAthI saMtuSTa thaI ene thanumAkinArAnuM A rAjya ApyuM che. meM tene kahyuM ke amArA rAjA mahA baLavAna che. tamane abhyAgata tarIke nimaMtre che. teNe kahyuM, abhayavacana vagara tRNabhathI ane mAMsabhakSI vacce maitrI na saMbhave.' piMgalaka kahe, 're maMtrI ! huM ene abhaya ApuM chuM. mArA mATe paNa tuM abhayavacana laIne e mahA atithine satvare ahIM teDI lAva. kharekhara ! jema saMnipAta jvaramAM vaighanI kasoTI thAya che, ema saMdhi-vigrahamAM maMtrInI subuddhi vyakta thAya che. thAMbhalAo jema makAnane TakAvI rAkhe che, ema maMtrI rAjane 296 lokhaMDI khAkhanAM phUla TakAve che." damanaka tarata ja UpaDyo ane thoDIvAramAM saMjIvakane laIne upasthita thayo. baMne vacce premapUrvaka milana thayuM. ekabIjAnuM kuzaLa puchAyuM. keTalIka vela jema zIghra vadhe che ema emanI prema-vela ekadama vRddhi pAmI. ne eka-bIjAmAM gUMthAI gaI. saMjIvaka ane piMgalakanI vacce gADha maitrI thaI gaI. teo baMne jaNA yamunAnA suMdara kinArAo para jaIne rahyA ne vArtAvinoda ane vanavihAramAM samaya gALavA lAgyA. zuMgAla zreSTha damanaka ane karaTaka samagra rAja kArabhAra saMbhALavA lAgyA. siMhe saMjIvakanI maitrIthI zikArano vyavasAya lagabhaga choDI dIdho. paNa ethI paristhiti viparIta banI. siMha zikAra na kare to ziyALa vagere vananI prajA khAya zuM ? vananI pazuprajA bhUkhe maravA lAgI. eka divasa rAjA piMgalakano bhAI sthira karNa maLavA Avyo tenA mATe AhAra nahoto. piMgalaka pazu mAravA bahAra javA lAgyo. A vakhate saMjIvake prazna karyo, 'deva ! mArelAM mRgonuM mAMsa kyAM che ?' rAjAe kahyuM, 'e damanaka-karakaTanA tAbAmAM che. teo mAMsabhaMDAra emane ema veDaphI nAkhe che.* saMjIvake pUchayuM, 'A mATe ene ApanI anujJA levAnI hotI nathI ?' "nA.' piMgalake kahyuM. 'A rIta bilakula yogya nathI. nItizAstramAM kahyuM che ke je saMdhivigrahanuM kAma karatA hoya tevA maMtrI pAse arvAdhikAra na hovo joIe.' saMjIvake kahyuM. rAjAnA bhAI sthiraka paNa salAha ApI : 'jema rAjAnA aMtaHpurano adhikAra puruSatvahIna kaMcukIo pAse hoya che. ema mAMsano adhikAra tRNabhakSaka saMjIvaka pAse rahevo ghaTe, saMdhivigraha karanAra amAtyo pAse arvAdhikAra yogya nathI.' piMgalake potAnI rAjya-vyavasthAmAM e pramANe sudhAro karyo. saMjIvaka arthamaMtrI thayo. saMjIvake have sevakone AhAra ApavAmAM saMkoca batAvavA mAMDyo. rAjAne joIto bhaMDAra to maLavA lAgyo, paNa sevakone bhUkhyA rahevAno samaya Avyo. dhIre dhIre pazuo siMhane choDIne udarabharaNa mATe anyatra cAlyAM javA lAgyAM. damanaka ane karaTaka vicAramAM paDyAM, 're ! A tRNabhakSa ke rAjAne eka to zikAramAM hatotsAha karI dIdho che, vaLI je thoDuM ghaNuM Ave che enA para eNe adhikAra jamAvI dIdho che. A to ApaNA paga para ApaNe pANo mAryo ne ApaNe hIthe ApaNI bhUrI vale thaI. rAjA have saMjIva kanI najare ja jue che.' mahAtmAe kahelI nItivartA 297 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bairUte kahyuM, 'mahAtmAjI ! suMdara che tamArAM saMjIvanI ropanAM vArtApukhto! are, AmAM copagAMne bahAne bepagane kevo bodha Apyo che ? A zAstra jANanAra rAjAprajA baMne amara thaI jAya.' bairUtane bolato rokI maghA bolI, 'mahAtmAjI ! vArtA pUrI karo. pachI saMjIvakanuM zuM thayuM ? rAjAe kAna kAcA kyAM ?" 'hA maghA ! rAjA koIno mitra hoto nathI. damanake potAnI cANakya buddhinA baLe saMjIvakanuM nikaMdana kADhavuM. ane pote pharI maMtrIpada prApta karyuM." mahAtmAe kathAne sameTI letAM aMtima sAra kahyo. damanake kahyuM, bhAI ! A to hAthanA karyA haiye vAgyAM. bhUkhathI pIDAtA mahAdevano sarpa gaNapatinA udarane khAI javAnI icchA kare che ! e sarpane kArtikeyano bhUkhyo mora bhaya karavA cAhe che ane e morane vaLI pArvatIno sudhAtura siMha bhakSa karavA mAge che. ema bhUkhyA jano zuM karatAM nathI ? have ApaNe ja Ano upAya zodhI kADhavo rahyo. huM jAuM chuM, rAjA piMgalaka pAse.' A pachI damanaka piMgalaka pAse gayo. ghaNe divase damanakane Avelo joI siMha bolyo, 're, tuM ghaNA vakhate dekhAyo." damanake kahyuM, 'svAmInI kRpA ho ke avakRpA, dAse to Apatti Ave eTale svAmI pAse AvavuM ja ghaTe ne ? ghaNA vakhatathI vicAra karato hato, Aje Avyo." rAjA kahe, 'zuM che te kahe.' damanaka siMhanA kAna pAse moM laI jaIne bolyo, 'saMjIvaka dostanA rUpamAM duzmana che. e ApanA vinAza mATe phare che, e A vanano rAjA thavA mAge che." rAjAe kahyuM, 'are e to mAro khAsa mitra che, pUrepUro vizvAsu che.' damanaka kahe, 'vizvAsu ja vahelo ghAta kare che. Ape enAM kula, zIla ne jAta jANyA vagara ene Azraya Apyo. e kahe che ke mAMsabhakSakanA rAja mAM hiMsAnuM prAbalya che. koNa kyAre haNAI jAya, e na kahevAya. tRNabhakSakanA rAjamAM sarva pazuone abhaya hoya che. A mATe sarvanA kalyANa arthe tRNabhakSakanuM rAja huM sthApavA mAguM chuM. ane A mohaka jAherAtathI ApaNI sarva prajA tathA sarve ApaNA anucaro e mATe taiyAra thaI gayA che. teo kahe che ke ekane haNIne bIjAnuM peTa bharavAnI piMgalakanI hiMsaka nItithI ame thAkyA chIe.' piMgalaka garjIne bolyo, "are ! A to 'bahuta name nAdAna" jevo ghATa thayo. savAre huM saMjIvakanI khabara laIza.' damanaka tyAMthI nIkaLIne saMjIvaka pAse gayo ane bolyo, 're saMjIvaka ! bhakSya ane bhakSakanI prIti saMsAramAM lAMbI nabhatI nathI. A jaMgalamAM dukALa cAle che. prANIoe bahu phariyAda karI ke AhAra maLato nathI, ane enuM kAraNa tRNabhakSaka saMjIvaka che. kAle sabhAmAM A carcA cheDAze.' saMjIvaka bolyo, 're damanaka ! rAjA mATe to mAro prANa paNa teyAra che. mArI jAtathI jo sarva prANIonI sudhA tRpta thatI haze, to huM mArI jAta arpaNa karIza." mahAtmA nakalaMke vArtA pUrI karatAM kahyuM, 'AnuM nAma ja rAjanIti. rAjanItimAM to jenI buddhi tenuM baLa !' 298 lokhaMDI khAkhanAM phUla mahAtmAe kahelI nItivartA 0 399 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 tAre te tIrtha ! vahANa zakadvIpanA kinArA tarapha vadhI rahyuM hatuM. acAnaka vahetuM vahANa DolyuM. jema peTI uchALIe ne ramakaDAM jyAM tyAM jaI paDe, ema badhAM utAruo AMcakA sAthe UchaLI jyAM tyAM paDyAM. Aha ! jarA bahAra juo to kharA ! kUvAthaMbha kaDeDATo kare che, saDha cirAya che, vAyu tophAne caDyo che. AkhA vahANamAM hAhAkAra thaI rahyo. maghA DarI gaI. eNe bALakane chAtIe cAMpyuM ne bairUtane vaLagI paDI. bairUta eka thAMbhalAne pakaDIne Ubho. eNe najara pheravI to mahAtmA nakalaMka tyAM nahotA. eNe zodhavA najara nAkhI, paNa e kyAMya na maLyA ! 're mathA mahAtmA kema kyAMya dekhAtA nathI ? kadAca UchaLIne dariyAmAM to nahIM paDI gayA hoya !" bairUte becenImAM pUchavuM. | 'Ama Ubho Ubho jue che zuM ? jhaTa jA, ane zodha. mArI ke putranI ciMtA na karIza. AvA lAkheNA nara para to jIva ovArI nAkhIe. AvA narano bheTo saMsAramAM durlabha che.' bairUte mathAne mUkI dIdhI. vahANe pharI uchALo khAdho. mathA bALaka sAthe UMcethI nIce pachaDANI. mahAtmAne zodhavA bhairUta paDato AkhaDato badhe pharavA lAgyo. vAvaMToLa bhayaMkara jAmyo hato. mAlame kahI dIdhuM ke tophAna jIvaleNa che. nasIba hoya e bace! badhe raDAroLa vyApI gaI hatI. A vakhate Athe tUtaka para eka mAnavI Ubho hato. pracaMDa, paDachaMda ! vAvaMToLa ene ke enA vastrane paNa jANe sparzI zakato nahoto. eNe dariyAdevanI senAne AvatI khALavA be hAtha UMcA karyA hatA. vAdaLonI khoTamAM DhaMkAI jatA sUryane AmaMtranA be hoTha khullA karI, jorajorathI e kaMI bolato hato. mRtyupokathI dizAo gAjI UThI hatI. khuda mAlama paNa jIva bacAvavAnI yojanAmAM paDyo hato. tyAre tUtaka para pelo paDachaMda mAnavI ema ne ema ja, staMbhanI jema sthira Ubho hato. paLa-be paLa vItI tyAM to jIvanamaraNa vacce jholA khAtA pravAsIo koI vicitra avAja sAMbhaLI rahyA, 'OM svAhA ! svAhA !' ane saue ajAyabI vacce joyuM ke tUtaka para UbhelA pelA paDachaMda mAnavInA mukhamAMthI e zabdo saratA hatA. A zabdomAM paNa sAmarthya bharyuM hoya ema, sAMbhaLanArane potAne lAgatuM. pavana, pANI ne dizAomAM paNa enI asara prasaratI hoya ema dekhAtuM hatuM. so vakhata ke pAMcaso vakhata phiNAyeluM ghI jema viSa thaI rogane haNe che, ema zabdamaMtranuM che. jagatamAM bejavAbadAra mANasoe ati zabda-vyApAra karyo, ethI maMtrazakti vinaSTa thaI ! Aje zabdanI e abhuta zakti sahune jovA maLatI hatI. vAvaMToLa gAjatA hatA. dariyAnA pANI babe vAMbha UchaLatAM hatAM. vahANa to ramakaDAMnI jema Amatema ghasaDAtuM hatuM. sAgararUpI rAkSasa jANe ene potAnA peTamAM gaLI javA mAgato hoya tema lAgatuM hatuM. Aje A tophAnamAMthI UgaravAno koI Aro dekhAto nahoto. phUkhyA ke DUbazuM, maryA ke marazuM evI bhayaMkara lAgaNI sarvatra pravartI rahI hatI. chatAM tUtaka para Ubhelo mAnavI sAva nizcita ne sthira Ubho hato. pANInA loDha UchaLI UchaLIne ene Akho navarAvI detA hatA. havAnA susavATa bhayaMkara rIte huM huM karIne ene vIMTaLAI vaLatA hatA. AkhuM nAva e sapATAthI thara thara dhrUjatuM, paNa e mAnavI sAva aDola hato. potAnA maMtrano e avirata uccAra karyo jato hato. meghakhaMDamAMthI pRthvI para paDatI avirata jaladhArAnI jema enA zabdo cAre kora vahetA hatA. dhIre dhIre badhe dhummasano zyAma paDado patharAI gayo, ne mota jema cAdara pAtharI maDadAMne DhAMke, ema vahANa DhaMkAI gayuM. thoDI vAra bhayaMkara paristhiti rahI, paNa A bhayaMkara kolAhalamAMya pelA maMtrAlaro karNagocara thatA hatA. svarazaktinA paricAraka e svaro hatA. tAre te tIrtha 1 301 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nATakanA nepathyano kALo paDado cirAya, ne suMdara vasaMta jovA maLe ema dhIrethI paDado khasyo. vAtAvaraNa cirAyuM. dizAo svaccha thavA lAgI. ardhamRta thaIne paDelAM dariyAI paMkhIo pharI AkAzamAM ghUmavA lAgyAM. tophAne caDeluM bALaka rotuM-kakaLatuM Akhare jaMpI jAya, ema sAgaranA taraMgo dhIre dhIre jaMpI gayA ! ne jANe kyAreka uchALe caDhacA na hoya ema prasannamadhura rIte vahevA paNa lAgyAM.. vahANa sthira thayuM hatuM. dizAo svaccha thaI hatI. tUtaka para Ubhelo pelo paDachaMda puruSa hajI ema ne ema ja svaccha ane sthira Ubho hato. vahANa sAva svastha thaI gayuM. jokhamanI bahAra nIkaLI gayuM. patnIne mArajhUDa karato pati jANe DAhyo thaIne patnIne ramADI rahyo na hoya, ema gAMDo pavana DAhyo thaIne vahevA lAgyo hato. tUtaka para UbhelA mANasane tyAMthI khasI javA ghaNA dayALu pravAsIoe bUmo pADIne cetavelo, paNa e to loDhAnA khoDelA khIlAnI jema Ubho ja rahyo. A sthaLanI tamAma cIjo-saDha, doraDAM, ne bIjI vastuo dariyo gaLI gayo hato paNa na jANe A puruSane enI dADhamAM kema karIne e pakaDI zakyo nahoto. "are mahAtmA !' pAchaLathI buma AvI. eka mANasa doDato AvI pahoMcyo. e bairUta hato. bUma tarapha kAna baherA hoya ema mahAtmA to nizcala ja UbhA hatA, moMmAMthI maMtrAkSaro avirata chUTse jatA hatA. bhairUte Azcarya sAthe joyuM ke mahAtmAnA mukhamAMthI sapheda kabUtaro chUTatAM hatAM ane zAMtino saMdeza laIne jatA zAMtidUtanI jema pavana, pANI ne dizAomAM phelAI jatAM hatAM. cAre tarapha sapheda kabUtarono jANe ghaTATopa jAmyo hato. bairUte vizeSa AzcaryamAM e joyuM ke dhIre dhIre AkAzamAM svaira rIte UDatAM ne ghUmatAM kabUtaronI paMktionI paMkti mahAtmAnA mukhabhaNI pAchI vaLI rahI hatI ne mukha najIka AvIne zvetaraMgI jaLamAM vilIna thaI jatI hatI. jaya ho mahAtmA nakalaMkano !' bairUte jorathI jaya dhvani karyo. pravAsIo tyAM dhasI AvyA. bairUtane badhI hakIkata pUchavA lAgyA. bairUta hoMze-hoMzathI emanI AkhI kathA kahevA lAgyo, ne bolyo, e lAkheNA narane ame ApaNA dezamAM lAvIe chIe." zAbAza bairUta ! tAro vijaya ho." emanI sAthe saMjIvanI ropa paNa lAvyA che.' bairUte kahyuM. 302 D lokhaMDI nAkhanAM phUla amane e ropanAM darzana karAvo.' pravAsIo bolyA. 'hamaNAM nahi. zaka darabAramAM badhuM thaze. A badho mahAtmAno pratApa. mahAtmAnA pratApe ApaNuM vahANa bacyuM. ApaNe bacyA, badhA pravAsIo bacyA." 'zuM. mahAtmA maLyA ? salAmata che ne ' vahANanA aMdaranA bhAgamAMthI dhasamasatI maghA bahAra AvI. enA hAthamAM eno bALaka hato. vahANa UMcuM-nIcuM thavAthI baMne jaNAMne ThIka ThIka IjA pahoMcI hatI, paNa jIva bacyAnA AnaMda pAse e IjAno hisAba nahoto. 'mahAtmA to salAmata ja che. are, emanA lIdhe to ApaNe salAmata rahyAM. emaNe maMtrasiddhithI zAMtinAM kabUtara uDADyAM. e kabUtaro azAMtino AhAra karI gayAM. dariyo, zAMta thaI gayo. pavana anukUla thaI gayo. dizAo DAhI thaI gaI." "dhanya dhanya mArA mahAtmA !' maghA harSaghelI thaI gaI. vahANanA tRtaka parathI mahAtmA pAchA pharyA, kyAMka kyAMka hajI dhoLAM kabUtara UDatAM hatAM. bAkI badhe zAMti hatI. maghA doDI. vahANanA paTa para paDelI mahAtmAnI padapaMktione e vAraMvAra cUmI rahI, namI rahI ! e bolatI hatI, 'ApaNane tAre te tIrtha ! pUjya ! pUjyane vaMdana !' vahANanA anya pravAsIoe maghAnuM anukaraNa karyuM. mahAtmA eka ja paLamAM so koInA pUjanIya puruSa banI gayA. pachI badhAM ToLe vaLyAM ne maghAe mahAtmAno paricaya Apyo. emanA pratApe potAne prApta thayelA bALakane batAvyo. paNa atyAre to saunA aMtara upara mahAtmAnI maMtrazaktinI adbhuta asaranI ja vAta ramI rahI hatI. kevo adbhuta yogI ! kevI addabhuta zakti! are ! eNe ApaNane tAya. tAre te tIrtha ! pUjya ! mahAtmA nakalaMka thoDIvAramAM pravAsImAMthI pUjya banI gayA. vahANe khepa AgaLa AraMbhI. tAre te tIrtha 303 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 mInanagaramAM jahAja mInanagaranA baMdara para lAMgaryuM, tyAre sUryodaya thayo hato. motamAMthI UgarIne AvelA pravAsIoe jahAjamAMthI UtaratAM UtaratAM hajIya mahAtmA baMbakAlakanI jaya bolAvavI cAlu rAkhI hatI. baMdaranA niAre AveluM mInanagara bahu suMdara zahera hatuM, ane tyAM zakarAjano mAnIto zAhI-khaMDiyo rAjA rAja karato hato. A zAhanuM nAma darAyasa hatuM. retALa kAMThAthI thoDe dUra suMdara vADIo AvelI hatI. ane e vADIomAM dADamanAM suMdara vRkSo jhUmatAM hatAM. bhAratanA loko pUjAmAM, mAnatAmAM ke satkAramAM jema zrIphaLano upayoga kare che, ema A pradezanA loko atithinA svAgatamAM, pUjAnA upahAramAM, naivedyamAM ke mAnatAmAM dADamano upayoga karatAM, dADama pholIne enA dANA prasAdI tarIke paNa vaheMcavAmAM AvatA. dADamanI vADIo uparAMta dUra dUra nAraMgInAM vana AvelAM hatAM. e vanone vIMdhIne madhura maMdamaMda vAyu vahyo Avato hato. ane e vanarAImAM svacchaMde viharatI; hRdayanA AkAramAM vAjiMtra para gIta gAtI svarganI apsarAo jevI suMdarIo najare paDatI hatI. ahIMnI suMdarIone jovI e nayanano AnaMda hato. alabatta, bhAratIya netrone pramANamAM vadhAre paDatI lAgatI enI UMcAI jarA khaTakatI; paNa eno suvarNa varNa, gAtronI kamanIyatA, cAmaDInI Arakta makhamalI snigdhatA, AMkhane jakaDI rAkhatI. e AchAM raMgIna vastro oDhatI ane kamara para paTo bAMdhatI. kavio kahetA ke zakaDhIpanI vADIomAM jevAM dADama pArka che ethI sArAM dADama tyAMnI suMdarIo potAnA ura para dhAraNa kare che. mathA bhAratamAM AvyA pachI aMboDo gUMthatAM zIkhI hatI, paNa zakIpanI suMdarIo to potAnA paganI pAnI sudhI DhaLatA keza chUTA ja rAkhatI. caMdranI pAchaLa vAdaLa zobhe ema e emanA gaura dehanI pAchaLa bahu zobhatA ne suMdarIonI dehayaSTine vadhu kamanIya banAvI mUkatA. madya ahIMnu khAsa pINuM hatuM. ene mATe drAkSanI vADIo Thera Thera najare paDatI. A madyanI durgaMdha chupAvavA puruSo madyapAna karIne ena upara kAkaDI khAtA. ahIM vAravanitAo sivAya koI strI magha na pItI. alabatta, halakA AsavathI koI khAsa prasaMge zakasuMdarIo emanA suvarNaraMgI caherAne kaMkuvarNo jarUra banAvI letI. sUkA ane lIlA mevAnA ahIM gaMjanA gaMja jovAtA. papanasanAM UMcAM vRkSo ane lIMbuDInAM vana dUradUrathI havAmAM AchI mIThI sugaMdha vahetI mUkatAM. maghA atyAre khUba utsAhamAM hatI. A badhA jazano abhiSeka jANe ene ja ghaTato hato. e enA putra gulmane havAmAM uchALatI uchALatI AgaLa cAlatI hatI. eNe bhAratIya vezabhUSA dhAraNa karI hatI, ane vALamAM pAMthI pADIne emAM sonerI dorIonI gUMthaNI karI hatI. bairUta rAha joto vahANanA UtaravAnA bhAga para beTho hato. eNe rAjadarabAramAM enA AgamananA samAcAra pahoMcADyA hatA; ne aneka mANasone potAnA maMtrabaLa dvArA jIvatadAna ApanAra mahAtmAnI vAta paNa lakhI hatI. A mahAtmA potAnI sAthe saMjIvanI ropa lAvyA che, e khabara paNa eNe ApyA hatA. thoDIvAramAM papanasanI vADIo pAchaLathI ratha Avato dekhAyo. ene be dekhAvaDA gardabha joDyA hatA. bhAratanA azvone jhAMkhA pADe tevuM teonuM teja hatuM. rathanI pAchaLa rAjakarmacArI varga cAlato Avato hato. rAjanA maMtrI paNa sAthe AvI pahoMcyA hatA. thoDIvAramAM badhA kinArA para AvI pahoMcyA, ane ucca svare bairUtanuM ane mahAtmAnuM svAgata karatA sUro uccArI rahyA. vAjiMtronA madhura ninAdothI vAtAvaraNa gAjI UThyuM. AgaLa mathA cAlI. pAchaLa mahAtmA cAlyA. mahAtmAnI pAchaLa bairUta hAthamAM graMtha laIne Utaryo. nagaramAM paNa dhIre dhIre khabara prasarI gayA hatA, ane loko hAthamAM dADama laIne saMjIvanI ropa lAvanAra mahAtmAnA svAgate cAlyA AvatA hatA. maMtrIrAje hAtha cUmIne sahunuM svAgata karyuM. mahAtmAe rathamAM besavAnI nA pADI. maMtrIe khUba Agraha karyo eTale teoe azva lAvavAnuM sUcana karyuM. mInanagaramAM - 305 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAtmA mATe zaNagArAyelo azva rajU thayo. ahIM azva bahu kIMmatI lekhAtAH ne khAsa pANIdAra azva mahemAna mATe rAkhavAmAM AvatA. mahemAnonI hoziyArInI parIkSA A azvo dvArA thatI. mastAna azvane joIne bhalabhalA DarI jatA. A azva para caDhavuM paNa koIne mATe kaparI kasoTI samuM banI jatuM. paNa mahAtmAe azvanI pITha para hAthanI dhImI thApaTa mArI ane sonerI vAdha hAthamAM lIdhI. game tevo baLavAna bAja paNa, pakSIrAja garuDane joI DhIlo paDI jAya. ema A mastAna azva mahAtmAnI eka dhIrI thapATe garIba gAya jevo banI gayo. paga ke pUMchaDI halAvyA vagara, AjJAMkita sevakanI jema e zAMta Ubho rahyo. loko A dazya AzcaryathI joI rahyA, ne bolyA, 'are ! maMtravAdI puruSanI karAmata to juo, ApaNA dezanA mastAnamAM maratAna ezvane paNa garIba gheTA jevo banAvI dIdho !? 'sAgara jevo sAgara jeno sevaka che, evA mahAtmAnA pratApane ApaNe zuM jANIe ?" maghAe vacce kahyuM. pachI maMtrarAje bairUtane kahyuM, 'rAjAjI rAha jotA haze. ApaNe tvarAthI AgaLa vadhIe." zakarAjanA jANItA ezva para mahAtmA abhuta rIte zobhatA hatA. e zva paNa vazavartI sevaka na hoya tema vartato hato. pAthaLa be kIMmatI gardabhovALA rathamAM maghA ane berUta beThAM hatAM. AgaLa graMtha hato. mahAtmAnI cakora dRSTi A taddana avanavIna deza para cAre kora ghUmatI hatI. e ahIMnA parAkramI ne paDachaMda puruSone netra TheravI TheravIne nIrakhatA hatA. thoDI thoDIvAre emanI dRSTi aMtarmukha thaI jatI, paNa tarata ja e bAhya vastuomAM rasa levA lAgatI. cAre taraphathI emanA nAmano jayajayakAra UThato hato. emane nAme aneka camatkAro ane zaktionI prazasti gAthAo Thera Thera vaNAI rahI hatI. lokasamudAya to atimAM mAnanAro che. je game tenI ati prazaMsA; je na game tenI ati niMdAe eno anAdi kALano krama che. paNa mahAtmA prazaMsAnA pUrathI sAva alipta hatA. e to pote je dhyeya mATe ATale dUra AvyA hatA. e A bhUmimAM siddha thaze ke nahi tenI sattvaparIkSA karI rahyA hatAM. dhIre dhIre mInanagara zarU thayuM. enA dhorI mArgo para thaIne jharaNanuM pANI 306 3 lokhaMDI khAkhanAM phUlo vahI jatuM hatuM. e jharaNanAM pANIne vALIne Thera Thera phuvArAo goThavyA hatA ane emAMthI pANI UchaLI uchaLIne kuMDomAM vahyuM jatuM hatuM. pravAhamAM raMgaberaMgI mAchalIo ramatI hatI. khuzanumA prabhAta ane manane praphulla kare evA A phuvArA, emAM vanavADInI mIThI khuzabodAra havA - samagra vAtAvaraNa dila ane dehane praphullAve tevuM hatuM. thoDIvAre rastAnI baMne bAju zakarAbAjanA pracaMDa yoddhAo UbhelA jovAyA. mahAtmAnA manamAM ekAeka UgI AvyuM. 'dezanI zaktinuM navanIta tAravavA svadezI dUdhamAM paradezI chAzanuM meLavaNa jye ja chUTako che. re rAjA gardabhilla ! sAdhune teM kyAMyano na rAkhyo!' mahAtmAnA mukha para thoDIvAra duHkhanI vAdaLIo ramI rahI. puruSabhAvane kaLavAmAM kuzaLa maghAe tarata e joI lIdhuM ne e bolI, "re mahAtmA ! zuM tamane A deza na bhAvyo ? A loko na gamyAM ? mUA A loko ? kevAM gAMDAM che ? kevo kolAhala karI mukyo che !' mahAtmAe tarata aMtaranA jakhamane chupAvI hasatAM hasatAM kahyuM, "maghA ! deza zA mATe na bhAve ? bhAvathI to Avyo chuM. ne jyAMnAM naranAra maghA ane bairUta jevAM hoya tyAM kadIya kazuMya mane apriya na lAge. bAkI to mana havA jevuM che ! kadI narama kadI garama !? ghaNuM jIvo mahAtmA." maghAe jorathI uccAryuM. janamedanIe e bola jhIlI laIne eno paDagho pADyo. have rastAnI baMne bAju saMgemaramaranA AvAso AvatA hatA. A AvAso khUba ja UMcA ane vizALa hatA. enA daravAjA khUba UMcA hatA. ghoDA sAtheno savAra pasAra thaI sIdho davAnakhAnAmAM Utare evI enI racanA hatI. dareka daravAjA para saMgemaramaranA be siMha banAvelA rahetA. sonA ne rUpAnA rasathI ene rasavAmAM AvyA hatA. keTalAka AvAsonI AgaLa rahelA siMhonI AMkhomAM mANeka ane paMjAmAM hIrA maDhelA hatA. mahAtmA A badhuM jotAM AgaLa vadhatA hatA, tyAM cAra-pAMca kizora doDI AvyA ane bolyA, 'atithirAja ! rAjakumArano daDo pelA pAtALakuvAmAM paDyo che, bahu mahenata karI paNa e nIkaLato nathI.' | rAja kumArane bIjo daDo lAvIne Apo ne ! emAM atithidevane zA mATe pUcho cho ?' maMtrIe kahyuM. mInanagaramAM 1 307 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'rAja kumAra haTha laIne beThA che. kahe che ke A daDo ja mane joIe. ame samajAvI samajAvIne thAkyA; paNa kumAra haTha choDatA nathI. ame zrama karIne lAcAra thayA. daDo nIkaLato nathI. Apa padhAro to sAruM.' kizoroe kahyuM. maMtrIrAjanI tyAM javAnI anicchA hatI. rAja kumAranI tochaDAI e jANatA hatA. vaLI mahemAna mahAtmAne tathA saMjIvanI ropane darabAramAM jhaTa laI javAnI javAbadArI emanA mAthe hatI. paNa bALahaTha ane rAjahaTha pAse maMtrInuM kaMI na cAlyuM. maMtrIrAje vivazabhAve bairUtane kahyuM, 'tame jarA vAra A sarUnA bAgamAM thobho. huM jaIne AvuM !' | 'are, ema zuM kAma ? cAlone badhA sAthe sAthe tyAM jaIe.' mahAtmAe kahyuM, rAja kumArane to jovAze." badhA kUvA tarapha vaLyA. kUvo khUba UMDo hato. enI aMdara nAkhI najara pahoMcatI nahotI. nIce aMdhakAra hato. maMtrIe kuvAmAM DokiyuM karyuM, paNa nIce ghora aMdhakAra dekhAyo. 'kumAra ! AmAM to kaMI kaLAtuM nathI. daDo aMdara paDyo che ke bahAra tenI paNa khabara paDatI nathI.' kumAra rIsa caDhAvIne bolyA, 'huM jANuM chuM, meM paDatAM joyo che. daDo aMdara ja che. mane e kADhI Apo.' maMtrIe pharI UMDe UMDe najara nAkhI, paNa kaMI na dekhAyuM. kUvAmAM to UtaravuM zakya ja nahotuM. eTalo e sAMkaDo hato. 'kumAra ! navo daDo maMgAvI dauM. A nIkaLI zake tema nathI.' maMtrIe kahyuM. 'nA, mAre to e ja daDo joIe.' kumAre pharI raDavA mAMDyuM. maMtrI pUrepUrI mUMjhavaNamAM mukAI gayA. loko kahevA lAgyA, 'are ! maMtrIrAja ATalI vAtamAM rasto nathI kADhI zakatA to rAja kIya gUMcamAM zuM karaze ?' vAtAvaraNa bhAre thaI gayuM. rAja kumAre to jorathI raDavA mAMDyuM. maMtrIrAja mATe jIvana-maraNano savAla khaDo thayo, tyAM mahAtmAjIe kahyuM, 'maMtrIrAja ! dhanuSyabANa maMgAvone !' 'paNa mahAtmAjI ! dhanuSyabANa ahIM nirarthaka che. bANa kaMI daDo thoDuM lAvI zake ? vaLI aMdara to kAjaLagheruM aMdhAruM che.' maMtrIe kahyuM. kaMI ciMtA nahIM. tame maMgAvo to kharA !... mahAtmAe svAbhAvikatAthI kahyuM. 308 D lokhaMDI khAkhanAM phUla thoDIvAramAM dhanuSa-bANa AvI gayAM. bANanuM bhAthuM pITha para bheravI khabhe dhanuSya mUkI mahAtmA azvathI nIce Utaryo. paLavAramAM to mahAtmAno dekhAva sAva pharI gayo. koI mahAna yoddho raNamedAnamAM saMcarato hoya tema lAgyuM. maghA to ekatAna thaI mahAtmAne nIrakhI rahI hatI. enI AMkhamAM harSanAM AMsu hatAM. mahAtmA moTI phalAMga bharI kUvA para caDhacA, ne eka bANa kheMcI enI phaNA para cIMtharAM vIMTI mazAla jevuM karyuM. e bANane saLagAvI dhanuSa para caDhAvI emaNe kUvAmAM choDyuM. sa...2...2.2 ! ane aMdhArA kUvAmAM ajavALAM patharAI rahyAM. sa..2...2.2 ! ane e ja jhaDape e bANanI pAchaLa bIjuM bANa ravAnA thayuM. bIjA pAchaLa trIjuM . trIjA pAchaLa cothuM. pahelA bANanuM lakSya daDo hato, paNa bIjA bANanuM lakSya paheluM bANa hatuM. ekamAM eka bheravAI jatAM hatAM. aMdhArA kUvAnAM ajavALAM holavAyAM-nuM holavAyAM tyAM pANI vIMdhAvAno avAja Avyo ane thoDIvAramAM daDA sAthe bANa upara AvyuM. paMkhInI cAMcamAM dANo hoya. ema bANanA mukhamAM daDo hato.. - 'daDo ! mAro daDo !' kaheto rAja kumAra AgaLa doDyo. mahAtmAe kumArane UMcakI lIdho ne hAthamAM teDI daDo Apyo. rAja kumAra to rAjI rAjI thaI gayo, ne bolavA lAgyo, 'A maMtrI khoTo, A mahAtmA mArA sAcA maMtrI !' lokonA utsAhano pAra na rahyo. teo paNa ema ja bolavA lAgyA. maghAnA to porasathI kaMcukIbaMdha tUTatA hatA ! bairUte jayajayakAra karI mUkyo. zakarAjano maMtrI DhIlo thaIne AgaLa cAlato hato. mahAtmA pharI ezva para caDhecI. - "A mArA maMtrI : rAja kumAra to mahAtmAnA khoLAmAM besIne eka ja 2 laIne beTho hato. 'ku...mAra sAheba ! mahAtmA pote ja rAja kumAra che.' maghAe kahyuM. 'haiM, to ame be sarakhesarakhA. e rAja kumAra che, huMya rAja kumAra ! ame be dosta !' rAja kumAre kahyuM. 'jarUra, ApaNe be dosta." mahAtmAe smita karIne kahyuM.* * Aje camatkAra lAge evA dhanurvidyAnA prayogo e vakhate thatA, evo ja eka prayoga mahAmaMtrI abhaya kumAre paNa karyo hato. mInanagaramAM 0 309 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 akAruM amarapada rAjA darAyasa utsukatAmAM siMhAsana parathI Ubho thaIne dUra dUra rAjamArga para najara TheravI rahyo hato. enuM mana sArA-khoTA aneka vicArothI bharAI gayuM hatuM. saMjIvanI pota tarIke eka graMtha lakhavAmAM Avyo che, A samAcArathI eNe bAhya rIte harSa pragaTa karyo hato, paNa enA aMtaramAM kaMIka nirAzA vyApI hatI. graMthathI te kaMI amara thavAtuM haze ? ane A kAraNe elacI bairUta mATe e uparathI Adara batAvato hato, paNa aMtaramAM e khIje baLI rahyo hato. zuM maMgAvyuM ane zuM upADI lAvyo. mUrakha nahIM to ! chatAMya eka yogI sAthe AvyA che, e samAcAre ene kaMIka AzvAsana ApyuM hatuM. pahADa para rahetA hiMdanA yogIo mATe eNe ghaNuM ghaNuM sAMbhaLyuM hatuM. e dhAre to mANasane amara banAvI zake tema kahevAtuM. rAjAe vicAra karyo ke A mahAtmA pAse mAre pahelI mulAkAte ja mananuM dhAryuM mAgI levuM. mAtra pustakathI rAjI na thavuM ane mananuM dhAryuM na thAya to emane ahIMthI javA na devA. tyAM rAjakumArane khoLAmAM laIne AvatA mahAtmA nakalaMka dekhAyA. saheja zyAmaLI, azvArUDha e mAnavapratimAe enA dilane sahasA kheMcI lIdhuM. prakAzanA puMjathI dIptimaMda lAgatuM emanuM mastaka jANe nabhane Teko detuM hatuM. vIjaLImAMthI banAvelI hoya tevI teja veratI be AMkho, bhAlAnA phaLAmAMthI banAveluM hoya evuM aNIdAra nAka ane paravALAmAMthI banAvelA hoya evA kaMkuvarNA oSTane e to nIrakhI ja rahyo. AkhA zakadvIpamAM pANIdAra lekhAto azva mahemAnane UMcakIne AjJAMkita sevakanI jema AgaLa vadhato hato. A vAta to na banavAnI banI hatI. na rAjA thoDo AgaLa vadhyo. bairUte pahelAM rAjAnI ane pachI mahAtmAnI jaya bolAvI. rAjA tarata bairUtane rokatAM bolyo, mahAtmA moTA che. game tevA cakravartIthI paNa emanI jaya pahelAM ja bolAvavI joIe. pahelo dharma pachI rAja.' rAjA darAyase potAnI pAse rahela moTuM dADama mahAtmAnI AgaLa bheTa dharatAM kahyuM, 'mahAtmAjI ! mAre DahApaNa paNa jarUra zIkhavuM che, paNa te pahelAM amara banavuM che." 'amara banavuM che, rAjanuM ?' mahAtmAe azvathI nIce UtaratAM rAjavInA khabhe hAtha mUkyo ane prazna karyo. 'hA.' rAjAe vinIta bhAve kahyuM. 'bhale rAjan ! tamane amara banAvuM' ane ema kahetAM yogIe rAjAnA aMgUThA para potAno paga mUkyo. e paga nahoto, paNa koI yoganidrAno sparza hato. rAjA tyAM ne tyAM sthira thaI gayo ane koI agamya anerI sRSTimAM sarI paDyo. oha ! A zuM jouM chuM ! jANe potAnI sAthe mahAtmA hatA ane vanajaMgala ane kaMdarAo vaTAvatA baMne AgaLa vadhatA hatA. baMne mauna hatA. chatAM baMne jaNA jANe vAto karatA hatA. rastAo have pUrA thayA. keDAo paNa pUrA thayA. nAnI nAnI keDIo paNa khatama thaI. rAjAe cAretarapha joyuM to badhuM bhArekhama hatuM. havA para jANe vajana hatuM. dizAo para paNa vajana hatuM. are, sUrya paNa vajanadAra lAgato hato. rAjAe cAlatAM cAlatAM yogI tarapha joyuM ane bolyA, 'ApaNe ApaNA mArge ja chIe ne ?' rAjAnA A praznano mahAtmAe javAba Apyo, 'hA, ApaNe amara yAtrAnA rAha para ja chIe.' ane baMne AgaLa vadhyA. have to pagadaMDIo paNa pUrI thaI hatI; janano avarajavara paNa nahoto ane jAnavara paNa dekhAtAM nahotAM. saMsAranI jANe itizrI thaI gaI hatI. dharatIno jANe cheDo AvI gayo hato. baMne jaNA A zUnya jagatamAM sajIva hatA ane AgaLa rAha kArye jatA akAruM amarapada D 311 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatA. badhuM vajanadAra lAgatuM hatuM, zvAsa paNa vajanadAra lAgato hato; ane deha paNa bhAre lAgato hato. rAjAe yogIrAjane prazna karyo, 'ApaNe thAkI nahI jaIe ? hajI keTale dUra javAnuM che ApaNe ?' mahAtmAe javAba Apyo, 'thAkI jaIzuM paNa marI nahIM jaIe. ciMtA to maravAnI ja che ne ?' 'hA yogIrAja ! Dara to motano ja che; bAkI thAka to enI meLe UtarI jaze.' baMne jaNA vaLI AgaLa vadhyA. have to eka saMsAranI itizrI thaI gaI hatI, ane navo saMsAra zarU thayo hato. moTA moTA velA, moTAM moTAM pAna, moTAM moTAM phaLa, badhI ja vanarAjI moTI moTI paNa khAnAra tyAM koI na maLe ! AgaLa jatAM vaLI eka moTo sApa paDelo dekhAyo. na jANe keTalAya vakhatathI eNe kAMcaLI ja utArelI nahi hoya. enA moM AgaLa keTalAMya deDakAM kUde, toya ekeno bhakSa karavAnI enI marajI hoya tema na lAgyuM. cetanano avatAra e nAgarAja sAva zithila thaIne paDyo hato. rAjA ane yogI AgaLa vadhyA. tyAM dUra dUra eka sarovara dekhAyuM. enA cAre kinArA pANIthI chalochala hatA. rAjAe kahyuM, 'mahAtmAjI ! zuM Aja e amara taLAvaDI ke jenuM jaLa pInArAne mota kadI sparzatuM nathI !' mahAtmAe kahyuM, 'hA, e ja A amara taLAvaDI paNa rAjA, mArI maMjUrI lIdhA pahelAM enuM pANI pItA nahIM.' rAjAe kahyuM, 'prabhu, taLAve AvI tarasyA nahIM rahevAya. mAre amara thavuM che.' mahAtmAe prazna karyo, 'amara zA mATe thavuM che ?" rAjAe kahyuM, 'jIvanano lahAvo levA. A dhana, A dhAnya, A putra, A parivAra, A kSaNabhaMgura dehathI te keTaluM bhogavAya ? huM amara thaIza, nirbhaya thaIza pachI saMsAranA tamAma bhoga mArA thaze.' mahAtmA javAbamAM phakta hasyA ne baMne vaLI AgaLa vadhyA. rAjA moTI moTI phalAMgo bharato cAlato hato. amara taLAvaDInAM jaLa have najIka dekhAtAM hatAM. enA kinArA aneka jIvothI bharapUra hatA. paNa badhe nigUDha zAMti hatI. smazAnamAM AvelA DAghuonA jevuM sahunuM vartana hatuM. 312 D lokhaMDI khAkhanAM phUla moTAM moTAM paMkhIo hatAM paNa koI gAtAM na hatAM. jaLacaro aneka hatAM, paNa koI ramatAM nahotAM. moTA moTA magaramacchonAM jaDabAM khullAM hatAM. emAMthI aneka mAchalIo jA-Ava karatI hatI, paNa magara jaDabuM baMdha karato nahoto. jANe e koIne khAvA mAgato nahoto. ema ne ema bhUkhyo - tarasyo rahIne dehane pADI nAkhavA mAgato hato. paNa deha ahIM paDato nahoto, kAraNa ke e amara bhUmi hatI. rAjAe taLAva tarapha javAnI tvarA karI. e tvarAmAM eka sApa para eno paga paDI gayo. rAjAe bUma pADI, 'o bApa re ! khAdho !' mahAtmAe zAMtithI kahyuM, 'ahIM mota che ja nahi. mota hota to A sApano chuTakAro na thAta ? pelI sarpasuMdarI mATe A be sApa laDe che. laDIne baMne maraNatola thaI gayA che. paNa ahIM mota nathI eTale eke marato nathI ane laDAI aTakatI nathI. sarpasuMdarI paNa bicArI bemAMthI eka ocho thAya to varavA taiyAra khaDI che.' rAjAnuM mukha malakyuM. eNe vicAryuM, "mAre to managamatI suMdarIo che. e mane varelI che. huM amara thaIza, eno emane keTalo AnaMda haze !' rAjA ane yogI tyAMthI paNa AgaLa vadhyA. rAjAthI have jhAlyA rahevAtuM nahotuM. e pANI pIvAnI utAvaLamAM hato. enI najara bIjI sRSTi para nahotI, tyAM eka jaLacare kAMu kAMuM karI UDavA cAhyuM ne pAchuM nIce paTakAyuM. eNe bhayaMkara cIsa pADI. e cIsanA paDaghA paDyA, 'mane mIThuM mota maLo !' taLAvanA kinArA para paDelA badhA jIvoe pAMkho phaphaDAvI, dAMta kacakacAvI bUmo pADI, 'mota amane khape !' dizAomAM sarvatra mota mota zabda ja guMjI UThyo. e zabdamAM koI anerI mIThAza hoya tema mota zabdane badhA pharI pharIne raTavA lAgyAM. rAjAne bhAre Azcarya thayuM. eNe yogIne prazna karyo, 'A mUrakhAo mota kema mAge che ? mota te kAMI miSTAnna che ?' mahAtmAe kahyuM, 'rAjana ! A jIvone jIvana abakhe paDyuM che. jIvanathI e kaMTALI gayA che. have emane motanI tAjagI joIe che. mATe e mota sAme cAlIne mArga che.' 'mUrkha che A jAnavaro. mANasa AvI bhUla na kare. mahAtmA, AjJA karo, huM pANI pI lauM.' mahAtmA kahe, 're tuM DAhyo mANasa che. amara taLAvaDInI AjubAjunI duniyAne barAbara nIrakhI le, ane pachI tAro nirNaya le.' akAruM amarapada | 313 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa rAjAne utAvaLa hatI. e nIce namyo. hatheLImAM jaLa lIdhuM. tyAM moTI DokavALA eka bagalAe mAthuM UMcuM karI kahyuM, | 'e mUrakha ! amara taLAvaDInAM jaLa pI asara na thaIza. dehathI amara thavAmAM kaMI majA nathI. are, emAM to aMta vinAno keDo kheDavAno ! majA vagaranA aMgono bhAra veThavAno ! mRtyu jevI tAjagI kyAMya nathI. A mAyAjaLa pIdhAM ke pachI to marAze paNa nahi, ane jIvavAmAM paNa majA Avaze nahIM.' rAjAe avAja tarapha tiraskAra dAkhavatAM jaLanI aMjali bharI ane pIdhI. oha !' dehamAMthI koI kALI chAyA nAsatI hoya tema lAgyuM. ne rAjAne khAtarI thaI ke have te amara thayo che. eNe mahAtmA tarapha jotAM kahyuM, 'yogIrAja ! Apa paNa aMjali bharIne pI lo ! sAthe jIvIzuM ane sAthe moja karIzuM. yogIpaNuM paNa motane jItavA mATe ja dhAraNa karavAmAM Ave che ne ! AthI to mota svayaM jitAI jAya che.' paNa rAjAnA vacanano kaMI javAba yogIrAja vALe tyAM to dRzya badalAyuM. suMdara rAjamahela. rAjAjI sonAnA siMhAsana upara. emaNe dezanI tamAma dAnazALAo baMdha karAvI devAnAM pharamAna kADhyAM. have to dhanano haMmezAM khapa paDavAno hato, ane dAna, tapa ke dharma paNa zA mATe karavAnAM ? dharmaguruone hadapAra karavAno hukama karyo. rAjAe A pachI moTuM sainya ekaThuM karavA khajAno khAlI karavA mAMDyo. emanA jIvanamAM have mAtra traNa ja vAta zeSa hatI, saMgrAma, strI ane suvarNa. traNe vastu ekabIjAnI pUraka hatI. ane potAne mRtyu nathI e khyAlathI senAo paNa ajeya banI hatI. ghaNAM rAjyo meLavyAM. khaMDiyA rAjAothI Akho darabAra bharAI gayo. amara rAjAe TheraTherathI suMdara chokarIo bhegI karI, ane teonI sAthe lagna karyA. saMtAnano paNa sumAra na rahyo. aMtaHpura khUba moTAM thaI gayAM. Ama divaso vItatA cAlyA. rAjAnA caherA para karacalIo AvI. hAtha kaMIka dhrujavA lAgyA. navI navI rANIo sAthenA vilAsamAM emane have bhUMDo parAjaya maLavA lAgyo. vaidyanAM ToLAMne madade notaryA. teoe amuka vAjIkaraNa ApyAM. thoDo vakhata cetana AvyuM, paNa pAchuM cAlyuM gayuM. aMgArane jema vadhu ne vadhu sateja karavA mAMDyo, ema enA para rAkha vizeSa ne vizeSa vaLavA mAMDI. paNa ethIya vadhu parivartana to rANIomAM AvyuM. teo aMtarathI A vRddhane 314 D lokhaMDI khAkhanAM phUla cAhI zakatI nahotI. potAnAM suMdara aMgone A cimaLAyelA uMbarAnA jhADa jevA mANasa sparze e emane gamatuM nahotuM. e pITha pAchaLa chUTathI niMdA karatI ne khullo tiraskAra paNa vyakta karatI. keTalIka navajuvAna rANIoe juvAna dAsone potAnuM sauMdarya bakSI dIdhuM. rAjAe A vAto sAMbhaLI tyAre e bhayaMkara rIte gusse thaI gayo. eNe potAnA putrone bolAvyA ane kahyuM, 'A strIone nagna karI, A oraDAmAM pUrI cAbuke cAbuke phaTakAro." paNa tyAM to rAjAe eka ajaba Azcarya joyuM. putroe rANIone pakaDIne kedamAM pUravAne badale khuda rAjAne pakaDyo. bAMdhyo ane jelamAM nAkhyo. rAjA vicAra karI rahyo. are ! A putro kevA kRtanI che ! potAnA sagA bApane paNa jelamAM pUratAM zaramAtA nathI ! putro bIje divase cAbuka laIne AvI pahoMcyA. ane bApane nagna karIne eka thAMbhale bAMdhyo, ane phaTakAravA lAgyA. rAjA trAhya-tobA pokAravA lAgyo, ane kahevA lAgyo, "are ! paNa tame kAM mane mAro ? meM duniyAmAM AvuM kadI joyuM nathI ke dIkarA bApane mAre !' dIkarAo bolyA, 'ame paNa AvuM kadI joyuM nathI, juvAna dIkarA beThA vA khAya, ne bApane badhA ezaArAma joIe ! loko kahe che ke amara thaI zakAya tevuM aphINa tame lIdhuM che. to pachI gAdIpati thavAno ane rAjyane bhogavavAno amAro vAro kyAre Avaze ? have tame ahIM raho, ane roja cAbukano mAra ja mo, mota to tamane che ja nahi, pachI maravAno Dara kevo ? majA karo pitAjI ! vAha re ! tamAruM amarapada !" ane dIkarAo hasatA hasatA cAlyA gayA. e vakhate rAja mAM baLavo thavAnI taiyArI hatI, paNa rAja kumAroe jAhera karyuM ke amArA pitAne ame keda karyA che ne gAdI para amArAmAMthI vaDIla haze te besaze. have tamAre koInA paNa zAsanathI DaravAnI jarUra nathI. ame marye chIe. tamane koIne mAthe haMmezAM paDIzuM nahi. prajAmAM A samAcArathI khUba zAMti vaLI. paNa rAjA para to bhayaMkara kera vartavA mAMDyo. rAjAe roja rojanI A lAMchanA, A apamAna, A julama veThavA karatAM maravA icchavuM paNa mota na maLyuM ! chevaTe gaLe phAMso paNa khAdho; paNa mAtra vedanA vadhI, jIva na gayo ! cokIdAro paNa have A rAja kedIthI kaMTALIne beThA hatA. premano eka zabda akAruM amarapada D 315 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 rAjaguru banyA pama kyAMyathI saMbhaLAto nahoto. rAjAne pelA jaLacaranA zabdo yAda AvyA, 'motamAM majA che, lAMbA jIvanamAM lAbha nathI.' rAjA Ama vicArato hato tyAM to daravAjAe kicUDa kicUDa avAja karyo. rAjAe joyuM to Aje be dIkarA mIThAnA pAyelA koraDA laIne AvI rahyA hatA. ane emanI sAthe potAnI tAjI paraNelI rANI paNa hatI. e paNa enA hAthamAM eka pAtaLo lIlo cAbuka laIne AvI hatI ! vaDo rAjakumAra ane A navajuvAna rANI hasatAM hatAM, ane mazkarI karatAM hatAM. - rANI kahetI hatI, 'huM navayauvanA chuM, kumAra ! AvA bUDhAne bAtha bhIDavI enA karatAM, jamane bAtha bhIDavI sArI !' rAjA A zabda na sAMbhaLI zakyo. tyAM to kArAgRhanuM bAraNuM UghaDyuM. ane traNe jaNAM cAbuka vIMjhatAM AgaLa AvyAM. rAjAthI A dRzya jIravAyuM nahiM. eNe bUma pADI, 're mAre amara thavuM nathI.' jANe ene amarapada. A karUM thaI paDyuM. A sAthe rAjAnI yoganidrA tUTI gaI. rAjAe potAnA paga parathI mahAtmAnA aMgUThAne khasato joyo ne jANe enA jIvamAM jIva Avyo. eNe potAnA deha para hAtha pheravyo; cAre tarapha najara pheravI, zuM potAnI ja duniyAmAM e hato ? 'mahAtmAjI ? huM kyAM hato ?' 'jyAM cho tyAMnA tyAM. nizcita raho, rAjavI ! A to, meM tamane batAvyuM ke mANasa amara thAya to duniyA keTalI bhUMDI thaI jAya e joyuM ne ?' | 'joyuM.ne rAjA mahAtmAnA caraNamAM namI paDyo. A Akho anubhava be paLamAM rAjAne thaI gayo hato. rAjA mahAtmAnI yogavidyA para ApharIna thaI gayo. rAja kAraNa e eka UkaLato caru che. enAM samazItoSNa jaLa jene lAdhyAM e to nyAla thaI gayAM; bAkI to ghaNAnA jIvanamAM e garama pANIe ja Aga lAgI che. rAjakAraNI mahAtmAono jIva sadA UMco rahe che. AzaMkAo ane yuktiprayuktio teonA jIvanano AnaMda haNI le che, ane talavAranI dhAra para ramavA jevI kAmagIrI teone vahelA nicovI nAkhe che. rAjakAraNamAM potAnAM ane pArakAM, ema be pakSa vacce dareka kAryakrama vaheMcAyelo hoya che. ane jANe zetaraMjanAM sogaThAM sajIva thaIne e kabIjAne pachADavA ne dhyeyane pahoMcavA mathAmaNa karatAM hoya tema dekhAya che. AzAspada ane paramArthI jIvo A vedI para bali tarIke caDhI jAya che. rAja elacI bairUtane enAM potAnAM mANasoe samAcAra pahoMcADyA hatA ke zaka rAjA daroyasa tamArA para aMdarakhAnethI nArAja che. teo saMjIvanI ropanI AzAmAM hatA, jenAM phaLa, mULa ke parNa khAvAthI mANasa amaratA hAMsala karI zake ane tame gAyanA badale godho pakaDI lAvyA. zaka zAha darAyasane vaLI koIe evI bhaMbheraNI karI hatI ke, berUtane zakarAjyanA zahenazAhane A khAnagI vAtanI mAhitI pahoMcADI dIdhI che ane sAthe kahevarAvyuM che ke zaka rAjA darAyasa pote amara thavA mAge che ne pachI zahenazAhanuM pada meLavavA icche che. ane na jANe tyArathI zahenazAhanI mIThI najara A zAhI rAjA karAyasa para lAla thaI hatI. vAraMvAra pATanagarathI darAyasane tAkIdanAM teDAM AvatAM hatAM, ne khoTA khoTA prazno para ene nAhakano herAna karavAmAM Avato hato. 316 D lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakAraNamAM virodhapakSa hoya ja che. bairUtanA virodhIoe A takano pUro lAbha lIdho. teoe zaka rAjAne samAcAra ApyA ke 'bairUte potAnI patnI maghAne bhAratamAM teDAvIne tyAM amanacamana uDAvyAM che, baMne parvatanI Toca para ke jyAM saMjIvanInA ropanI zakyatA hatI, tyAM e gayo nathI. bhAratamAM mANasa amara thavAnA be prakAra lekhAya che. eka to khuda dIrdhAyu thavuM athavA saMtati pedA karavI. bairUte eka yogIne sAdhI lIdhA che ane emanA maMtrabaLathI maghAmAM putrane pedA karyo che. Apa to amara thAo ke na thAo, bairUta to amara thaI gayo che !' bairUta paNa AnAthI kaMI bekhabara nahoto. e paNa pUratI taiyArImAM hato. Avo koI prasaMge upasthita thAya to zaka zahenazAha pAse cAlyA javuM ane tyAM sevA svIkArI levI. ane ema banI na zake to AtmahatyA karI levI. AtmahatyA karavA saMgrahI rAkhela kaTAra eNe sAthe lIdhI hatI; ane maghAe paNa enuM anusaraNa karyuM hatuM. A dezanA loko svamAnabhaMga sahana karavAne badale AtmahatyA vadhu pasaMda karatA ane e mATe AbhUSaNomAM ja AvI eka kaTAra hIrA-mANekathI jaDelI saMgrahI rAkhatA. loko ene hIrAkaTArI kahetA. AvA mRtyune sahu koI ijjata lekhatA ! ane e rIte maranAranI gAthAo gavAtI. kavio enAM gAna karatA, enA nAme kAvyo racAtA. bairUte vacce rastAmAM mahAtmAne vAtavAtamAM kahI dIdhuM hatuM ke kadAca huM nAsI jAu to maghA tamArI bhALamAM che. ne kadAca huM AtmahatyA karuM ne maghA paNa kare tyAre ene ema karatI koI aTakAve nahi te jozo. maghAne na maravuM hoya to Apa ene ApanI sAthe bhArata letA jajo. putra gulmanI paNa khabara rAkhazo. mahAtmAe e vakhate to kaMI javAba na vALyo, paNa teo paristhitithI vAkepha thaI gayA. rAja kIya taMtra gaMdakInuM AgAra banyuM che, e teo jANatA hatA. mANasAI tyAM chaDecoka vecAya che, eno paNa anubhava hato. eka gaMdakIne dUra karavA bIjI gaMdakImAM hAtha nAkhavAnA temaNe AraMbhelA yatnano temane kaMTALo hato, paNa paristhiti temane prerI rahI hatI. kahI rahI hatI ke kAlaka! kAdava graMtha ! teoe konI konI AMkhomAM sApa-vIMchIM ramatA hatA, e pahelI kSaNe joI lIdhuM. ane zaka zAha darAyasane maLatAMnI sAthe yoganidrAnA camatkArathI vagara kahyuM enA para prabhAva pADI dIdho. sUryanA udayathI tArA jhAMkhA paDI jAya, ema virodhI vicAro jhAMkhA paDI gayA. bairUte mahAtmAne potAnA siMhAsana para sthAna levAnI vinaMtI karatAM kahyuM, 'mahAtmAjI ! kharekhara, A badhuM jotAM mANasa dehathI amara thAya, e vadhu agatyanuM nathI.' zaka rAjAnA mana para tAjA joyelA prasaMganI asara hatI. e hoTha bhayaMkara rIte 318 D lokhaMDI khAkhanAM phUla bagADIne bolyo, 'kevuM bhayaMkara amaratva ne kevo bevakUpha huM !" "rAjana ! tame bevakUpha nathI.' mahAtmAe kahyuM. 'to zuM mArA jevo bIjo koI bevakUpha thaI gayo che ?" avazya. mahAtmAe javAba vALyo. 'pahelAM Apa A siMhAsana para ArUDha thAo, ane pachI mane vigate vAta karo.' zakarAjAe mahAtmAne hajI UbhA rahelA joIne vinaMtI karI. 'rAjana ! huM sAdhu chuM, eTale mane to kASTanuM Asana khape.' veza choDavA chatAM vRtti nahi choDelA mahAtmAe kahyuM. | 'pitAjI ! mahAtmA ApaNane phosalAve che. e to mArI jema rAjakumAra che." rAjA bharAyasanA putra vacce kahyuM, mahAtmAjI ! mAro putra sAcuM kahe che ?" mahAtmAjI kaMI na bolyA. phakta hasyA. | 'juo pitAjI ! e nathI bolatA e ja enuM pramANa che. ane A nagarajano paNa sAkSImAM che ke teo eka nipuNa dhanurdhara paNa che. dhanurvidyAmAM emano joTo nathI. aMdhArA kUvAmAM paDelA mArA daDAne teoe bANavidyAthI bahAra kADhI dIdho. ApaNe tyAM badhA hoziyAra loko nakAmA nIvaDyA.' rAja kumAre kUvAnI ane daDAnI AkhI vAta vistArathI kahI saMbhaLAvI. 'mahAtmAjI, bhAratabharanA pavitra parvatonAM agamya zikharo para vAsa karanAra yogIo vize meM khUba khUba sAMbhaLyuM hatuM; Apane jotAM Aje mane e vAta yathArtha lAge che. mArA manamAM aneka bhramaNAo hatI, Aje e badhI dUra thaI. aMdhakArane prakAza maLatAM je AnaMda thAya tevo AnaMda mane thAya che. e mATe bairUtano jeTalo AbhAra mAnuM teTalo ocho che. maghAne paNa huM dhanyavAda ApuM chuM. ane maghAne lAkha pasAvanuM inAma ane bairUtane rAjamAM vizeSa moTo saMdhi-vigrAhakano hoddo ApuM chuM." zaka rAjAnA A zabdoe AkhuM vAtAvaraNa pheravI nAkhyuM. mAe ane bairUte zvAsa heTho mUkyo. teoe o sanmAnane mahAtmAnI saMkalpasiddhinuM phaLa mAnyuM. rAjAe vinayapUrvaka kahyuM, 'kRpA karIne Apane pasaMda Asana svIkAro ane bhUtakALamAM koNe mArA jevo amara thavAno prayAsa karelo, te mane vigatavAra kaho.' saMjIvanI ane amaratvanuM kutUhala hajI rAjAnA manamAMthI dUra thayuM na hatuM. mahAtmAe kASTanA Asana para besatAM kahyuM, 'rAjanuM ! tamArA jevA eka mahattvAkAMkSI paradezI rAjAe bhAratanA eka DAhyA rAjAne tyAM potAnA dUtane mokalI kahevarAvyuM ke Apane tyAM parvatomAM jiMdagIne vadhAravAno ropa thAya che. banI zake rAjaguru banyA D 319. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to Apa maMgAvI Apazo, athavA mArA dUtane Apa sUcana karazo to te laI Avaze.' bhAratanA rAjAe A patra vAMcyo ane bIjI kaMI paNa vAta karyA vagara dUtane kaida karavAno hukama karyo. rAjasevakoe badhAne keda karI lIdhA. dUta to mAna-sanmAna thavAne badale A sthiti joI bicAro vicAramAM paDI gayo. rAjAe kahyuM, "ApaNA DuMgarI killAmAM e badhAne keda karo ane huM bIjo hukama na karuM te pahelAM emane choDazo nahIM. khAna-pAnamAM kaMI paNa aDacaNa na thAya te jozo.' dUtane enA sAthIo sAthe eka UMcA DuMgara paranA killAmAM keda karavAmAM Avyo. ene thayuM ke jiMdagI vadhAravAnA ropane badale A to jiMdagI ghaTADavAno yoga thayo. Ama ne Ama divaso vItI gayA. eka vakhata khUba varasAda varasyo. havAnuM bhAre tophAna jAgyuM. dharatIkaMpano eka AMcako lAgyo. A bhUkaMpamAM pelo DuMgarI killo dhasI paDyo. rAjAe tarata ja pelA paradezI dUtane bolAvyo ane kahyuM, 'have tame chUTA cho.' dUta potAnA nizcayamAM dRDha hato. teNe kahyuM, 'jiMdagIno ropa maLyA pahelAM muktino ke baMdhanano koI artha nathI.' rAjA kahe, 'are ! tamane jiMdagI vadhAravAno ropa to maLI gayo ne !' dUta kahe, 'A Apa zuM kaho cho ? kyAM che ropa ?' rAjA kahe, 'tame na joyuM ke phakta tamArA jevA thoDAka mAnavIonA nisAsAthI mAro DuMgarI killo jamInadosta thaI gayo. bhalA, muThIbhara mANasonI hAyathI A sthiti thAya to AkhI prajAnI hAyathI zuM na thAya ? mATe prajAnI bhalI duA, ane potAnA sAcA vicAra, vANI ne vartana, e ja jiMdagI vadhAravAno sAco ropa che. mANasane e ja amara banAve che. amAre tyAM rAma ane kRSNa, buddha ane mahAvIra nAmanA mahAna avatAro thaI gayA. teoe mANasane amara banAvavA mATe rAjapATa tajyAM, sArAM khAnapAna tajyAM, vanajaMgala sevyAM, vAghavarunI boDa pAse vAso rahyA, ane lAMbI sAdhanAne aMte emaNe nicoDa e Apyo ke dehanuM amaratva nirarthaka che, bhAvanAnuM amaratva sarvazreSTha che. mRtyuthI DaravAnI jarUra nathI. e to navajIvananuM prabhAta che ane AtmAne navo kartavyadeha bakSanAra vastu che.' zaka rAjA A sAMbhaLIne AMkhamAM harSAzru sAthe mahAtmAnA caraNane sparzI rahyo. mahAtmAe vAtanuM rahasya samajAvatAM kahyuM, 'rAjan ! keTalIka vAra zabdo 320 D lokhaMDI khAkhanAM phUla yaugika rIte bolAya che ane ApaNe ene rUDha arthamAM samajIe chIe, eTale bhramaNAmAM paDIe chIe. hiMdanA parvatomAM saMjIvanI auSadhio che, eno artha jarA sUkSmatAthI samajavAnI jarUra che.' zaka rAjA kahe, "Apa mane e samajAvo. Apa prathama paricaye ja mArA guru, mArgadarzaka ane hitaciMtaka banI gayA cho. huM Apano ziSya chuM.' mahAtmAe dhIragaMbhIra svare kahyuM, "hiMdanA paDAhomAM AtmasAdhako ane AtmajJAnIo vase che. emanI pAse hitakAraka vacano hoya che. jethI jagatanuM kalyANa thAya. mRtaka mANaso eTale ajJAnI puruSo. A parvatamAM vasanAra saMjIvanI ropa samA AtmajJAnIone maLIne e ajJAnI - mRtaka - puruSo sajIvana thaI jAya che.' 'oha ! amArI kevI bhrAMti ! amArA kevA taraMgo !' zaka rAjAe kahyuM, 'ane vastunI kevI sarasa upamA.' "rAjan, jJAna e ja jIvananuM amRta che. huM je graMtha lAvyo chuM e eka adbhuta graMtha che. amAM rAjanIti, dharmanIti tathA vyavahAranItinI suMdara vAto che. A graMthanuM suMdara rIte avagAhana karanAra saMsAramAM aTavAto nathI, du:khI thato nathI. svasthatAthI e jIvana pUruM kare che.' mahAtmAe kahyuM . 'mahAtmAjI ! e graMthanuM huM sanmAna karuM chuM ane Apane gurupade sthApuM chuM. re maMtrIjano ! jAo, badhe jAhera karo ke mahAtmAjI amara thavA mATe saMjIvanIno sAco ropa lAvyA che.' mInanagaramAM tarata ja badhe saMdeza prasarI gayA. rAjAe mahAtmAne kahyuM, 'darpaNa sarovarane kAMThe, dADamanAM udyAnanI vacce mAro mahela che. ApanA nivAsa mATe e yogya thaze.' mahAtmAne to game tyAM vasavuM samAna hatuM, paNa pote kaMI nirNaya kare te pahelAM emane maghAnI icchA zI che te jANI levuM hatuM. emaNe maghA sAme joyuM. maghAe zaramathI nIcuM jotAM zakarAjane vinati karI, 'Apa to svAmI cho. paNa ama sevakonI evI icchA che ke thoDA divasa mahAtmA amAre tyAM rahe.' madyAnI vinaMtIno koIthI inakAra thaI zake ema na hatuM. mahAtmA mAnI havelIe AvIne UtaryA. maghAne to jIvatAM svarga maLyuM ! rAjaguru banyA D 321 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 paMcataMtrano paricaya rAjA darAyasanI rAjadhAnI mInanagara zIrIna nadIne kAMThe AveluM hatuM. phaLadrupa khetaro, UMcI TekarIo ane ronakadAra bagIcAonI vacce e vaseluM hatuM. damAmadAra ane zItaLa zIrIna nadI bAre mAsa jaLathI chalochala rahetI, ane vadhArAmAM jaMgalomAMthI vALIne zaheramAM ANelA jharAo potAnuM sugaMdhI jaLa emAM ThAlavatA, A jharAo be prakAranA hatA. eka prakAranA jharA nAhavA ne vAparavA mATenAM cokhkhAM pANI laIne nagara vacce vahetA. bIjA jharA AvatA bahArathI ane vahetA paNa bahAra. e koIvAra nAnAM bhoMyarAMmAMthI vahetA ane gAmano kacaro ane gaMdakI bahAra vahI jatA, A gaMdA pANInA jharA khetaromAM ane khINomAM jaIne potAnAM pANI phelAvI detAM. ahIMnA loko pIvA mATe pANIno khUba ja ocho upayoga karatA ane mukhyatve phaLa-phUlathI UbharAtI vADIomAMthI rasanA zIzA bharI lAvIne teno pIvAmAM upayoga karatA. A pradezanAM nara-nArane je kudaratI rIte anupama lAvaNya maLyuM hatuM, enuM mULa kAraNa A rasapAna mAnavAmAM AvatuM. UMcI TekarIo paranA kUvAomAM amRta jevuM jaLa chalakAtuM. kImatI gadheDAo para sonAnAM ne rUpAnAM vAsaNomAM e ANavAmAM AvatuM. garIba mANaso mATInAM vAsaNomAM e bharI lAvatA. strIo AkhA DagalAno pozAka paheratI, paNa potAnAM rUpALAM aMgone evI rIte maThAratI ke jonAranI najarane e aMgo bAMdhI letAM. strIonA vALa chUTA rahetA, ne emAM phUla laTakatAM rahetAM. e vALa cheka paganI pAnIne pahoMcatA eno sonalavarNA raMga jonArane mugdha banAvI deto. ahIMnA premaghelA yuvAno potAnI mAzukanA vALane sonAnI DabbImAM ke koI polA tAvIjamAM mUkIne paherI rAkhatA. teo mAnatA ke jyAM sudhI A vALa potAnI pAse hoya tyAM sudhI e strInuM mana bIjA puruSamAM parovAya ja nahIM. ahIMnA juvAno paradeza jatA, tyAre AvI DabbIonAM tAvIja banAvI gaLAmAM laTakAvatA. roja premikAnA vALane dhUpa detA, ane e vALa jo dhoLA paDavA lAge to potAnI patnI roga, zoka ke saMtApamAM phasANI che ema samajI premI game tyAMthI ghera pAcho pharato ane premikAnI saMbhALa leto. UgatA sUryanA jevA caherAvALI ahIMnI strIo burakho na rAkhatI. e puruSanA jeTalA parAkramavALI hatI. e zikAre jatI, laDAImAM jatI; paNa A badhAmAM je strI athavA kanyA koI puruSanA premamAM paDatI, tyAre e potAnA moM ADo kALA raMgano rezamI rUmAla rAkhatI. manane mAnelo puruSa parAkrama karIne Avato ane e saghaLo yaza e kanyA athavA strIne arpaNa karato tyAre e rUmAla dUra thato, tyAre AvA rUmAlavALI kanyAonAM bahumAna thatAM, ne juvAnomAM eno rUmAla dUra karavAnI harIphAI cAlatI. pati-patnIno vyavahAra khUba chUTano ane pragaTa raheto, emAM saMkoca ke zarama na rahetAM. - dADamanuM vRkSa ahIM pavitra lekhAtuM. kahevAya che ke koI premIne potAnI preyasI prApta na thaI eTale eNe hathoDAthI kapALa phoDIne ApaghAta karyo. enA hAthamAMnA hathoDAno hAtho jamInamAM UtarI gayo. enAthI enI preyasInI yAda rUpe eka vRkSa UgI nIkaLyuM, A vRkSa e dADamanuM vRkSa . hIrA-kaTArI A dezanuM suprasiddha hathiyAra ane AbhUSaNa gaNAtuM. hIrAkaTArI kharIdavI ne paheravI e moTo utsava lekhAto. janoInI jema eno utsava thato. e vecanAra paNa khAsa pavitra mANasa raheto, kharIdanAra pote hIrA-kaTArI kharIdatI vakhate pratijJA karato : 'svamAnabhaMga karatAM huM mRtyune vadhu pasaMda karIza. e vakhate huM mRtyune ijjata ane jIvanane zarama lekhIza.' pavitra Izvara sivAya A loko AsamAnanA sAta sitArAone khAsa mAnatA. pRthvIne dUdha ApanArI gAya jevI mAnatA ane parAkramI puruSanI pratimA khaDI karavI ene dharmakArya lekhatA. teo vAraMvAra eka sUtra kahetA, | 'moTA mANasonI kIrti ApaNe chupAvavI na joIe. jo ApaNe tema karIzuM. to ApaNI pAchaLanA paNa ApaNe mATe tema karaze. ApaNe jo teone bhUlI jaIzuM, to ApaNI pAchaLanA ApaNane bhUlI jaze. mATe moTA mANasanI kIrti paMcataMtrano paricaya D 323 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciraMjIva rahe, tema karavuM e ApaNA sahunI pharaja che.' A dezamAM eka adbhuta takhta hatuM. Aje to koI bAdazAha tenA para besato nahIM, paNa tenI nakala karIne dareka rAjA potAne tyAM tevuM takhta banAvarAvato. insApha vakhate rAjA A siMhAsana para besato, ane te vakhate tene hAthe je nyAya thato, te daivI lekhAto. mULa takhtanI UMcAI 100, laMbAI 120 ane pahoLAI 70 gajanI hatI. enI kiMmatano aDasaTo kADhavo kaThina hato. A takhtanI racanA evI hatI ke eno sIdho saMbaMdha sUrya sAthe raheto. ane bAra rAzi tathA sAta grahonuM enA burajamAM dAkhala thavuM dekhAtuM. ne enA para beThAM beThAM rAta ane dahADo keTalo pasAra thayo, te cokkasa thaI zakatuM. A takhtamAM evI karAmata hatI ke sUrya meSa rAzinA burajamAM Avato tyAre takhtanI AgalI bAjue bAga ane pAchalI bAjue medAna najare paDatAM. A bAgamAM pAkelA mevA parathI kheDUta pAsethI rAjye zuM levuM e rAjA nakkI karato. ane A medAnamAM jatA vaNajhArA parathI vepAranA niyamo rAjA cokkasa karato. Ama bIjI bIjI rAziomAM sUrya AvatAM navA navA dekhAvo takhta para pedA thatA, ne rAjA e parathI ghaNA nirNayo bAMdhato. ahIM jUThuM bolavuM e sauthI moTo guno lekhAto; bAkI badhA gunA enI nIcenA gaNAtA. ahIMnA rAjAonI pAse nIcenI cIjo hovI khAsa Avazyaka lekhAtI. (1) suMdaramAM suMdara rANI, kAraNa ke suMdara saMtAnono AdhAra tenA para raheto. (2) zreSThamAM zreSTha kALo ghoDo; A ghoDo vijaya apAvanAro lekhAto. (3) suMdara citAro. rAjavaMzanI kIrtine suMdara rIte cItarIne citAro citra dvArA ene amara banAvato. (4) gavaiyo. saMgIta e uttama prakArano zokha lekhAto. AvA mInanagaramAM jyArathI mahAtmA AvIne vasyA, tyArathI hajAro loko temanA caritrane ane temanA camatkArone jovA ne jANavA doDyA AvatA paNa mahAtmA to moTe bhAge mauna rAkhatA ane bahu ocho samaya bolatA. paNa e divasa mInanagaranA itihAsamAM dhanya banI gayo, je divase mahAtmAe eka pavitra UnanA Asana para besIne DahApaNanA bhaMDAra samo pelo graMtha kholyo. 324 - lokhaMDI khAkhanAM phUla rAjA A amara DahApaNa ane hoziyArIthI bharelA graMtha vize jANavA khUba utsuka hato. enI amara thavAnI jhaMkhanA have zamI gaI hatI ane nIti tathA DahApaNabharyuM jIvana jIvavuM e amaratAthI paNa adhika vastu che, ema e mAnato thayo hato. Aje A graMthano sAra mahAtmA kahevAnA hatA. AkhI rAjasabhA mAnavamedanIthI UbharAI gaI hatI. potAnA iSTadevanuM smaraNa karI mahAtmAe graMtha kholyo, ane vivecanano AraMbha karyo. 'suMdara bhAratavarSa che. vizALa evo dakSiNa deza che, tyAM dakSiNaropya nAme nagara che. tyAM amarazakti nAmano rAjA rAja kare che. amarazakti sarva kaLAomAM pAraMgata hato. aneka khaMDiyA rAjAono mugaTamaNa hato. dAna devAmAM kalpavRkSa hato. A rAjAne traNa putro hatA. teonAM nAma vasu, ugra ane anekazakti hatAM. eka divasa rAjAe bharI sabhAmAM kahyuM, 'mAre A putro che ke bhayaMkara Aphata che ?' maMtrIe kahyuM, "mahArAja, mANasa to putra mATe mare che ane Apa Ama kema kaho cho ?' rAjAe kahyuM, 'maMtrIrAja ! AvA mUrkha putra karatAM to nahIM janmela ke janmIne marI gayelA putra sArA.' rAjAnA hRdayanI A vedanA joI maMtrIe kahyuM, 'prabhu ! A mATe Apa kaho te upAya karIe.' rAjA kahe, 'mArA A mahAmUrkha putrone jJAnavAna banAve tevo koI prayatna karI. siMhaNano eka putra paNa zreSTha che, ane gardabhInA so putra paNa nirarthaka che. eka putrathI siMhaNa nirAMte sUrya che, so putra chatAM gardabhI boja vahe che." 'mahArAja, ciMtA na karo. ApaNA darabAramAM pAMcaso paMDito che, teo ApanA manoratho siddha karaze.' maMtrIe kahyuM. rAjAe kahyuM, 'to tema karo.' maMtrIe paricArakone doDAvyA. thoDIvAramAM pAMcaso paMDito hAjara thayA ane zAstra ane vidyAonI kaMI kaMI alakamalakanI moTI moTI vAto karavA lAgyA - jANe potAnI paMDitAInuM pradarzana karatA na hoya ! paMDitone moTI moTI vAto karatA sAMbhaLI maMtrIrAja bolyA, 're jJAnIjano ! jIvana TUMkuM che ane zAstro ghaNAM che. atyAre to mukhya vAta eTalI ja che ke A rAjakumAro zANA ane jJAnI thAya evuM kaMIka karavuM joIe.' paMcataMtrano paricaya D 325 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badhA vidvAno bolyA, 'jJAna e kaMI koI vADa para thatI vela nathI, ke vATIne pAI devAya.' maMtrIne thayuM ke A badhA kevaLa pothI paMDito che ane vAta karavAmAM ja zUrA che. eTale emanAthI kaMI nahIM vaLe. A pachI maMtrIe ativRddha evA paMDita viSNuzarmAne teDI maMgAvyA. rAjAe badhI vAta emane vistArathI kahI. A vAta sAMbhaLIne paMDita viSNuzarmAe kahyuM, rAjana, huM cha mAsamAM tamArA putrone nItipurANa ne vidvAna banAvIza." rAjAe zubha divase potAnA traNe putro mahApaMDita viSNuzarmAne soMpyA. paMDita viSNuzarmAe joyuM ke rAjakumAronA saMskAro sAva nabaLo che. teone pazupakSImAM jeTalo rasa che, teTalo mANasomAM nathI. vaLI koI dharmazAstranI nItivArtA ke upadeza sAMbhaLavo temane akAro lAge che, mATe emane ruce tevI vAto kahevI ne e dvArA upadeza Apavo. teoe pazu-paMkhIonI kathAo kahIne rAja kumArone keLavavo mAMDyA. ema karatAM karatAM emaNe eka graMtha racI kADhyo ane ene pAMca taMtramAM-pAMca bhAgamAM vaheMcyo. e paMcataMtra kahevAyo. paMcataMtrano pahelo vibhAga mitrabheda nAma Apyo. emAM rAjAe kAcA kAnanA na thavuM joIe. te vAta piMgalaka siMha, saMjIvaka baLaka ane damanaka-karaTaka nAmanAM ziyALonI vAta kahIne samajAvyuM. bIjo vibhAga mitrasaMprAptino kahyo. emAM sAco sneha ane saMpa hoya to kevI rIte saMkaTane tarI javAya che enI kathA kahI. koI pAradhIe jALa bichAvelI ane dANA verelA. kabUtaro dANA khAvAnI lAlace emAM phasAI gayAM. e vakhate kabUtaronA rAjAe prajAnA baLane satkAryuM, ne kahyuM ke rAjano uddhAra rAjA-prajAnA saMgaThanamAM che. rAjA citragrIva sAthe badhAM kabUtara eka sAthe UMDyAM. UDatAM UDatAM kahUtarono rAjA potAnA mitra udara pAse pahoMcyo. uMdare ene jALa kApIne mukta karyA. eka kAgaDo A badhuM joto hato. e kAgaDAe udarane potAno mitra thavA kahyuM. udara kahe ke nAnA ane moTAnI mitrAcArI sArI nahIM. paNa kAgaDAe Agraha karyo Akhare baMne mitra banyA. pachI A be jaNA pharatA pharatA eka sarovarane kAMThe AvyA. tyAM kAcabo ane mRga rahetA hatA. teo kAgaDAnA ane udaranA mitra banyA. cAre jaNA niSkapaTa bhAve ekabIjAnA du:khamAM madada karatA ane sukhe rahevA lAgyo. Ano sAra e ke rAjAe sAco mitro meLavavA. pachI mahApaMDita viSNuzarmAe kAgaDA ane ghuvaDano kAkolakIya nAmano trIjo bhAga kahyo. enI vArtA kahetAM kahyuM, 326 | lokhaMDI khAkhanAM phUla be durga hatA. eka kAgaDAno ane bIjo ghuvaDano. baMne jaNA samaya maLatAM ekabIjAnA durgamAM pesI jaIne ghaNuM nukasAna karatA. chellA vakhatathI ghuvaDoe bhAre upADo lIdho hato. chevaTe kAgaDAno mahAmaMtrI eka vRddha kAgaDo pote taiyAra thayo ane nirAzrita tathA anyAyathI dezanikAla thayelA kAgaDA tarIke ghuvaDanA darabAramAM Azaro mAgavA gayo. ghuvaDanA rAjAe ene Azraya Apyo. maMtrIo kahe, "je jAtinI sAthe virodha hoya evA zatrunA koI jaNano vizvAsa na karavo, kAgaDAne Azraya Apavo joIe nahIM.' chatAM moTA manavALA rAjAe nirAzrita kAgaDAne Azraya Apyo. Akhare kAgaDo eka dahADo gupta rIte durgamAM rahI, durga saLagAvI mUke che. ghuvaDanuM rAja nAza pAme che. mahApaMDita viSNuzarmAe upasaMhAra karatAM kahyuM, 'virodhI lokono kadI vizvAsa na karavo." A pachI cotho vibhAga 'labdhapraNAza'no kahyo. enI vArtA A prakAre che : eka vAMdaro hato. eka magara hato. vAMdaro jAMbunA jhADa para raheto. magarane khAvA mIThAM mIThAM jAMbu Apato. magara eka vAra potAnI patnI mATe jAMbu laI gayo. magarIe mIThAM madha jevAM jAMbu khAIne kahyuM, 'are ! A jAMbu ATalAM mIThAM che, to roje roja e jAMbunA khAnAranuM kALajuM kevuM mIThuM haze ! magara ! tuM jA ane mArA mATe e lAve !? magara kahe, 'paNa e to mAro mitra che." magarI kahe, 'to bhUMDA mANasa ! zuM huM tArI kaMI ja nathI ?" magara lAcAra banI gayo ane strInuM kaheluM karavA taiyAra thayo. e eka divasa vAMdarAne lalacAvIne potAne ghera laI Avyo. magarIe enI pAse kALajuM mAgyuM. vAMdaro badhI hAlata samajI gayo. eNe kahyuM, - "arere ! mane zI khabara ke tamAre kALajuM joItuM haze ! e to huM ghera mUkIne Avyo chuM. cAlo, laI AvIe." magara ane vAMdaro kALajI levA pAchA pharyA. kAMThe AvIne vAMdaro kUdIne jhADa para caDI gayo, ne bolyo, 'magarabhAI, rAma rAma ! je mANasa strInA kahyAmAM AvI jAya che, eno vizvAsa karavo yogya nathI.' magara potAnI mUrkhatA samajyo, ne pastAyo. paMcataMtrano paricaya | 327 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 kasoTI A mATe rAjAe aMtaHpuranA dAsa na thavuM, tema ja maLelI mitratA sAcavI rAkhavI, ne ApattimAM vAMdarAnI jema paNa na mUMjhAvuM, buddhithI mArga kADhI levo. paMDite chelluM prakaraNa aparIkSitakArakanuM kahyuM. vagara vicAryuM kaMI na karavuM e eno bodha che. enI kathA evI che ke - maNibhadra nAmano eka vepArI hato. dharma karatAM karatAM enA dhanano kSaya thaI gayo. e daridra banI gayo. e vicAra karavA lAgyo ke AbarU jAya tenA karatAM prANa jAya e sArA. Ama e vicAra kare che tyAM ene eka bhikSu maLyo. bhikSue kahyuM, "vatsa ! savAre tAre ghera AvIza. tuM mArA mAthAmAM yaSTikA mAraje, tarata sonAnuM DhIma thaI jaIza.' maNibhadra A pramANe kahyuM ane sAce ja ene suvarNano lAbha thayo. A bInA eka vALaMde joI gayo. eNe to gAmamAM pharIne roja bhikSune noMtaravA mAMDyA ane savAranA pahoramAM mAthAmAM daDo mArI prANa levA lAgyo, paNa ene sonuM na jaDyuM. rAjamAM UhApoha thayo ne vALaMda zULIe caDyo. A pAMca vibhAga -ne pAMca taMtra te paMcatatra. e paMcataMtramAM DahApaNa ne nItinI aneka bodhaka vAto che. AthI mANasano A janma sAro thAya che. jeno A janma sAro thayo teno bIjo janma paNa sAro thAya che. e mATe e saMjIvanI ropa kahevAya che. sArAMzamAM samajavAnuM e ke (1) rAjAe kAcA kAnanA na thavuM. (2) rAjAe prajA sAthe saMparka rAkhavo. zastrabaLa karatAM lokabaLa mahAna che. (3) zatru ane mitranI oLakha karatAM zIkhavuM. zetrumAM mitrabhAva ane mitramAM zatrubhAva nakAmo che. (4) rAjAe aMtaHpura kahe tema na karavuM, sauMdaryanI mohinIthI dUra rahevuM. (5) paDozIne sukhI joI rAjI thavuM. je paDozInuM bhUMDuM kare tenuM bhUMDuM thAya. mahAtmAe saMjIvanI ropanI vArtA ahIM pUrI karI. AkhI sabhA maMtramugdha banIne e sAMbhaLI rahI. bhAratavarSanA jJAna vijJAnano Aje ahIM vijaya thayo. mInanagaranA ovArA ane minArAomAM eka ja avAja prabaLa thaIne guMjI rahyo hato. 'oha ! saMjIvanI ropasamA graMthanI zuM adbhutatA ! bhAratanA yogIo kevA ajaba ! ApaNA zaka rAjAne ghaDInA chaThThA bhAgamAM camatkAra karIne ziSya banAvI dIdho. bhAratanA yogIo dhAre te karavA samartha hoya che.' eka tarapha havAmAM A bhAvanAo gUMthAtI hatI, tyAre bIjI tarapha zahenazAhI azvo doDAdoDa karI rahyA hatA. bairUta bicAro pharI rAja khaTapaTamAM gaLADUba DUbI. gayo hato. zakarAjanA saMdezA laI ene zaka zahenazAhanA darabAramAM vAraMvAra doDAdoDa karavI paDatI. zakarAjanA mahele roja vidyA-darabAra bharAvA lAgyo hato. bahAragAmathI ane ka yAtrIo AvatA. aneka rAjapuruSo paNa A vAtano bheda jANavA darabAramAM AvatA. loko mahAtmAnI vAtonA bhAre rasiyA banyA hatA. vakhate thayo ke Akho darabAra mAnavamedanIthI UbharAI jato. mahAtmA paNa roja roja avanavI vAto karIne rAjA ane prajAnA haiyAne jItI letA hatA. mInanagaramAM eka tarapha mahAtmAnA sahavAsathI AnaMdanAM mojAM vahetAM hatAM, to bIjI tarapha rAja kIya UthalapAthalonI AgAhIo thaI rahI hatI. jANe citAnA cAkaDe piMDo caDyo hato. sukhamAM du:kha te AnuM nAma ! zahenazAha pAse saMjIvanI ropanI vAta AvI hatI. mahAtmA ane zakarAjanA snehasaMbaMdhanI vAto AvI hatI. rAja kAraNe bhAre 328 D lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUMDuM che. potAno mANasa kyAre pArako thaI jAya che, te kaMI kahevAya nahi ! badhI vAtoe zahenazAhanA vahemane vadhu popyo hato. zakarAja paNa ciMtAmAM hatA; kAraNa ke saMjIvanI ropanI zodhanI vAta sAMbhaLyA pachI zeka zahenazAha bhAre vahemamAM paDyo hato. eNe kahelI saMjIvanI ro5 samAM graMthanI, mahAtmAnA AgamananI ane mahAtmA eka rAjAnA kuMvara che e vAtone zahenazAhe UMdhI rIte samajI hatI. bhAratIya madada laIne potAnI sAme laDavAnA zakarAjanA dAvapeca lekhyA hatA. rAja guru mATe navo caNAto prAsAda bhAratIya rAja dUtanuM maMtraNAgRha mAnavAmAM AvyuM hatuM. rAja kAjanI bhUtAvaLo evI bhAre hoya che, ke eka vAra UbhI thayA pachI eno Aro-ovAro raheto nathI. roja khulAsAo mAgavAmAM AvatA. roja khulAsAo tAbaDatoba pahoMcADavAmAM Avato. paNa khulAsAothI saravALe gUMca vadhatI, mananAM kAluNa vadhatAM, vAdaLo divase divase vadhu gherAtAM cAlyAM. bairUta vizvAsu cara hato, ane bhArata jaI Avyo hato eTale ene jAte ja khulAsAo karavA zaka zahenazAhanA darabAramAM vArevAre javuM paDatuM. eka divasa zakarAjAe mahAtmAne vinaMtI karI : "amArA dUranA sArA bhaviSya mATe paMcataMtramAMthI upayogI vAto Apa kahetA rahejo. na jANe kema, paNa ATaATalo AnaMda che; paNa mArAM aMgo khoTI rIke pharake che, manamAM khoTA taraMgo UDyA kare che. koI akaLa bhayanI chAyA dilane dabAvatI hoya ema lAgyA kare che. A kAraNe jaMgalamAM zikAre jato nathI, rakhe vAghavara humalo karI bese, rAte sUvuM chuM. tyAre puSpano e ke alaMkAra rAkhato nathI, rakhene sarpAdino saMbhava rahe. AnaMda ane AzvAsananA dhAma samA Apa ahIM birAjo cho, paNa na mAlUma kema, koI anAgata ciMtAthI mana baLyA ja kare che.' mahAtmAe kahyuM, rAjana ! mANasane mANasano jeTalo bhaya che, teTalo vAgha, siMha ke sarpano nathI, sarpAdithI to ApaNe nirarthaka DarIe chIe." zakarAje kahyuM, 'A to Ape sAva navI vAta kahI." mahAtmA thoDI vAra zAMta beThA rahyA ane pachI ekAeka Agama bhAkhatA hoya tema bolyA, 'rAjavI ! tamane potAnAM mANasothI bhaya utpanna thavAnA saMjogo dekhAya che. AkAzanA graho ane tamArA janmanA graho vacce Aja kAla viparIta bhAva cAle AgaLa bolyA, 'zurAnuM dhaDa Dole ema A dharatI DolI rahI che. A dharatIe eka kALe amane AvakAra Apyo. e AvakAra ApanArane ja dharatI Aja pote jAkAro ApI rahI che ! vaMToLiyo jyAM jAya tyAM enuM jIvana vipattinuM ja hoya che.' mahAtmAne jANe potAnI jAta pratye viSAda Upajyo hato. 'mahArAja ! Apa leza paNa vivAda ke zoka na karazo. sUrajanA ugama TANe aMdhArAM uzkerAya e svAbhAvika che. paristhiti bane tyAM sudhI saMbhALI laIza. Apa manaduHkha na dharazo.' zakarAje kahyuM. zIrIna nadInAM zItaLa pANI dhIre dhIre uSmA dharI rahyAM. mInanagaranI khuzakhuzAla rAto zunyazeSa banatI cAlI. hamaNAM pANImAM parivarta che, hevAmAM parivarta che. aNue aNu palaTAI rahyA che. bhAvanAomAM paNa parivartana dekhAya che, mANasa jANe dharamULathI parivartana pAmI rahyo che ! maghA ciMtAtura che, bairUta divasothI zake zahenazAhanA darabAramAM aTavAI gayo che. ghaNA vakhatathI enAM darzana ja thayAM nathI. enuM mana kyAMya lAgatuM nathI. e divasomAM mahAtmA paNa ciMtAnA bhAravALA che. e rAte jAge che, samAdhi le che, vaLI ArAma levA ADA paDe che, vaLI jAge che, kaMI gaNe che, kaMI cItare che, kaMI lakhe che. samajAtuM nathI, zuM kare che ? re ! mAnavImAM ne pRthvImAM ATalo parAvarta kAM Avyo ? eka rAtanI vAta che. caMdramAne vAdaLo grasI gayAM che. kyAMka TamaTamatA tArA dekhAya che. mahAtmA potAnA khaMDamAM beThA che. rAta aDadhI vItI gaI che. mInanagaramAM zokhIna nara-nAra paNa have zramita thaIne DhaLI paDyAM che. rAta gherI banatI cAlI che, paNa mahAtmAnI AMkhanAM popacAM biDAtAM nathI. re ! A zA ajaMpA ? maghA paNa potAnA khaMDamAM beThI che. e paNa vicAramagna che. divasothI bairUta ghera nathI. vasaMtanI suMdara rAtrio vItI jAya che. hamaNAM kAma alpa che. alpa kAmanoya thAka vizeSa che, kAraNa ke mana thAkeluM che. mana kaMIka tAjagI cAhe che. gulma UMghe che, maghA jAge che, e vicAramagna che. nahi, e koIka nirNayanA amalanI gaDamathalamAM vyAkuLa che. e UbhI thAya che, vaLI besI jAya che. vaLI UbhI thAya che, vaLI besI jAya che. re catura maghA ! te A zuM gAMDapaNa mAMDyuM che ? kyAM gaI tArI caturAI ? hajArone ghelI karanArInI A kevI ghelachA ! maghA vaLI UbhI thaI. UbhI thaIne eka suMdara AyanA sAme jaIne UbhI rahI. kasoTI 1 331 vizeSamAM mahAtmAe AMkho mIMcIne aMtarIkSamAM joIne kaMI vAMcatA hoya tema 330 | lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oha ! kevuM suMdara yauvana ! kevI ajaba juvAnInI bahAra ! e koI beta babaDI ! bAge bahAra barAbara che ! eNe arIsAmAM potAnA AkhA dehane pharI nIrakhyo. ALasa maraDI aMgamaroDa racyo. potAnuM lAvaNya joI pote manamasta banI gaI. e bolI, "kevo suMdara yauvanabAga !" A mALo to barAbara che ! e babaDI rahI : 'o paMkhIrAja ! A mALo ane A bahAra jo. A mALAmAM ahIM AvIne vasyAnuM tAruM eka smaraNa ApI jA.' ane maghAe potAno lAMbo jhabhbho alaga karyo, jhabhAnI nIcenuM badana alaga karyuM, jarAka Aghe jaIne dIvAne sateja karyo. oha ! sauMdaryavijayI raMbhA ! 2maNI ! chupAva tAruM rahasya ! koInI nirarthaka hatyA karI besIza. ane mathAe eka rezamI paTTI laIne vakSasthaLI upara utAvaLI kasI lIdhI. vaLI eNe khUlatA lAla raMganA uttarIya sAme joyuM. lAla raMga utkaTa premanuM pratIka. bhAratIya adhovastra paNa enI pAse hatuM. e eNe paridhAna karI lIdhuM, upara uttarIya oDhavuM. | be ghaDI mA pote potAnI jAtane nihALI rahI, bhAratamAM zodhI na jaDe evI bhAratIya nArI e banI gaI hatI. pachI eNe potAnA pAnIDha ka kezakalApane hAthamAM lIdho, pharI arIsAmAM joI rahI, Aha ! e bhAratIya asarAonI AbehUba nakala banI gaI hatI. ane e nakala paNa kevI ? asalane bhulAvI de evI ! eNe tela laIne kezamAM pUryuM. khUba coLyuM, pachI paMkhAghATano aMboDo gUMthavA beThI. eka laTa lIdhI, bIjIne enI sAthe gUMthI ne vaLI ene lAgyuM ke A barAbara nathI. aMboDo choDI nAkhyo. maghAe vicAryuM ke paMkhAghATa karatAM halaghATa aMboDo sAro. puruSanI najara jAdumaMtaranI jema emAM gUMthAI jAya. eNe pANInI hela mAthe laIne strI AvatI hoya, evo vALano ghATa karavA mAMDyo. paNa madArInA tUTelA karaMDiyAmAMthI sApa sarI jAya ema alakalaTo hAthamAMthI sarI javA lAgI, prayatna niSphaLa gayo. mathA UbhI UbhI thAkI gaI. eNe pAsenuM eka kASThAsana kheMcyuM ne upara beThI. beThI beThI pharI aMboDAne ghATamAM levA lAgI, paNa A kAma bhAre jahematanuM lAgyuM. 332 D lokhaMDI khAkhanAM phUla Akhare eNe gAyanI gala kaMbala jevo aMboDo taiyAra karyo. emAM phUla mUkyAM. maMjarIo gUMthI. | 'vAha ! Abehuba bhAratIya nArI !' arIsAmAM potAnA dehane nihALatI maghA babaDI ane bhAratamAMthI lAvelI eka suMdarInI chabI maMjUSAmAMthI kADhIne dhArI dhArIne jovA lAgI. chabI jotAM ja e babaDI : 'are , kAne kuMDaLa, bAMdhe bAjubaMdha, gaLAmAM hAra, kapALamAM dAmaNI, hAtha para kaMkaNa ne pagamAM nupura - A alaMkAro vinA kema cAle ? to to bhAratIyatA adhUrI ja rahe.' | 'ane sahuthI vadhu to bhAlatilaka joIe, e vinA bhAratIya nArInuM saubhAgya adhUruM lekhAya.' maghA bhAratamAMthI potAnI sAthe kaMku lAvI hatI. eNe potAnA vizALa kapALamAM moTo cAMllo karyo, e kaMkuvALo hAtha jarAka oSTa para pheravyo, pAtaLAM oSTha paravALA jevA zobhI rahyA. pharI arIsA sAme e joI rahI. enI rUpalIlA para ene khudane moha thaI Avyo. bairUta juve to bicAro gAMDo ja thaI jAya; paNa A zrama kaMI bairUta mATe nahoto, maghA ene ATalI ja hematane lAyaka paNa gaNatI nahotI. paNa to bhalA, maghA ATalo zrema kyA rasiyA sAjanane rIjhavavA mATe laI rahI hatI ? maghA to zIlavAna strI hatI, ane eno bairUta bahAra hato, rAja kAja nA vaMToLamAM e vyagra hato. to pachI A zrama zAne, re alabelI ! alabelIonAM cittanAM tIra-kamAna kone mATe sajja thAya che, e brahmA paNa nathI jANatA. ApaNe kyAMthI jANI zakIe ? na jANe kyAM tAke ane na jANe kyAM nizAna pADe ! maghA javAba ApavAya navarI nahotI. e zRMgArikA siMgAramAM paDI hatI. enI pAse bhAratIya AbhUSaNo hatAM, bIjAM to ene paheravAM na phAvyAM, kyAM alaMkAra kyAM paheravAM enI paNa pUrI samaja na paDI, paNa eNe bhAratIya nArInuM eka citra sAme mUkI AbhUSaNo sajavA mAMDyAM ! eNe mekhalA mAthA para, hAra jaghana para, nUpura hAtha para ane kaMkaNa kAna para dhAraNa karI lIdhAM ! vaLI citramAM joyuM, re ! AbhUSaNo yathAyogya sthAne na mukAyAM ! vaLI pheravavA lAgI. emAM hAra page bAMdhyo. mekhalA gaLAmAM nAkhI, paNa dhIre dhIre eNe aMboDAnI jema AbhUSaNo paNa ThIka karI nAkhyAM. madhA sarvAMgasaMpUrNa bhAratIya nArI banI gaI. kasoTI 1 333 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have eNe hemanI dIvI jevA kaMkuvarNA hastamAM kesara ane kasturIthI maghamaghatI mIThAInI thALI lIdhI. re ! svarganI A apsarA kyAM cAlI bhalA? Aja e kone rIjhavavA mAgatI hatI ? koNa eno ArAdhya deva hato ? kaMI na samajAyuM. maghA jevI pratApI strInI A chokaramata na samajAI. ekadama samajavI sahela paNa nahotI. ajaba siMgAramAM sajja maghA eka khaMDa vaTAvI AgaLa vadhI. nUpuranI ghaMTaDIo mIThI raNajhaNatI hatI. eNe bIjo khaMDa oLaMgyo ! have AgaLanA khaMDamAM to mahAtmA nakalaMka beThA hatA. zyAma vAdaLamAM vIja jhabUke, ema maghA mahAtmAnA khaMDamAM dAkhala thaI. gharamAM zUnyazAMti hatI, gulma UMghato hato, nokara-cAkara paNa nidrAmAM hatAM. meghA khaMDamAM dAkhala thaI, dvAra bhiDAvI dIdhuM. mahAtmA niHzaMka hatA, vAghaNa jevI maghA pote paNa niHzaMka hatI. jiMdagImAM jeTalAM sarasaMdhAna karyA eTalAM saphaLa ja thayAM hatAM, enA sauMdaryavijaye parAjaya joyo nahoto. mahAtmA nakalaMke aMdhArA Abhane cIratI vIjaLI Ave ema maghAne AvatI joI. sadAkALa bIjAnA pagane dhrujAvanArInA paga Aje pote dhrujatA hatA. enA dehamAM kaMpa hato, enAM nayanamAM judu teja hatuM. are maghArANI ! A kevo veza kADhaDyo ? badhuM badalAya che, tyAre zuM maLI paNa badalAya che ? oha, aNuparamANumAM paNa kevI tAkAta che ! jaDa cetanane nacAve che.' mahAtmA jarAka ramUjamAM bolyA. mahAtmA svAbhAvika rIte bolI rahyA ne maghAne nehabharI eka najarathI nIrakhI rahyA. maghA kazuM na bolI zakI. bhalabhalAnI jabAna baMdha karAvanArInI jabAna Aje khuda baMdha thaI gaI. 'maghA ! abhisAre nIkaLI che ke ?' mahAtmA AgaLa bolyA, "oha, svarganI apsarA ISyamAM ApaghAta kare evuM tAruM rUpa che.' maghA toya na bolI. mahAtmAne Azcarya thayuM. e bolyA, 'kAma-rAganI kAMcakI to tAre gaLe bAjhI nathI ne ? tAruM rUpa sadA zItaLatA prasarAvatuM, atyAre e dAhaka kAM lAge? zuM pANImAM Aga lAgI che ?" 334 lokhaMDI khAkhanAM phUla maghAnA hAthamAMthI thALI sarI gaI, e tharathara kaMpI rahI. e svastha thavA mahenata karatI, asvastha bhAve bolI, 'caMdA sUryanA tejane saMgrahI navA garbhane janma ApavAnA niradhAra sAthe ahIM AvI che. A sarva parizrama e kAje che.' 'huM na samajyo, mArI sarasvatI !" "tamArI sarasvatI nathI; huM to sAgaranI matsyagaMdhA chuM. svAtinuM jaLa levA AvI che. benamUna motI pakavavuM che. mane batrIsalakSaNo putra joIe che, mahAtmAjI! dAna do, abhisArikAne ! mahAtmAne maghAnA zabdo kAMTAnI jema cUbhI rahyA. e bolyA, "zuM gulma gamato nathI ?' 'game che, paNa e kaMI mahAtmAnA aMzano avatAra thoDo che ? agnithI dIva thAya, enAthI raMdhAya-saMpAya, paNa e jagatane jaLahaLAvanAra, suraja to na thaI zake ne ! calAcalIvALA A saMsAramAM sthira kazuM nathI. tame cAlyA jazo ema mAruM mana kahe che. saMsArano yoga jala-kASThano che. Aje be kASTha maLyAM, kAle chUTAM ! rAja kAjanI havA bhAre che. vaMToLiyo sahune vikherI nAkhe e pahelAM A kukSimAM tamAro aMza saMgrahI levA mAguM chuM. eka batrIsalakSaNo putra Apo. tamAruM saMbhAraNuM.' 'mAruM saMbhAraNuM ane te paNa AvuM ? zuM vAta kare che tuM maghA ?' mahAtmA camakI UThyA, 'maghA, mArI bahena, mane bacAva ! tuM bacI jA ! huM nakalaMka ! mane na-kalaMka rAkha.' | 'jhAjhI lapa na karo. huM jANuM chuM. bhAratanA mahAyogIo potAnA raja vIryanAM dAne yogya pAtramAM kare che. tamAre tyAM game te strI-puruSano dharmArthe niyoga pApa lekhAto nathI. niyoganI prathA bhAratanI teja -aMzonA dAnanI prathA che." maghA bolI. e dhrUjatI hatI, chatAM enA hoTha dRDhatAmAM biDAyelA hatA. e kRtanizcaya dekhAtI hatI. "mavA ! bhaluM bhaNI tuM Aja ! bhAratIya graMthonA zravaNanuM madhu teM apUrva tAravyuM !' mahAtmAnA avAjamAM saMyama hato, svaramAM sneha hato, 'koIpaNa nArIne patnIbhAvathI jovI, e mAre mATe jIvanavikRti che, jIvatuM mota che.' 'vikRti ? khoTI rIte tamArA cittane vicalita na karo. jhADanI kalama thAya che, svajAti mUkI parajAti sAthe vRkSono saMyoga thAya che ne eka navIna prakAranA phaLano janma thAya che. mahAtmA ! ema na mAnatA ke huM vikArathI ke vilAsanI vRttithI tamArI pAse AvI chuM. huM eka rasAyaNa levA AvI chuM." kasoTI 1 335 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maghA jANe apArthiva banI gaI hatI; pRthvI upara vasatI na hoya, evA bhAvathI bolatI hatI. 'mavA ! tane sarasvatIthI bhinna bIjA koI rUpamAM na joI zakuM. anAcArIone sajA karAvavA nIkaLelo, khuda anAcArano Azraya le, to e kyA moe anAcAra sAme bolI zake ? kyAM moMe bIjAne sajA karI zake ? maghA! tane sparza karuM enA karatAM mRtyune sparza, e mane vizeSa vahAluM lAge." 'to mAro, mArA rUpano, mArA aramAnano anAdara karazo, ema ?" maghA bolI. enI AMkhamAM hIrAnuM teja damakatuM hatuM. Atmapriya maghAno nahi, huM anAcArano anAdara karuM chuM." anAcAra AdaruM chuM ? oha, mahAtmAjI ! A to ApanA hAthe ja mAro svamAnabhaMga thAya che." vRkSathI tUTelI velInI jevI maghAnI sthiti thaI gaI. e paDatI paDatI bacI gaI. maghA ! Aja kema Ama ghelI thaI gaI che ? pANImAM Aga kyAMthI ?" eka gheluM svapna ! yogInA pavitra aMzanI lAlace AvI chuM. mAruM apamAna na karo, bairUta mAro pati che. A bhavamAM bIjo asvIkArya che, paNa je bairUta kadI na ApI zake e huM tamArI pAsethI levA mAguM chuM." maghA have kaThora thatI jatI hatI, saMkalpabaLa ekaThuM karI rahI hatI. enA vakSa:sthaLa para bAMdhelI sonerI paTTI tUTuM tuTuM thatI hatI. maghA ! tuM ane saMsAranI sarva nArIo mAre mana AtmIya che. mArA mATe tAro ke koI paNe nArIno sparza adharmI che.' mahAtmAe kahyuM. | to AtmIyane AtmIya thavA do, tamArI sAthe mArI jAtane eka thavA do. A rAta, A paLa, A abhisAra pharI kadI nahi Ave. kSaNika dehabhUkhane saMtoSavA nathI AvI, mAre mArA mALAmAM gaganavihArIne poDhADavo che.' maghA jANe godamAM surya-caMdrane poDhADI hAlaraDAM gAI rahI hatI ! 'mavA ! pachI huM rAjA darpaNasena karatAMya pApI lekhAIza. darpaNane kSamA mAgavAno adhikAra kadAca maLe, mane to sajAnuM ja zAsana raheze. saMsAranI koI paNa nArInA zIlano upabhoga mArAthI na thAya. mArAthI to e sarvanuM zIla saMrakSAya, eka nArInI zIla-rakSA mATe to huM Agane hAthamAM laIne dezavideza bhaTakuM chuM. mAre mATe saMsAra Akho sarasvatIothI bharelo che." mahAtmAnA zabdomAM ArjavatA hatI, maghAnI pAse jANe yAcanA karI rahyA hatA, koI duHkha-vipattimAM e kadI ATalA levAI gayA nahotA - darpaNasane gAMDo hAthI sAme choDI mUkyo tyAre paNa ! 336 | lokhaMDI khAkhanAM phUla 'ane to...' mAe potAnI kamarethI hIrAkaTArI kADhI ane potAnI chAtI bhaNI tAkI. "A mArI saMginI banaze.' | 'o mA ! mAruM jIvaMta mota na kara. mArA puruSArthane mAro parAjaya na banAva. tuM marIza to mAro utsAha maMda thaI jaze. huM prArthanA karuM chuM ke tArA udaramAM avazya mahAna aMza avataraze.' 'prArthanAmAM mane zraddhA nathI, pratyakSamAM huM mAnuM chuM." maghA bolI, ne eNe hIrAkaTArIne laMbAvI. paLavAra mahAtmA ekadama sthira banI gayA ane maghAnI sAme, jANe trATaka karatA hoya ema tAkI rahyA. emaNe be paLa hoTha phaphaDAvI kaMIka dhIro maMtra bhaNyo, thoDAMka AzvAsaka stotro bolyA. uzkerAyelI maghA kaMIka zAMta thaI, sAgaranAM UchaLatAM mojAM para jANe tela reDAtuM hatuM. mavA ! tuM niSkalaMka rahe, e mane khUba game. tuM mAruM bIjuM jIvana che, mArA jIvanano aMza che. paramANuonI kevI bhayaMkara asara ! pahADa taraNuM banI gayo. oha ! A tane zuM sUchyuM ? maghA ! jo mAre bhoga bhogavavA hatA to Aja pahelAM aneka rUpasuMdarIo mane maLI hatI. meM e badhIne bahena karIne vaLoTAvI. mAruM jIvana eka AdarzanuM jIvana che. sAdhuno veza choDavA chatAM meM mArA aMtaranI sAdhutAne-bhAvasAdhutAne jALavI rAkhI che.' 'tamAruM mana kaMjUsa jevuM che. tamArI pAsenI mUDI tame koIne ApavA mAgatA nathI ane bIjAnI pAsethI badhuM laI levA mAgo cho." maghA pAchI uzkerAIne bolavA lAgI. mahAtmA pharI zAMtithI maMtra japI rahyA. pachI emaNe kahyuM, "mavA ! gaI kAlanI mArI vAta sAcI Thare che : mANasa ja mANasano mitra ane mANasa ja mANasano duzmana. tuM AjasudhI mArI mitra hatI, Aja dumananI garaja sAravA AvI che. mane je galamAM vAghavaru na naDyAM, nAgarAjo mArA paDakhethI sarI gayA, are ! sAgaranAM vahANe paNa ApaNane na DubADyAM, Aja tuM mArI thaIne mane DubADavA taiyAra thaI che. huM tane malina bhAve sparza karuM, anAcArane poSe to rAjA darpaNasenane ema karatAM kevI rIte rokI zakuM ? enI sAthenA verano badalo kevI rIte laI zakuM ? maghA ! ApaNe vAsanA-velanAM pataMgiyAM nathI.' 'huM malina bhAve tamane sparzatI nathI, huM vAsanA khAtara nathI AvI. huM mArI kasoTI 1 337 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ahuti ApavA AvI chuM paNa e dvArA mahAna sarjana karavA mAguM chuM. mane khoTI rIte na samajazo.' 'tane khoTI rIte samajuM to mane mArI jAtane khoTI rIte samajavA jevuM mAThuM lAge. paNa eTaluM yAda rAkha ke Agane snehathI aDIe ke dveSathI aDIe, baMnemAM e bALe che, maghA ! tuM mArI bhiMganI bane, mane bacAva, mArA bhagIratha kAmane jALava, mArI pratijJAne pALavAnuM mane baLa Apa. nahi to tArI A hIrAkaTArI mArI chAtImAM....' mahAtmAnA zabdomAM bhukaMpa hato. maghA be ghaDI sthira UbhI rahI, e pRthvI khotaravA lAgI, dhIre dhIre alaMkAro kADhIne nIce nAkhavA lAgI. mahAtmAnA manabhara rUpane jotAM e bolI, 'tamArI chAtImAM hIrAkaTArI mAruM ? are, to je pApane pRthvI paranA paTala parathI bhUMsI nAkhavA mAgo cho, ne saMsAranI je sarasvatIone bacAvavA mAgo cho, ne je dharmatejane pragaTAvavA mAgo cho, enuM zuM thAya ? e na bane. huM mAro saMkalpa pAcho kheMcI lauM chuM. huM pAchI vaLuM chuM. AjathI tamArA kAryamAM huM mAruM sarvasva arpaNa karuM chuM. tamAruM kArya te mAruM jIvanakArya ! tamAro zabda ane sAme mAro prANa !' maghA bolI. e svastha thatI jatI hatI. Aja sudhI jANe kolasAnI khANamAM kolasA ja hatA, jarAka saMgharSa jAgyo ke bhavya camaka laIne tejano avatAra hIro hAtha lAgyo. e ajaba rAte gajaba itihAsa sarjyo. e pachI maghA ane mahAtmA ekabIjAne adbhuta daivI snehathI nIrakhI rahyAM. Avo nItaryo nabhomaMDaLa jevo neha maghA jIvanamAM prathama vAra ja anubhavI rahI. UMDA madhadariye jenuM vahANa kharAbe caDyuM hatuM. jenA nAvane tophAna zatazata TukaDAmAM vaheMcI nAkhavA taiyAra hatuM. tyAM svaprayatne baMne jaNAM UgarI gayAM. baMnee AtmAthI AtmAne tAryo. A kSaNonA itihAsa kadI lakhAyA nathI. chatAM e itihAsanI amara suvAsa kALadevatAnA anAdi anaMta patha upara phelAyelI paDelI ja che. harakoI sujJa pravAsI e sUMghIne svastha thaI zake che. mahAtmAe maghA tarapha snehabhAvathI nIrakhatAM kahyuM, 'maghA ! keTalIka rAto evI Ave che ke mANasanI aMdara rahelI vajranI parIkSA thAya che. javalle ja evI rAto Ave che, paNa e Ave che tyAre kAM to mANasane sAco mANasa banAve che, kAM ene sAva kalaMkita karI jIvatAM marelo banAvI mUke che. anukULatAmAM haMmezAM adhaHpatana thaI jAya che. mANasa dveSathI chetarAto nathI, paNa sneha ene haMmezAM chetarI jAya che.' 338 D lokhaMDI khAkhanAM phUla A zabdomAM rAtanA banAvanuM vizleSaNa hatuM. mahAtmA ATaluM bolI prArthanAmAM besI gayA. e jANatA hatA ke AvA prasaMgomAM puruSArthanAM baNagAM phUMkavAM nirarthaka che, mANasa AmAMthI bhAgye ja bacI zake che ane bacI zake che, to te mAtra prArthanA dvArA saMcita AtmabaLathI. saMsAra tarapha AMkhIMcAmaNAM karanAra e nara nahoto. e jANatA hatA ke nArIne prakRtie AkarSaka zaktinA rUpamAM sarajAvI che. e zaktinuM sthAna game tevA naranA hRdayamAM jANyuM ajANyuM paNa hoya ja che. nArI tyAM Ave che, bese che, rAje che, birAje che, nArI vinAno koI nara khAlI nathI; paNa bhUmikAbhedane lIdhe enI nArI-sAdhanAnI dRSTimAM bheda paDI jAya che. koI nArI naranI mAtRtva zakti tarIke Ave che, ne e nArImAM nara mAtRtva ja jue che. koI nArI bhiMganI rUpe Ave che, ane nara e sivAya bIjA saMbaMdhano khyAla ja karI zakato nathI. koI nArI patnI rUpe Ave che, tyAre mANasa ene potAnI preyasInA rUpa sivAya bIjI rIte joI zakato nathI. A rIte bhUmikAbhedane lIdhe mANasa nArI pratyenA saMbaMdhomAM vividhatA nihALI le che. nArI zaktie dhAryuM tyAre bhalabhalAne DolAvI dIdhA che, AkhA itihAsa palaTI dIdhA che. AjanI rAta eka ajaba itihAsa racavA mATe AvI hatI, ane ajaba itihAsa racIne pasAra thaI gaI. maghAno cahero atyAre taddana judo lAgato hato. bhayaMkara mAMdagImAMthI UThI hoya, koI bhedI AghAtamAMthI bacI gaI hoya, evI rekhAo enA mukha upara UThI AvI hatI, e dhIre dhIre svastha thatI hatI. pharI enuM teja camakavA lAgyuM hatuM. pharI e enA svabhAvamAM AvI rahI hatI. mahAtmA prArthanAmAMthI ThIka ThIka samaye UThyA. e bolyA, 'maghA ! teM prArthanA karI ? prArthanAmAM jevI zakti che, tevI kazAmAM nathI. amAre tyAM eka kathA che. eka jabaradasta hAthI hato. e gajendrane enA baLanuM bhAre abhimAna hatuM. eka vAra e sarovaramAM snAna karavA Utaryo. tyAM rahetA eka magare eno paga pakaDyo. hAthIne potAnA baLanuM gumAna hatuM, eNe vicAryuM ke hamaNAM ja magarane pIMkhI nAkhIza. paNa kasoTI C 339 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 kALo asavAra magara to jabbara nIkaLyo. eNe hAthIne UMcA jaLamAM kheMcyo. hAthIe ghaNuM baLa karyuM paNa nakAmuM gayuM. Akhare eNe baLanuM abhimAna choDI prArthanAnuM zaraNa lIdhuM ne gajendrano uddhAra thayo. magara ene choDIne nAsI gayo." "vAha ! zuM suMdara kathA che ! oha ! e magarane meM jANyo. enAM jaDabAM evAM hoya che ke je emAM phasANo e pote potAnI meLe chUTI na zake. paNa re, pachI to e magara cAhe to paNa e pakaDane tajI zakato nathI. AvA magara ekalA mahAsAgaramAM ja rahe che evuM nathI, mAnavInA manamAM paNa evA aneka magaro vase che. oha ! kevo bhayaMkara magara " maghA bolI, enuM hRdaya kAMpatuM hatuM. maghA, duniyAmAM e magara para savArI karanArA paNa hoya che; phakta kALajuM sAbUta joIe. teM Aje evA eka magarane nAthyo ne enA para savArI karI." mahAtmA bolyA.. maghA kaMI AgaLa kahe e pahelAM dvArapALa Avyo. eNe kahyuM, daravAje zakarAjano kAsada Ubho che.' 'AvavA de." mahAtmAe kahyuM, kAsada tarata aMdara dAkhala thayo. eNe kahyuM, 'hamaNAM ne hamaNAM Apane zakarAja yAda kare che. saMjIvanI ropanA zravaNanI khAsa icchA che.' AvuM chuM.' kAsaMda ravAnA thayo. mahAtmA taiyAra thayA. emaNe bahAra nIkaLatAM nAka para AMgaLI mUkI cAlato zvAsa tapAsI joyo. zuM joyuM ?* maghAe prazna karyo. "kAryasiddhi thaze ke nahi, te joyuM.' 'zuM jaNAyuM ?" 'kaSTathI kAryasiddhi thaze." ATaluM kahIne mahAtmA, rAjasevake ANelA azva para caDyA ! mInanagaranA ghaNA juvAno mahAtmA nakalaMka pAse dhanurvidyA zIkhatA hatA, ane have TUMka samayamAM badhAnI parIkSA thavAnI hatI. A juvAnoe ajaba jAtanI dhanurvidyA jANI lIdhI hatI. ane eno prayoga karavA taiyAra hatA. mahAtmA AkhA raste o magarUra ane mahAbaLavAna yoddhAo para najara rAkhatA cAlyA. vAtAvaraNamAM aniSTanA paDaghA saMbhaLAtA hatA, paNa mahAtmAnI dIrghadarzI najara emAM iSTaprAptinA aMkura UgatA nIrakhI rahI hatI.. dhIre dhIre rAja prAsAda Avyo. zakarAja dvAra pAse ja UbhA hatA. temanA vadana para ciMtA hatI ane hAthamAM lAMbo kAgaLa hato. zakarAje mahAtmAnuM svAgata karyuM. ane baMne jaNA aMdara dAkhala thayA. khaMDa para khaMDa vaTAvatA teo gupta maMtraNAkhaMDamAM AvI pahoMcyA. zakarAje mahAtmAne eka kASThAsana ApyuM, ane pote eka UnanA Asana para beThA. thoDI vAra e vicAramAM besI rahyA, ne pachI bolyA, 'mahAtmAjI ! anAgata bhAvi have najIka AvatuM jAya che. zahenazAhanA dilamAM bhAre zaMkAoe sthAna lIdhuM che. je kSaNo jAya che te kaparI jAya che.' 'zakarAja ! pRthvIno, samudrano ane parvatano cheDo jANI zakAya, paNa rAjAnA manano cheDo jANI zakAto nathI.' mahAtmAe kahyuM. zakarAja AgaLa bolyA, 'samAcAra evA che ke elacI bairUtane keda karavAmAM Avyo che ne sAcI hakIkta kaDhAvavAne bahAne enA para bhayaMkara julma gujarI rahyo che." | 'madonmatta hAthI ane madonmatta rAjA ekasamAna che. kharekhara, rAjAnuM hita karanAro lokomAM zreSapAtra thAya che ane lokonuM hita karanArAo rAjAthI herAna thAya 340 D lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. bairUte to A dezanI khUba sevA karI che. mahAtmAe kahyuM. bairUta emano parama sevaka hato, A samAcArathI emanuM mana vyathita thaI gayuM. | 'mahAtmAjI ! vAta evI banI ke bairUte saMjIvanI rozanI Ape kahelI kathA zahenazAhane kahI saMbhaLAvI, ane chelle kahyuM ke prajAno prema e ja rAjAnI kharekharI saMjIvanI che, eTale to zahenazAha bhAre khIje baLyA. teoe kahyuM ke zuM huM prajAne pALato nathI ? corane mArato nathI ? tame paricArako AvI vAto kahI prajAne caDhAvo cho. tuM ane tAro rAjA A rAja levA mAgo cho, paMcANuM zAhIo tamane maLI gayA che. tame badhA ekatra thaIne baMDa jagAvavA mAgo cho. paNa e nahi bane. e pahelAM tamArI badhAnI hatI miTAvI daIza.' zakarAje vigatethI badhuM kahyuM. | 'zakarAja ! rAjA pote kharAba hoya che, enA karatAM enA sevako ene vadhu kharAba kare che. bairUtanI khyAtie anya sevakone bhAre IrSALu banAvyA che. zAMti rAkho zakarAja !' mahAtmAe kahyuM, 'rAjanIti vezyAnI jema aneka rUpa dhAraNa karanArI che. je thAya che te sArA mATe ema samajIne cAlo." mahAtmAjI ! have Ape rAjamahelamAM ja nivAsa karavo paDaze. kAraNa ke paLepaLa mahattvanI vAta che. sAMbhaLyuM che ke mArA mATe ane mArA mitra paMcANuM khaMDiyA zAhI rAjAo mATe hukamo chUTavAnI taiyArI che.' mahAtmAne A mAgaNI yogya lAgI. maghA sAthenA prasaMga pachI e khaMDa bhAre bhAre lAgato hato. mANasa snehathI pApAcaraNamAM jeTalo pravRtta thAya che, teTalo deSathI thato nathI ! mahAtmAe vinaMtIne svIkArI lIdhI. zakarAja mahAtmAe kahelAM vAkyone pharI pharI gokhI rahyo, 'rAjanIti vezyAnI jema anekarUpa dhAraNa karanArI che. je thAya che te sArA mATe thAya che ema samajIne cAla." A vakhate zakarAje dUra dUra najara nAkhI. temaNe joyuM ke eka ghoDesavAra vIjaLIne vege AvI rahyo che. zakarAja ene nIrakhI rahyA. mahAtmA nakalaMka enA pagalAmAM bhAvinA bhaNakArA sAMbhaLI rahyA. dhaDIma dhaDIma ! jANe koI adRzya bhAvi enAM pagalAMmAM dhaDAkA karatuM hatuM. Akhare e najIka AvI pahoMcyo. asavAre nakhazikha kALo pozAka paheryo hato. phakta be AMkho bahAra dekhAtI hatI. 342 | lokhaMDI khAkhanAM phUla zahenazAha taraphathI koI tAkIdano hukama laIne kvacit Avato A kALo asavAra hato, paNa e jyAre Avato tyAre bhayaMkara pharamAna ke hRdayadrAvaka vartamAna laIne Avato. pANInA peTALamAM rahela vaDavAnala jevo e hato. A asavArane pasAra thato jotAM ja zakasuMdarIo mugalInI jema phaphaDI UThatI, e doDIne gharanA aMdhArA oraDAmAM bharAI jatI, ne AgAmI AphatathI bacAvavA potAnA iSTadevane prArthanA karavA lAgatI. bALako A kALA asavArane nIrakhI raDatAM chAtAM rahI jatAM. ne doDIne gharamAM jaI mAtapitAnI godamAM chupAI jatAM. rAjanA dhanurdhara yoddhAonAM haiyAM paNa A asavAranA darzanathI spaMdana anubhavatAM. teo potAnAM zastrAstra taiyAra karatA ane AvI rahelI kaparI ghaDInI rAha jotA besatA. je rastethI kALo asavAra utAvaLo pasAra thato, e rastA parathI khetaromAMthI kheDUto utAvaLA utAvaLA ghara bhaNI cAlyA AvatA. loko kaMIka ajaba-gajabanI navAjUnInI AzaMkAmAM core ne cauTe ToLAmAM ekaThAM maLatAM. khetI sUnI paDatI; DhoraDhAMkhara harAyAM banatAM. koI juvAnanuM akALa mota thayuM hoya ane badhA DAghu ekaThA thaIne bese, ema core ne cauTe TheraThera AvAM dRzyo jovA maLatAM. vepArIo AphatanA avatAra samA kALA asavArane jotAM ja TapoTapa dukAno baMdha karI detA ane sonuM, rUpuM ke rokaDa laI jaIne bhoMmAM bhaMDArI detA. kALA asavArano zIrIna nadInA jaLamAM paDachAyo paDyo ke naukAnA svAmIo ne nAviko badhuM mUkIne gAma tarapha doDI jatA. kALA asavArane joIne AkhA pradezamAM eka sannATo prasarI jato. mInanagaranI zerIo vaccethI kALo asavAra pasAra thaI gayo. sahunA jIva tALave baMdhAI gayA. lokone yamarAjano ATalo Dara na lAgato. kAraNa ke yamarAja mAMdAne, rogIne, damahelane laI jatAM paNa A to sAjAMtAjAne ane jIvatAjAgatAne upADI javAnA Adeza laIne Avato. madhura rave TahukAra karatAM paMkhI jema bilADAne joI cUpa thaI jAya ema, rAjamahelanA karmacArIo A kALA ochAyAne joI cUpa thaI gayA hatA. koI yaMtrakAre hAlatAM-cAlatI kIkIovALI pratimAo ghaDI hoya ema badhA stabdha UbhA rahI gayA hatA. kALo asavAra 343 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALA ghoDA parathI kALo asavAra kUdIne rAjamahelanAM pagathiyAM pAse nIce Utaryo. khUba kadAvara A asavAra dekhAto hato ane vadhu paDadhaMca dekhAvA mATe eNe kALAM pagarakhAMmAM UMcI eDI nAkhI hatI ne mastaka paranA Topa para zukaniyALa pakSI humAnuM kALuM pIMchuM ghAlyuM hatuM. asavArane joyo ne zakarAjanuM moM paDI gayuM ane mahAtmAnI vANI yAda AvI. zakarAja kALA asavAranA svAgate AgaLa vadhyA. kALo asavAra khUba damAmabhera pagathiyAM caDhato hato. enA mastakano Topa UMco hato. e jANe AkAzanI sattAne paNa paDakAra Apato hato. enA paganI eDI jANe pRthvIne dabAvatI hatI. zakarAjanI pAchaLa mahAtmA nakalaMka cAlyA, paNa emanA pagalAmAM svasthatA hatI; AgAmI bhayanI dhrujArI nahotI, bhayane nAthavAnI taiyArI hatI. AgaLa cAlatA bALakane pAchaLa cAlatA pitAno paDachAyo raze ema zakarAjanI pAchaLa mahAtmA zAMtinI chAyA DhoLatA cAlatA hatA, kALA asavAre. zakarAja pAse AvI namana karyuM; 'zaka zahenazAhanI jaya' bolI potAnA lAMbA kALA jhabhbhAmAM hAtha nAkhyo. zakarAja nA paga saMdezAmAM dhrUjI rahyA. zaka zahenazAhanA kaThora zAsanathI sahu suparicita hatA. e zAsanamAM gunegAra tarapha ke zaMkita mANasa tarapha jarAya dayAmAyA dAkhavavAmAM AvatI nahIM, asavAre jhabhAmAMthI eka kALo vastralekha kADhyo, emAM rUperI akSare koI saMdeza lakhAyelo hato. kALAte e lekhane pRthvI para pheMkyo ane tarata ja kamara parathI kaTArI kADhI enA para ghA karyo. lekhasaMdezane barAbara madhyamAMthI vIMdhIne kaTArI aDadhoaDadha jamInamAM UtarI gaI. zakarAje joyuM ke kALA dUtanI kamara para kaTArInI hAramALA bAMdhelI hatI. dareka kaTArI pratyeka saMdezAnuM pratinidhitva karatI hatI. are ! na jANe Aja konA konA para tavAI UtaravAnI haze ! kALo asavAra kaTArIthI lekhasaMdezane vIMdhIne svastha Ubho rahyo. niyama pramANe zakarAje saMdezo grahaNa karIne javAba ApavAno hato. sAmAnya mANasa jema kALA sarpane pakaDavA jatAM dhruje, ema zakarAja saMdeza grahaNa karatAM dhrUjI rahyA. A vakhate mahAtmA AgaLa vadhyA; emaNe kaTArI sAthe lekhasaMdeza kheMcyo ne vAMcavA mAMDyA. lekhasaMdezAmAM lakhyuM hatuM ke - 'zaka zahenazAha mInanagaranA zakazAhIne ane tenA paDakhiyA 95 khaMDiyA zazAhIone mATe A hIrAkaTArI bheTa mokale che. saMjIvanI ropanI mAgaNI, bhAratathI mahAtmAnuM Agamana, e mahAtmA dvArA maMtra-taMtranI siddhi, dhanurdharonI keLavaNI, navA prAsAdanuM bAMdhakAma, vagere aneka bAbato tamArA gunAonI kALI kitAbamAM ullekha pAmI cUkI che. tamArI prajA tarapha zahenazAhane pUro bharoso che. amaladAro to jenI sattA hoya enI pAchaLa pAchaLa cAlanArA hoya che, mATe koI paNa avyavasthA ke avizvAsanA kharA gunegAra zAhIo ja che. teoe ekatra maLIne zahenazAha sAme baMDa jagADavAnuM kAvataruM karyuM che. eka zahenazAhanuM pharamAna che, ke A kaTArI ane A saMdezapatra maLatAM teoe potAnuM mastaka kApIne zeke darabAramAM TUMka samayamAM peza karavuM. A hukamanA pAlanamAM leza paNa bedarakArI batAvavAmAM Avaze, to vaMzavAraso sAthe zakazAhIono nAza karavAmAM Avaze, sAruM te tamAruM.' zakarAja lekhasaMdeza sAMbhaLI rahyA. teo tarata kaMI javAba ApI na zakyA. kALA asavAre vAdaLanI dhImI garjanA jevA kaMpatA svare kahyuM, 'javAba? javAbamAM kaMI kahevAnuM na hoya to trIje divase huM badhAM masta ko leto leto pAcho pharIza." 'amAruM mastaka paNa e ja divase hAjara haze.' zakazAhIe mahAmahenate kahyuM, e A kALA asavArane najarathI dUra karavA mAgatA hatA. | 'bahu sAruM, vidAya lauM.' kALA asavAre pUMTha pheravatAM kahyuM. enI pAse bIjA paMcANuM zAhIo mATe saMdezA ane kaTArIo hatI. e dhabadhaba karato pagathiyAM UtarI gayo ane tarata chalAMga mArIne azva para savAra thayo. pharIvAra koI kALo nAga zerIo cAtarato cAlyo jAya, ema e zerIo ane dhorI mArga vIMdhato cAlyo gayo. 344 3 lokhaMDI khAkhanAM phUla kALo asavAra 1 345 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 jiMdagI hAravA mATe nathI AkhA gAmamAM sopo paDI gayo. loko ghara baMdha karIne besI gayA. karmacArIo ane senApatio dUra dUra khasI gayA. snehI-svajano paNa khUNekhAMcare bharAvA lAgyo. zaka zahenazAhe jene sajA karI hatI e zakarAja ekalo paDyo; ekalavAyo thaI gayo. eNe cArebAju najara karI. potAnuM kahI zakAya tevuM koI tyAM nahotuM. jema Akho saMsAra mANasane choDI de, paNa eno paDachAyo ene na choDe ema mahAtmA nakalaMka enI pAchaLa zAMtithI UbhA hatA. zakarAje emanA tarapha jotAM kahyuM, 'mahAtmAjI ! kaI paLe mane saMjIvanI ropa maMgAvavAnI kumita sUjhI ! are, dIrdhAyuSI to thavAyuM nahi ane UlaTuM kamote maravAnuM AvyuM.' 'zakarAja, je thAya te sArA mATe ja samajo. vipattimAM ja mANasanuM hIra parakhAya che. zahenazAhanI saMdezakaTArI zuM tamArA jIvanasuvarNane mATImAM meLavI deze ?' mahAtmAe kahyuM. 'svAmInA hukamane tAbe thavuM anivArya che.' zakarAje kahyuM.. are ! paNa svAmI kevo ? vAta vAtano vahemI ane hukama paNa kevo ? sAva anyAyI !' 'sattA AgaLa zANapaNa nakAmuM che.' zakarAje kahyuM. khoTI vAta che. zANapaNa pAse sattA nirarthaka che.' 'mahAtmAjI ! sattAne sahu sarvasva mAnI beThA che. dharma to sAva kathIra banyo che. dharma-karmanI vAto tyAM sudhI ja cAlI zake che, jyAM sudhI sattAno susavATo Avyo na hoya. Ape joyuM nahi ? yuvarAja paNa mArAthI Agho khasI gayo che. mArA senApatio mane moM dekhADatA nathI. prajAjano to jANe mAruM prANapaMkheruM UDI gayuM hoya ema mAnI beThA che. mane to maravA pahelAM mota AvI gayuM.' zakarAje kahyuM. ciMtA na karo, rAjavI ! huM tamArI paDakhe chuM.' mahAtmAe kahyuM, 'huM sattAnI sAme bAkarI bAMdhanAro chuM. bAja para cakalIone calAvanAra chuM. ekane eka lAkha sAthe bAtha bhiDAvanAra chuM.' zuM Apa mArI paDakhe cho ?' zakarAjane utsAha vyApI gayo, paNa bIjI paLe e nirutsAhamAM palaTAI gayo. eNe kahyuM, 'Abha phATayuM hoya tyAM thIMgaDuM kema devAze?" 'devAze. rAjana ! hiMmata na hAro ! daDha nizcaya karo.' mahAtmAe ATaluM bolI potAnAM baMne netro zakarAja para sthira karyo. e netromAMthI koI adRzya jyota nIkaLI rahI hatI, je zakarAjanA hArelA haiyA para cetana pAtharatI hatI. are ! Akho saMsAra pUMTha pheravI jAya, topaNa mahAtmA jene pakSe che. enI jIta che.' koI mITho rUperI ghaMTaDI jevo avAja Avyo, koNa che e ?' 'maghA !' zakarAjathI zarama rAkhatI mA Aja khullA moMe sAme AvIne UbhI rahI, 'vAha re maghA ! zuM tane motano Dara lAgato nathI ?' zakarAje kahyuM. A yuvatI ene Aja sudhI nagaNya lAgI hatI; Aja enI gaNanA thaI rahI. 'jyAM mahAtmA tyAM maghA. mahAtmA hoya tyAM maghAne motano paNa Dara nathI lAgato. maravuM to eka vAra ja che. jo !' maghA bolI ne AgaLa vadhI, Aja sudhI e kadI Ama zakarAjanA sAme AvIne UbhI rahI nahotI. | 'vAha ! sAva ekalavanAyA banI beThelA mArA jagatamAM chevaTe be mANasanI paNa vastI che kharI !' zakarAje kahyuM, emanA moM parathI dInatA sarI gaI, 'maratAMya mIThAza lAgaze, kAM maLI ?" 'kone maravAnuM che ? are ! ame mahAtmA nakalaMkanA ziSyo-zaka dhanurdharo-svAmI kAje zara ApatAM pAchI pAnI nahi karIe.' Ama bolatI bolatI zaka dhanurdharonI eka paMkti pAchaLa AvIne goThavAI gaI. 'oha ! ATalA zuravIro hajI mArA paDakhe rahevAnI hiMmata dharAve che ! to zuM mAre zahenazAhanI sAme thavuM ? nA, nA. e karatAM maravuM bahetara che.' zakarAje jidagI hAravA mATe nathI 1 347 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hukamane anyAyI lekhavA chatAM hukama karanAra tarapha potAnI vaphAdArI pragaTa karI. maravuM paNa nahi, mAravuM paNa nahi; mAtra potAno mArga karavo zakarAja ! siMha ane satparuSone mATe to apAra dharatI paDI che. kUvAnA deDakA na bano. gaganavihArI garuDarAja thAo. A deza choDI do. mArI sAthe cAlo, haiyuM, kaTAra ane hAtha sAbUta haze to AvAM so rAjya sarjAvI zakazo. mahAtmAe saMkSepamAM bhAvino paMtha kahyo. ekeeka zabda vidhAtAnA lekha jevo samartha hato. mAre dezayAga karavo ? dezayAga e jIvatyAga jeTaluM ja kaparuM kAma che. A mATImAMthI deha sarjAyo che ane A mATImAM ja daphanAya; e mArI aMtaranI icchA 'rAjan ! kyAre ka khetaranI irachAone dAbavI paDe che. avicArI rAjAonA anyAyathI dubhAyelA tame ekalA nathI. tamArI jema bIjA paNa che.' mahAtmAe zakarAjane samajAvavA mAMDyA. teo temane satya hakIkatathI vAkepha karavA mAgatA hatA. mArA jevA badanasIba bIjA koNa hoya ?' mahAtmAjI pote !' maghA vacce bolI UThI. enAthI rahevAyuM nahIM. 'zuM mahAtmAjI mArA jevA che ?" zakarAjane Azcarya thayuM. 'saMbhavI na zake. premanA avatAra, DahApaNanA dariyA, vidyAnA svAmI mahAtmAnA duzmana koNa hoya?* 'duniyAmAM kazuM asaMbhava nathI. kAmIne mana kazuM pavitra nathI. gAMDA hAthIne mana duniyAno saMta ke mATInI TekarI baMne sarakhAM che.' mahAtmAe kahyuM. oha ! to zuM Apane paNa jigaranA ghA paDelA che ?' zakarAje kahyuM. saMsAra to sukha-duHkhanuM saMmizraNa che. duHkha to rahevAnuM ja che, ene sukhe rUpe samajavAnI vRtti keLavo eTale e kaThora nahi lAge. keTalAka ghA chupAvyA sArA che. zakarAja , eTaluM jANI lo ke tamArA karatAMya bhayaMkara anyAya pAmelo huM chuM." mahAtmAe spaSTa karyuM. 'hajArone nyAya karanArA tamane anyAya ? are ! e anyAya miTAvavA mArAM raktamAMsa Apane arpaNa che. mAruM to je thaze te, paNa ApanI yatkiMcit paNa sevA karI zakIza to mane maratAM duHkha nahi thAya.' dhanyavAda rAjana ? Aja huM sAdhuvezamAM nathI, paNa huM sAdhu chuM. cAlatAM cAlatAMya paga nIce kIDI caMpAI na jAya tenI saMbhALa rAkhanAra dharmano upAsaka chuM. verI tarapha paheluM vahAla, e mAruM dharmasUtra che. paNa prasaMga evo banyo che, ke badhuM 348 3 lokhaMDI khAkhanAM phUla pANImAM ! tame mArI madada mAgo, huM tamArI madada mAguM, evo ghATa thayo che. vaidya potAnI davA pote karI zakato nathI. ene anyanuM avalaMbana levuM paDe che." mahAtmAe kahyuM. 'to zuM karavuM ? mArI jIvanarasA ne ApanI nyAyarakSA mATe mAre zuM karavuM? Adeza Apo.' zakarAje prazna karyo. 'A rAja choDI mArI sAthe cAlo.' mArA paMcANuM zAhIonuM zuM ?' 'e to jyAM rAma tyAM ayodhyA.' mahAtmAe kahyuM. "are, ame paNa A anyAyI zAsana choDI devA mAgIe chIe.' mahAtmAnA ziSya banelA zaka dhanurdharoe kahyuM. 'oha ! mAtRbhUmino tyAga ? are, anyAyIno tyAga game che, paNa janmabhUmino tyAga gamato nathI, maravuM to che ja , zaka prajAne mATe hIrAkaTArI sanmAnarUpa che." zakarAje kahyuM. ene potAnI mAtRbhUmine choDavA karatAM mota vizeSa pasaMda hatuM. AvA prasaMge koI zaka prajAjane hIrAkaTArI khAtAM leza paNa na acakAto. zuM dIvA para jema pataMga baLI mare che, ema nirarthaka prANa Apa veDaphI dezo? A zakti, A sAmarthya, A DahApaNa ema ja roLAI javA devA mATe che ?" mahAtmAe pharI nirAza zakarAjane utsAhita karavA mATe kahyuM, ne AgaLa bolyA, 'rAjan ! vAdaLa gherAyAM che. vIja LIo camake che. vAdaLane varasI javA do. vIjaLIone jhabakI javA do. jarA jAta samAlIne AghA khasI jAo. TUMka samayamAM ja AkAza cokhkhuM thaze. sUrajanAM ajavALAM verAze. sAcA-khoTa parakhAI jaze. jiMdagI hAravA mATe nathI, deha vyartha phagAvI devA mATe nathI.' zuM AkAza cokhkhuM thaze kharuM ? 'avazya. saMsArano kAyado che; je meluM thAya che, te cokhkhuM thAya che. je cokhuM thAya che, te meluM thAya che. Aje ja taiyArI karo. cAlo, mArA dezamAM. tamArA parAkramanA sUryane tyAM camakAvo. pachI jojo ke zaka zahenazAha ApoApa tamAruM, sanmAna karaze. tamane ahIM AmaMtraze.' mAro deza tajI dauM ?' zakarAjanuM mana mAnatuM nahotuM. 'deza zuM ? A saMjIvanI graMtha to kahe che ke, kuLane mATe kuLano tyAga karavo. janapada mATe gAmano tyAga karavo, paNa potAnA prANanI rakSA mATe jarUra paDe to pRthvIno paNa tyAga karavo. vaLI kahyuM che ke ApattikALa mATe dhananI rakSA karavI, dhana vaDe strI AdinI rakSA karavI. paNa potAnI to dhana tathA strIthI rakSA karavI. jiMdagI hAravA mATe nathI D 349. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he rAjana ! jIvato nara bhadrA pAme. nIti kahe che ke baLavAnathI parAbhava pAmelA puruSa paradezamAM cAlyA javuM ne prANanI rakSA karavI. kAraNa ke prANa haze to badhuM pAchuM AvI maLaze.' mahAtmAe saMjIvanI ropanAM keTalAMka sUtro kahyAM. 'to ApanI salAha mujaba mAre prANarakSA karavI, ane te mATe mArA dezano tyAga karavo ?' zakarAje pharI prazna karyo. 'avazya. kahyuM che ke, Apatti AvI paDatAM buddhimAna mANase dhIrajano tyAga na karavo. dhIrajathI mANasa vahI gayelAM pANI vALI lAve che. samudramAM vahANa bhAMgI jatAM vahANavaTIo samudrane bhujAbaLathI taravA mathe che. ema ne ema mota svIkAratA nathI, julama karanAra kare. e gunegAra jarUra che; paNa julama sahana karanAra enAthI vadhu gunegAra che.' mahAtmAe pharI pharI dezatyAganI vAta karIne makkama karavA mAMDI. 'mAre dezatyAga karavo ema ja Apa salAha Apo cho ?' zakarAja kaMI nirNaya karI zakatA nahotA. avazya. abhimAnI, kAryAkAryane nahi jANanAra, avaLe mArge caDhI gayelA pitA ke guruno paNa tyAga karavAmAM pApa nathI; pachI svAmInI to zI vAta ?' mahAtmAe kahyuM. "oha ! dezatyAga !' zakarAja vaLI vicAramAM paDI gayA. mahAtmAe kahyuM, 'he rAjan ! vItatI dareka paLa AstinAsti laIne AvI rahI che. satata nirNaya thavo ghaTe. nahi to taLAvamAM rahelAM traNa mAchalAMonI gati pAmazo.' 'mane e kathA kaho,' zakarAje vipattinuM osaDa vArtAmAM dIThuM. mahAtmAe vArtA zarU karI. 'eka jaLAzaya hatuM. emAM nAnAM-moTAM aneka mAchalAM rahetAM hatAM. emAM traNa matsyo AgevAna hatAM; ekanuM nAma agamacetI hatuM. bIjAnuM nAma samayasUcaka hatuM. trIjAnuM nAma yadbhaviSya hatuM. eka vAra saMdhyATANe tyAMthI keTalAka mAchImAro nIkaLyA. teoe A jaLAzaya joyuM ane bolyA. 'are ! A pANIno dharo to ApaNI najaramAM paNa hajI Avyo nathI! keTalAM mAchalAM che ? are, atyAre to rAta paDavA AvI che. savAre AvIne ApaNe A badhAne laI jaIzuM.' 350 - lokhaMDI khAkhanAM phUla mAchImAro A vAta karatA karatA cAlyA gayA. saMdhyAnA suMdara samaye zItaLa pANImAM mAchalAM ramatAM hatAM. teone kAne A vAta na paDI paNa pelA traNa AgevAnoe A sAMbhaLyuM. A vakhate agamacetI matsya kahyuM, 'are ! tame pelA mAchImAronI vAto sAMbhaLI ? mane Dara lAge che. ApaNuM mota AvyuM samajo. meM DAhyA mANaso pAsethI sAMbhaLyuM che ke zatru baLavAna hoya ne ApaNe zaktimAna na hoIe to bIje cAlyA javuM athavA baLavAna rAjano Azraya levo. A sivAya bIjI gati nathI. mATe prabhAta thAya ne pelA mAchImAro ApaNA motano gALiyo laIne AvI pahoMce te pahelAM kyAMya cAlyA javuM bahetara che.' A sAMbhaLI samayasUcaka nAmano matsya bolyo, 'samaya oLakhatAM zIkho, evuM DAhyA puruSonuM vacana meM sAMbhaLyuM che. bhAI agamacetIe barAbara kahyuM che. bhayane dUrathI pichANavo joIe. ane baLavAna zatru hoya to tenAthI bacI javuM joIe. kapaTIo, napuMsako, kAgaDAo, bAyalAo ne mRgo paradeza javAthI DaranArA che. ane teo potAnA dezamAM maraNa pAme che. je sarvatra gati karI zake ema che, te dezamAM rAga rAkhIne zA mATe nAza pAme ? bAyalA loko ja 'A bApano kUvo che' ema kahIne khAruM pANI pIe che. mATe huM tamArI sAthe AvavA taiyAra chuM.' A sAMbhaLI yadbhaviSya matsya khaDakhaDATa hasato, A baMnenI mazkarI karato bolyo, 'tame baMne kAyaro cho, vaLI svadezanI prIti vagaranA cho. koInI dhamakIthI zuM ApaNe pyArA pitRdeza ne vahAlI mAtRbhUmithI dezavaTo levo ? are, mota mota zuM karo cho ? jo AyuSyabaMdha pUrA thayA haze to jyAM jazo tyAM AvIne mota tamane pakaDI leze. juo, meM DAhyA mANaso pAsethI sAMbhaLyuM che, ke bhale anAtha hoya, paNa daivathI sanAtha hoya to te bace che. ene UnI AMca paNa AvatI nathI. je daivathI tarachoDAyeluM hoya, te game tevuM sanAtha hoya paNa nAza pAme che. vanamAM tajAyelAM anAtha bALaka jIvatAM jovAyAM che, ne ghara mahelamAM sacavAyelAM bALaka mRtyu pAme che. mane to mAro pitRdeza choDavo gamato nathI. tamAre javuM hoya to jAo.' agamacetI bolyuM, 'potAnI ane zatrunI zakti jANyA vinA je avicArI rIte sAme thAya che, te agnimAM pataMgiyAnI jema nAza pAme che. asamartha puruSono kopa potAno ja nAza kare che. jema agni para caDAveluM pAtra bahu tapatAM potAnI jAtane ja bALI nAkhe che.' yadbhaviSya bolyuM, 'huM evI vANI para vizvAsa karatuM nathI. e ja bhUmimAM jiMdagI hAravA mATe nathI - 351 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM to rahIza. jIvana Ave ke mRtyu." A pramANe vAta sAMbhaLI agamacetI ane samayasucaka baMne matsyo potAnA parivAra sAthe e jaLAzaya choDI bIjA jaLAzayamAM cAlyAM gayAM. prabhAte vahelA vahelA mAchImAro tyAM AvyA ne bhaviSyane vIMdhIne pakaDIne laI gayA ane sAthe tamAma bAkI rahelA matsyone paNa pakaDatA gayA ane jaLAzaya matsya vihoNuM banI gayuM. mahAtmAe vAta pUrI karI. eno sAra kahetAM kahyuM, 'zakarAja ! atyAre tamArI sthiti paNa A matsyonA jevI che. zuM karavuM teno nirNaya tamAre karavAno rahe che.' eka tarapha kALA asavAranI dhAka ane bIjI bAju mahAtmAnI agamacetInI ane jIva bacAvavA dezano tyAga karavAnI vAte-be vacce zakarAja ane enA sAthIonuM citta jholAM khAI rahyuM. zuM karavuM eno AkharI nirNaya karavAnuM kAma muzkela hatuM. 47 AkharI nirNaya zakarAja potAnA rAjaprAsAdanI aTArIe vicAramagna banIne khaDA che. samaya bahu ocho che, ane bahu bhAre nirNaya levAno che. kAM to mota kAM jIvana; eno pheMsalo thavAnI ghaDIo gaNAya che. mahAtmA nakalaMka paNa sAthe che. zakarAja potAnA alakApurIsamA manohara mInanagarane dhArI dhArIne nIrakhI rahyA che. emanI dRSTi dUra dUra sudhI pharI rahI che, emanuM aMtara vicArI rahyuM che. 'kevuM suMdara nagara ! oha, aMtaranA sneha sAthe baMdhAyelI A duniyA aMtaranI sAthe ja chUTe ! A rAjamArgo, jyAM mArA pitAmahoe pagalAM pADyAM che, A devamaMdiro, jyAM emaNe ane ame nitya prArthanAo karI che. A udyAno, A mahAlayo, jyAM teo ane ame amArI UgatI vayamAM preyasIo sAthe bhamyA chIe. ane A siMhAsana jyAMthI prajAne amArA pUrvajoe ane ame zIla, sadAcAra ne svadezapremanA pATha paDhAvyA che. zuM e badhuM choDavAnuM ?" zakarAje bhAre haiye mahAtmAne kahyuM, 'Ape agamacetInI sucaka vArtAthI mane je doravaNI ApI che, e mitra, guru ane hitakArI vakIla tarIkenI che. paNa zuM zahenazAhanA dilamAM mArA khulAsAo kaMI ajavALuM nahi pADe ? zuM mArI bhUtakALanI suMdara kArakirdI paNa mArA pakSamAM nahi bole ?" mahAtmAe javAbamAM kahyuM, 'zakarAja ! ApaNe samAna sukhIduHkhI chIe. potAnA deza ane potAnAM priyajanone choDavAM e keTalIka vAra jIvane khoLiyuM choDavA jevuM kaThina kAma che; paNa nirupAye badhuM karavuM paDe che. meM paNa evuM ja duHkha vekyuM che. meM paNa samajavA 352 D lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samajAvavA ghaNo prayatna karyo, paNa Akhare mane lAgyuM ke kadAca pRthvIno cheDo prApta karI zakAya, paNa rAja kAraNI puruSonA manano cheDo koIthI jANI zakAto nathI. rAjakAjamAM eka vAra avizvAsa pedA thaI jAya, pachI samaja mATenA tamAma prayatno vizeSa gerasamajanA kAraNa bane che; ane ApaNe vadhu ne vadhu nirbaLa lekhAIe chIe e vadhArAmAM.' 'meM to mArI prajA ane mArA zahenazAha-baMnenuM hita karyuM che.' zakarAje haiyAvarALa kADhI. mahAtmAe kahyuM, 'e ja ApaNI musIbatanuM kAraNa che. rAjAnuM hita karanAro lokamAM dveSapAtra thaI paDe che, ane dezanuM hita karanArAono rAjAo tyAga kare che. hAthI madonmatta thAya to vaza karI zakAya che, paNa rAjA madonmatta thAya to ene vaza karatAM ghaNuM gumAvavuM paDe che, sukA bheguM ghaNuM lIluM bALavuM paDe che.' are ! zahenazAhanA darabAramAM to huM emano mitra lekhAto hato.' zakarAjano lAgaNItaMtu hajI zAMta thayo na hato. rAjan ! svadezayAgano vicAra karatAM je vedanA tame anubhavo cho, evI huM paNa anubhavI cUkelo chuM. badhA rAjAonI huM vAta karato nathI, paNa keTalAka rAjAo vize to huM mAnuM chuM ke agara kAgaDAmAM pavitratA saMbhave, sarpamAM kSamA saMbhave, madya pInArAmAM tattvavicAra saMbhave, to rAjAmAM mitratA saMbhave. rAjA koIno mitra nathI. e mitra na hoya to, zatru jarUra che paNa zatru na hoya tyAre mitra hovAno saMbhava nathI.' mahAtmA zakarAjane svadezayAga mATe taiyAra karI rahyA hatA. 'AkhA jIvanamAM A dezamAMthI thoDA samaya mATe paNa huM paradezamAM gayo nathI, have e kema zakya banaze ? mahAtmAjI ! zahenazAhanI A charIne mArA mastakanI bheTa caDhAvI levA do. mArA vAraso sukhe rAja bhogavaze.' zakarAje kahyuM. are rAjan ! potAnA hAthe potAnuM mastaka utArI devA jeTalA zuravIra hovA chatAM, ATalA badhA nAsIpAsa kema thAva cho ? zuM siMha potAnA jaMgalamAM ja sattA jamAvI zake ? bIjA jaMgalamAM e saMcarI na zake ? re ! dADha, na na pUchanAM AyudhavALo parAkramI siMha to je vanamAM jAya tyAM ene mATe svadeza sarje che. dhIra, samartha ne buddhizALIne svadeza kevo ne videza kevo ? e to je dezamAM vAsa kare, te deza para potAnA bAhubaLathI vijaya meLave che." mahAtmAe zakarAjane barAbara pAno caDhAvyo. emane eka paMtha ane do kAja jevuM hatuM. zakarAja bolyA, 'huM mArA zAhIono svataMtra mata jANavA mAguM chuM. emanI 354 3 lokhaMDI khAkhanAM phUla pAsethI Aje nirNaya laIza ke dezayAga kAM prANatyAga, bemAMthI zuM pasaMda karavA yogya che ?" zAhIo ane dhanurdharo mahAtmAnI vANI sAMbhaLI rahyA hatA. teoe khUba UMcA avAje kahyuM, 'ame yadbhaviSya matsyanI jema bApanA kuvAmAM bUDI maravA mAgatA nathI. paradeza jaIne parAkrama prasArIzuM. ApaNane mArgadarzaka tarIke mahAtmA jevA mahApuruSa maLyA che. zA mATe hAthe karIne jIva kADhI nAkhavo ? deza to hajIya pharI pharI maLaze, paNa gayelo prANa pharI pharI nahi maLe.' zAbAza, mArA vIro ! tame sAthe hazo to ApaNe svarga paNa jItI laIzuM.' zakarAja utsAhamAM AvI gayA. 'mahAnubhAvo ! mArI eka vAta sAMbhaLI lo. huM tamane haMmezane mATe paradezamAM ghasaDI javA mAgato nathI. e to gAyathI vAcharaDuM choDAvavA jevI vAta che. ane mAruM zAstra to vaLI ema kahe che ke koI paNa jIva koIno paNa nitAMta verI ke nitAMta mitra nathI. paristhiti mitra yA zatru banAve che ne paristhiti palaTAtAM badhuM palaTAI jAya che. yAda rAkho ke Aje tamAruM mastaka mAganAra e ja zahenazAha eka vAra tamane svadeza pAchA pharavAnuM mAnabharyuM nimaMtraNa pAThavaze, satya kadI paNa chUpuM rahetuM nathI !' | 'ame mahAtmAjI kahe tyAre ne kahe tyAM prasthAna karavA taiyAra chIe. e amArA mitra, guru ne vaDIla che.' badhethI ekasarakho avAja Avyo. mahAtmAe kahyuM, 'huM to ahIM tamane nimaMtraNa ApavA ja Avyo hato. samaya vagara sAruM kAma paNa vaNasI jAya, e rIte yogya takanI rAha joto hato. mAruM tamane bhArata AvavAnuM AmaMtraNa che. bAkI to mitra ane zatrunI bAbatamAM eka nItivAkya yAda rAkhajo ke ghaNIvAra mANasa zatru dvArA thAya che ne mitra dvArA mAra khAya che. mArA mATe to mitra ke zatruno koI savAla nathI, paNa anubhava kahuM to mArA mitra mArA zatrunI garaja sArI che, ne je zatru jevA lekhAya teoe mitranuM kAma karyuM che. bhArata AvavAnuM tamane mAruM nimaMtraNa che.' 'ame taiyAra chIe, ApanI AjJAnI ja vAra samajo !' badhA eka sAthe bolI UThyA. 'huM paNa teyAra chuM.' maghA bolI UThI. e atyAra sudhI cUpa beThI hatI. maghA ! maghA ! tAruM bhAvi ahIM rahevAnuM che.' mahAtmAe tenA tarapha nehabharI najara nAkhatAM kahyuM. AkharI nirNaya 355 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "kAM ? huM paNa mahAtmAnuM vAcharaDuM chuM, gAya tyAM vAcharaDuM !' maghA ! motanuM pharamAna laI AvanAra puruSane teM oLakhyo ?* mahAtmAe 'ene kyAMthI oLakhuM ? zahenazAhanA darabAramAM huM kadI gaI nathI.' maghA bolI, 'zakarAjanAM nyAya ane prema evAM hatAM ke ame zaka zahenazAhane paNa bhUlI gayAM hatAM.' maghA ! saMdezAvAhakane jara paNa na pichAnyo ?' mahAtmAe pharI pUchyuM. 'nA. leza paNa nahi. ene pichAnavAnI mane darakAra paNa zA mATe ?" 'bairUtanI darakAra to kharI ne ?" 'jarU2. mane e game che, chatAM enI oziyALI huM nathI. e bhale tyAM darabAramAM rahyo. huM to tamArI sAthe ja AvIza, ane zakarAjanI mArAthI banaze te sevA bajAvIza.' 'zakarAjanI sevA bajAvavA tAre ahIM ja rahevAnuM che.' mahAtmAe navI ja vAta karI. 'zakarAja tyAM ane emanI sevA ahIM ? na bane. huM to ghaDIbhara paNa ahIM rahevA mAgatI nathI. berUta AvI pahoMcaze ene garaja haze to...' maghA bolI. 'berUta ahIM AvI gayo, ApaNane maLI paNa gayo.' zuM kaho cho ? kyAre Avyo ?' maghA bolI, bIjA badhA paNa tenA sUramAM sUra purAvI rahyA. 'kALA asavArane nIrakhyo hato ne ?' Avo bevaphA nIvaDe e LaAtha e jAjaramAna strI sahI zakatI nahotI. | 'hA, pelA siMha ane UMTanI vAta jevuM banyuM che. UMTane vagara talavAre halAla karI nAkhyo, ema bairUtanuM thayuM. e bicAro phasAI gayo che.' 'to mahArAja ! bairUtano AjathI tyAga. enA putrano paNa AjathI tyAga. enI seja AjathI mAre mATe aspRzya ! evA puruSano mALo huM na bAMdhuM.' mathA uzkerAI gaI hatI. eNe gulma tarapha paNa eka krodhabharI najara nAkhI, jANe bairUtanA pApanI e pratimUrti na hoya ! 'mA ! lAgaNIvaza na thA. paristhitine barAbara tapAsatI rahe ane samajatI rahe. ane je kartavya prApta thayuM hoya te barAbara bajAva !' 'kartavya jarUra bajAvIza, paNa Aja thI mAre ane bairUtane chUTAcheDA !' maghA ! TUMkAmAM vAta samaja . bairUta badhe saMdezA Apato Apato AkharI javAba levA Avaze. ahIMthI e pharI mastaka levA UpaDaze. tAre thoDA dahADA ene ahIM rokI levAno, ame sarahada para pahoMcI ja Ie pachI tuM ane berUta chUTAM.' 'bairUtane game te rIte ahIM rokI lauM, ema ja ne ? ene rokI lauM kAM? ThagavidyAthI, cAturIthI, premavighAthI, mohavighAthI ane ema ne ema na rokAya to chevaTe A hIrAkaTArIthI paNa kAM ?" maghA uzkerAyelI hatI. eNe bairUtane rokI rakhevAnuM kartavya svIkAryuM. 'goLathI kAma saratuM hoya tyAM jhera na vAparavuM." mahAtmAe kahyuM. 'ahIM to jheranuM ja kAma che, chatAM tamArI AjJA mane mAnya che. mAtra enI seja mATenI mAgaNI nahi svIkAruM, re ! enA dehanI gaMdha paNa have mAre mATe duHsaha che. meM kevo dhAryo hato ne kevo nIkaLyo !' | 'basa maghA ! bahu garama na thatI. amArI salAmatI tArI zAMti para avalaMbe che. cAlo, sahu taiyAra thAo. AjanI rAta pUrI thAya te pahelAM ApaNe cUpacApa zIrIna nadI oLaMgI javAnI che.' pachI zaka vIrone uddezIne mahAtmAe kahyuM, 'za kavIro ! jemane hajIya gharano ane vatanano moha hoya e ghera rahejo. khaMDiyAmAM khApaNa hoya e ja sAthe cAlajo.' sahue AkharI nirNaya karI lIdho hato. eka paNa zakavIra nA na bolyo. sahu jhaDapI taiyArI mATe ravAnA thayA. - mahAtmAe lAgaNIvaza banI mathAne kahyuM, 'maghA, barAbara sAvadha raheje ! tArA para ja amArI sahunI salAmatIno AdhAra che. Aje to sauthI moTo kartavyabhAra tArA upara ja AvI paDyo che." AkharI nirNaya 1 357 'e ja bairUta hato.' mahAtmA koI rahasyano ghaTasphoTa karatA hoya ema dhaDAko karyo. | 'hoI na zake, banI na zake. amAre paNa ApanA jevI ja AMkho che, ne ApanI jema ame joIe chIe.' badhA ekasAthe bolI UThyA. keTalAka A DhaMgadhaDA vagaranI vAtathI akaLAI UThaDyA hatA. mAtra zakarAja zAMta hatA. saMsAramAM na banavA jevuM ghaNuM bane che. banavA jevuM ghaNuM banatuM nathI. rAjanIti rUpavatI vezyA jevI che. e kyAre, kone, kevI rIte vaza karI leze, e kahevAya nahi. bairUte zahenazAhanI cAkarI noMdhAvI che." 'eno vAMdho nathI, paNa zakarAjanA virodhamAM ?" maghA bolI. eno pati 356 3 lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maghAe eno javAba hasatAM AMsuthI vALyo. eka tarapha Atmapriya mahAtmAno viyoga ane bIjI tarapha rAjAne bacAvavAnuM kartavya - e bemAM maghAe rAjAne bacAvavAnA kartavyane prathama pasaMda karyuM gherAyelA aMdhakAramAM AzAnA tAraliyA camakI rahe, ema maghAne eka vAtanI pUrI zAMti hatI. mahAtmA je mATe ahIM AvyA hatA, pote je mATe emane ahIM lAvI hatI, e kArya kaMIka pUruM thatuM hatuM. 48 bairUtanuM bhUta ! AkhamAM AMsu sAthe maghA mInanagara tajIne jatA zakarAjane ane mahAtmAne nIrakhI rahI. paMcANu zAhIo ane emanA sevako paNa Aje vatana tajI rahyA hatA. pAchaLa zaka dhanurdharono kAphalo hato, je dezaparadezamAM pharIne potAnuM parAkrama dekhADavA icchatA hatA. jAdugara sAdaDI phelAve ane saMkelI le ema badhA banAvo vIjaLInI jhaDapathI banI gayA, mahA harSanI pAchaLa mahA zoka hoya che, e mahAtmAnA vAkyane maghA. vAraMvAra yAda karI rahI. e mAnatI hatI ke, enuM A suMdara svapna kadI pUruM nahi thAya, paNa kevuM aNadhAryuM e tUTI paDyuM ! oha ! thoDAka divaso, thoDAka mahinA, paNa keTalA AnaMdamAM vItyA ! Aje jANe ema lAge che ke, mahAtmA gaI kAle ja ahIM AvyA, vAta karI na karI, beThAUDyA paNa pUruM nahIM ne Aje jANe cAlI nIkaLyA ! zuM zuM saMbhAruM ? zuM zuM visAruM ? maghAnI AMkhamAMthI azrudhArA vahI rahI, 'eka vAra to ema thAya che ke doDIne mahAtmAno mArga rokI lauM ! paNa, nA, nA, priyane kAja prANano utsarga karatAM ya acakAvuM na joIe ! Aja priyanuM priya thaI rahyuM che ! na rokAya !' maghA manamAM ne manamAM raDI rahIM : "mArga tamAro sukhada ho.' mahAtmA nakalaMka, zakarAja ane potAnA snehIo ane svajanonI AkharI vidAyanI vasamI ghaDIno prasaMga maghAthI bhUlyo bhulAto na hato. pote AkhI rAta bahAvarAnI jema potAnA gherathI rAjamahela ane rAjamahelethI potAnA ghere AMTA mAratI rahI. 358 lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAtmAne mATe pravAsanI taiyArIo karI dIdhI. suMdara azva zodhIne laI AvI, suMdara sAja enA para goThavyo. enA para kImatI khaDiyo nAkhyo. eka taraphanA khAnAmAM khorAkI ne bIjA khAnAmAM pozAkI mUkI. zakarAjano ehyuM paNa taiyAra thaI gayo hato. dhanurdharo paNa potAnA azvo taiyAra karI AvI gayA hatA. emane navIna deza kheDavAnA, navAM parAkrama karavAnAM aramAna hatAM. A pahelAM paNa potAnA aneka zakamitro bhArata gayA hatA, paNa je gayA te gayA pharI pAchA AvyA nahotA. e dezamAM teo eka ajaba rAhagIra sAthe saMcaratA hatA. bhAratamAM rahelA zakamitroe potAnA saMgaThanathI bhAratanI bhUmi para rAja kheDAM karyAM hatAM. navA dharmane svIkAryA hatA. potAnI pratibhAthI ne saMgaThanazaktithI bhAratanAM rAjyone dhrujAvatA hatA. zakasuMdarIoe paNa potAnuM AgavuM sthAna meLavyuM hatuM. dareka darabAramAM AvI suMdarIonuM sthAna rahetuM hatuM. dareka bhAratIya rAjA zakasuMdarInA sahavAsane abhimAnano viSaya lekhato; ane potAnA A pagalAne caMdragupta mauryanA grIkasuMdarI helanane potAnI pAse rAkhavAnA pagalA sAthe sarakhAvavAmAM gaurava mAnato. - A kUcamAMthI suMdarIone bAkAta rAkhavAmAM AvI hatI, kAraNa ke A kUca eka rIte vijaya prasthAna karatAM vadhu dezanikAla jevI hatI. pAchaLa zahenazAhano bhaya hato. bairUtanI jema potAnA ja mANaso zahenazAhanI nokarImAM sarI jaI, potAne dago kare tevo saMbhava hato. eTale cunaMdA mANasonI A kUca hatI. kUcanI AgevAnI mahAtmA nakalaMkanI hatI. madharAtano pahora pUro thayo eTale zIrIna nadInA jaLamAM chabachabiyAM bolyAM. azvo eka pachI eka pasAra thavA lAgyA. vAtAvaraNa khUba ja gaMbhIra hatuM. zvAsanI dhamaNa paNa jANe thaMbhI gaI hatI. zakarAjano azva jyAre nadImAM Utaryo tyAre emanuM haiyuM ghaNuM bhAre thaI gayuM. emanAthI sahasA potAnA nagara tarapha jovAI gayuM. emana dRSTi nagaranA UMcA minArA ne burajo para jaDAI gaI. thoDIvAra ghoDAnuM mukha pheravIne e nagara tarapha nIrakhI rahyA, ne bolyA, 'mahAtmAjI, vatanatyAga karatAM zahenazAhanI kaTArI sukhada lAge che. huM pAcho pharI jAuM ? huM A mATI, A vRkSa, A nagara nahi choDI zakuM. bulabulanI kabara gulazanamAM ja zobhe.' zakarAja nA A zabdo sAMbhaLI mahAtmAe potAno a% thaMbhAvI dIdho. emaNe kahyuM, 360 | lokhaMDI khAkhanAM phUla 'rAjan ! kartavya siMhanuM ne mana ziyALanuM. A kema cAlaze ? AgaLa dharyo paga pAchaLa kema dharAze ?" koI kAryanI siddhi arthe svadeza choDyo hota to manamAM aramAna raheta. A to jIva bacAvavA bhIru banIne huM mArI bhomakA tajuM . hIrAkaTArI to amAruM hIrA che.' zakarAja bhAre avAje bolyA. 'tamane vidhAtAe jiMdagI bakSI te dhULamAM meLavavA mATe nathI. jarA zraddhA rAkho, rAjanuM !' mahAtmAe potAnA azvane zakarAjanA azvanI samIpa kheMcyo, baMne azva ekabIjAne moM aDakADI neha karI rahyA. mahAtmAe e dRzya tarapha zakarAjanuM lakSa kheMcatAM kahyuM, 'zakarAja ! huM tamAro mitra kharo ke nahIM ?" | 'kevaLa mitra ja nahi, vaDIla ane guru paNa kharA. tamArA upadezoe, tamArI dhanurvidyAe, tamArA bhadra maMtroe amane amArA sevaka paNa banAvI dIdhA che.' zakarAje kahyuM. 'mitrane khAtara mAbhoma tajo ke nahIM ?' 'avazya. | 'to zahenazAhanI kaTArIthI jIva bacAvavA khAtara nahi, paNa mArI khAtara tame deza tajo cho, ema mAnajo. huM koI marajIvAone khojavA nIkaLelo pravAsI AtmA chuM." mahAtmAe badhI spaSTatA karI dIdhI. | 'tamAre khAtAra to kaho te choDavA taiyAra chuM. paNa tame to eke hajArAM jevA cho. mArI jarUra tamane kevI ?' zakarAje khulAso mAgyo. 'game tevI hoziyAra mA dIkarAnA kAna vIMdhI zakatI nathI, e mATe to bIjo jaNa joIe che. game teve kasabI potAnI AMkhanuM kazuM pote kADhI zakato nathI. mArI nirdoSa sAdhvI bahenane eka rAjAe keda karI che.' 'tamArI bahenane keda karI che, eka bhAratIya rAjAe ?* 'hA, e rAjA vijJAnInA jevI zaktivALo, maMtravALo, vidyAbaLavALo ane sattAvALo che. badhA enI khuzAmata ja karyA kare che. prajA, maMtrI ke anya koI enI sAme cuMkAro karavAnI hiMmata karatA nathI. koI bhAratIya rAjA sAdhvI strIne sparzavAnI paNa icchA na kare, ane te paNa mArI bahenane? e kurAjAe kukRtya karyuM. che. enI sattA evI prabaLa che ke bhalabhalA enI sAme cUMkAro karI zakatA nathI. e dharma-karmanuM bhAna bhUlyo che. A bhAnabhUlyA rAjAnI sAna mAre ThekANe lAvavI che. eTalA mATe ja meM mAro deza tattvo che." mahAtmAe bhAvavAhI vANImAM kahyuM. bairUtanuM bhUta | 361 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakarAje kahyuM, 'tame deza tajyo, ame paNa deza tajIe chIe. cAlo, have to ApaNe sadAnA sAthI banI gayA. cAlo belIo !' ne zakarAje potAnA ghoDAne eDI mArI. madharAtanA jaLamAM tArAo potAnAM pratibiMba nihALI rahyA hatA. e tAraka-chabIvALA jaLane A sAhisaka narapuMgavono beDo jotajotAmAM pAra karI gayo. o jAya ! o jAya ! aMdhakAramAM vilIna thatI AkRtio nihALatI maghA nadIkAMThe thoDIvAra UbhI rahI. maghAe AkAza sAme joyuM, 'kevaDuM moTuM AkAza paNa nathI sUraja ke caMdra ! nAnakaDA goLA jevA e be vinA AvaDuM moTuM Abha paNa kevuM nirAdhAra lAge che !' madyAne Akho pradeza rAjA ne mahAtmA vagara nirAdhAra lAgyo, vanavagaDA jevo lAgyo. 're sUkI jIvanavATa ! bairUta ! jouM tArI vATa !' paLavAra to e DhIlI thaI gaI. ene moTAmAM moTo neha mahAtmAno lAgyo hato. emAMya pelI arpaNabharI rAta pachI to mahAtmA enA jIvana-prANa banI gayA hatA. e vicArI rahI : 'hAya re maghA ! tuM bhAratamAM janmI hota to ? re ! ATalA zako tyAM gayA, te sAthe tuM paNa gaI hota to ? re, A mahAtmA rAjakumAra hatA tyAre temane maLI hota to ? to emanI hRdayanI rANI banI jAta ! to evI saMjIvanI chAMTata ke mahAtmA zakadeza ane bhArata baMnenA svAmI banI jAta !' 'zakarAja? keTalo DhIlo che ? e rAjA thavAne ja yogya nathI !' 'bairUta ? e kevo vizvAsaghAtI che ? mArA dehane sparzavAne ja e lAyaka nathI. strI to ratnagarbhA che, hIrAnI khANa che. paNa AvA nirmAlya puruSoe ene pASANagarbhA banAvI mUkI che, hIrAnI khANane kolasAnI khANa banAvI dIdhI che.' 'bairUta ane zakarAja karatAM vIratA, dhIratA ne buddhimAM so gaNA vadhe mahAtmA' mahAtmAnI hAjarI mArA manane keTalI badhI AzAyeza ApatI hatI ! paNa Aje e AzAyeza paNa TaLI.' mathA jANe nirAdhAratAnI duHkhada lAgaNI anubhavI rahI. maghAe potAnA sonerI vALane hAthamAM lIdhA. thoDI vAra ramADyA ne pachI kacakacAvIne aMboDo bAMdhyo. eNe vizALa vakSaHsthaLa paranI kaMcukI jorathI bAMdhI ne pagane jorathI dharatI para pachADyA. 362 - lokhaMDI khAkhanAM phUla e saritAkinArethI pAchI pharI. eka yavanadAsI pAchaLa khaDI hatI. e maghAnA mijAjane pichANatI hatI. AvuM utkRSTa rUpa haMmezAM mijAjI hoya che. eno ene anubhava hato. mijAja ja enI mahattA hoya che. maghAne potAnA gharane badale bIjI dizAmAM jatI joIne dAsIe kahyuM, 'ApaNuM ghara A dizAmAM che. Apa bIjI dizAmAM jAo cho.' maghA je dizAmAM cAlatI hatI e ja dizAmAM cAlatI rahI ane bolI, 'AyanA, e ghara have mAruM ghara nathI.' 'kAM ? gulma paNa tyAM che.' 'gulma have mAro dIkaro nathI.' 'ema kema ?" tuM bahu nahi samaje. e badhuM meM choDI dIdhuM che. have mAre navA varane varavuM che.' maghA sAmAnya vAta bolatI hoya tema bolI. 'oha ? zuM kaho cho tame A ?' dAsI AyanA AzcaryamAM DUbI gaI. 'hA, meM navA vara mATe rAjyamAMthI rajA paNa meLavI lIdhI che. pelo kALo asavAra ahIMthI cAlyo jAya, eTale mAro svayaMvara racAze.' zakadvIpanI suMdarIone patinA tyAga mATe rAjyanI maMjUrInI apekSA rahetI. e pachI enuM navo vara varavAnuM pagaluM ayogya na lekhAtuM. maghA potAnI dizAmAM AgaLa vadhI. dAsI ene anusarI rahI. divasa Ugyo, ne sUraja jarAka UMce Avyo. mInanagaramAM smazAnanI zAMti prasarelI hatI. tyAM A badhA samAcAra mInanagaramAM prabhAtakALamAM vikiraNanI jema, badhe prasarI rahyA. sahunA Azcaryano pAra na rahyo. koIka divaso ja AzcaryanA saMbhAra sAthe Uge che, ane eka nahIM paNa aneka AzcaryomAM prajAnAM citta garakAva thaI jAya che. kALA asavAranAM vinAzaka pagalAM to hajI tAjAM ja hatAM, tyAM zakarAja bahAra cAlyA gayAnA samAcAra AvyA. ane eTalAmAM to aneka divasathI prajAnA * mleccha jAtionA Agamanano te samayano Acho itihAsa Avo che. hiMdustAnanI utta2mAM zaka jAti, yudhi (RSika) jAti tathA tuSAra jAti rahetI hatI. I. sa. pUrve 179thI mAMDIne te jAtiomAM ekabIjAonA humalAothI bhAre halacala macI gaI; ane te traNeya jAtionAM ToLAM eka pachI eka hiMdustAna para UtarI AvyAM. I.sa. pU. 120-115mAM zakoe siMdha prAMta kabje karyo. pachI teo dhIme dhIme saurASTra ane ujjaina sudhI pahoMcyA. te vakhate te lokomAM nahapAna ane uSavadAta nAmanA saradAro mukhya hatA. temanA sikkA te bhAgamAM mukhyatve maLI Ave che. nahapAna mahArASTra ane koMkaNa sudhI pharI vaLyo hato. zako dhIme dhIme mathurA sudhI pahoMcyA. paMjAbamAM te vakhate yavana (yUnAnI grIka) rAjyo hatAM. zakonA AgamanathI avAntara lAbha e thayo ke rAjyo paNa zakonA sapATAmAM AvI gayAM. pachI AMdhravaMzI gautamIputra zAtakarNI prabaLa thayo. eNe zakone hAMkyA. bairUtanuM bhUta - 363 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mana-cittano kAbU laI lenAra mahAtmAnI anupasthiti paNa carcAno viSaya banI. rAjA jaze to gAdI khAlI rahevAnI nathI, bIjo rAjA Avaze; prajAne emAM khAsa rasa na lAgyo. mahAtmA paNa paradezI paMkhI hatA, game tyAre UDI javAnA hatA. be divasa vahelA gayA eTaluM ja ! paNa maghAya guma hatI. e to nagarano prANa hatI, nagarano AnaMda hatI, nagaranuM hRdaya hatI. e potAnA vatanano ane nagarano tyAga karIne cAlI jAya e kema pAlave ? lokone mana to AvI badhI vicitra ghaTanAomAM maghAnA cAlyA javAnI ghaTanA ja sarvoparI banI rahI; ane loko eno ja vizeSa aphasosa karavA lAgyAM. eTalAmAM saune bhAre AzAjanaka khabara maLyA ke maghA zakarAja ane mahAtmA sAthe nathI gaI paNa nagaramAM ja che. bairUtano patto nathI, ane maghA have navA varane varavAnI che. rAjya taraphathI eNe e mATe anujJA meLavI lIdhI che. mInanagaranA juvAnomAM eka navA utsAhanuM mojuM prasarI rahyuM. juvAno pharI potAnA dehanI TApaTIpamAM ane maghA pAse kevI rIte rajU thavuM enI vicAraNAmAM paDI gayA. keTalAka lokoe maghAnA gharanI tapAsa karI to jaNAyuM ke e tyAM nathI, mAtra eno putra gulma che; ne bairUta to divasothI zahenazAhanA darabAramAM saMdezo laIne gayo te gayo, pAcho Avyo ja nathI. saMbhava che, ene jAnahAni pahoMcI hoya ! A to zahenazAhano darabAra che ! badhA loko kALA asavAranI rAha jovA lAgyA. jenA pagale loko dInahIna banI jatA. khAvAnuM choDI detA, ramavAnuM mUkI detA, e bhayaMkara aniSTanI kalpanA karatA, enA punarAgamananI loko pratIkSA karavA lAgyA. trIje divase kALA asavAranA ghoDAnA DAbalA gAjyA. AkhA gAmamAM 'e Avyo ! e Avyo !' thaI gayuM, asavAra sIdho rAjamahelamAM gayo, paNa rAjAjInI mulAkAta thatAM pAcho vaLIne atithigRhamAM AvI gayo. tarata ja enI pUchaparacha zarU thaI. loko pUchavA lAgyA, rai ! tame kyAre pAchA jazo ?' kALo asavAra lokone ATalI zAMtithI prazno karatA joI Azcarya pAmyo. e pUchavA lAgyo, 'mArA pAchA pharavAmAM tamane ATalI iMtejArI kAM? loko kahetA, 'tamArA gayA pachI zakasuMdarI madyAno svayaMvara thavAno che.' 'kaI maghA ?' asavAra AzcaryathI pUchato. 'pelI mahAtmAjIvALI ja to; bIjI kaI ?' loko javAba vALatA. 364 - lokhaMDI khAkhanAM phUla 'are, e maghA to paraNelI che ne !' asavAra kaheto. 'hA hA e kathA to sahu jANe che, kAgaDo dahIMtharuM laI gayo hato.' loko utsAhamAM AvIne vAta karatA. e to bairUta sAthe paraNI hatI ne !' 'hA, hA. bairUta ! be badAmano bhairUta ! kyAM sonaparI jevI maghA ne kyAM bAhuka jevo bairUta !bairUta marI gayo ne bicArI maghA enI balAmAMthI chUTI." loko nirAMte vAta karatA. asavAra ekadama UMco-nIco thaI gayo. e bolyo, 'koNe kahyuM ke bairUta marI gayo ?' are [jAte marI gayo kaho ke koIke mArI nAkhyo kaho, beya sarakhuM ja che ne!' 'koNe mArI nAkhyo ?' asavAre prazna karyo. 'zaka zahenazAhe.' 'kaMI kAraNa ?' 'kAraNa A dezamAM kyAM zodhavA javuM paDe tema che ? kahe che, ke zahenazAha koI kAraNasara ApaNA zakarAja para kopyA hatA. zakarAje potAnI saphAI mATe bairUtane tyAM mokalyo. saphAI karatAM kaMIka vadhAre paDatuM bolyo haze. Akhare to e zakarAjano vaphAdAra sevakane ! khoTuM enAthI sahana thayuM nahi hoya. zahenazAhe krodhamAM enuM mAthuM dhaDathI juduM karI nAkhyuM haze.' lokoe vistArathI vAta karI. 'are bhalA mANaso ! bairUta to jIve che.' asavAre UMcethI kahyuM. 'kyAM che bairUta ?' are, A rahyo. huM pote-jAte-paMDe bairUta !' asavAre potAnA tarapha AMgaLI cIMdhatAM kahyuM. 'alyA ! A asavAra gAMDo lAge che.' eka juvAne kahyuM. 'sonabAI joIne koNa na palaLe ? eneya maghAnuM nAma sAMbhaLI moMmAM pANI AvyuM haze. alyA ! bairUta to zakarAjano sevaka. e kaMI zakarAjanuM mastaka levA Ave kharo ? kahetA bI dIvAnA ane sUnatA bI dIvAnA ?' bIjAe kahyuM. 'bhAI ! samaya samaya baLavAna che. maghA mArI patnI. gulma mAro putra. maghA mArI che. enA para koI dAvo na karI zake.' bairUte kahyuM. 'mavAne teM joI che ? tArA jevAne to e enI mojaDI upADavAya na rAkhe!' trIjAe kahyuM bairUtanuM bhUta - 365 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 patipatnIno svAmIbadalo. A bolanArAone vAratA ghaNA badhA loko bolyA, 'are ! mULa vAta karone! e kyAre ahIMthI UpaDe che ?' are bhalA loko ! huM ja bairUta chuM. tamArI sAme ja jIvatojAgato khaDo chuM.' asavAra vaLI vaLIne bolyo. | 'tuM bairUta nathI, bairUtanuM bhUta hoIza. bairUta to zakarAjano svAmibhakta sevaka hato. ane tuM to emanuM mAthuM mAgavA Avyo che. tuM bairUta na hoya. alabatta, tArA kAna evA che, tAruM nAka evuM che !' loko ciDAIne bolyA, ne enI cheDachADa karavA lAgyA. je kALA asavArano paDachAyo mulaka para zeha pADato, lokone gamagInImAM nAkhI deto, lokonAM haiyAM phaphaDAvato enA para lokamAnase Ama sahelAIthI vijaya meLavyo. sahu kahe, 'have emAM DaravAnuM zuM ? kyAM be vAra maravAnuM che ?" bairUte kahyuM, 'huM mathAne maLavA mAguM chuM. zakarAja maLyA nathI. kyAMya cAlyA gayA lAge che. vAru, huM Aje ne Aje maghAne maLavA cAhuM chuM. pachI UpaDavA mAguM chuM. mAre mAthe moTuM kAma che, moTI javAbadArI che.' loko kahe, 'ema hoya to ame maghAne pUchI AvIe.' 'hA, kahejo ene ke tAro berUta tane maLavA mAge che.' 'kahIzuM ke bairUtanuM bhUta tane maLavA mAge che.' 'tame badhA bhUta cho eTale tamane badhAne huM bhUta lAgato hoIza. bhUlazo nahi ke huM to zaka zahenazAhano zakadvIpavartI anusAdhaka adhikArI che. ane tame badhA zaka zahenazAhanI prajA cho.' asavAre mijAjamAM zeha pADavA kahyuM. | 'ame e kabUla karIe chIe, paNa eka vAta kabUla karatA nathI. tuM badhuM che, paNa bairUta nathI.' "are, tame loko to kevA bhoLA cho ? jarA vezabadalo karyo ke mULa mANasane ja bhUlI gayA ? huM bairUta chuM. kaparI kAmagIrI adA karavA mATe meM veza badalyo hato, paNa pelA mahAtmAe UMdhuM mAryuM ! zakarAja to mane pArakhI na zakyA, paNa mahAtmAe mane izArAmAM oLakhI lIdho.' bairUte haiyAvarALa kADhI. lokoe enI jabAnathI ja ene pakaDyo. za kapradeza Akho eka ThaMDA yuddhano bhoga banI gayo hato. A yojanA mahAtmAnI hatI ane ene kAryamAM pariNata karanAra suMdarI maLI hatI. kALo asavAra bhAre vimAsaNamAM paDI gayo. ghaDIka e potAnI jAtane zaka zahenazAhanA zakadvIpanA anuzAsaka adhikArI tarIke oLakhAvato, to ghaDIkamAM pote ja berUta che, ema pratipAdana karavA mathato. loko to baMne rIte enI ThekaDI uDAvavA lAgyA hatA. loko kahetA : 're bhUta! tuM bhAgato thA." e kaheto : 'are ! mAre maghAne maLavuM che. ene khabara Apo.' loko kahetA, 'zaka zahenazAhano anucara thayo eTale zuM mathAne dabAvavA mAge che ?" kALo asavAra vaLI DhIlo paDI jato. A navA jAgelA prakaraNe enA teja - pratApane koDIno karI nAkhyo hato. eNe jarA ropha jamAvavA kahyuM, 'zaka zahenazAhane oLakho cho ? UbhA ne UbhA cIrIne mIThuM bhabharAvaze. A kaMI DhIlo poco zakarAja nathI !' 'alyA, A to zaka zahenazAhanA nAme eno svArtha sAdhavA mAgato lAge che! ane ApaNA zakarAjanuM bhUruM bole che. jarA ene DAhyo banAvo !' loko uzkerAI gayA. paNa kALo asavAra vakhata vartI gayo. eNe kahyuM: 'mAre maghAne maLavuM che." 'eka zarate. paraNavAnI vAta enI pAse na karavI.' 36% D lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'amArA nagaranuM e benamUna motI che. e rAjanI vaphAdAra sevikA che, e mahAtmAnI ziSyA che, ajaba vidyA-zilpa zIkhelI che, ene koI bahArano paraNI jAya to amAruM badhuM sAruM bahAra cAlyuM jAya.' 'are ! paNa huM to ene paraNelo eno pati chuM.' 'mAro duSTane ! vaLI pAchI enI e ja vAta !' loko uzkerAyA. 'sAruM. huM ene paraNavAnI vAta nahi karuM, mArI mulAkAta to karAvazo ne ?' 'puchAvIe chIe, hA pADaze to maLI zakAze.' thoDIvAramAM saMdezavAhako gayA ane AvyA. teo samAcAra lAvyA ke mathAsuMdarI svayaMvaranI vyavasthAmAM paDyAM che, hamaNAM nahi maLI zake. kALo asavAra mUMjhAI gayo. e mahelamAM pAcho pharyo ane zahenazAhanA hukamano amala karavA mATe zakarAjane zodhI rahyo. ane badhI dAjha zakarAja para kADhavI hatI; emanuM mAthuM utArI levuM hatuM, paNa kamanasIbI to juo : zakarAja to na maLyA, balke emanuM mAthuM levAne badale potAnuM mAthuM devAno ghATa racAI gayo ! tyAM to gAmamAM paDaha vAgato saMbhaLAyo ke maghA suMdarI svayaMvara racatAM pahelAM 'saMjIvanI ropa' nAmanuM nATaka khelavAnI che. A nATyavidyA eNe mahAtmA pAsethI hAMsala karI che : ane svayaMvara pachI A nATikA karatAM karatAM deza-dezano maghAsuMdarI pravAsa kheDavAnAM che. AkhA mInanagaramAM maghAnI ane enA nATakanI ja carcA thaI rahI. keTalAka rAjakIya pravAho vAtAvaraNamAM hatA, paNa jANe emAM koIne rasa rahyo nahi. yamarAja karatAM paNa bhayaMkara lekhAtA kALA asavArano paNa koI bhAva ja pUchatuM nahotuM. mAthuM laI jAya ke na laI jAya, enI tamA koIne rahI nahotI. jyAM juo tyAM jobanasuMdara maghAnA sauMdaryanI ane maghAnA nATakanI bolabAlA hatI. zakadvIpanI mahAna suMdarI tarIke tenI gaNanA thatI hatI. kALA asavAre khAnagI rIte maghAne maLavA prayAsa karyo. eNe kahevarAvyuM ke huM bairUta chuM, jIvato chuM, ane tuM A zuM kare che ? maghAe eTalI ja khAnagI rIte saMdeza pAThavyo ke tuM bairUta hoya ema huM mAnatI nathI ane hoya to, te svAmI badalyo che. zahenazAhanI sevAmAM sonAno mahela maLe, enA karatAM zakarAjanI sevAnI jhUMpaDI uttama hatI. teM sattAne sanmAnI 368 - lokhaMDI khAkhanAM phUla snehane Thokare mAryo che. kALA asavAre pharIthI potAnI khAtarI karAvavA prayatna karyo. eNe kahyuM : 'ApaNo moTo svAmI zahenazAha che. eNe mane prathama to ghaNo herAna karyo. tuM badhI bAtamI jANe che ne kaheto nathI, mATe hAthIne page karIza, ema mane kahyuM. meM kahyuM ke huM to rAjano vaphAdAra sevaka chuM. to zahenazAhe kahyuM ke mArI sevAmAM rahI jA. zakarAjanuM mastaka maMgAvuM chuM, pachI e rAjano zAhI tane banAvIza. tArI patnInI khyAti paNa sAMbhaLI che. ene ahIM bolAvI laIzuM. meM zahenazAhanI sevA svIkArI. zakarAjanuM mastaka laI AvavAnuM pharamAna mane thayuM. meM jANI joIne vezapalaTo karyo. huM bairUta chuM, enI khabara paDI jAya to kadAca loka mane haNI nAkhe e bIke.' maghAe kahevarAvyuM : 'tuM maphatano khAMDa khAya che. tane mahAtmAjIe oLakhI lIdho hato ane zahenazAha game tevo moTo hoya toya ApaNe to zakarAjanuM lUNa khAdhuM che. vizvAsaghAtInI badhI vidyA niSphaLa : gurunuM e vacana che.' kALA asavAre pharI kAkalUdI karI : 'tArA mATe tyAM zahenazAhe suMdara mahela rAkhyo che, dAsa-dAsIo rAkhyAM che. tuM, huM ane gulma-traNe jaNAM moja karIzuM. vastune vastunI rIte samaja, moTAnI sevAmAM moTo lAbha hoya che.' maghA jhaTa paMjAmAM Ave tevI nahotI. eNe kahevarAvyuM, 'game tevA moTA dunyavI lAbha mATe mANasa mANasAI vecato nathI. sAcuM dila vecAtuM nathI. bevaphA mANasano huM saMga karatI nathI. tArAthI thayelo gulma tane pAcho. jene svAtinuM jaLa jANI meM jhIlyuM, e phaTakiyuM motI nIkaLyuM. eTale tAruM tane mubAraka. have huM to koI motI pakavIza nahi. tane choDyo; have jagatano koI puruSa mane bhAvaze nahi. zakarAja ne mahAtmAnI sevAmAM deza ane dharmanI bhaktimAM--mAruM bAkInuM jIvana pUruM karIza. nATyavidyA meM zIkhI lIdhI che. mAruM gujarAna enAthI calAvI laIza, paNa koI kALe tane nahi saMgharuM !' kALo asavAra DhIlo thaI gayo; eNe kahevarAvyuM : 'haThIlI maLyA ! kaMIka to samaja. tAro svayaMvara mAruM smazAna banaze.' maghAe kahevarAvyuM : 'mArI lIlI vADI teM verAna karI che. teM keTaluM kharAba karyuM che, te tane bhaviSyamAM samajAze. teM svAmI badalyo. svAmI badalavAno jo tane haka che, to huM paNa zA mATe svAmI na badaluM ? strI ke puruSa bannene mATe mULabhUta sevA-tattva to vaphAdArI ja che ne !" kALA asavAranI mananI badhI mahelAto bhAMgI paDI ane eno navA hoddAno mijAja ThaMDo paDI gayo. patipatnIno svAmI badalo D 369 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakarAjanuM mAthuM levAnI vAta to adhUrI ja rahI ane e mavAnI ciMtAmAM paDI gayo. svAmI to game tevo maLe toya cAle, suMdarI AvI kyAMya maLavAnI nahotI ! potAne mATe maghA eka hatI. mavAne mATe so bairUta taiyAra hatA. chevaTe bairUte eka vAra jAta-mulAkAta mATe mAgaNI karI; paNa maghA to gajavelanI hatI. eNe kahevarAvyuM, 'nATaka pachI badhI vAta. kALo asavAra e divasanI pratIkSAmAM zahenazAhanI AjJAne vIsarI gayo. navaro besI rahyo. ene bIjI kAmagIrImAM rasa na rahyo. 50 maghAnuM nATaka Akhare iMtejArInA divasono aMta Avyo. mInanagaranA kAMgarA para saMdhyA AthamavA lAgI ne raMgagRhanAM dvAra khUlyAM. lokoe jabaro dhasAro karyo. paga mUkavA jeTalIya khAlI jagyA na rahI, kALo asavAra paNa mAna mUkIne badhAnI sAthe tyAM AvIne yogya sthaLe goThavAI gayo. maghAnuM apUrva sauMdarya nagarano nayanAnaMda ane hRdayAnaMda hatuM. enA sparzamAM to svarga jhAMkhuM lAge tema hatuM. thoDIvAramAM paDado UpaDyo. eka dazya najara sAme khaDuM thayuM. mInanagaranI rUpALI latAkuMjamAM eka navayauvanA ghUme che. jANe vIjaLIno bIjo avatAra che; phUlavelanI bIjI pratikRti che. enA hAthamAM vanamALA che : ne kurja kuMja gAtI phare che : oha ! zuM suMdara strI ! zo ajaba deha ! e kahe che : 'kayA varane huM varuM ?' 'dila mAruM che bharyuM bharyuM !' tyAM sAmenA nepathyamAMthI ajaba phAMphaDo zakarAjano nimakahalAla nokara Ave che, eya ajaba raMgIlo javAna che. e hAthamAM moTI moTI phUlamALAo laIne Avyo che. e bole che : maghA, jo A varane tuM vare, 'to e tAre ghera pANI bhare !" maghA thanaka thanaka nAcI rahI, enAM rUpALAM aMgo rAtri-dIpakonA prakAzamAM khUba mohaka lAgyAM. vaLI maghA bolI : 370 | lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'maghA e varane vare, 'je enuM kahyuM kare.' juvAniyo kahe che : 'A varane tuM vare, to e tAruM kahyuM kare.' 'ema ?' suMdarI paga upADe che. potAnI pAnI juvAnanI sAme dhare che. juvAniyo potAnA vALathI e paganI rajane sApha kare che. suMdarI pharI nRtya kare che, ne phUlavalayavALo potAno nAjuka hAtha laMbAve che. juvAniyo e hAthane haiye cAMpe che. suMdarI potAnAM julphAM verI nAkhe che. juvAniyo julphAMno jUDo bAMdhe che. suMdarIne Thesa vAge che ! juvAniyo doDIne ghAyala bhAgane cUmI le che. suMdarI khuza khuza thaI jAya che; enA upara vArI jAya che. e doDIne juvAnanA kaMThe jhulI rahe che ! baMne jaNAM gAya che : 'mayUrI mayUrane vare ! 'cAMdanI caMdrane vare ! 'urathI AnaMda jhare ! 'netrathI amRta gare ! 're ! suMdarI evA varane tuM vare ! 'je tArA thAkyA caraNane ura dhare.' eka praveza pUro thayo. prekSako khUba AnaMdamAM AvI gayA. tALIo para tALIo paDavA lAgI. bhAva, bhASA, ne bhaMgI sAva navAM hatAM. re maghA ! tuM ATalI nRtyavidyA ne nATyavidyAmAM niSNAta kyAre banI ? loko Azcaryamugdha hatA, tyAM dazya palaTAyuM. e latAkuMja, e saritAtIra ekadama adRzya thayAM ne navuM dRzya hAjara thayuM. mInanagarano rAjadarabAra, siMhAsane zakarAja beThA che. zuM emano ropha ! zuM emano dAba ! dADhImUchanA kAtarA hUbahU joI lo. vAta karatAM khabho ulALavAnI Adata ane prazna karIne sAmAne doDhI AMkhe joI rahevAnI 372 D lokhaMDI khAkhanAM phUla Teva barAbara zakarAja jevI ja. zakarAja kahe che, jAo koI bhAratane deza,' dharI tyAMnA dharmano veza,' 'lAvo koI saMjIvanIno ropa,' lAvIne ahIM ropo e ropa.' mIMDhoLabaMdho eka navajuvAna bhara darabAramAM khaDo thAya che. e mahArAjane mastaka namAvI kahe che : 'lAvuM lAvuM huM saMjIvanI ropa !' 'nahi to ApuM jiMdagIno bhoga.' zakarAja siMhAsana parathI UThIne kahe che : 'lAve jo jiMdagIno ropa, 'rAja ApuM, pATa ApuM.' *chaDI ApuM, cAmara ApuM.' 'cAre dizAnuM rAja ApuM.' 'paNa jhaTa karaje mAruM kAja.' 'maraNathI mAre dUra jAvuM.' 'motathI mAre amara thAvuM.' pelo navajuvAniyo Ubho thaIne kahe che : "rAja mArI mathA ne pATa mArI maghA, traNa lokanA rAjathIya vaDerI che maghA.' *jhaTa jAuM, saMjIvanI ropa lAvuM, na lAvuM to ghera pAcho na AvuM.' juvAniyo navelI nArane mUkIne cAlavA taiyAra thAya che, tyAM nAra virahanI vyAkuLatA dAkhave che. nAvaliyo navelIne jhaTa teDAvI levAnA vAyadA kare che, paNa nArI mAnatI nathI. baMne sAthe vidAya le che. paDado paDe che. anAranI vADIo adazya thAya che ne ene sthAne tADavRkSa UgI nIkaLe che ! prekSako samajI gayA ke atyAra sudhInI khelanI bhUmi zakaddIpa hatI; have bhArata deza Avyo. sAgarano vizALa kAMTho che. be moTI zilAo paDI che. eka para puruSa beTho che, bIjI para strI beThI che, baMnee bhAratIya pozAka maghAnuM nATaka D 373 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'A rahyo saMjIvanIno ropa, pAne pAne ene puNya-prakAza, zabda zabda ene satya-prakAza, jIvanaDahApaNano e che bhaMDAra, enA baLe tarI javo saMsAra." thAkelAM strI-puruSamAM cetana Ave che. e UbhAM thAya che. devAMzI asavArane sAthe le che, ne kahe che : 'padhAro Apa amAre deza.' asavAra kahe che : 'saMtone che badhe svadeza.' ne sAgaranA taTa para eka vahANa taratuM Ave che. traNe jaNAM emAM besI jAya sajyA che. puruSa hatAza che, e bole che, 'sAgaramAM oTa che suMdarI !' "haiyAmAMya khoTa che suMdarI !' 'na maLyo saMjIvanIno ropa !' mAraze zAha karIne kopa.' suMdarI kahe che : 'nathI tAre haiye vizrAma." 'nathI mAre dile ArAma, peTamAM kaMI valoNAM phare, jANe ghoDo ghaTamAM care." prArthanA karatAM hoya tema baMne AkAza sAme joI rahe che; tyAM AkAzamAM gaDeDATa thAya che. megha athaDAya che. vIjaLI vAdaLane UbhAM ne UbhAM ja cIrI nAkhe che. emAMthI eka asavAra dhasyo Ave che ! prekSako bUma pADe che : 're kALo asavAra Avyo ! kADho ene !' paNa nA, nA. prekSako potAnI bhUla samaje che. e pAchA bUma pADe che : A to dhoLo asavAra !' A to devAMzI asavAra !' 'juvAnIno jANe navo avatAra !' 'vAvaMToLamAM jANe navo prANa !" e asavAra Ave che. oha ! zuM ravisamuM enuM teja ! re, caMdrasudhAthI chalabalatuM zuM enuM bhAla ! hAtha jANe varadAnanA, paga jANe iMdranA airAvatanA! karamAyelA kamaLa jevAM pelAM nara ane nArI para tenI najara paDe che : ne devAMzI asavAra potAnAM netrakiraNa baMne para mUke che. 'nathI amRta koIe pIdhAM, zAne ajaMpA A lIdhA ?" sAcuM amRta e jJAna." sAcuM amRta jIvananuM bhAna.' ane e asavAra eka pustaka kADhe che. AkAzamAM e ulALe che; e adhdhara rahe che. pANImAM e DubADe che; upara e tare che. bole che, 374 3 lokhaMDI khAkhanAM phUla vahANa UpaDe che, tyAM vAvaMToLa jAge che, pavana phUMkAya che, mojAM UchaLe che, avAja Ave che : 'jAgyAM che AMdhI ne vaMToLa. thoDIvAramAM karaze badhuM jaLabaMboLa.', sAmo avAja Ave che : 'aMtaramAM che adakAM AMdhI ne vaMToLa, A zuM karaze ApaNane jaLabaMboLa ?" ne jANe mojAM manAI gayAM. rUThelo dariyo zAMta thaI gayo. sahue kinAre paga mUkyA. nagaramAM toraNa baMdhAya che. pRthvI para kumakuma pagalIo paDe che. rAja kumAra sonAnA daDe ramato Ave che. daDo eno kUvAmAM paDe che. pelo asavAra dhanuSya-bANa grahe che ne daDo kADhI Ape che. loko kahe che : "oha, ajaba asavAra ne gajaba enI vidyA ! zIkhavo amane ApanI e vidyA !' asavAra kahe che, zIkhavavA Avyo chuM. zUravIrone !' 'zIkhavIza evuM ke cakalI bAjathI laDe !' mavAnuM nATaka D 375 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zIkhavIza evuM ke bakarI vAghathI laDe !' 'zIkhavIza evuM ke garuDa sApathI Dare ' 'AtmAne khapa paDyo che AtmArthIono !' 'baLavAna kuThArane khapa paDyo che hAthAno, kAraNa ke iMdriyo vinAno AtmA chuM, AtmAne parAkrama mATe iMdriyono khapa che.' 'maryane amaryano, nazvarane vinazvarano khapa paDyo che Aje !' eka pachI eka zaka yoddhAo pelA asavAranA pagamAM paDe che. prekSako ekAeka bolI UThayA : are A to mahAtmA nakalaMka !' are, emanA pagale ApaNI pRthvI para poyaNAM UgyAM !' 'emaNe AMjyAM amRtatAnAM aMjana !' 'emaNe ropyA DahApaNanA phuvArA !" 'emanI vArtAkUMpIe amara karyA ApaNane !' dhanya maghA ! dhanya maghA ! navuM tAruM nATaka, jU nI tArI vAta !' jabaradasta bhAvonmAda sarvatra vyApI gayo, tyAM to raMgamaMca para kALA DibAMga vAdaLAM AvIne gherI vaLyAM. pharI vAdaLa ! pharI garjanAo ! moTuM eka khaMjara sanasanATI sAthe paDadA para AvIne laTakI rahyuM. eka bhayaMkara hAtha dekhAyo. enI pAchaLa bhayaMkara moM dekhAyuM. pADAnA jevA avAje e moM bolyuM, 'huM chuM zahenazAhano dUta, jANI lo yamarAjano sapUta." 'zakarAjanuM mAna mAguM, mAna mATe mAthuM mAguM !' mAthuM mAguM ! mAthuM mAguM !' A zabdo khUba bhAvotteja ka rIte bolAyA. prekSako ekadama adhIrA thaI gayA. e bolyA, 'bhale tuM zahenazAha sAta vAra !' 'paNa amAro zAha to zakarAja !' 376 3 lokhaMDI khAkhanAM phUla nATaka barAbara jAmyuM. kALA ghanaghora paDadAne cIratuM khaMjara pharI dekhAyuM; ne bhayaMkara mukhAkRti AvIne bolavA lAgI : 'huM chuM zahenazAhano dUta, jANI lo yamarAjano sapUta, mAguM, mAguM ne eka ja mAguM, zakarAjanuM zakita mAthuM mAguM.' zakarAja namratAthI bolyA, kAraNa che zuM ne zaMkA che zI ! ama haiyuM to che zIzI; mAge jo dhaDa to dharavuM che mAthuM, nathI bharavuM svAmIdrohanuM bhAthuM.' zaka zahenazAhano dUta kahe che : 'cAkarane maLyuM amaratAnuM mULa, zahenazAha rahyA maryatAne mULa, dilamAM ramI rahyuM A zULa; thaI rahyuM che suvarNa have dhULa .' 'mAguM, mAguM ne eka ja mAguM ! re zakarAjanuM mAthuM mAguM !' tyAM paDado cIrIne jAtajAtanA loko Ave che, emAM zUravIro che, dhanurdharo che, vepArIo che, AmajanatAnA pratinidhio che. teo gAya che : 'zakarAja amArA, zakarAja amArA, bhale zahenazAha hoya sAta vAra sArA.' sahu A nATaka bhajavAya che e bhUlI gayA. eka presa ke prazna karyo, 'are, A bahAnAthI to koI ajANyA jhADa parathI phaLa paNa na cUMTI zakAya, tyAre A to mANasanA mAthAnI vAta che !' A sAMbhaLI bIjo bolyo : "mANasanA mAthAnI paNa nahi, eka zAhInA mAthAnI vAta che. e kema bane ?" 'e na bane, kadI paNa na bane !' badhethI kaDaka pratyuttara maLyo. mavAnuM nATaka D 377 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mastakano upayoga. ne enA paDadA khuba gAjI rahyA. pelA kALA paDadA paranuM sthAnaka moM jhAMkhuM paDatuM cAlyuM ne thoDIvAramAM to paDadA pAchaLa adRzya thavA lAgyuM. A vakhate AkhA gaganapaTane bharato eka avAja Avyo, ane ekAeka mahAtmAnI mUrti saMpUrNa paDadAne AvarI letI dekhAI. prekSakoe utsAhamAM AvI 'mahAtmAnI jaya'no pokAra karyo. e vakhate mUrtimAMthI jANe zAMtinA sUro chUTyA. 'zUrAne che badhe svadeza, cAlo ne amAre deza.' 'che rUDo amAro bhAratadeza.' saMto ane zurAono che svadeza.' cAlo cAlone amAre bhArata deza !' ne dhIre dhIre jANe zakarAja taiyAra thAya che. pAchaLa paMcANuM zAhIo taiyAra thaIne Ave che. enI pAchaLa dhanurdharo taiyAra thaIne Ave che. badhA eka mIThuM gAna upADe che, praNAma ! praNAma mArA pitRdeza, zUrAne che badhe svadeza !' 'amane game che tamAro deza, praNAma, praNAma, mArA pitRdeza.' ne mahAtmA nakalaMkano azva AgaLa cAle che. badhA pAchaLa pAchaLa cAle che. kSitija para ravinAM kiraNo patharAyAM che : ane e kesarI raMganI sabhAmAM badhA zurA mIThuM mIThuM gAtA cAlyA jAya che. evAja paDavA pADe che ? 'praNAma, praNAma, mArA pitRdeza.' ane maghAnuM nATaka pUruM thayuM. nATyagRhanI raMgabhUmi upara paDado paDI gayo. prekSakonI AMkho AMsuno abhiSeka karI rahI. nATaka pUruM thayuM hatuM; paNa prekSakonA dila upara eNe evI coTa lagAvI ke paLavAra to e nATakane sahu satya mAnI beThA. keTalAka to gadgadita kaMThe pokAra pADI rahyA : "roko mahAtmAne ! roko zakarAjane !" pachI to ATalethI saMtoSa na thayo hoya ema prekSako raMgabhUmi para doDyA. emaNe vezadhArI mahAtmA nakalaMkane rokyA, ghoDethI nIce utAryA ne kahyuM : mahAtmA, amArA dezane na choDo !' mahAtmAe mastaka parano lohano Topa utArIne hAthamAM lIdho. paNa are, A zuM ? Topa nIcethI lAMbo lAMbo kezakalApa nIkaLI Avyo. mahAtmAnA vezadhArIe kahyuM: 'to maghA che. mahAtmAnI parama sevikA ne zakarAjanI caraNakiMkarI.' "are, to mahAtmA kyAM ?" 'dUra dUra, ghaNe dUra. A dezanI dharatIthI ghaNe dUra !" 'to ApaNA svAmI zakarAja kyAM ?' lokoe bIjo prazna pUchayo. 'mahAtmAnI sAthe : puruSArtha ane prArabdha ajamAvavA bhAratamAM.' maghAe kahyuM. 'ame nahi javA daIe.' lokoe pharI kahyuM. 're, ghelA loko ! e to kyAranA cAlyA gayA.' 'ame temanI pAchaLa pAchaLa jaIzuM.' lokoe kahyuM. 'ane zakarAja ane mahAtmAne pAchA lAvIzuM.' 'azakya che. zaka zahenazAhanI kRpA dRSTi vinA emanuM pAchA pharavuM zakya 378 D lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI.' maghAe kahyuM. | 'to cAlo pATanagaramAM zahenazAhanI pAse. emane tamAma vAta samajAvIe. are, kyAM gayo pelo mAthAno mAganAra kALo asavAra ?' kALo asavAra prekSakagaNa vacce beTho hato, ne maLAnA teja-rUpanuM mUlyAMkana karI rahyo hato. e vicArato hato ke mane ane maghAne eka ja samaye mahAtmAno meLApa thayo. ame baMnee sAthe ja emanI caraNasevA karI, paNa huM kathIrano kathIra rahyo, ane maghA suvarNa banI gaI. mane maghA jevuM ja satsaMganuM suvarNa maLyuM, chatAM ene choDI, zahenazAhanI sevA dvArA skUla suvarNanI prAptinI mane jhaMkhanA lAgI. maghA paMDitA banI, huM mAtra sevaka rahyo. e saMskArI banI, huM asaMskArI thayo. AvA vicAra karato e lokasamudAyamAMthI sarakI javAno vicAra karI rahyo hato, tyAM lokoe ene pakaDyo. lokoe kahyuM : 're kALA asavAra ! A kALuM karma karavA huM Avyo, mATe tane pahelo ThekANe karIzuM.' kALo asavAra karagarI rahyo : 'are ! huM bairUta chuM. mane na mAro. huM to mAtra ciThThIno cAkara chuM.' loko gusse thaI gayA. teoe ene vALathI pakaDyo ane kahyuM, 'tuM bairUta che ? to to tAro guno bamaNo thAya che. teM svAmIdroha karyo. zakarAjano tuM sevaka ane tuM ja temanuM mAthuM levA Avyo ?' bairUta bolyo : "mane mApha karo, zaka zahenazAhanI AjJA uThAvavA mATe huM nirupAya hato.' loko bolyA, 'to tAruM mAthuM kyAM gayuM hatuM ? tAre tAruM mAthuM dharI devuM hatuM hIrAkaTArIno dharma tuM sAva vIsarI gayo ?' bairUta bolyo : "mArA mAthAnI kaMI kiMmata nathI rahI. are, maghA svayaMvaranI lata laIne beThI, ane mAruM to sarvasva lUMTAI gayuM. A rahyuM mAruM mastaka. tamane arpaNa che.' 'utArI lo enuM mastaka ne bhAlA para ene coMTADo ne kADho nagaramAM varaghoDo. lokone kaho ke svAmIdrohIonuM sanmAna A rIte thAya che.' bairUtanA motiyA marI gayA. e doDyo. jaIne maghAnA caraNamAM paDyo. maghAe kahyuM : "bairUtanuM mastaka huM pote utArI laIza, emAM tamArI jarUra loko thobhI gayA. maghA lokamananI adhIzvarI banI gaI hatI. maghA rUtane Ubho karatI lokonI sAme joIne bolI : "ApaNe zahenazAha pAse javuM che ne?" "avazya.' sAmethI javAba Avyo. ApaNe zakarAja ane mahAtmAne pAchA lAvavA che ne ?" 'jarUra. e mATe to ApaNo A badho prayatna che.' lokasamudAye kahyuM. | 'zahenazAhanA darabAramAM ApaNI vatI koNa bolaze ? sihanA jaDabAmAM mAthuM mUkavAnuM che.' meghAe kAryanI gaMbhIratA jaNAvI. | 'maghAdevI ! tamAre ja bolavAnuM, amAruM gajuM nahi ! vaLI bolatAM paNa phAve nahi." lokoe kahyuM. 'tamArI vAta sAcI. paNa huM eka strI chuM, ane potAnI sAme eka strI prativAda kare e zaka zahenazAhane kadAca na paNe ruce, ApaNe to kAmathI kAma che.' maghAe kahyuM. | 'to amo laDI levA taiyAra chIe.' prajAe kahyuM 'paNa e rIte nirarthaka laDavAthI zakarAja ane mahAtmAnuM ApaNe zubha nahi karI zakIe." to zuM karavuM ?' emAM mastiSkavALAnuM kAma che. evuM mastiSka zodhI kADho ke je zahenazAha sAthe mAthuM phoDe." maghAe kahyuM. 'amArI najaramAM evuM koI mastiSka AvatuM nathI.' are kAM bhUlo ? eka mastaka to ApaNI pAse che ja.' 'kyAM che ?" 'A rahyuM.' maghAe bairUtane batAvIne kahyuM, 'A mastaka zahenazAha pAse rajU karIzuM. eTale ApoApa vArtAlApa thaI jaze.' mA ! o maghA ! zuM tuM eka strI, ane te paNa mArI paraNetara UThIne mAruM mastaka kApI laIza ? ane e mastaka zahenazAha pAse rajU karIza ? maghA emAM na to tuM mAruM bhaluM karI zakIza, na zakarAja ke mahAtmAnuM bhaluM karI zakIza; temaja na A lokonuM bhaluM karI zakIza. kaMIka vicAra, o mA ! mane Ama nirarthaka kamote na mAra ! bairUta kAkalUdI karI rahyo. e gaLagaLo thaI gayo. e maghAnA caraNane namI rahyo. nathI* 380 D lokhaMDI khAkhanAM phUla mastakano upayoga D 38I Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokoe bhAre kikiyArI karI ane bairUtanuM mastaka utArI levA mAgatA hoya tema dhasAro karyo. maghA ADI pharI. eNe bairUtanuM saMrakSaNa karyuM ne bolI : 'koI mANasane mArI nAkhavAthI kaMI phAyado thato nathI, paNa e mANasanuM mAthuM upayogamAM levAthI ja kharo phAyado thAya che, ema mArA gurunuM kahevuM che. huM mahAtmAnI ziSyA chuM. huM bairUtanuM mAthuM kApI levA mAgatI nathI, paNa zahenazAha pAse ApaNI vatI eno upayoga karavA mAguM chuM. e zaka zahenazAha sAme ApaNA vatI bolaze. kaho eno AnAthI vizeSa sAro upayoga zo hoI zake ?" maghA ! huM taiyAra chuM. mane eka taka Apo. huM zaka zahenazAhane sAcesAcI vAto kahIne enI AMkho kholI nAkhIza.' bairUta utsAhamAM AvI gayo. zahenazAha tArA para kopa karaze to ? 'to mAruM mAthuM DUla karIza. mane prAyazcitta karavAnI eka taka maLaze. huM bhayaMkara rIte pastAI rahyo chuM.' bairUte kahyuM. 'maghA ! tuM amArI AgevAna che. tuM zakarAjanI vizvAsu ane mahAtmAnI ziSyA che. tane ruce te kara.' lokoe maghAne potAnuM pratinidhitva ApI dIdhuM. maghAe kahyuM, 'cAlo, ApaNe jaladI UpaDIe. zahenazAhane maLIe, emano bhrama dUra karI, lazkarI kumaka laIne bhArata tarapha UpaDI jaIe.' bairUta AgaLa thayo. maghA enI pAchaLa cAlI. lokasamudAya emane anasaryo. 382 - lokhaMDI khAkhanAM phUla 52 saurASTranI dharatI para lIrikAdhIzanu gaganacuMbI devAlaya. jenA jaLa-arIsAmAM potAnuM moM nihALIne malakAtuM khaDuM che, e sAgaradevanA kSitija sudhI pahoMcatA jaLataraMgo para koI be pakSI UDatAM AvatAM najare paDatAM hatAM. sAgarapaTa para UDatAM e be paMkhI, dhIre dhIre moTo AkAra dharI rahyAM hatAM. Akhare e thoDe dUra rahyAM tyAre kaLAyuM ke e be paMkhI nathI, paNa be vahANo che. sAgarakAMThe UbhelA cokiyAtoe nAnI sarakhI sAvadhAnInI bUma pADI, paNa dvArAmatInA dvAramAMthI koI bahAra na AvyuM. dvArAmatInA devAlayanI dhajA ema ne ema pharakI rahI, ane AratInI jhAlaro ema ne ema raNajhaNatI rahI. bhUkhyA peTanA mANasone dariyA sAme jovAnI hAma nahotI, kAraNa ke dariyAne to keTalAka laDAyaka loko gherIne beThA hatA. eka rAjAne jema be prakAranI prajA hoya - lazkarI ne zaherI, ema A devAlayano bhaktagaNa be prakArano hato. eka yAtrALuone rIjhavI, dhaMdho-dhApo ne khetI karI A devane bhajato. bIjo sAgaramAM dhADa-lUMTa pADI je maLe tenAthI devane pUjato. banne prakAranA bhakto pUrA AsthAvAna hatA. paNa varcasva ahIM, saMsAramAM haMmezAM banatuM AvyuM che tema, laDAyaka mijAjanA lokonuM hatuM. cokIdAranA sAvadhAnI sUcaka avAja sAthe devAlayamAMthI to koI bahAra na AvyuM, paNa AjubAjunA sAgarakAMThAnI jhUMpaDIo ane sAdAM makAnomAMthI keTalAka loko bahAra nIkaLI AvyA, ne kAMThA para paDelI nAnI-moTI nAvaDIomAM caDI beThA, Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane pelAM dUra dUra kaLAtAM be vahANonI sAme javA nIkaLI paDyA. A nAvaDIo nAnI hatI, paNa emanI mAtA jevI hUMphALI hatI, ne A ratnAkara to temano pitA hato.* A vahANavaTIo bhAre kuzaLa hatA. nAnI sarakhI nAvaDI paNa emanA hAthamAM paDIne moTA jahAjanuM kAma karatI ane bANa calAvavAmAM to e bIjA arjuna jevA hatA. game tevuM lakSya aMdhArI rAte, AMkhe pATA bAMdhIne mAtra zabdanA AchA aNasAre vIMdhI zakatA. A loko laherI ane marajIvA hatA. e koI vAra mAchalI pakaDatA, koI vAra motI laI AvatA, to koI vAra mANasa pakaDatA ane koI vAra yuddhe caDI, vijaya varIne dhana, dhAnya, suvarNa ne strIonI lUMTa karI lAvatA. paNa gAya, brAhmaNa ane sAdhune e na aDatA. strInI bAbatamAM e nIti pALatA, chatAM strIne kedI tarIke pakaDatAM acakAtA nahIM. suvarNanI zodha e emanuM mukhya dhyeya hatuM. ratnAkara emanA dhaMdhAnI moTI peDhI hato. AkAzamAM uSAe hamaNAM ja gulAbI raMga pUryo hato ne pRthvI parathI zyAma aMcaLo hajI have UThI rahyo hato. AvA jhAMkhA prakAzamAM A lokono pravAsa sukhada thato, ne pAchalA pahoranI nidrAno lAbha sAro maLato. thoDIvAramAM pacIsa-trIsa nAvaDIo vegathI pelAM be AgaMtuka vahANo tarapha saravA lAgI. dareka nAvamAM sazakta ane sazastra juvAno hatA, thoDAka vRddho paNa hatA, ane keTalAka juvAnIne uMbare AvatA kizoro paNa hatA. kizorono utsAha ajaba hato. teo zikhAu hatA, ane laDavAnA AvegamAM Amatema zastro ghumAvI rahyA hatA. sAmethI AvatAM jahAjono naukAdIpa hajI jalato hato. jahAjanA AgaLanA bhAgamAM sazastra yoddhAonI eka paMkti UbhelI najare paDatI hatI. uSA aruNane sAda detI hatI. sAgarapeTa para prakAza patharAto hato, tyAM nAnI nAnI nAvomAMthI zaMkha phUMkAyA, bherI vAgI ne sAthe saLagatAM bANo chUTyAM. A bANono vega apUrva hato; thoDIvAramAM lakSyane bhedI nAkhe tevo hato. paNa tyAM to sAmethI eTalA ja vegathI, eTalI coksAIthI bANa AvavA lAgyAM. ane bANe-bANa bhaTakAIne sAgarazaraNa thavA lAgyAM. AgaMtuka jahAjo paNa e ja gatithI AgaLa vadhatAM hatAM. emane haiye leza paNa thaDakAro lAgato nahoto. - thoDIvAra banne taraphathI bANonI uparAchAparI varSA thaI rahI, paNa ekeya bANa pelAM be jahAjone sparzI na zakyuM. nAnI nAnI nAvono samUha dhIre dhIre vadhI rahyo hato. jyAM juo tyAM cArapAMca juvAna eka eka nAvane laIne AvI rahyA dekhAtA hatA. sahu jANe moja mAM hatA. koI dhaMdhAdArI kAme jatA hoya, tevuM temanA utsAha parathI ane AvaData parathI lAgatuM hatuM. motI zodhavA, mAchalI pakaDavA ke yAtrALu vahANa luMTavA e roja A rIte nIkaLatA; emano e rojiMdo vyavasAya hato. dariyAmAMthI je maLe - ratnAkara rojI tarIke roja je Ape temAMthI amuka bhAga devabhAga tarIke tAravIne maMdiramAM arpaNa karatA ane bAkIno bhAga jUthavAra samAna bhAge vaheMcAto. AgaMtuka banne vahANa moTAM hatAM, mAladAra lAgatAM hatAM, ne enA paranA pravAsIo paNa kaMIka sukhI hoya tevA dekhAtA hatA. Aja sAro zikAra maLaze e vicArathI badhAnAM mana umaMgamAM AvI gayAM hatAM. nAnI nAnI nAvo have ThIka ThIka AgaLa vadhI hatI ne jahAjanI samIpa javA prayatna karI rahI hatI. koI moTA gaDhanI aMdara praveza karavA pAyadaLa lazkara prayatna kare ema, A loko yatna karatA hatA. keTalAka tIraMdAjI karI rahyA hatA, to vaLI keTalAka ekadama pAse sarakI jaIne A kaDiyAvALI rassIo jahAja para pheMkavA lAgyA hatA. A rasI jahAjamAM bharAvI, te vATe jahAja para caDhI teo hAthohAthanuM yuddha khelavA mAgatA hatA. jItano nirNaya A prakAranI laDAI karI ApatI. rassIo UMce pheMkavAmAM AvI ane jevI pheMkAI tevI dhAryA nizAne bharAI paNa gaI. moMmAM talavAra, pITha para dhanuSyabANa ne kamaramAM pharasI laIne nAvamAMthI juvAno upara caDavA lAgyA. rassI para vAnaro caDe e kuzaLatAthI teo caDI gayA, paNa teo potAnA kAryano prAraMbha kare e pahelAM to yuktipUrvaka tUtaka para goThaveluM pATiyuM khasI jatAM, badhA vahANanA bhaMDAriyAmAM jaI paDyA. jotajotAmAM temanA saurASTranI dharatI para 385 * AjanI baMgALanI khADInuM prAcIna nAma mahodadhi hatuM ne arabI sAgaranuM purANuM nAma ratnAkara hatuM. 'hiMda' zabda muslimothI paNa bAraso varSa prAcIna che. IrAnI samrATa gharAnA zilAlekhamAM 'hiMdu zabda che, siMdhu hiMdunA samIkaraNathI ja yunAnI lekhakoe Indos-iMDosa-kahyo. iDosamAMthI 'iMDiyA' AvyuM. siMdhunuM prAcIna nAma sauvIra. 384 lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para dabANa AvyuM ne teonA hAthapaga baMdhAI gayA. AgaLanI nAvoe have sAmAM moMno dhasAro karyo ane jahAjane cAre taraphathI gherI lIdhuM. mAmalo kaTokaTI para Avyo. paNa jahAja parathI to bahu ja ThaMDI rIte sAmano thato hato. hajI sudhI eka paNe jIvanI hAni thaI nahotI.. samAntare cAlatAM be jahAjamAMthI thoDIvAre eka jahAja pAchuM paDyuM, tethI nAvaDIomAM AvelA joddhAone lAgyuM ke jahAjavALA pIchehaTha karIne bhAgI javA mAge che. teo ekadama AgaLa vadhI gayA, ne pAchaLa hallo karI dIdho. hallo beeka paLa cAlyo haze, tyAM to badhAne bhAsa thayo ke ApaNe cAre taraphathI gherAI gayA chIe : ne ApaNI cAretarapha jIvatI lohadIvAlo caNAI gaI A kaI rIte banyuM ? A badhA sainiko zuM pANImAMthI bahAra nIkaLI AvyA ? koIne kaMI na samajAyuM. joyuM to pAchaLanA jahAjamAMthI loDhAnI azvAkAra AkRtio para caDhIne taratA taratA UMcA gauravarNA yoddhAo teone gheravA ardhacaMdrAkAre AvI rahyA hatA : ne jahAjanI lagolaga AvI gayelI tamAma naukAone emaNe gherI lIdhI hatI. e gorA paDachaMda yoddhAonA eka hAthamAM dhanuSya vagara pheMkI zakAya tevuM lAMbu tIra ane bIjA hAthamAM suvarNa raMgano goLo hato. goLA para kaMIka pAradarzaka AvaraNa caDhAveluM hatuM. nAvomAMthI AgaLa rahetI eka mukhya nAva para goLAno ghA thayo. havAmAM goLo vaheto thatAM, enA paranuM nAjuka AvaraNa, garamI lAgatAM mINa ogaLe ema havAmAM ogaLI gayuM. e nAva para paDyo ane nAvano sparza thatAM e saLagI UThyo. nAvamAM rahelA lokoe e saLagatA goLA para pANI chAMTyuM, paNa pANIthI e goLo bujhAvAnA badale vadhu bhabhUkI UThyo. thoDIvAramAM AkhuM nAva agnimAM sapaDAI gayuM, pharI vAra bIjo goLo pheMkAyo. havAmAM e cAlyo, enuM AvaraNa dUra thaI gayuM, ne paDyo ke paDaze ! badhI nAvo enAthI bacavA, DarathI AghI pAchI thavA lAgI. e AghIpAchI thatI nAvo ekabIjA sAthe TakarAI gaI, keTalIka to UMdhI vaLI gaI. Akhare goLo paDyo. bIjI nAva saLagI, UdhI paDI, sAgarazaraNa thaI. nAvaDIo mATe mAmalo aNadhArI rIte kharAba thaI gayo. 386 3 lokhaMDI khAkhanAM phUla A nAvaDIomAM beThelA lokoe tarata dhoLo vAvaTo pharakAvyo ane hathiyAro heThAM mUkavA mAMDyAM. jahAjanA nUtaka para A vakhate be vyaktio dRSTigocara thaI. eka khUba zvetavarNI ane bIjI suvarNavarNI . suvarNavarNa vyaktie kahyuM, 'yuddha thobhAvo. A kaMI laDavaiyA nathI. A to lUMTAruM che. dariyAnA cAMciyA che.' zvetavarNa vyaktie kahyuM, 'mahAtmAjI, lUMTArAno nAza karavA do. ratnAkara nirbhaya thAya.' A baMne vyakti tarata oLakhAI jAya tema hatI. baMne jahAjomAMthI emanA nAmanA jayanAda gAjI UThyo. eka hatA mahAtmA nakalaMka ane bIjA hatA zakarAja . 'lUMTArAno nAza karavo che, paNa mANasano nAza nathI karavo. A khapanA mANaso che.' mahAtmAe kahyuM. zuM emane ApanA lazkaramAM lezo ? unanA killA e toDaze ?" zakarAje vyaMgamAM kahyuM. emanI nIti to zatruno ziraccheda karavAnI hatI. e sApa ane zatrune samAna mAnatA. 'jarUra. ema paNa bane. ahIM to gA vALe te govALa. paNa zakarAja, eka vAta kahI rAkhuM ? ujajaina vize ke mArA vize kazoya ullekha kyAMya vAtacItamAM na karazo. nahi to zAstramAM kahyuM che ke cha kAna rahasyane pragaTa karI de che." mahAtmAe kahyuM ne AgaLa bolyA, 'rAjan ! zakti to jyAMthI maLe tyAMthI ekatra karavI joIe. AvI adamya zaktinI to ApaNane khUba jarUra paDaze." 'niyaMtraNa vagaranI zakti kyAreka rakSanArane ja bhaNI le che.' zakarAje svAnubhava kahyo. 'nizcita rahyo. zakti Aga jevI che. e huM jANuM chuM, paNa ene rakSatAM AvaDe to maratA mANasane huMpha ApI jivADI de evI paNa hoya che." 'A loko koNa che ?' zakarAje prazna karyo. 'e ahIM vasatA kAbA loka che. lUMTa sivAya bIjo koI kabasa emane AvaDato nathI. koIe emane zikhavADyo paNa nathI. AkhA jagatane jItavA nIkaLe evA bahAdura A loko che.' Arya kAlake kahyuM. 'emano rAjA koNa che ?" 'e ja to A dharatInI muzkelI che. ahIM gaNataMtra che. taMtra jIrNazIrNa thaI - saurASTranI dharatI para 3 387 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 maghA-bairUtanuM apaharaNa gayuM che. sApa gayA che, lisoTA rahI gayA che. eka rIte ahIM koI koIno rAjA nathI. rAjA dvArakAdhIza, bIjI rIte dareka zaktizALI mANasa rAjAnI rIte varte che.' dhIre dhIre badhA cAMciyA zaraNe AvatA hatA. emanAM zastro kabaje karI levAmAM AvyAM hatAM. teo zaraNAgati svIkArI rahyA hatA. zakarAja kuzaLa senApatinI adAthI badhI vAto pakaDI rahyA hatA. e bolyA, 'A lokonA netAnuM nAma zuM ?". 'ahIM to have gAmagAmanA netA che. samAja jeTalo nabaLo banyo teTalA netA sabaLa banyA. A saurASTra deza che. ahIM gaNataMtra che. ahIM rAjA ekeya nathI, kurAjA aneka che. gaNataMtrano sUrya AthamI rahyo che. thoDAMka gaNataMtro jarUra baLavAna che, paNa huM to A dezamAM bhUmi, janapada ane saMskRtinI rakSA mATe ekachatradhArI dharmaprANa rAjavInI jarUra jouM chuM.' mahAtmAe kahyuM. 'A gaNataMtro nirbaLa che. to enI atyAranI nirbaLatAnuM kAraNa zuM che?" mahAtmAe javAba ApatAM pahelAM sAgaranA vizALa paTa para najara nAkhI. cAMciyAo lagabhaga badhA keda thaI gayA hatA. mahAtmAe kahyuM, 'gaNataMtramAM AkharanI javAbadArI koI para hotI nathI, kAM to badhA javAbadAra, kAM koI javAbadAra nahIM ! e ja enI moTI nabaLI kaDI che. ane vakhata AvatAM e ja ene mATe prANaghAtaka nIvaDe che.' zakarAja nI sAthe vAtacItamAM rokAvA chatAM mahAtmA paristhiti para satata AMkha rAkhI rahyA hatA. emanI eka AMkha cAMciyAo para, bIjI zakarAja para hatI. baMne dvArA emane kAryasiddhi karavI hatI. bAjano paDachAyo joI, paMkhIo kalarava karatAM baMdha thaI jAya, ema zakarAjanA pracaMDa yoddhAoe mahAtmA nakalaMke taiyAra karelo lakSavedhI tIraMdAjoe ne zakarAja nI vyuharacanAe cAMciyA lokone vaza karI lIdhA. varasothI samudranA udara lekhAtA A cAMciyAoe bhalabhalAM jahAjono bhukko bolAvyo hato. emane potAnI capaLatA, kAryakuzaLatA ane dhanurvidyAnI nipuNatAnuM abhimAna hatuM. Aja e abhimAna para ghA thayo hato ane na chUTake emane saMdhino vAvaTo pharakAvavo paDyo hato, ne hathiyAra heThAM mUkavAM paDyAM hatAM. zakarAjanAM vahANo dvArAmatInA baMdara para lAMgaryA, tyAre lagabhaga cAMciyAonA tamAma beDA jitAI gayA hatA, ane enA nAyake vAsukine pUrepUro kabaje karavAmAM Avyo hato. | vAsuki varSo jUno prakhyAta cAMciyo hato. enI bhAre nAmanA hatI ane jyAM enuM nAva pharatuM tyAM bhalabhalA jaMgabahAduro paNa bhAgIne dUra UbhA rahetA. e je dariyAmAM ramata ramato tyAM enI maMjUrI vagara bIjuM koI ramI zakatuM nahIM. jUnA khamIrano mAnavI hato. lUMTAro hato paNa khAnadAna lUMTAro hato ane ene potAnA nItiniyamo hatA. je game te ApattimAM paNa e toDato nahi. vAsuki Aje juvAnI vaTAvI gayo hato, paNa enuM zarIra sauSThava ane zarIra zakti hajI enA e ja hatAM. dvArAmatInA sUryamaMdirane kAMThe UbhA rahI Arya kAlake eka vAra cAretarapha najara * Arya kAlaka zakaDhIpa-siMdhamAMthI AvIne sahu prathama giranAra ke zatruMjaya pAse AvyA hatA . evA paNa aitihAsika ullekho che. 388 lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pheMkI. pachI emaNe jANe ghaNA vakhatathI baMdha karIne mUkI rAkhelI smRtinI saMdUkane kholI. paLavAramAM ajaba saMvedano emane gherI vaLyAM ! duHkhada ! bhAre du:khada ! potAne sAdhutAmAMthI miTAvI denAra saMvedana ! emane potAnI bahena sarasvatI sAMbharI. re, enI kevI sthiti haze ? bAjanA hAthamAM paDelI bicArI e pArevInuM zuM thayuM haze ? mahAtmA vicArI rahyA, paNa tyAM temane lAgyuM ke huM mArI bahenane pArevInI upamA ApIne apamAna karI rahyo chuM. sarasvatI to siMhasaMtAna che. bhalabhalA AtatAyIne paDakAra ApanArI e sAkSAt strIzakti che. ene koI hevAna rAjA dIvAlomAM goMdhI zake, paNa enuM zIla dUSita na karI zake. sarasvatI bIjI aMbikA che. mahAtmAnuM jarA udAsIna baneluM moM A vAtanI yAdathI abhimAnamAM khIlI UThayuM. emane yAda AvI mahAsatI sItA ! rAvaNa jevA duSTa rAjavIne tyAM ekAkI vasavA chatAM potAnA zIlanI aNIzuddha rakSA karanAra e komaLa rAjarANI yAda AvI. mahAtmAthI ekAeka bolI javAyuM, 're ! strI jema kusumanI kaLI che ema e gajavelanI pUtaLI paNa che. jevI satI sItA evI bena sarasvatI ! re ! jeNe dehane pheMkI devA jevo ane AtmAne rakSavA jevo jANyo, enAM vrata-dharmane UnI AMca kyAM AvavAnI hatI !' zakarAja A vakhate dvArAmatInA sUryamaMdiranA nirIkSaNamAM paDyA hatA. pote suryopAsaka hatA. sAgaranA kAMThA paranuM potAnA devanuM maMdira emane A bhUmine AtmIya mAnavA preratuM hatuM. alabatta, zakaDhIpamAM sahune sahunA iSTadevo pUjavAnI chUTa hatI, paNa janmajAta saMskAro vadhu varcasva dharAvatA hatA. zakarAja paNa potAnA manopradezomAM vicarI rahyA. potAnA vatanathI potAne kevI rIte nIkaLavuM paDayuM, kevI rIte samasukhIsamadu:khI mahAtmAno samAgama thayo. jyAM mAthuM kapAvavAno prasaMga hato, tyAM mAthAne mugaTathI zaNagAravA mATe mahAtmA ahIM kevI rIte laI AvyA, ane cAMciyAo sAthenI laDAImAM kevI lUhAtmaka paddhatithI vijaya apAvyo, vagere vicAronAM vamaLomAM e ghUmI rahyA. sAme ja baMdhanamAM paDelo vAsuki Ubho hato. e Ubho Ubho dUra dUra dariyA para najara rAkhI rahyo hato. tyAM dUra kaMIka kaLAtuM hoya evuM enA moM parathI lAgatuM hatuM. enA mukha para harSa ane zokanI mizrita rekhAo ramatI hatI. thoDIvAre e jozathI kaMIka bolyo, A sAMketika zabdo hatA, ane emAM dareka cAMciyA juvAnane pAno caDhAve tevuM kaMIka hatuM. baMdhanamAM paDelA tamAma cAMciyA | 390 | lokhaMDI khAkhanAM phUla sAvadha thaIne dariyA tarapha nIrakhI rahyA. vAsukinA zabdoe mahAtmAnuM dhyAna kheMcyuM. zakarAja paNa sAvadha banI gayo. zaka yoddhAoe pharI potAnAM zastra saMbhALyAM. 'vAsuki ! zuM che ?" mahAtmAe pUchavuM. 'jaya dvArakAdhiza ! amAro navo beDo amane choDAvavA AvI rahyo che. yuddha 'yuddha ! taiyAra !? vAsukie kahyuM ne eNe hAthanuM nejavuM karI tAkItAkIne jovA mAMDyuM. 'taiyAra raho, dhanurdharo !? mahAtmAe senApatinI jema potAnA zaka dhanurdharone paDakAro karyo. eka paLamAM badhA dhanurdharo sAgarakAMThe dariyA bhaNI mukha karIne goThavAI gayA. emanA hAthamAM dhanuSa toLAI rahyAM. zakarAja garuDadRSTithI dariyA bhaNI nIrakhI rahyA. kharekhara, cAMciyAone navI madada AvI rahI hatI. A cAMciyA ane e cAMciyA ekatra thaI jAya to mAmalo vikaTa banI jAya, ane to pachI A paradezanI bhUmi para potAnuM koNa? potAnuM dAjhe kone ? zakarAje potAnI talavAra kheMcI ane hukama karyo, 'prathama A tamAma cAMciyAono ziraccheda karI nAkho. pachI navA AvanArA duzmano sAthe samajI laIzuM. tvarA karo." zakarAjano Adeza maLatAM paLavAramAM dhanuSa khabhe bheravAI gayAM, ne kamara para lacakatI tAtI talavAro bahAra nIkaLI AvI. 'na rahe bAMsa, na bane vAMsaLI, vAsuki ! pahelo bhauga tAro.' zakarAje talavAra uThAvI. vAsuki nirbhaya khaDo hato. ene zakarAjanI talavAranI ke emanI dhAkadhamakInI leza para paravA nahotI. e motathI DaranAro nahoto. raNamAM mota maLe to svarga maLe. vAsukie svasthatAthI kahyuM, 'zakarAja ! ame tamArA dAsa chIe. eka vAra zaraNAgati svIkArI e svIkArI. dago nahi karIe.' 'evI vAtomAM huM mAnato nathI. kabajAmAM AvelA sApane saMgharavA karatAM eno nAza karavo uttama che. jokhamI zatruno ziraccheda sAro.' zakarAje kahyuM ane vAsukino vadha karavA AgaLa vadhyA. vAsaka aDaga Ubho hato. ene ziracchedanI jANe jarAya bIka nahotI. e vaLI bolyo, maghA-bairutanuM apaharaNa D 391 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zakarAja, amAruM lohI vahAvavuM bhUMDuM che hoM !' 'kaMI ciMtA nahIM. ame paNa eTalA ja bhUMDA chIe.' zakarAje magarUrImAM kahyuM ane vadha mATe talavAra UMcI karI. dUra dUrathI dariyAmAM nAvono eka kAphalo taDAmAra cAlyo Avato hato. zakarAjanI talavAra UMcI thaIne nIce Utare, e pahelAM mahAtmAno hAtha UMco thayo. emano avAja Avyo, 'thobhI jAo rAjanuM !' 'kAM ?' zakarAje prazna karyo. 'mAruM jamaNuM aMga pharake che.' Arya kAlake kahyuM. 'eTale zuM ?' zakarAje ugAmelI potAnI talavArane nirupAye sthira karatAM pUchyuM. emane A dakhalagIrI ruci nahIM. 'ApaNuM zubha thatuM huM jouM chuM. vAsukine abhayadAna Apo. enI khAnadAnI mane mAna upajAve che. enI mota sAmenI nirbhayatA mane game che. bhalabhalo bhaDavIra motane mAthA para joI gheTA jevo thaI jAya che.' mahAtmAe zAMtithI nirNaya Apyo. 'rahevA do, mahAtmAjI ! duzmana paranI dayA ApaNane ja bharakhe che.' zakarAje kahyuM. mahAtmanA chellA vAkyanA zabdo zakarAjane kheMcI rahyA. e potAnA mATe to vaparAyA nathI ne ! paNa atyAre emaNe khamI khAvAmAM sAra joyo. 'mane mAnazukana thAya che. Avato naukAkAphalo ApaNA mitrono che.' Arya kAlake, bhaviSyavANI bhAkhatA hoya tema kahyuM . 'azakya mahAtmAjI ! A dezamAM ke zakadezamAM, ApaNe je ahIM chIe tenAthI bIjA koI ApaNA mitra nathI. Agraha choDI do, ane A jherI sApanI katla karavA do. A lokonI hatyAthI AvatI laDAI aDadhI to capaTImAM jitAI jaze.' zakarAje pharI vinaMtI karI. 'vAsukine abhayadAna !' mahAtmAe TUMkAmAM kahyuM. emAM AjJA hatI, TaMkAra hato. koI e AjJAne uthApavAnI hiMmata karI zake tema nahotuM. 'vAsuki ! tuM mukta, paNa A bIjA lUMTArAone to...' zakarAje AjJAnuvartI sevakanI jema prazna karyo. yathA rAjA tathA prajA. zakarAja ! e badhAne abhaya. mAruM jJAna kahe che ke je viSane haNavA mATe ApaNe nIkaLyA chIe, ene haNavA mATe A viSa upayogI che. viSanuM auzadha kuzaLa dhanvaMtarI viSamAM ja jue che. sahune abhayadAna. ciMtA na karo. ApaNe namAlA nathI. mitra thaze to mahobbata karIzuM, duzmana thaze to pharI yuddhanA dAva khelIzuM.' 392 - lokhaMDI khAkhanAM phUla mahAtmA ATaluM bolIne zAMta thaI gayA. zakarAjanI akaLAmaNano pAra na rahyo. duzmana para dayA dAkhavavAmAM emanI rAjanIti niSedha bhaNatI hatI. alabatta, AryonI e AgavI viziSTatA hatI, paNa emAM emaNe ghaNuM sahana paNa karyuM hatuM. zakarAjathI na rahevAyuM. e bolyA, 'mahAtmAjI ! nIti, dharma, dayA, cAritrya, e badhuM raNabhUminI bahAranI vastu che.' 'rAjana ! Arya mAnyatA ethI judI che. khare vakhate jo zubha saMskAra na sacavAya to pachI e bilADInA TopanI jema nirarthaka che. juo, naukAkAphalo najIka AvI rahyo che.' mahAtmAe kahyuM, dvArAmatInA sAgaratIre UbhelI emanI dehayaSTi svayaM dharmamUrti jevI lAgatI hatI. 'tamArA haThAgrahamAM be taraphathI bhIMsa UbhI na thAya to sAruM ! tamArAM baMnenAM svapnAMnI khAkha na jovI paDe to iSTadevanI kRpA !' zakarAje mUMjhAtAM mUMjhAtAM kahyuM. zakarAjanA yoddhAo to mahAtmAnA parama sevaka hatA. mahAtmAnA niSedhane teoe mAthe caDAvyo ne have AvatI navI Aphatane khALavA sajja thaI rahyA. 'A AphatanAM paDIkAMone kyAMka dUra laI jaIe to !' zakarAje navI sUcanA karatAM kahyuM. 'jarUra ema karI zako cho.' mahAtmAe kahyuM. A badhAne maMdiranA pAchaLanA bhAgamAM AvelA koThAmAM pUrI do.' 'zakarAja ! duzmanane paNa dila che. ene jItavA prayatna karavo ghaTe.' mahAtmAe kahyuM . 'to Ape rAjA darpaNasenanuM dila jItavA prayatna nahoto karyo ? mahAtmAjI! A to badhI tattvajJAnIonI bejavAbadAra vAto che. je mastaka talavArane lAyaka hoya ene pAghaDI na paherAvAya.' zakarAje barAbara ghA karyo. carcA vadhI jAta. eTale mahAtmAe izArAthI zakarAjane svakArya karavA sUcavyuM. thoDIvAramAM zakarAjanI AjJAno amala thayo. lUMTArAo eka koThAmAM purAI gayA. phakta vAsuki tyAM baMdhanAvasthAmAM zeSa rahyo. na jANe kema paNa mahAtmA e cAMciyA tarapha rahema najara rAkhI rahyA hatA. zakarAjane zatru pratye Avo bhAva khUMcato hato. vakhate kaMI dago na hoya, mahAtmA potAne UMDA kUvAmAM utArI varadha kApatA na hoya ! zakarAja paLavAra zaMkAmAM paDI gayA. mahAtmA zakarAjanI AMkhomAM e bhAva vAMcI zakatA hatA. emane e AMkhomAM paLavAra rAjA darpaNarsananI tasavIra jANe nAcatI dekhAI, paNa zakarAja jema paristhitine vaza thaI apriyane priya karI rahyA hatA. ema mahAtmA paNa maghA-bairutanuM apaharaNa - 393 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apriyane priya karI rahyA. kAphalo have sAva najIka AvI gayo hato. emAMthI eka bulaMda svara Avyo, 'zaka zahenazAhano vijaya ho !" zakarAje e jayakAranA zabdo jhIlavA kAna saravA karyA. pharI svaro AvyA, 'zaka zahenazAhano vijaya ho." are ! A zuM ?' zakarAja AzcaryamAM paDI gayA. mahAtmA AMkho mIMcI gayA ne thoDIvAre bolyA, "mAruM jamaNuM aMga pharake che. zvAsa DAbI nAsikAmAM che. jarUra ApaNuM zubha thaze. mitrono meLo thaze.' zakarAjanA kAna sasalAnI jema saravA banyA hatA. emane navo ja vahema paDI rahyo hato. thoDIvAramAM akaLAIne e bolyA, are ! ApaNA mitro jarUra, paNa Aja to zatrunA lebAzamAM ! A to gharanA zatru AvI pahoMcyA lAge che. zaka zahenazAhe ApaNo pIcho pakaDavA A badhAne mokalyo che. oha ! gharanA dAjhayA vanamAM gayAM to tyAM paNa lAgI Aga!" | 'ciMtA nahi, zakarAja ! A Arya bhUmi che. magaranuM jora pANImAM, ema ahIM zahenazAhanuM jora cAle tema nathI ane A ApaNo mitra vAsuki che ne? enI eka hAke hajAro yoddhA AvIne UbhA raheze. ApaNe enA mahemAna chIe. enI senA ApaNane jarUra madada karaze.' 'za karAja vAsuki sAme joI rahyA. paLavAra pahelAM jenA lohI mATe pote taiyAra thayA hatA. ene mitra thavAnuM kahevuM kaThina hatuM. zakarAja mahAtmAne manomana abhinaMdI rahyA. ne potAnI utAvaLa mATe paratAI rahyA. rAjakAraNamAM to zatru paLavAramAM mitra ne mitra zatru !? 'ciMtA na karo, zakarAja !' vAsuki vagara vinaMtIe bolyo, "ame jarUra lUMTArA chIe, paNa nItiniyamamAM mAnanArA chIe. amane bacAvanArane mATe ame jAna ApIe evA chIe. hukama karo, mahAtmAjI !" *prathama vAsukine baMdhanamukta karo.' mahAtmAe kahyuM. vAsukine mukta karavAmAM Avyo. 'vAsukine mAthe zeka saradArano mugaTa mUko.' mahAtmAe hukama karyo. vAsukine mAthe mugaTa mUkavAmAM Avyo. "vAsuki ! tuM amAro bane che." mahAtmA jANe vAsukinA vaphAdArInA sogana levaDAvatA hoya tema bolyA. 394 3 lokhaMDI khAkhanAM phUla 'Apano dAsa chuM.' vAsuki bolyo. 'vAsuki ! tapAsa kara koNa AvyA che ? mitra che ke zatru ?" 'jevo hukama !' vAsukie eTaluM bolatAM to tarata pANImAM jhaMpalAvyuM. pANImAM thoDe dUra aDadhI tUTelI eka naukA taratI paDI hatI. e para e caDI beTho, ne thoDAMka halesAM mArI nAvane AvatI kAphalAnI lagolaga karI dIdhI. sAmethI jahAja cAlyuM AvatuM hatuM. enA kaptAnane vAsukie dariyAI bhASAmAM kaMIka kahyuM. thoDIvAramAM eka rassI nIce UtarI AvI. vAsuki vAnaranI jema upara caDI gayo ne thoDIvAramAM pAcho nIce UtarI Avyo. pharI potAnI nAvaDImAM e caDI beTho. thoDAMka halesAM dIdhAM na dIdhAM ke dvArAmatIne kAMThe. e UtarIne mahAtmA pAse doDyo ne bolyo, 'mahAtmAjI ! e to ApanA mitrono beDo che.' 'mitrono ?' zakarAjane hajIya emAM zaMkA lAgatI hatI. - "hA, kahe che ke zakarAja mahAtmAnI madade bhAratamAM gayA che, evI gAthA tyAM gavAI che. zaka zahenazAhe madadamAM senA mokalI che.' vAsuki bolyo. 'na manAya evI vAta che.' zakarAje kahyuM. 'vAsuki ! jA, tyAM vahANamAMthI be jaNane teDI lAva. le, zakarAjanI A mudrA', mahAtmAe zakarAja pAsethI mudrA laIne ApI. | vAsuki tarata pAcho pharyo. zakarAja A bAbarA bhUtanA navA avatArane jato nIrakhI rahyA, ne bolyA, 'mahAtmAjI ! ApanI maMtra-zakti abhuta che. bhalabhalAM bhUta paLavAramAM vaza banI jAya che.' 'dilabhara dila che, rAjana ! sAmo mANasa khAnadAna hoya to ApaNA dilano paDagho paDe ja che.' | 'apavAdamAM rAjA darNaparsana kharo ne ?' zakarAje vaLI kaDachI bhASA vAparI. mahAtmAne vAraMvAra jakhamamAM thato ghoMcaparoNo gamato nahoto, paNa emaNe e khamI khAdho. vAsuki thoDIvAramAM be jaNAne laIne pAcho pharyo. emAM eka prajAvargano netA nakSatra hato. bIjo rAja taraphano netA nahapAna hato. baMnee zakarAjane potAnAM mastaka namAvyAM. maghA-bairutanuM apaharaNa 395 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakarAje baMnenA namaskAra jhIlyA, prasanna vacana uccAryAM, ne bolyA, 'tamAruM Agamana mane rahasyabharyuM lAge che. khulAso karazo to rAjI thaIza.' nakSatre potAnI vAta zarU karatAM kahyuM, 'ApanA gayA pachI mahAsuMdarI maghAe potAnA patino patto na maLato hovAthI ene marI gayelo samajI pharI svayaMvara yojyo. A pahelAM eNe eka nATaka bhajavyuM. e nATakanuM nAma 'saMjIvanI ropa'. A nATakamAM eNe saMjIvanInI zodha, mahAtmAnuM milana, mahAtmA ane zakarAjanI mulAkAta vagere suMdara rIte bhajavI batAvyuM. pachI zakarAja tarapha zahenazAhane zaMkA kaI rIte thaI, mastakanI mAgaNI kevI rIte karavAmAM AvI ne Apa kevI rIte vatana tyAga karI gayA, e khUba suMdara rIte bhajavyuM ne eka sArA rAjakartA zahenazAha taraphathI sAmAnya zaMkAne kAraNe keTalo badhI herAna karavAmAM Ave che, ne prajA kevI zAMta rahI joyA kare che, e paNa sUcavyuM. nATaka joIne prajA vartamAna ghaTanAno bheda pAmI gaI. prajA ekadama jAgI gaI.' 'zAbAza maLyA !' zakarAja vacce bolyA. 'maghAe to kamAla karI,' rAjapratinidhi nahapAne vAta AgaLa calAvI, 'eNe zahenazAhanI sevAmAM rahelA bairUtanI sAna ThekANe ANI. basa, pachI to badhAe maLIne zakarAjane bacAvavAnI yojanA taiyAra karI. maghA AgevAna banI. bairUte prajAne taiyAra karI. badhA pATanagaramAM gayA. zahenazAha camakI gayA. emaNe vAta pheravI nAkhI, kahyuM, jAo, lazkara laI jAo, ne zakarAjane bhAratavijayamAM madada karo. emane kaho ke bhArata jItIne mAnapUrvaka pAchA Avo. huM apUrva mAna ApIza. mArI zaMkA TaLI gaI che.' 'vAha mArI ziSyA ! gururthI savAI nIkaLI.' mahAtmAthI bolAI gayuM. nahapAna bolyo, 'ame Apa sahunuM pagale pagaluM dabAvatA nIkaLI paDyA. paNa rastAmAM cAMciyAno bheTo thayo.' 'amane paNa bheTo thayo hato.' zakarAja bolyA. e atyAre khUba umaMgamAM hatA. 're, maghAne bolAva, mAre ene kapALe cUmI coDavI che, inAma ApavuM che.' 'mahArAja ! havenI vAta jarA zokajanaka che. ame cAMciyAne moM sAmenI laDatamAM harAvyA, paNa e dago karI gayA. rAte cUpacApa AvIne maghA ane bairUtane e upADI gayA.' nahapAne zokabharyA svaramAM kahyuM, 'ame ghaNI zodha karI paNa hajI emano patto maLyo nathI.' harSanA sAgaramAM duHkhanI oTa AvI : badhA ekadama levAI gayA. cAMciyA strIne laI jAya, paNa mAnathI rAkhe ane ApaNane pahoMcADe.' 396 - lokhaMDI khAkhanAM phUla mahAtmAe kahyuM, 'A dezamAM bALaka, rAjA, strI, gAya ane brAhmaNa avadhya lekhAya che.' 'e vAta sAcI, paNa mane eka zaMkA che.' vAsukie vacce kahyuM. 'zI zaMkA ?' 'hamaNAM pAzupata saMpradAyanA loko somanAtha pATaNa tarapha bahu phare che. e narali Ape che. e mATe teo amArI sAthe ghUme che. amArA ghara pAse dhAmA nAkhIne paDyA rahe che. suvarNanA lAlacu keTalAka cAMciyA A narabali pUro pADavAnuM kAma kare che.' 'oha ! paNa narabilano to rAja taraphathI niSedha che ne ?' mahAtmAe kahyuM. 'jarUra che, paNa A pAzupata loko mAthAbhAre che, e bhAre laDavaiyA paNa che. prajAne dabAvavA ke duzmanane DAravA ahIMnA gaNataMtronA svAmIone teono vAraMvAra khapa paDe che. eTale teo AMkha ADA kAna kare che.' vAsukie kahyuM. 'zakarAja ! tame zasamUhanuM svAgata karo. huM mAne zodhavA jAuM chuM. mAre mana e bIjI sarasvatI che.' mahAtmAe kahyuM. zakarAjane A prasaMge A bhAvAveza na rucyo. paNa mahAtmAo manacalA hoya che. eno emane tAjo anubhava thaI gayo hato. teo bolyA, 'ahIMthI vyavasthA paNa jarUrI che. navo deza che amArA mATe. mitra-zatrunI pichAna nathI. Apa jaIne Avo tyAM sudhI lazkarI Dhabe ame ahInuM zAsana calAvIzuM.' 'sAruM.' mahAtmAe maMjUrI ApI. 'koI gunegAra lAge to sajA karajo, paNa dehAMtadaMDa na dezo. vAru, to mArI sAthe koNa Avaze ?' sevaka ApanI sAthe che . sAMje upaDIe. zodha mATe rAtri anukULa raheze. mArA anucarone atyAre ja ravAnA karuM chuM.' vAsukie kahyuM. 'vAsukinA tamAma sAthIdArone mukta karo.' zakarAje AjJA karI. eNe samaya pArakhI lIdho. mahAtmA jatAM jatAM AjJA karI jaza khATe, enAM karatAM pote kAM khATI na jAya ! vAsukinA sAthIdAro mukta thayA. mahAtmA saMdhyAnI rAha joI rahyA. emanA AnaMdanA caMdra upara maghA-bairUtanA apaharaNanA samAcArano rAhu pharI vaLyo hato. maghA-bairutanuM apaharaNa - 397 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 maghAnI mukti mahAtmA bhAre ciMtAmAM paDI gayA. sAMja kemeya paDI. mana vAraMvAra pUchatuM hatuM, "maghA kyAM ?' sAgara jANe sAmo e ja savAla pUchato hato, 'meghA kyAM ?' cakravAka jANe e ja zabdano paDagho pADato hato : 'maghA kyAM ?" jaLataraMgo jANe e ja zabdo bolatA hatA : 'mathI kyAM ?' manano DhaMga to juo ! jene khAtara eka bhavamAMthI be bhava karyA - munimAMthI mahArathI banyA - e bhaginI sarasvatI kSaNavAra vIsarAI gaI; ane enuM sthAna maghAe laI lIdhuM. ahIMnI be mAnavajAtothI emaNe maghA mATe Dara hato; eka pAzupata lokothI, jeo manuSyabalimAM bhAre zraddhA dharAvatA hatA. teo laDAyaka baLavAna hovAthI koIno pratibaMdha sahana karatA nahi. emane chaMcheDavA e kALA nAgane chaMcheDavA barAbara hatuM. bIjo bhaya viMdhyavAsI palava lokono hato. teo manuSyabhakSaka hatA. manuSyanuM lohI emane mATe zarabata hatuM ne manuSyanuM mAMsa emane mATe miSTAnna hatuM. narabali ke naramAMsano rAjyo taraphathI to khAsa niSedha hato; chatAM A aniSTa cAlyA ja karatuM hatuM. ghaNIvAra pAzupata yoddhAonI laDAImAM madada levAnA AzayathI rAja kartAo taraphathI ADakatarI rIte narabali gupta rIte bheTa paNa apAto. pAzupata yoddhAo bhAre jhanUnI yoddhAo hatA. yuddha khelavuM ane emAM maravuMmAravuM e emane mana anerI moja hatI. vAsuki naukA vaheto AvI pahoMcyo. mahAtmAe naukAnA agrabhAgamAM sthAna letAM kahyuM, 'vAsuki, maghA nahIM maLe to huM sAgaramAM samAdhi laIza.' | ciMtA na karo, Aryaguru ! mathA jarUra maLaze. gurudeva ! mathAne jo dariyAe saMtADI haze, to agatyanI jema huM sAgara pI jaIza; dharatIe chupAvI haze to varAha avatAranI jema pRthvIne UMcI toLI laIza, paNa mathAne laI AvIne jaMpIza. Apa nizcita raho.' vAsukine AzvAsana ApatAM kahyuM. vAsukie naukA para potAnA deza samartha sAthIdArone lIdhA. A sAthIdAro judAM judAM kAryomAM niSNAta hatA. koI dariyAmAM paDeluM motI zodhI kADhatA, koI paththaramAM rahela gaMdha pArakhI zakatA, koI dhULa parathI tyAMnI dharatInI bhALa ApI zakato, koI havAnI sAthe UDI zakato; ane koI jAtajAtanI bolI bolIne saMketa ApI zakato. aMdhArI rAtamAM tArAnuM nizAna laIne naukA UpaDI Aryaguru naukAmAM zAMta beThA hatA. emanA aMtaramAM to dariyAnAM bharatIoTa uchALA mArI rahyAM hatAM; paNa mukha para nizcala zAMti hatI. vAsukie A zodhanI AgevAnI lIdhI. sAmAnya mANasa mATe rAtano sAgara pravAsa kaThina hato, paNa A jUthane rAtano sAgarapravAsa vizeSa saraLa ane sukhada hato. naukA jhaDapathI AgaLa saratI hatI. je sthaLe mathAnA vahANane ane cAMciyonA vahANane bheTo thayo hato, e dizA tarapha emaNe nAvono vega vadhAryo. thoDIvAramAM e sthaLe pahoMcI gayA. ahIM laDAInA avazeSa jevuM kaMI nahotuM rahyuM. paNa ekAda bhAMgelI nAvanA kaTakA ahIMtahIM taratA hatA. vAsukie potAnI nokA tyAM thobhAvI, Aryagurune tyAM beThA rAkhI TapoTapa badhA pANImAM kUdI paDyA. rAtanA ghora aMdhArA para, vada pakSano moDo UganAro caMdramA hajI have Ugato hato. enI AchI kiraNAvali sAgaranA aMdhAriyA paTa para patharAtI hatI. A kiraNAvalImAM Aryagurue vAsuki ane enA dasa sAthIdArone pANInA paTa para taratA joyA. jalacaro moM phADIne sAme AvatAM hatAM. vanecara jevo vAsuki lAMbI vAme dariyo kApato hato. enA sAthIdAronAM aMgo mAchalIonI bhrAMti karAvatAM hatAM. ne e bhrAMtimAM koI magaramasya bhakSa madhAnI mukti 399) Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavA Avato tyAre charIono lAMbo hAraDo paherelo e mAnavI magarane abhakSya lAgato ane AMdhaLuM sAhasa karIne e mAnavInI pAse janArA jaLacaranAM aMga chedAI jatAM. rAta samasama vahI jatI hatI. Aryaguru ekalA naukA para beThA hatA. naukAe tyAM laMgara bAMdhyuM hatuM, eTalI thoDI AghIpAchI thaIne e pAchI ThekANe AvI jatI. ane nokAnI jema Arya kAlakanI smRtio paNa thoDI AghIpAchI thatI hatI. jIvananA vizALa phalaka para kevA kevA gamatA-aNagamatA raMgo Avyo, enI raMgAvali e potAnA aMtarapaTa upara ane kALapaTa upara nIrakhI rahyA. e smRtipaTa para aneka raMgabharI rasabharI suMdarIo AvIne adRzya thaI gaI. badhAne AvarI letA ane zILo prakAza pAtharatA pelA khINavALA muni yAda AvyA. ne potAne mAthe moTI javAbadArI mUkIne jIvana pUruM karanAra gurudeva yAda AvyA. rAta vadhe jatI hatI. vAsuki ane tenA sAthidArone gaye ghaNo vakhata thayo hato, paNa pAchA pharavAnAM kaMI nizALa kaLAtAM nahotAM. maghAne mATe e badhA mahenata kare, ane pote nizcala besI rahe, e emane gamatI vAta nahotI, paNa ahIM temanAthI kaMI thaI zake tema paNa nahotuM. ghaDImAM sAgara sAme, ghaDImAM naukA para, ghaDImAM dUra jhAMkhA kinArA para teo najara pheravI rahyA. AbhamAM tArAo camakatA hatA. madharAta thaI javA AvI hatI. ekAeka naukAne koIno sparza thayo. naukA hAlI, koI vyakti ekadama upara kUdI AvI. eNe kahyuM, 'gurudeva, maghAno patto maLyo.' zuM patto maLyo ? kyAM che maghA ?" | 'vAsuki nAyakano A saMdeza che. ame jANatA nathI ke atyAre e kyAM che, paNa Apane tarata kAMThe AvI pazcimI kAMThA tarapha javAnuM che. tyAM sAraMga maLaze. e Apane rAha batAvaze.' "sAraMga koNa ?" 'devacakalI, mahAguru, vATanA keDA batAvavA mATe ame AvAM paMkhI pALIe chIe. somanAtha javAnA keDA batAvatI devacakalInuM nAma sAraMga che.' guru Azcarya pAmyA. cAMciyA, lUMTArA, khUnInuM upanAma pAmelA A loko keTalA vIra, keTalA kartavyaparAyaNa ne keTalA atithipremI hatA ! vaLI AkhA vana para ne dariyA para kAbU rAkhavAnI kevI kevI paddhatio jANatA hatA ! naukA kinArA tarapha cAlI ane ghUMTaNa samANAM pANImAM AvIne e UbhI rahI. guru pANImAM cAlatAM kAMThe AvI gayA. emanI UMcI paDachaMda kAyA ne moTuM mAthuM lUMTArAne paNa mAna upajAvI rahyAM. tyAMthI teo pelA sAthIdAra sAthe niHzaMka rIte AgaLa cAlyA. thoDIka vAramAM prabhAtiyo tAro AbhamAM dekhAyo ne sAthIdAre vidAya lIdhI, sAthe ja eka paMkhIno svara saMbhaLAyo. 'sAraMga !' Aryagurue kahyuM, "bApu, cAla mArga batAva." devapaMkhI UDavuM, thoDIvAra e dhorImArga para rahyuM pachI eNe keDI lIdhI. Aryaguru e raste cAlyA. paththara ane jhADImAMthI keDI cAlI jatI hatI. ghaNIvAra jharaNane vIMdhIne e AgaLa vadhatI. devapaMkhI ane Aryaguru e rIte paMtha kArI rahyAM. ghaNuM cAlyA, bapora thayA, paNa paMthano pAra na Avyo. sUrya khUba tapyo. eTale paMkhI jhADanI ghaTAmAM besI TahukavA lAgyuM. Aryaguru samajyA ke paMkhI vizrAma levAnuM kahe che. emane mANasa karatAM paMkhI vadhAre priya lAgyuM. niHsvArthabhAve kevI uttama sevA uThAve che ! Aryagurue thoDIvAra tyAM vizrAma karyo ne vaLI devapaMkhI AgaLa UDyuM. Aryaguru paNa enI pAchaLa paMkhInI jema pAMkho karIne UDatA cAlyA. have keDI para mANasonAM padacihno dekhAtAM hatAM. kaMI kaMI vastuo pheMkelI najare paDatI hatI. have gurune musApharI karavAmAM kaMIka rasa Avyo. teo cAre taraphanuM nirIkSaNa karatA AgaLa vadhavA lAgyA. sUraja pazcima tarapha DhaLavA lAgyo hato. mArgano aMta kyAre Ave, e samajAya evuM nahotuM. moTI bIka e hatI ke sAMja paDatAM paMkhI vizrAma karaze ane potAne paNa pharajiyAta vizrAma karavo paDaze, ne to maghAnI zodha adhUrI raheze ! adhUrI zodha manamAM ajaMpo janmAvaze. e zodhamAM Akho jIvanapaMtha kapAI jAya, toya emAM kaMTALo nahoto. dhIre dhIre keDI sAMkaDI banatI gaI. ekAeka keDI eka aMdhArI guphAmAM jaIne thaMbhI gaI. dhoLe divase tyAM aMdhAruM hatuM. cAmAcIDiyAM cahukatA hatAM ne eka bUrI maghAnI mukti 1 401 400 | lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsa nAkane AvarI rahI hatI, devapaMkhI bahAra rahI gayuM. guru tyAM UbhA rahyA ane vicAravA lAgyA : have zuM ? emanA bhomiyA samu paMkhI to kaMI vAta karavAnuM nahotuM. to pUchavuM kone ? ekAeka guphAnI dIvAlamAMthI eka jaNa bahAra nIkaLI Avyo. e koI khAkhI verAgI jevo lAgato hato. enA hAthamAM lohIvALuM trizULa hatuM ane enAM aMgo para trizULanAM jakhama hatAM. Aryagurue AgaMtukane jotAMveta oLakhI lIdho ane kahyuM, "koNa vAsuki?" 'hA guru deva, ! chuM to Apano vinamra sevaka vAsuki, paNa atyAre huM pAzupata saMpradAyano khAkhI verAgI. mathAno patto meLavavA A veza sajyo che.' 'patto to maLyo ne ?' Aryagurue bIjI vAta choDI mukhya prazna karyo. AmAM emanA mananI adhIrAI bharI hatI. 'patto to lAgyo, paNa prApti muzkela che.' 'kema ? marajIvAne zuM muzkela ? vAsuki, mane badhI vAta vigatathI kahe. jarUra lAgaze to kSatriyanuM lohI, sAdhakanI siddhi ne muninuM tapa-traNene Aje hoDamAM mUkI daIza; paNa kAma pAra pADIne ja jaMpIza.' AryagurunI adhIratAne sImA nahotI, vAsukie kahyuM, 'Aryaguru ! A amArAM ja pApa che. Apane mUkIne huM kAMThe Avyo ke mane tarata khabara maLI gaI ke amArA jAtabhAIoe ja maghAne upADavAmAM madada karI che. A khAkhI verAgI loko amArA lokomAM khUbha paeNdhelA che, ne koI moTI lUMTamAM ame emanI madada laIe chIe, tema emane paNa pUjApATha mATe ke moTI sAdhanA mATe bali tarIke nara-nArI ame ja meLavI ApIe chIe.' vAsuki zvAsa levA thaMbhyo. 'hAM pachI.. ' Aryagurune vAsuki zvAsa levA thaMbhe e paNa atyAre gamatI vAta nahotI. mavAnI suMdaratA, parAkrama, hoziyArI joI e lokoe eno bali tarIke upayoga na karatAM, ene siddhinI sAdhanAsuMdarI banAvavAno nirNaya karyo. guru! mArA sAthIdAro kahe che, ke rivAja mujaba enAM vastro utArI laIne ene nagna karI, chatAM e jarA paNa na thaDakI. ene siddha puruSa AcArya devanI pAse mokalavAmAM AvI. e nizcita rIte cAlI gaI. sAdhanAgRhamAM dvAra baMdha thayAM, paNa thoDIvAre AcAryadeva bahAra AvyA ne bolyA, 'A suMdarI anArya kuLanI che. e sAdhanA-suMdarI banI na 402 lokhaMDI khAkhanAM phUla zake. baline yogya che ke nahi te have bIjA AcAryo nakkI kare ane temaNe maghAne bahAra kADhI. 'gurudeva, mArA sAthIdAro kahe che ke maghA to sAva zAMta hatI, AcAryanA AkhA deha para parasevo hato, ne moM paDI gayuM hatuM. na jANe ApanI e ziSyAe zo camatkAra ryo ! gurudeva ! have maghA bIjA kApAlikonA hAthamAM paDI che. meM aDadhe raste ene uThAvavA A veza sajyo, prayatna karyo, icchA to hatI ke adhavaccethI ja maghAne laIne Apane AvI maLuM, paNa huM niSphaLa gayo." 'to pachI maghA atyAre kyAM che ? bairUtano kaMI patto kharo ?' AryagurunA zabdamAM udvega hato. bairUtano kaMI patto nathI, koI kahe che ke sAmano karatAM marAyo. koI kahe che e dariyAmAM pheMkAI gayo. maghA somanAtha pATaNanA pAdaramAM che. tyAM eka gupta maThamAM pAzupata AcAryo ekaThA maLyA che. teo nirNaya karI rahyA che ke maghA bali tarIke grAhya ke agrAhya ! keTalAka 'hA'nA matamAM che, keTalAka 'nA'nA matamAM che. 'tyAM keTalA mANaso che ?' 'soeka jaNA. paNa gurudeva ! A khAkhI loko bahu baLavAna ne laDavAmAM bhAre. kuzaLa hoya che. e badhA hoya che to nagna, zarIre phakta khAkha coLelI hoya che, paNa jANe kudaratI lohakavaca sakyuM hoya tema lAge che. emanA talavArano vAra AgaLa eka vAra to bhalabhalA yoddhA paNa bhoMThA paDI jAya.' 'to zuM karIzuM ?" guru prazna karIne e praznano uttara potAnA manamAM zodhI rahyA, 'mANasa game tevo hoya paNa Akhare to hADa-cAmano che ne ! vAsuki, zuM karIzuM?' 'mArA manamAM paNa dvidhA che. eka tarapha ema lAge che ke laDI laIe, bIjI tarapha ema lAge che ke lacce ApaNe pahoMcI zakIe nahi. to pAchA pharIe ne dvArakAthI madada laI lAvIe ! paNa pAchI emAM zaMkA e rahe che ke samaya pUrato maLe ke na paNa maLe. bali devAno nirNaya thAya to utsava to pAse ja che." Aryaguru vicArI rahyA. emaNe tarata guphAmAM rahelI raja ekatra karavA mAMDI. vAsuki emAM samajyA vinA madada karI rahyo. rajane laIne guru maMtrapUta karavA mAMDyA, ane paDatI rAtamAM vanaspati ane velA khUMdI rahyA. thoDIvAre emaNe kapaDAMnI jhoLImAM raja bharI, ane vAsukine kahyuM, "cAla, e carcAsabhAmAM mane laI cAla, ApaNe mathAne uThAvI lAvIe.' mAnI mukti 403 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'paNa zI rIte uThAvI lAvIzuM ?' 'tuM khAkhInA vezamAM sabhAmAM jaje. A 2curNa havAmAM pheMkaje. thoDIvAramAM badhAnAM magaja gherAze, eTale ApaNe maghAne laIne tarata ja nIkaLI jaIzuM.' gurue prayoga samajAvyo. 'paNa teo ApaNo pIcho pakaDaze to ?' 'to huM emane khALIza. tuM maghAne zakarAja pAse pahoMcADaje. paNa banatAM sudhI magajanA gherAyelA taMtu khUlatAM vAra lAgaze.' 'vAru guru ! cAlo.' vAsukie nirNaya svIkAryo. baMne cUpacApa AgaLa vadhyA. have prayatnanuM aMtima lakSa najIka hatuM. bhAre sAvadhAnI rAkhavAnI hatI. bAhozIthI kAma levAnuM hatuM. kAM to siddhi, kAM to vinAza e sivAya trIjo koI aMjAma kalpI zakAto na hato. paNa vAsuki sAhasanI godamAM khelyo hato. sAhasamAM ene moja AvatI. Aryaguru sAthenI pahelI kaparI mulAkAtamAM ja e emane arpaNa thaI gayo hato. ene aMtaramAM eka AzA paNa hatI ke kyAreka paNa mAro uddhAra thaze to koka AvA siddha AdamIthI ja thaze. e dhIre dhIre khAkhIonI jamAtamAM bhaLI gayo. atyAre be AcAryo Aryabali ane anArya balinA vivAdamAM paDavA hatA. sabhA pakSomAM vaheMcAI gaI hatI. vAsukie dhIrethI raja-cUrNane havAmAM vahetuM mUkyuM, gulAbanI jema e mIThI sugaMdha prasArI rahyuM. eka to saunAM magaja carcAthI uzkerAyelAM hatAM, temAM A rajacUrNa dhAryA pramANe potAnI gaMdha prasArI rahyuM, eTale e tarata ja badhA upara asara karavA lAgyuM. bIjA badhAnI AMkho para to ghena vyApI gayuM, paNa vAde caDhelA AcAryo para raja-cUrNanI pUratI asara na thaI ! vAsuki enI rAha joI rahyo. paNa dhIre dhIre najIka sarI AvelA AryagurunI dhIraja na rahI. emaNe jhaDapa karIne mAne vaccethI uThAvI lIdhI. khAkhI jamAta khullI AMkhe maghAne jatI joI rahI, paNa emanAM magaja bahera mArI gayAM hatAM. sau thoDIvAra hohA karI rahyA, paNa koInAthI UThI zakAyuM nahi. e sUtA sUtA paDakArA karavA lAgyA. Aryagurue mathAne lIdhI, maghA behoza hatI. * jAgatA mANasane UMghADI devAnI avasvAminI vidyA pahelAM paNa hatI. Aje paNa hipnoTIjhamathI tema thaI zake che. vaLI behoza karanArI davAo Aje paNa dAktaro ane coro vApare che. 404 - lokhaMDI khAkhanAM phUla A vakhate vAdasabhAnA eka AcArye cIsa pADI ne maghAne jatI rokavA jhAvuM mAryuM, paNa vAsukinA hAthanuM trizuLa e hAthane vIMdhI rahyuM. khAkhI jamAtane behoza banAvI Aryaguru ne vAsuki nIkaLI gayA. mathA AcAryanA khabhA para hatI. vAsuki ene levA prayatna karato, paNa tarata lathaDiyuM khAI jato. enA upara paNa pelA cUrNanI kaMIka asara jaNAvA lAgI hatI, chatAM e sAvadha hato. pade pade pAchaLanA sAmanAnI bhIti hatI. mota Dagale Dagale guMjatuM hatuM. tripuTI motane hAtha tALI detI AgaLa vadhatI hatI. mathAnI mukti 7 405 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 amane suvarNa Apo ! AkAzamAM varSonI vAdaLo goraMbhAvA lAgI, zakarAjAe dvArakAnA UMcA sUryamaMdiranI parikammA karI, ane potAnA ja deva maga-sUrya AvI maLyA, eno AnaMda mANavA mAMDyo. zakarAjanI kumake je zaka prajA AvI, e prajAmAM aneka prakAranA loko hatA. koI zilpI hatA, koI sthapati hatA, to koI citArA hatA. zaka zilpIoe pAMkhovALI mUrtio koravA mAMDI. be pAMkhovALA godhA banAvyA. be pAMkhovALI parIo banAvI, pUMchaDIvALI manuSyAkRtio sarajI, ema kaMI kaMI banAvIne teo dvArakAnA maMdirane zaNagAravA mAMDyA, ane sthapatioe ene yogya sthAne sthApana karavA mAMDI. thoDA vakhatamAM ahIMnA loko ane zaka prajA vacce saMbaMdho baMdhAI gayA. bhAratIya manodazA evI hatI ke eka vAra jitAyA pachI, vijetA tarapha vaphAdArIthI vartavuM, ane vijetA sAme baMDa karavAnuM dila thAya to enI nokarI ne vaphAdArIthI pahelAM mukta thavuM. keTalIka prathAomAM baMne vacce sAmya nIkaLI AvyuM. zaka loko kamara para janoI vIMTatA, ahIMnA brAhmaNo khabhe janoI nAkhatA. ahIMnA loko sUryAvatAra trivikramanI upAsanA karatA, zako paNa sUryopAsaka hatA. zako bhojanane pavitra kyiA lekhatA ane # hamaNAM ja lekhake dvArakAnI mulAkAta lIdhI tyAre tyAMnA vidvAna vayovRddha nAgarika zrI kahyAbhAI jozIe maMdiranA zikhara para korelI be pAMkhovALI parIo batAvI hatI ane dvArakAnuM maMdira mULa sUryamaMdira che, ema kahyuM hatuM. e vakhate mauna rAkhatA. hiMdu rItimAM paNa e dharmakArya lekhAtuM. sukhaDa, agni, nAna ne cATavo baMnemAM samAna AdaranuM sthAna dharAvatA. A rIte saurASTramAM zaka lokonA Agamanano cAMciyA loko sivAya koIe sAmano na karyo. ane cAMciyA lokono parAjaya thayA pachI to teoe paNa zakarAjanI sevA svIkArI lIdhI. navI bhUmi zakarAja ane emanA paMcANuM zaka sAmaMtone ekadama bhAvI gaI. ane A bhUmi emane mATe pUrI zukaniyALa hatI. kAraNa ke ahIM AvyA pachI zaka zahenazAhano sadAkALa becena banAvI rAkhanAro bhaya dUra thayo hato, badhe temanA AzIrvAda ane temanI madada paNa maLI hatI. paNa A AzIrvAda Ubho karanAra, zaka zahenazAhanA dilanuM parivartana karanAra mathAsuMdarI kyAM ? ane e mathAsuMdarIne ane potAne preraNAnAM pIyUSa pAnAra Aryaguru kyAM ? zakarAja dvArakA nagarInA UMcA AvAsa para caDhIne oziyALA mukhe sAgara bhaNI joI rahyA. - vAdaLonI gherI ghaTAmAM zakarAja maghAnI chAyA joI rahyA. vAdaLomAM thatI garjanAomAM e vAsukinA svaranAda sAMbhaLI rahyA , paNa A to kevaLa kalpanAnA ratha hatA. vAstavamAM to zuM thayuM haze, e koNa kalpI zake ? zakarAja dizAomAM najara karI karIne thAkyA, paNa kaMI kaLAyuM nahi, tyAM to vaLI sAmaMto samAcAra lAvyA. 'saurASTranI bhUmimAM koI rAjA nathI. paNa jenI pAse thoDAka laDAyaka loko che, nAnA thA killA che, thoDI lUMTIne bhegI karelI dhanasaMpatti che, teo rAjA banI beThA che. AvA aneka rAjAo che, dareka rAjA sarvataMtra svataMtra che. ahIM mahAjana taMtra cAle che. paNa sahune kSatriyonA hathiyArano Dara lAgI gayo che. gaNataMtro nAmanAM che. A rAjAo ekahaththu sattA calAve che. A nAnakaDA rAjAo ApaNA lokone khUba herAna kare che. ApaNI strIone dIThI mUkatA nathI. kahe che ke AvI rUpALI strIo ame kadI joI nathI." zakarAja ghaDIbhara vicAramAM paDI gayA. pachI bolyA, 'ciMtA nahIM, je rAjAo rUpa pAchaLa dIvAnA banyA hoya temane zakakanyA varAvo. lohInI sagAI sAdho, pachI teone ApaNI bharamAM laI bIjA rAjAone harAvo. loDhAthI loTuM kApo.' 'enAM saMtAna kayA vaMzanAM lekhAze ?' zakasAmaMte prazna karyo. amane suvarNa Apo ! [ 407 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bhale game te vaMzanAM lekhAya. ApaNe to rAja ane bhUmi sAthe nisabata che. bAkI zaka kanyAo zakadezane kadI vIsaratI nathI.' zakarAje kahyuM. enuM nItizAstra sAva avanavuM hatuM. 'vAsukinA sAthIdAro ApaNI sAthe rahIne ApaNA banI gayA che. teo iSTadevanA zapatha laIne ApaNA sevako banyA che. ApaNI pharaja teone niyamita vetana maLe te jovAnI che. vetana maLe to ahIMnA nAnA rAjAo sAthe teo ApaNI vatI laDavA taiyAra che.' - "basa, to takanI rAha juo. vakhata Avye jenI charI enuM ja gaLuM !" zakarAje aMdaranA rahasyane pragaTa karyuM. yavana-grIkoe paMjAbamAM je rIte rAjyo ja mAvyAM che , e rIte ApaNe paNa karavAnuM che. yavanoe paNa jenI charI enuM gaLuM karyuM che.* zaka sAmaMtone paNa A vAta gamI gaI. 'A rAjAo to kUbA jevaDA gAmanA dhaNI che, paNa emanI padavIo ne birudo caMdrasUraja jevaDAM che. dareka potAne jagatamAM sarvathI zreSTha kSatriya mAne che. ApaNA kSAtratvano to teo tiraskAra kare che. kahe che, amArA upAsya deva sUraja judA, tamArA upAya sUraja judA.' sAmaMte tyAMnAM janakulonA abhyAsanuM tAraNa zakarAja pAse rajU karyuM. 'ciMtA nathI. Aryaguru jyAM sudhI ApaNI paDakhe che tyAM sudhI kono sUraja moTo, e prazna ja karavA jevo nathI. bAkI jANo cho ke jherano jaththo moMmAM saMgharanAra sarpa jamInane aDIne cAle che, ne jheranuM biMdumAtra pUchaDImAM rAkhanAra vIMchI potAno AMkaDo caDAvIne cAle che. huM Arya gurunI ane maghAnI rAha jouM chuM. tame bane teTalA pradeza sara karatA jAo. yAda rAkho ke emanA ja laDanArA ane emanA ja hAranArAo, evI nIti ApaNe rAkhavAnI che. eka saunikonI jeTalI ochI khuvArI thAya teTalI karavAnI. bhAratIya sainikonI navI bharatI thaI zakaze, ApaNI navI bharatI zakya nathI.' 'nizcita raho, mahArAja ! A prajA bhalI che, bhoLI che. udAra che, AtithyavALI che. sAthe badhI vAtomAM ati karanArI murkha che. bhUtakALanI prazaMsAnI khUba rasiyaNa che. emanA vaDavAonAM parAkramanI vAto karo, emane moTAM kahIne caDhAvo, eTale AgamAM javA taiyAra ! zRMgAra ane vIra sivAya bIjA rasane e jANatI nathI, ApaNI zakasuMdarIo paNa ahIM eka senA jeTaluM kAma karaze. ApaNI * A vakhate paMjAbamAM yavana-grIkonA rAjya hatAM. e rAjyono nAza zake lokoe karyo. Aja nAM ghaNAM kSatriya-kuLa zakanA vaMzajo lekhAya che. 408 | lokhaMDI khAkhanAM phUla strI game teTalo julma baradAsta karatAM strItva khotI nathI. ahIMnI strI saheja julmano bhoga banatAM jIvanathI to ThIka svatvathI paNa hArI jAya che. huM jAuM chuM. ahIMthI AgaLa prasthAnanI tithi mahArAja ?" 'tithi ApaNI pAse nathI. ApaNe to atithi chIe. ApaNane teDI lAvanAra yajamAna hajI kyAM AvyA che ? e laI jAya tema javAnuM che. paNa AryagurunA AgamanamAM jema jema vilaMba thato jAya che, ema ema mane ciMtA vadhatI jAya che.' zakarAje kahyuM. 'Aryaguru to yama sAthe hAtha milAvI pAchA phare tevA che. temanI ciMtA zA mATe ?' zakasAmaMte kahyuM. zakarAje e tarapha bahu lakSa na ApatAM dariyA para najara pheravavA mAMDI. Aryaguru na hoya to A bhUmi para parAkrama phoravavuM bhAre paDI jAya. sAva ajANI bhUmi ! ahIM emanuM koNa ? 'sAmaMta ! AryagurunA dilamAM eka vAtanuM bhAre darda bharyuM che. e vAtano nikAla thAya, te pachI ja bIjo vicAra karI zakAya.' zakarAje kahyuM. 'sAtI vAta che ke emanI tapasvinI bahenane ujjainanA rAjAe aTakamAM rAkhI che. ghaNI vinaMtIo karyA chatAM na ApI. enuM vera levA ApaNane ahIM teDI lAvyA che. to zuM ahIM emane madada karanAra koI nahIM maLyuM hoya ?" sAmaMta mananI vAta bahAra kADhI. 'nahi ja maLyuM hoya tyAre ne ! nahi to sAdhupuruSa Ama rakhaDe kharA ? siddha koTIno puruSa koDIno thaIne ghUme che. kahe che ke ujjainIno rAjA jabaro maMtradhAraka che. pote amuka prakArano avAja kADhI jANe che. e avAja bhayaMkara hoya che. enAthI lazkarone bebhAna banAvI de che.' evA rAjAne ApaNe pahoMcI zakIzuM ?' sAmaMte ciMtA vyakta karI. 'e ApaNe jovAnuM nathI. senApati Aryaguru thavAnA che. ApaNe to teo kahe tema vartavAnuM che. e kaheze ke Ama karo to ApaNe tema karavAnuM. ApaNe to ujjainInI caDAImAM ciThThInA cAkara.' zakarAja bhoLA bhAvathI bolatA hatA. 'e ApaNane AgaLa kare, ne ApaNo sarvanAza karAvI nAkhe to ? verI jevo aMdha mANasa bIjo nathI.' 'ApaNe ApaNI akkala kyAM gIro mUkI che ? maravuM hota to zakadvIpamAM mota sAme ja hatuM. ahIM to ApaNe jIvavA AvyA chIe. guru ApaNane jivADavA ne rAja kartA banAvavA lAvyA che." amane suvarNa Apo ! [ 409, Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "mane to kAMTAthI kAMTAne kADhavAnI A rIte lAge che. pachI ApaNane ahIMnA rAjA banAvaze ne ?' 'jarUra, emAM zaMkA kevI ? guru satyavAdI che.' zakarAje kahyuM. zaMkA e ke, e kaheze, meM tamane zaka zahenazAhanA roSamAMthI bacAvI jIvatadAna dIdhuM. e upakArano badalo tame dIdho. have vadhu zuM mAgo ?" zakarAjane A vAte leza saMdigdha banAvyA, paNa pAchuM AryagurunuM saumya mukha yAda AvatAM badhI zaMkAo TaLI gaI. AkAzamAM vAdaLo goraMbhAye jatAM hatAM, garjanAo kAna phADI nAkhatI hatI, paNa megha hajI naThora hatA. pANI dekhADatA hatA, varSAvatA nahotA ! mana ane tanano ukaLATa asahya hato. nIce dhIre dhIre zaka sainiko ekatra thatA jatA hatA. e bUma pADIne kahetA hatA, 'paradezamAM lAvIne amane bhUkhe mAravA che ? amane lokonA gharamAMthI anna levAnI chUTa Apo. nahi to amane suvarNa Apo ! zakarAje kahyuM, 'ApanAra hajI AvyA nathI. e AvIne je ApavuM haze te Apaze.' eTalAmAM cAMciyA loko AvyA. teoe kahyuM, 'amAro dhaMdho tame choDAvyo. have ame bhUkhe marIe chIe. amane vAsuki Apo. ame dariyo dohI laIzuM.' zakarAje kahyuM, 'have tame lUMTArA nathI, tame to zUrA laDavaiyA cho, ema mahAguru kahetA hatA, jarA khAmozI dhAraNa karo, guru hamaNAM ja Ave che.' 'guru Ave che !' mAnava medanIe paDagho jhIlI lIdho. zakarAjathI svAbhAvika rIte zabdo bolAI gayA hatA paNa kharekhara, lokoe dUra dUrathI saDasaDATa AvatI naukA joI ane pharI kikiyArI pADI, 'guru Ave che !' sAgaranAM mojAMo upara DolatI naukAo dekhANI. vAsukine lokoe enI chAyA parathI pArakhI lIdho. mahAguru to AgaLa ja UbhA hatA. sUraja pAchaLanI sonerI vAdaLI jevI maghA paNa dhIre dhIre spaSTa thatI jatI hatI. lIdhI. lokoe 'gurunI jaya'thI dizAo baherI karI nAkhI. thoDIvAramAM nokA AvI pahoMcI. zakarAja doDyA, emaNe gurucaraNane sparza karyo, ne maghAnA bhAle cUmI coDI 410 E lokhaMDI khAkhanAM phUla badhAM sAgarakinArAnAM pagathiyAM caDIne upara AvyAM ke tarata ja avAjo AvavA lAgyA. 'guru, amane dhAna Apo athavA lUMTanI anujJA Apo ! bhUkhe marIe chIe.' gurune A avAjo apriya lAgyA. e bolyA, 'lUMTanuM dhAnya khAIne peTa bharavuM enA karatAM peTa phoDI nAkhavuM bahetara.' ame peTa phoDI zakIe nahIM, amane suvarNa Apo.' 'huM sAdhu chuM, suvarNa kyAMthI lAvuM ?' gurue kahyuM. 'alakamalakamAMthI lAvo. peTanI baLatarA bhUMDI che.' avAja AvyA : 'ame lUMTArA chIe, amane lUMTArA rahevA do. bhUkhe maravA karatAM lUMTa karatAM karatAM maravuM bahetara che !' 'bhUkhe to kAgaDAM-kUtarAM mare, mANasa na mare. huM tamane UMce caDhAvavA Avyo 'amAre UMce javuM nathI. amAre jIvavuM che. vAsuki, tuM gurune kahe, guru suvarNasiddhi jANe che !' vAsuki AgaLa vadhyo ne bolyo, 'gurudeva, A loko peTanI baLatarA sivAya bIjI baLatarA jANatA nathI. kaMI karo. zakasainikoe mAne uddezIne kahyuM, 'gurune samajAva, suvarNasiddhi !' maghAe gurune vinaMtI karI : "Apa suvarNasiddhi jANatA ho to A lokone rAjI karo !' 'maghA ! tame sahu vacana Apo ke huM kadAca na houM to mAruM kAma tame pUruM karazo, bahena sarasvatIne jAlIma rAjA darpaNanA hAthamAMthI choDAvazo. tuM ane sarasvatI bahenanI jema rahezo.' Aryaguru bolyA. emanA zramita mukha para zrama bahu dekhAvA lAgyo hato. 'tame zA mATe na ho ?' zakarAje prazna karyo. 'suvarNasiddhino maMtraprayoga evo che. jo devo aDadanA banAvelA mANasamAM suvarNano saMcAra na karI zake ane sAco manuSya mAge to mAre mAro deha dharI devo paDe .' Aryagurue nirNAyaka zabdomAM kahyuM, maghA, huM na rahuM eno mane vAMdho nathI. pavitra zikharethI sarelI gaMgAnI durgati thavAmAM have kazI bAkI nathI rahI; paNa e durgati pachI paNa dharmasthApanA na karI zakuM to jIvavuM ane maravuM vyartha thaI jAya.' 'amAre suvarNa nathI joItuM. amAre guru joIe che.' zakarAja bolyA. teo amane suvarNa Apo ! E 411 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 thoDAM suvarNanI khAtara gurune khovA taiyAra nahotA, kAraNa ke A to pAzeramAM pahelI pUNI hatI. tyAM to sAmethI avAjo AvyA, | 'amAro suvarNa paheluM. bhUkhe bhajana nahi thAya, pachI guru kaheze to saLagatI AgamAM jhaMpalAvIzuM.' zakasainikoe ane cAMciyAoe ekatra thaIne kahyuM. mahArAja !' vAsuki AgaLa Avyo. e bolyo, 'thoDuM suvarNa lAvI Apo. to A loko sadAnA tAbedAra che.' guru thoDIvAra mauna rahyA. kasoTI AvatI hatI. eNe thoDIvAre kahyuM, mane lAge che ke suvarNasiddhi e mArI kAryasiddhino eka bhAga ja che. jAo! kAle A samaye suvarNa levA sahu AvI pahoMcajo. ane bahAdura zakasAmaMto! A pRthvI vizALa che. gAmaDe gAmaDe pahoMcI jAo. ane tamArAM rAja jamAvo. vIrabhogyA vasuMdharA che." | 'jevI AjJA, paNa emane yathAsamaya gurudarzana to thaze ne ?" zakasAmaMtoe kahyuM. e gurunA prabhAvamAM AvI gayA hatA, gurue javAba na Apyo; mAtra AkAza sAme joyuM. jyAre AryakAlaka aMtarano lAvA ThAlave che ja vAdaLo atyAra sudhI potAnuM jaLa pote pI jatAM, emaNe have chUTe hAthe khetaromAM varasavA mAMDyuM hatuM. saurASTranI sukI ne bhUkhI dharatI pharI zasyazyAmalA ne tejasvI banI gaI hatI. saurASTranAM grAma-nagaronI zerIomAM ane khetaromAM jANe suvarNano varasAda varasyo hato ! suvarNanA bhUkhyA loko AkAzamAMthI varasatA suvarNathI rAjI rAjI thaI gayAM. teoe guruno AzIrvAda mAnyo. zakarAjAe Thera Thera potAnA sainiko mokalI AkhA saurASTra para kabajo karI lIdho hato. paMcANuM zAhIone managamatI bhUmimAM thANAM nAkhavAnuM elAna ApI dIdhuM hatuM. kyAMka laDAIthI, kyAMka samAdhAnathI, kyAMka lohInI sagAIthI zakarAje thoDA vakhatamAM saurASTrane potAnI bhUmi jevuM banAvI dIdhuM. dvArakAnuM sUryamaMdira emanA devanuM maMdira banyuM ne dariyo sahune bhAvI gayo. gIranAM jaMgalo ane giranAra emanI zaurya-kalpanAne cagAve tevAM banyAM. zakaddIpanA azvone paNa saurASTranI sapATa bhUmi bhAvI gaI ! azva khelana ane caturvidyAnA prayogo have barAbara cAlavA lAgyA. maghAe zaka zahenazAha sAthe saMbaMdha jALavI rAkhyo hato. zahenazAha taraphathI saMdezo Avyo hato ke "TUMka samayamAM mahAkSatrapa uSavadAta paNa tamArA tarapha AvavA icchA rAkhe che.' uSavadAta zahenazAhanA jamAI thatA hatA. emaNe pharI sainya vyavasthita karyuM. pharI potAnI sattAne vikasatI joI zakarAja khUba AnaMdamAM rahevA lAgyA. pharI sainikonI tAlIma mATe gurune utsAhI banAvyA. 412 lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sainyabaLa para ja siMhAsano nirbhara hovAthI e sainyazaktinI pUjA barAbara karavAmAM AvatI. saurASTranAM gaNataMtro marelI gho jevAM paDyAM hatAM, niMdA, kuthalI ne khaTapaTa sivAya emAM kaMI rahyuM nahotuM. e gaNataMtrone zakarAjAe kAM to khalAsa karI nAkhyAM, kAM eka zaktizALI netAnI tAbedArImAM mUkI dIdhAM. thoDA ja vakhatamAM pharI utsAha vyApI gayo, ne jeo mAtra vAdavivAdamAM paDyA hatA teo kAryarata banI gayA. zakarAje saurASTramAMthI paNa sainya khaDuM karyuM ! varasAda Avyo. khetaromAM khetI cAlu thaI. vANiyAnI hATe vepAra vadhyo. kSatriyane sainyamAM sthAna maLyuM. badhe saMtoSa prasarI rahyo. paradezI zaka rAjyane koIe aLakhAmaNuM na levuM. balake emanA ja devane, emanAM ja maMdirone pUjanAra zako tarapha bhAratIya kSatriyone bhAva thaI Avyo. lohInA saMbaMdho dinapratidina vadhatA cAlyA. sahu saMtoSI hatAM, tyAre asaMtoSI hatA e kamAtra Aryaguru, have emanI UMgha harAma thaI gaI hatI. ArAma tyAjya banI gayo hato. emanA svastha citta para vAraMvAra AvezanAM vAdaLo caDI AvatAM. gurunI A sthiti joI maghA haMmezAM ciMtita rahyA karatI. e vAraMvAra gurudevane prazna karatI; paNa gurudeva kaMI bolatA nahi. eka divasa maghAthI na rahevAyuM. eNe pUchayuM : "Ape zaka prajAne to tArI, sAthe sAthe ahIMnI prajAne paNa tArI. sahunA gharamAM saMpatti che, khetaramAM dhAna che, navANamAM nIra che, badhe sukhacenanI baMsI bajI rahI che, chatAM, gurudeva, A sukhamAM Apa ekalA du:khI kema ?' mathI, A lokonuM sukha joIne mAruM du:kha vadhI jAya che.' 'kRpAvatAra ! ema kema ? ApanI AMkhamAMthI to amI khUTeluM meM kadI joyuM nathI." maghA bolI. 'maghA ! gurudevanA aMtaranuM amIjharaNuM kadI khUTe nahIM ! e vahe che, vaheze ne saMsArane praphullAvaze.' ekAeka praveza karatAM zakarAje kahyuM. zakarAja, tamArAM badhAMnAM sukhano huM IrSyALu banyo chuM. mane have amIjharaNa na mAnazo; have to huM jvALAmukhIno lAvArasa chuM.' Aryagurue jarA AvezamAM kahyuM. emanA oSTha kaMpI rahyA hatA. emane jANe ghaNuM kahevAnuM hatuM. | 'gurudeva ! jaLa game teTaluM garama thAya to paNa enAthI Aga lAgatI nathI. amArAM sukha ApanAM ApelAM che. Apane enI IrSA kema saMbhave ?' zakarAje pUchavuM. sukha badhuM bhulAve che." 414 n lokhaMDI khAkhanAM phUla 'zuM bhulAve che ?" 'kartavya. tame jANo cho, huM sAdhu hato.' 'hA, Ape mane badhuM ja kahyuM che.' zakarAjane jANe e vAta sAMbhaLavAno kaMTALo hato. 'huM evo sAdhu hato, jeno mULa maMtra apakArI para paNa upakAra karavAno hato." 'hA. Ape sadAkALa upakAra ja karyo che.' 'e barAbara che, paNa e mArA bhakto para. are, aneka apakArIone meM mApha karyA che, paNa na jANe kema, eka apakArIne huM hajI sudhI mApha karI zakyo nathI.' koNa che e mahAduSTa ?" zakarAja ajANyA hoya tema pUchI rahyA. | 'zakarAja ! duSTanuM nAma devarAvavA mAgo cho ? ahIMnAM sukhoe zuM tamArI smRti haNI lIdhI ? badhuM bhUlI gayA ? ujjainInA rAjA gardabhillane harAvavA huM tamane sahune ahIM lAvyo chuM, yAda che ke ?' AryakAla ke spaSTa karyuM. 'nA, nA, Apa amane ahIM zaka zahenazAhanI sajAmAMthI bacAvavA lAgyA cho.' zakarAje pheravI toLyuM. | 'e to maLI AveluM bahAnuM che. bAkI rAjA darpaNasenanI sAme laDavA tamane lAvyo chuM. e mahA apakArIne huM sAdhu mApha karI zakyo nathI. enA kRtyano nyAya koIe na karyo. have huM enA kRtyanI ene sajA karavA mAguM chuM.' Aryagurue kahyuM. 'ene mApha karI do to ? moTAnI moTAI mApha karavAmAM che.' zakarAjane jANe A sukha choDI saMgrAmamAM paDavuM have rucatuM nahotuM. to mArI jAta mATe huM akSamya aparAdhI TharuM, mAruM romaroma vaira mAge che. AtatAyIne sajA karavA pokAra kare che. aMtaramAM verano pokAra paDato hoya ne moMethI kSamAdharmanI vAto kareto to bevaDA pApathI baMdhAI jAuM.' 'vaira !' zakarAje vaira zabda bevaDAvyo. hA. vairadevInI huM evI utkaTa upAsanA karavA mAguM chuM, jemAM AtatAyI darpaNasena baLIne bhasma thaI jAya. mAtra darpaNasena ja zuM kAma, AtatAyImAtra saMsArane AtApanA pahoMcADatAM dhrUjI UThe.' 'koIne bALIne Apane sukha thAya, ema ame mAnatA nathI. Apa sAdhu cho. kSamAdharmI cho.' zakarAje enI e vAta cAlu rAkhI. | 'alabatta, bIjAne bALatAM pahelAM meM mAruM ghaNuM bALI nAkhyuM che, paNa Aja have emAM bAMdhachoDa nahi cAle. huM bAMdhachoDa karuM to jagata para rAkSasonuM rAja jyAre AryakAlake aMtarano lAvA ThAlave che 415 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthapAI jAya, strImAtra puruSane ramavAnuM ramakaDuM banI jAya; satItva svapna banI jAya, ne sArI saMtati saMsAra para durlabha banI jAya.' Aryaguru hRdayanI vedanA ThAlavI rahyA. maghA yajJakuMDa jevA lAlacoLa banelA gurunA mukha sAme tAkI rahI. guru AvezamAM Ave tema zakarAja icchatA nahotA, emane joItuM rAja, joItI dharatI ane joItuM aizvarya sAMpaDI gayuM hatuM. zAMtino roTalo ne oTalo choDI have gurune khAtara medAne paDavuM rucatuM nahotuM. ujjainInA darpaNasenanI pracaMDa tAkAtanI tarehavAra vAto emane kAne AvI rahI hatI. koI guphAvAsI siMhanI jema guru khaMDamAM AMTA mArI rahyA. thoDIvAre bolyA, 'zakarAja ! have tamAre najIkanA bhaviSyamAM zastra upADavAnAM che." 'gurudeva ! varasAda khUba che. ghoDA, ratha ke zakaTa cAle tevA mArga rahyA nathI.' zakarAje kahyuM. 'huM e barAbara jANuM chuM. mane enuM pUrepUruM bhAna che, paNa yuddha pahelAM yuddhanI taiyArIo to AdaravI joIe ne ! pUrva taiyArIo para ja yuddhano AkharI aMjAma avalaMbelo hoya che. tame bhAratanAM itihAsa ne bhUgoLa samajyA?' "samajyo chuM, samajavA prayatna karuM chuM. paNa mane to ApanA e zabdo yAda Ave che ke yuddha zApa che ! Apano upadeza kema bhulAya ?' zakarAje jANe sagavaDa mujaba jUnI vAtanuM smaraNa karAvI rahyA. 'mAruM tIra ane mane ja ghA ? zaMkarAja ! na mAnazo ke mArI guMthelI sAdaDI mane vikheratAM vAra lAgaze.' Arya gurue garbhita dhamakI ApI. emanI AMkhomAM kesarI siMhanI AMkhonI lAlimA camakI rahI. 'gurudeva ! sevakane to Apano ja samajo. A to meM sAMbhaLyuM che ke rAjA gardabhillu ajaba maMtradhAraka rAjA che. enAthI badhA ghUje che. e melI vidyA paNa jANe che. mahAbaLavAna che. amArI pAse laDAIne yogya zakti che, paNa maMtrazakti to nathI ja. zatru pAse je zakti hoya ene pahoMcI zakAya tevI zakti hoya to ja sAmano karavo ghaTe.' 'rAvaNathI to vadhu baLavAna nathI ne ? jenAM trAjavAmAM satya che ene jayaparAjayanI khevanA nathI. dharmano jaya karavo che, adharmano jaya thAya to e jovA mATe jIvavAnI kaMI jarUra nathI ! zakarAja , ciMtA na karazo. jarUra paDaze to huM pote senApatipaNuM saMbhALI laIza; ane tame zibiramAM suMdarIo sAthe sukhacenathI ramajo . bUDelAne be vAMsa upara vadhu.' AryagurunA aMtarano lAvA bahAra mArga karI rahyo. zakarAja vagara sparza dAjhI rahyA. 416 lokhaMDI khAkhanAM phUla zakarAje joI lIdhuM ke Aryagurune A bAbatamA bhoLavI zakAya tema nathI. e emanA kopAnalathI dAjhayo hoya tema be DagalAM pAchaLa haThaDyo. eNe maghAne AMgaLI karI. maghA bolI, 'gurudeva ! eka saradAroe bahena sarasvatI mukti AMdolanamAM sarvasva arpaNa karavAno nirNaya karyo che. saurASTravijayI zaka yoddhAono utsAha dviguNa thayo che. Aja bhArata-vijaya karavA e thanaganI rahyA che. zaka zahenazAhanA jamAI uSavadAta paNa sAhasomAM bhAga levA AvavAnA che.' AryagurunAM netramAM agni pragaTyo hato, maghAnAM vacanothI e kaMIka zAMta thayo. emaNe kahyuM, 'maghA ! yuddha mane priya nathI. yuddha priya hota to kSatriya rAja kumAra tarIke janmyo hato. rAjA banIne raNakSetramAM ghUmata. huM mAnuM chuM ke zastrathI zAMti nathI sthapAtI, bAhya yuddha mAM jIvanano vijaya nathI, AMtarayuddha dvArA ja vyaktino vijaya nakkI thAya che, paNa eka evI paristhitimAM mukAyo chuM, jyAre mAre anivArya rIte sAdhupadano tyAga karI kSatriyapada pharI svIkAravuM paDyuM che." 'rAjAnI sAna prajA ThekANe ANe. e paristhitine prajA pote hala na karI zake ane sAdhuno zAMtino mArga naSTa karyo. mane e prajA tarapha tiraskAra che. e prajAmAM prANa kevA ?' zakarAje pharI carcAmAM bhAga lIdho. | 'prajA sadAkALa evI ne evI che. pachI e bhAratanI hoya ke zakadvIpanI. Ape zakadvIpa choDyo tyAre prajA zuM karatI hatI ? tamAro paDachAyo paNa koI prajAjana letuM hatuM ? dhanyavAda Apo madhAne ! eNe prajAne taiyAra karI. avantinI prajAnuM paNa evuM che. jo enAmAM prANa hota to mAre dharmanuM Asana choDavuM paData ja kema ? are, jo prajAmAM prANa rahyA hota to tame ATalA gaNyAgAMThyA sainikothI ATalI sahelAIthI saurASTrano vijaya meLavI zakyA na hota. prajAno prANa paravArI gayo che, khokhuM paDyuM che. meM prajAne pUrepUrI nANI joI pachI ja A pagaluM bharyuM che. e atyAcArI varu sAme gheTAMnA ToLA jevI lAgI. meM karavA jevI koI vAta bAkI rAkhI nathI. meM mahAjananI zaktine jagADavA mAgI ne mahAjana hADakAMno mALo lAgyuM. meM amaladArono saMparka sAdhI emanI pharajanuM bhAna karAvavA prayatna karyo ne emane meM satya ne dharma vinAnI svAmIbhaktimAM ja magna joyA. are ! meM khuda AtatAyIne vInavyo, samajAvyo, kAkalUdI karI, paNa gheTAMnA ToLAmAM nirdUddha rAja calAvatA e varue mane paNa eka beM beM karatuM gheTuM ja mAnyuM, maghA ! satya ane dharma vinAnA rAjane cAlavA daIe, to pRthvI para devAMzI loko na avatare, pRthvI adharmathI gaMdhAI UThe. mahAmAnavo tyAM na saMbhave. zudra kIDA ja manuSyarUpa pAme.' jyAre AryakAlaka aMtarano lAvA ThAlave che 417 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakarAja thI gurunI Aga sahana na thaI. gurune vazavartI rahevAmAM ja emaNe sAra joyo. e AgaLa vadhyA, caraNamAM paDyA ne bolyA, 'huM Apano ja chuM AjJA karo eTale huM ane sainya taiyAra chIe." zAbAza zakarAja ! AjJA eTalI che, ke AjathI ja taiyArI karo. kUca to rastA cokhkhA thaze tyAre thaze, zaradakALa najIka che. paNa guptacarone bAtamI jANavA ravAnA karo. bhArata jItavo sahelo nathI. ahIMnA kSatriyo vIratAnA avatAra che. ahIM mAthuM paDe ne dhaDa laDe, evA yoddhAo vase che. tamAro vijaya mAtra teonA AMtarika vikhavAda para nirbhara che. azokanuM bhArata A ja nathI." azokanuM bhArata kevuM hatuM ?' zakarAje prazna karyo. eka ane akhaMDa hatuM. eNe ahiMsAnI paraMparAne rAjakAraNanI zakti banAvI nAkhI hatI. eNe yuddhayAtrAne badale dharmayAtrI AraMbhI hatI.' 'sAcI vAta che. amArA bhAratavAsI zako azokanI ghaNI ghaNI vAto kare che.' zakarAje kahyuM. 'emanA samayamAM to ahiMsA eka mahAzakti banI gaI hatI, ane dayA-prema maMtra banI gayA hatA, azokanI pAchaLa enA be putro thayA, dazaratha ane saMpati. ahiMsA dharmanA prarUpaka-bauddha ane jaina dharmane baMnee khIlavyA. jagata AkhuM bhArata tarapha mITa mAMDI rahyuM. dayAno AgAra ne premano sAgara baneluM bhArata jagadguru banI gayuM. paradezI loko ahIM AvIne enA ziSya banavA utsuka banyA !' dhanya bhArata !' maghAthI ekAeka bolAI gayuM. 'vAru, pachI zuM thayuM ?' zakarAjane maghAnI A prazasti bahu na ruci. emaNe AgaLa prazna karyo. 'atinI gati nahIM. pAchaLa loko ahiMsAnI ADamAM kAyaratA chupAvavA lAgyA. prabaLa zatrune kSamA ApavA lAgyA. sabaLa para dayo ne nirbaLa para zAsana dAkhavavA lAgyA. game te guNa, jo tenI pAchaLa jIvana nirbaLa bane to te nakAmo bane che. lokoe kAyaratAne ahiMsA jANI. rAjA ane muni, gRhastha ane RSinA dharmo eka thaI gayA. AtatAyIo, duSTo ne atyAcArIonuM rAja thaI gayuM. ranA chAtaca ranam ! jevo rAjA evo samaya." 'gurudeva ! jANe ApaNo ja itihAsa.' 'AvA aneka paDakAranA divaso AvyA che, ne e vakhate jagatanI bhayaMkara zaktione sattva guNavALI zaktie ja paDakAra Apyo che. rAma-rAvaNa, pAMDavakaurava, zrIkRSNa ne kaMsa enAM udAharaNo che.' Aryaguru itihAsamAM UMDA UtarI gayA. 418 D lokhaMDI khAkhanAM phUla 'ahiMsAnA nAme kAyaratA AcaranArA e lokonuM zuM thayuM ?" 'ahiMsAnA e kahevAtA premIrAjA bRhadratha mauryanuM enA ja senApati puSyamitra zuMge sahunI samakSa khUna karyuM, rAjakAraNamAMthI ahiMsA gaI, hiMsA AvI. eka vAra nabaLuM baneluM rAjakAraNa hiMsAzaktithI kaMIka svastha thaI gayuM. paNa emAMthI dharmanA jhaghaDA jAgyA. zaivoe vaiSNavone harAvavA cAhyuM, bauddho sAme moraco maMDAyA. emanAM sthAno bhraSTa karAyAM, eka navo ja tabakko khaDo thayo. ne dharme maitrI, prema ne pramoda bhulAvyAM. sahune alaga vaheMcI nAkhyA, deza bhulAI gaya ne dharmane nAme sahu laDavA lAgyo.' 'ane grIka, yavana, huNa, zaka, paddhava bhAratamAM AvyA, kAM ?' zakarAje potAnI itihAsa vizenI jANakArI pragaTa karI. grIkanI zarUAta to sikaMdara ahIM Avyo ane te pachI caMdragupta grIkasuMdarI sAthe lagna karyA tyArathI thaI. paNa dhIre dhIre bhAratanA gharane jhaghaDAmAM paDeluM joI bIjA loko caDI beThAM. emaNe paNa dharmane sagavaDiyo banAvyo.' 'gurudeva, bhAratanAM anya gaNataMtronI sthiti saurASTra jevI haze ke sArI?' 'nA, e gaNataMtro baLavAna che, paNa emAM hamaNAM phATa paDI che. mAlava ne yauddhaya gaNataMtro eka tarapha che, uttamabhadro bIjI tarapha.' 'Apa paNa gaNataMtranA rAja kumAra cho ne ?' zakarAje prazna karyo. | 'uttamabhadrono vaMzaja chuM. bhAratanA ujvaLa nAmane kusaMpanI kAlimAM lAgI gaI che. zakarAja ! e kusaMpamAM ja tamAruM kalyANa che, nahi to...' 'gurudeva ! amAruM kalyANa to Apa maLyA tyArathI ja thaI gayuM che. mane lAge che ke guptacarone ravAnA karIe. tyAMnI janasthiti, sainyasthiti ne baLa jANI lAve. kone mokalazuM ?* - "maghAne mokalo." guru bolyA. 'vAsukine sAthe mokalo.' zakarAje sUcana karyuM. "maghA game tema toya ajANI." 'huM e ja vicArI rahyo chuM. vAsuki ane enA bIjA thoDA sAthIdAro paNa sAthe jaze." | 'avazya.' zakarAje kahyuM. e maghAnI niyuktine vadhAvI letA hatA kAraNa ke zakasuMdarIo kadI zakonA hitanI drohI banI nathI, banatI nathI. vaLI zakarAjanI bIjI paNa icchA hatI, sAme baLa moTuM hoya to laDAInI vAta choDI devI ! maghA TheTha ujjainInA darabAramAM jaIne potAnI jAte ja badhuM jANI lAve, ane gurune yuddha choDI devA samajAve to guru enI vAta tarata ja mAnI le. jyAre AryakAlaka aMtarano lAvA ThAlave che D 419 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 'vAsuki !' gurue bUma pADI. khaMDanI bahAra beThelo vAsuki tarata hAjara thayo. jANe pahADa potAnI jagyAethI Ubho thaI, koI guphAmAM Ave ema e khaMDamAM pravezyo.' *vAsuki ! urjanIno mAraga jANe che ?' gurue prazna karyo. 'hA gurudeva, mahAkAlezvaranAM darzane eka vAra gayelo.' 'ta mavA sAthe tAre tyAM javAnuM che." 'jevo hukama. mAre maghAbenanI AjJAmAM rahevAnuM che ke bIjAnI ?" AjJAMkita vAsukie pUchayuM. maghAbahenanI AjJAmAM tuM ane tArI AjJAmAM maghAbahena !' maghA vacce bolI ne hasI paDI. | vAsuki aDadho aDadho thaI gayo. kevI adbhuta nArI ! vagara kahyuM vAsukine maghA tarapha vahAla UpasyuM. 'vAru, kyAre UpaDo cho ?' gurue pUchyuM. Apa kaho tyAre !' gurue nAsikAraMdhra para AMgaLI mUkI, zvAsa kaI tarapha vahe che, e jANyuM. ne pachI kahyuM, 'kAle prAtaHkALe.' jevI AjJA.' vAsuki ne maghA eTaluM bolIne taiyArI karavA mATe ravAnA thayAM. guptacaronI pravRtti mahAkavi kAlidAsanA 'meghadUta' kAvyane alabelI ujjainI nagarI ane enI AsapAsanA pradezamAM guMjI UThavAne hajI saikAnI vAra hatI; ane ApaNAM suparicita maghA ane vAsuki keTalAeka divase potAnA sAthIdAro sAthe ujjainInA sImADe pahoMcI gayA. mArgamAM maLI nRtya karatI, vAsuki mRdaMga bajAvato ane sAthIdAro dhIruM madhuruM gIta gAtA. ujjainInI cAra cIjo vakhaNAtI : sauMdarya, saMgIta, surA ane samarAMgaNa . e nagaranuM vartamAna jIvana paNa A catuHsUtrImAM gUMthAyeluM hatuM. dhanadhAnyatI bharyA khetaro, phUlothI maheMkatAM ane zobhatAM ughAno, drAkSAsava ne surAthI dhabakatAM pathikagRho ne sauMdarya ne nRtyathI bhalabhalAne mugdha karatI rasabharI vAravanitAo ane phulagajarAne phikko pADatI mAlaNothI avantino rAjamArga bharyo bharyo raheto. pathikano rAha kadI kaMTALAjanaka banato. enAM mana ane tanane Thera Thera susvAdu khorAka maLI raheto. maghA jyAre ujjainanA mahAkAlezvaranA maMdira pAse pahoMcI tyAre tyAMnA phUla kamaLothI zobhatA kAsAronI pAchaLa sUraja Athamato hato, ane pUjArI AratInA dIpako peTAvI rahyo hato. maMdiranuM moTuM nagAruM gAjI UThavA mATe tapIne taiyAra hatuM ne maMdiranA bhaktagaNe zaMkha hAthamAM grahyA hatA. janagaNa dhIre dhIre ekatra thaI rahyo hato ne varSAnAM vAdaLo rimajhima rimajhima varasI rahyAM hatAM. varasatA varasAdamAM paNa bhaktagaNa bhIMjAto bhIMjAto Avato hato. navayauvanAo 420 | lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAradarzaka vastro paherI varSAnAM AchAM pANIne bhIMjAtI gajagAminI banIne ThassAthI cAlatI AvatI hatI. nagaranA keTalAka yuvAno ane pravAsIo sauMdaryadarzananI A amUlya takano lAbha levAnuM na cUkatA, mAraganA keDA para bhaktanI jijJAsAthI khaDA rahetA. na jANe kyAM sudhI e darzana mATe tapa tapatA! na maMdiranA prAMgaNamAM bhIDa vadhatI jatI hatI; ne maghA ane vAsukie jyAre medAnamAMthI mArga karavA mAMDyo, tyAre AgaLa vadhavuM zakya nahotuM. paNa A vastunuM baMnene pUrepUruM bhAna hoya tema baMne paristhiti para kAbU meLavavA sajja thaIne AvyAM hatAM. maghAe potAnA be page ghUMgharuM bAMdhI, upara rUmAla vIMTI dIdhA hatA. dhIrethI eNe rUmAla choDI lIdhA ne pagane Thamako Apyo; chananana chamU ! jANe havA raNakI UThI. ekasAthe badhA kAna e raNakAra para maMDAI gayA. madyAe dehane jarA vaLAMka ApI, pagane UMcA karI pharI Thamako mAryo. chananana chamuM ! mAma kAna to svara tarapha hatA ja, have samasta medanInAM mukha svaravAhaka tarapha pharyAM. Aha ! A zuM ? bhagavAna zivanA darabAramAM koI navI ja devadAsI, navuM ja rUpa, navo ja laheko ne navI bahAra sAthe ? athavA mahAkAlezvarane rIjhavavA svarganI koI apsarA pRthvI para UtarI AvI che ke zuM ! ane badhAnAM netrone tRpta karavA mATe ja na hoya ema maghAe dehane samagra rIte AvarI raheluM AvaraNa haTAvI lIdhuM. rUpanI jANe mAyAjALa vistarI rahI, ane mana-matsyo emAM jhaDapAvA lAgyAM. rUmajhUma karatAM nUpura, lIlI kaserI kaMcukI, pIta adhovastra ane mAthAnA moTA aMboDA para maMdArapuSpanI mALA ane pagamAM jhAMjharano Thamako, A rIte nRtya karatI maghA bhIDamAM AgaLa vadhI. medanI have be bhAgamAM vaheMcAI gaI, ne mahAkALanA garbhagRhanA maMdira sudhI eka keDI paDI gaI. maghAe pharI havAmAM laheriyuM lIdhuM ne mukhathI haLavuM gIta cheDyuM, mora gagana dAdurA Avata ti-kAma basaMtA !' oha !varSARtumAM vasaMtanuM Agamana ! svayaM rati ane kAmadeva himagiri para tapa karatA zivajIne lobhAvavA AvyAM ke zuM ? bhaktagaNa A kalpanAnRtyathI nAcI UThyo. 422 - lokhaMDI khAkhanAM phUla raMga barAbara jAmyo, paNa thoDIvAramAM to ekAeka koInI AMkhamAM agninI jvALA UThI hoya ane enAthI baLIne bhaDathuM thaI gayo hoya, ema e rUpALI apsarAno sAthI jamIna para DhaLI paDyo. maghAnA kaMThamAMthI karuNa rudanagIta relAvA lAgyuM. janamedanI ekacitta thaI gaI ! re, mahAdeva zaMkare potAnI tapasyAno bhaMga karanAra kAmadevane bALIne bhasma karI nAkhyo ! have enI patnI rati raDe che ! loko varSo jUnI ghaTanA tAjI karI rahyA. ane thoDIvAramAM sapheda vastra oDhIne paDelA dehamAMthI jANe koI bhavyamUrti khaDI thaI ! are ! svayaM pinAkapANi mahAdeva pragaTa thayA ! ane medanI bIjI najara rati tarapha kare che, tyAM to e jANe pArvatI ! baMne jaNAM namIne medanIne praNipAta karI rahyAM. lokoe harSanAdathI teone vadhAvI lIdhAM. keTalAkoe pUchaparacha zarU karI, to vAsukie kahyuM ke ame paradezI nRtyakAra chIe ane badhe yAtrA karatAM karatAM mahAdevane rIjhavavA ahIM AvyA chIe. alabelI avaMtinuM nAma bahu sAMbhaLyuM che. AvatIkAle ame AsAyeza laIzuM. ane parama divase udayana-vAsavadattAnuM nRtyaniyojana karIzuM. badhethI pokAra UThyo. are atithione Asana Apo, pAna Apo, prasAda Apo. emanA sAthIone teDI lAvo ane maMdiranA mukhya vizrAMtigRhamAM utAro Apo.' thoDIvAramAM bAkI rahelA sAthIo paNa AvI gayA, ne bhojana-pAnathI sarve nivRtta thayA. rAta madharAta jeTalI vyatIta thaI hatI. maghA ane vAsuki sivAya bIjA badhA sAthIdAro nidrAnI taiyArI karI rahyA. vizrAMtigRhano cokIdAra paNa daravAjA baMdha karI cokI para beTho. eTalAmAM sAmethI gupta dIvAnuM nIlaraMgI ajavALuM AvatuM dekhAyuM. 'koNa ?' cokIdAre UbhA thaIne prazna karyo. 'mane na oLakhI ?' 'koNa, nizAdevI ?' 'hA,' AgaMtuka strI bolI. e sazakta hatI, ane enA deha para thoDAMka paNa tIkSNa astro hatAM. e ujjainInI yavana strIsainika hatI. 'zuM AjJA che nizAdevI ?' cokIdAre namratAthI pUchyuM. guptacaronI pravRtti - 423 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'sAMjavALI nartakI kyAM che ?" "aMdara mukhya vizrAMtigRhamAM che." 'mAre e mAnanIya nartakIne maLavuM che. emane ApavAno agatyano saMdezo mArI pAse che." 'calo, laI jAuM.' cokIdAre kahyuM ane eNe daravAjo kholI nAkhyo. hAthamAM potAnI mazAla laIne yavanIne dorato AgaLa cAlyo. maghA ane vAsuki dhIrI dhIrI carcA karatAM beThAM hatAM, tyAM bAraNe TakorA thayA. vAsukie UThIne dvAra kholyuM. joyuM to koI pracaMDa strI UbhelI ! yavanIe paricaya ApatAM maghAne kahyuM, 'Apane mAnyavara senApatijI yAda kare che.' atyAre ? kema ?" vAsukie prazna karyo. 'ahIM rAja kAraNI puruSone AvI suMvALI mulAkAto mATe divase samaya maLato nathI; rAtrI badhI ahIM rasarAtrIo hoya che, ne rasarAtrIo parasparane e ja samaye maLe che." ApanuM nAma ?" 'nizAdevI. huM senApatijInI, aMtaHpuranI guptacara chuM: pahelAM rAjamahelamAM hatI.' | 'aMtaHpuramAM paNa guptacara ?" maghAne Azcarya thayuM. maghA Aryaguru sAthe rahIne bhAratIya bhASA sArI rIte samajatAM ane je rIte AvaDe e rIte bolatAM zIkhI hatI. enuM gADuM barAbara gabaDatuM. 'hA, ahIMnA moTA puruSonA aMtaHpura khUba vizALa hoya che, ane tyAM roja aneka khaTapaTo cAlatI hoya che. jAraNa, mAraNa, uccATana, vazIkaraNanA prayogo tyAM roja cAlatA hoya che. re, viSa-prayogo sudhInI nobata AvI jAya che. e veLA amAre rajeraja gupta mAhitI meLavatAM rahevuM paDe che. amArA AdhAre to e mahApuruSo jIvatA hoya che !' 'vAru, senApatijIne mArI zI jarUra paDI ?" maghAe bhoLA bhAve prazna karyo. ene mahAguru yAda AvyA. yavanIne mA bhoLI lAgI, e bolI, | 'ahIM paradezathI koI sauMdaryavatI nartikA Ave athavA kuzaLa elacI Ave, enI jANa prathama rAjadarabAramAM karavI paDe che. tame tamArA AgamananI e rIte rAjadarabAre jANa karI nathI. mahAmAnya senApatijI vezapalaTo karIne sAMje mahAkAlezvaranA 424 | lokhaMDI khAkhanAM phUla maMdiramAM lokacaryA mATe AvelA. teoe Apane joyAM ne ApanA para dayA ANI mane mokalI.' mArA para dayA ? zA mATe ?' maghAe prazna karyo. mahArAja darpaNasenane tamArA AgamananI khabara paDe eTalI ja vAra; tarata rAjamahelanuM teDuM tamane Ave.' yavanIe kahyuM. 'to avantipatine maLavAnA vicArathI ja ujjainImAM AvI chuM. ujjainInA rasamUrti rAjavI mATe meM ghaNuM ghaNuM sAMbhaLyuM che. mAre e rasarAjane jovA che, rasika ujjainIne jovI che; enuM vikhyAta sainya, enA koTakAMgarA, enA vikhyAta vIra puruSone ane enI rasika prajAne nIrakhavI che. ahIMnI kadaradAnI mANavI che. amArI dhanatRSAne mahAna rAjavI ke rasika zrImaMta sivAya koI pUrI karI zake nahi." maghAe kahyuM, ane yavanIne potAnI vizvAsu lekhatI hoya tema prazna karyo, 'vAru, avantipatinA rAjamahelamAMthI kadAcit teDuM Ave ane kadAcit huM jAuM to emAM kaMI vighna kharuM ?" basa suMdarI ! pachI tamAre saptabhUmiprAsAdamAM rahevAnuM, sonAnI khATe hIMcavAnuM, evAmIThAI jamavAnAM...' | 'e to khUba majA. balI A te kaMI ApaNI jiMdagI che ! kevI majA Ave tyAM !" 'zuM dhULa majA ? AkhI jiMdagI asUryapazyA thaIne rahevAnuM.' asUryapazyA zuM ?' pachI tamAre sUraja jovAno ja nahi ! e cAra dIvAnomAM ja maravAnuM!. mahArAjanuM mana hoya tyAM sudhI tamAruM mAnapAna; ane mana UtarI gayuM ke pachI paDyA raho eka khUNe, ane maro kAgaDA-kUtarAnA mote !" 'hAya bApa ! to to rAjamahelamAM mAre javuM nathI. paNa bhalA, senApatijI mane avantinAM rasadarzana paripUrNa rIte karAvaze kharA ne ?" maghA jANe sAva bhoLI chokarI hoya tema bolI rahI. vAta karatAM karatAM sAdhvI sarasvatInI chabI enI samakSa tarI rahI. 2, jo e aMtaHpuramAM javAnuM thAya to sarasvatInI mulAkAta paNa thaI zake. e mulAkAtanuM varNana mokaluM to Aryaguru dvaguNita utsAhI bane, paNa pachI aMtaHpuramAMthI na chuTAya to ? to kevI durdazA thAya ?- A kalpanA mavAne kaMpAvI rahI. are, kevI vAta karo cho ? tamArA jevAne to hatheLImAM rAkhe. senApatijInA talavAranA ghA jevA jANItA che, evuM emanuM rasikapaNuM paNa jANItuM che. na jANe guptacaronI pravRtti 425 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 vijaya-prasthAna tamArAM kayA bhavanAM bhAgya jAgyAM ke tamArA tarapha emane sahAnubhUti jAgI ! nahIM to, ahIM nAcanArIonAM ToLAMnAM ToLAM Ave che.' yavanI bolI. vAtamAM vakhata ThIka ThIka cAlyo gayo hato. chevaTe eNe kahyuM, 'have jhaDapa karo." 'vAsuki ! cAlo, taiyAra thaI jaIe. mahAmanA puruSone maLavuM e to rasika jIvanano rasabharyo lahAvo che. avantinA senApatijIne tuM paNa maLI le." maghA bolI. | 'puruSane sAthe levAno niSedha che." yavanI bolI. 'e to mAro bhAI che; ene paNa urjanI jovuM che." eno judo baMdobasta karAvI daIza.' yavanI bolI. 'to, eno baMdobasta pahelAM karo, pachI mArI vAta." maghAe jANe haTha lIdhI. 'sAruM ! are cokIdAra ! jA, senApatijI pAsethI rAjyanAM mahattvanAM mathako jovA mATenI mudrA laI Ava ! sAthe eka rAjasevakane paNa lejo Avaje !' thoDIvAramAM mudrA sAthe eka sevaka Avyo. eNe yavanInA hAthamAM mudrA mUkI. yavanIe vAsukinA hAthamAM mudrA mUkatAM kahyuM, 'A mANasa ne A mudrA. haro pharo ne ujjainImAM lahera karo. tamane pUche ene bhagavAna pUche.' maghAne ekalI choDatAM vAsukino jIva jarA khacakAto hato. e bolyo, 'maghA ! ekalI strI mATe A sAhasa gaNAya ke nahi ? mane guruno Thapako na maLe e joje ." 'sAhasamAM ja janmI chuM. sAhasanI mane moja che. gurudevanuM nAma yAda kara! e nAmamAM ja phateha che !' baMne sAthe nIkaLyAM. eka eka bAju gayuM, bIjuM bIjI bAju ! varSAnI rAte cAMdanI khIlI hatI. vAdaLo varasIne vidAya laI gayAM hatAM. kevaDAnI maheka manane bahelAvI rahI hatI. caMdra khIlI nIkaLatAM ujjainInAM udhAnomAM jANe divasa Ugyo. e moDI rAte ujjainInA rAjabAgamAM maghA senApati sAthe pharatI jovAI. e hasI hasIne vAto karatI hatI. caMdra karatAM caMdramukhI vadhu suMdara lAgatI hatI. ujjainImAM mathA ane vAsukinI keTalIya rAtri ane keTalAya divaso pasAra thaI gayA. mahAna nartakI tarIke maghA vikhyAti pAmI. e mahAkAlezvaramAM parvatithie acUka nAcatI. devanA paribaLathI pUjArI bahumAna pAme, ema vAsukinAM paNa bahumAna thatAM. maghAne maLavA mATeno saraLa mArga vAsuki ja hato. vAsuki cAhe to tarata mulAkAta karAvI deto. maghAe zIlavAna nartakI tarIke khyAti meLavI hatI. e kahetI ke huM zivArpaNa thayelI strI chuM. mAro rUpadarzana thaI zake, dehasparzana nahi, rUpadarzana mAtrathI paNa maghA sAmA puruSane mugdha karI detI. keTalAMya divasa-rAtrio A rIte vyatIta thaI gayAM, ujajainInuM pUratuM nirIkSaNa thaI gayuM hatuM. have vAsukie vicAra karyo ke mathA ahIM rahe, ane pote samAcAra ApavA vidAya le. A nirNaya pramANe bane teTaluM jhINavaTabharyuM avalokana karIne, vijana vagaDA gajavato, nirjana nagarIo jagavato vAsuki daDamajala dvArakAmAM AvI pahoMcyo. eNe raste raste potAnI nAta-jAtanAM je maLyAM tene taiyAra rahevA hAkala karI. talavAra bAMdhI, peTe mATe, game te taraphe laDanArA lokone eNe pagAradAra tarIke rokI lIdhA. visAmA, cokIo ne navANonI noMdha paNa karI lIdhI. gaIkAlano jANIto cAMciyo Aja eka moTA guptacara ke senApatinAM chaTA ane kauzalya dharAvato thayo hato. sahu kahetA ke e badho Aryagurano pratApa che. guru kyAM che ?' vAsukie dvArakAmAM praveza karatAM ja prazna karyo. 426 3 lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'kavAyatanA medAnamAM. dhanurdharone e zabdavedhI bANanI aMtima kaLA zIkhavI rahyA che.' javAba maLyo. nagaranivAsIonI bhIDa cIrIne vAsuki guru pAse pahoMcyo. atyAre guru dvArakAthI eka nAnakaDA gAmamAM rahetA hatA. teo divase yoddhAone dhanurvidyA zIkhavatA, rAtre maMtravidyA sAdhatA. cAre taraphathI jAtajAtanAM janapado sainyamAM joDAvA AvI rahyAM hatAM. guru pAse suvarNa-puruSa che, je sevA kare ene bharapUra suvarNa sAMpaDe che. A lokavANIe jotajotAmAM emanI sevAmAM ThIkaThIka saMkhyA ekatra karI dIdhI hatI. zakadvIpamAMthI paNa dhIre dhIre ghaNA zaka sainiko ahIM AvI gayA hatA. varasAda thaMbhI gayo hato, khetaromAMthI pAka UtarI gayo hato, kheDUto paNa haLa choDI, talavAra bAMdhIne AvI pahoMcyA hatA. je maLyuM te lAbhamAM lekhuM ! have maghA ane vAsukinA AgamananI rAha jovAtI hatI. tyAM to barAbara vakhate vAsuki AvI pahoMcyo. vAsukie gurunA caraNamAM mastaka jhukAvyuM ane eka ciThThI hAthamAM mUkI. nAnakaDA maMtraNAkhaMDamAM atyAre Aryaguru, zakarAja ane vAsuki e sivAya cothuM koI nahotuM. gurudeve ciThThI kholI. e zakaDhIpanI bhASAmAM lakhAyelI hatI. guru zakabhASAnA pUrepUrA jJAtA hatA. emaNe ciThThI vAMcavA mAMDI : | 'pU. mahAguru, urjanI vilAsanI nagarI che. ahIMno rAjA, ahIMno senApati, ahIMnuM sainya ane ahIMnI tamAma prajA zUravIra avazya che, vIratvane cAhanArI che, paNa atyAre vaibhavanI pAchaLa ghelI ne vilAsanI pAchaLa cakacUra che. ahIM surA pANInI jema vaparAya che; ne jugAra nityano vyavasAya banI gayo che. 'maMdiro, maTho ne Azramo paNa A jherI havAthI mukta rahyAM nathI, rAjA jyAre parastrIno zokhIna hoya, pachI prajA kaMI pAchaLa rahe ? rAjA para avalaMbita prajAnuM utthAna ke patana rAjAnA utthAna ke patananI sAthe sAthe ja thAya che.' 'je rAjamArgo para pahelAM madharAte paNa abhisArikAonA jhAMjharano rava saMbhaLAto, tyAM Aje paMcalIo ane cora-zRMgAla pharatAM dekhAya che. je je puSkaraNIomAM, snAna karatI klavadhUonA hAsyanA madhura dhvani UThacA karatA, tyAM Aje gaNikAonA erA jAmyA che, kAvya ne caMpU bhraSTa thaIne tyAM vihare che. 'nagaranA prAnta bhAgamAM AvelA staMbho parathI have puSpamALAo adazya 428 D lokhaMDI khAkhanAM phUla thaI che, ne aghorIonA sudIrgha nivAsanA lIdhe nirjana banelA e sthAnomAM, sApanI UtarelI kAMcaLIo laTakatI dekhAya che. 'je ughAnomAM khule mukhe alasanayanA suMdarIo puSpa ekaThAM karavA pharatI, tyAM have vAnaronAM jhuMDa kUde che. ne e hariNI samI suMdarIo sauMdaryanA zikArIothI bacavA gharanA khUNe kamADa bhiDAvIne beThI che. | 'nagarIno jhaLahaLATa vadhu che, paNa e pittaLa para sonAno DhoLa caDAvyA jevo che. mANasa bhayabhIta che, kyAre Apatti Avaze enI ciMtAmAM e khAdhA chatAM sukAI jAya che. | 'nadinA kinArA verAna che. kahevAya che ke A gaNataMtra paNa eka jAtanI jUthabaMdhI ja che. vadhu kharAba jaNA ekatra thaIne thoDA sArA mANasone kabaje kare che. game tevI kharAba vAtane vadhu mANaso ekaThA thaIne Teko Ape to e ahIM sArI thaI jAya che. 'avantinA saMskArI sainyanI je kIrti hatI, te have vAta-kIrti ja rahI che. sainiko pazutAmAM rAce che; ne kavAyata ke yuddhavidyA zIkhavAmAM vakhata kADhavA karatAM nRtya jovAmAM ke UMgha levAmAM vadhu vakhata vitAve che. kAma karatAM ArAma e vadhu cAhe che. 'UMDe UMDe jotAM rAjA ane prajA vacce koI nehasaMbaMdha nathI, senA ane rAjA vacce paNa vaphAdArInI rekhAo ahIM nathI; chatAM bhaya ahIM rAjya kare che. aMdara badhA virodhI che, mukhethI badhA sahakAranAM vAta-soMghAM phUlaDAM vere che. | 'bahena sarasvatInI vAta koIne pUchIe tyAre e bhAre manathI kabUla kare che ke, AvAM sAdhvIo ke kumArikAo tarapha A jAtanuM valaNa kadI calAvI na levAya; ane emAMya eka rAjA mATe to haragija nahi; paNa vADa cIbhaDA gaLe tyAM phariyAda koNa kare ? zuM thAya ? samartha ko nahIM doSa guMsAI ! sattA pAse zANapaNa nakAmuM che. zANapaNa batAvavA gayA to Arya kAlaka jevA samartha sAdhu gAMDA thaIne kyAMya rakhaDatA rajhaLatA mUA, maMtravALo rAjavI yuddhamAM paNa bhAre nipuNa che ! gurudeva ! nAnAnuM pApa e moTAnI lIlA kahevAya evo ghATa ahIM che. 'jIvanamAMthI prema ane sauMdarya A loko khoI beThA che, ane ethI ja nyAya, satya ne RtuM cAlyAM gayAM che. ahIMno moTAmAM moTo mANasa paNa ApaNe tyAMnA nAnA mANasa karatAM siddhAMtonI bAbatamAM nAno che.' | 'eka senApati mArA mitra banyA che. ame AkhuM urjAnI joyuM che; enuM sainya, enA koTakillA, enAM zastraastro apUrva che. ethI apUrva che A senApati , yuddhanA aneka bUha enA magajamAM che, paNa zIla ane satya cUkelA saMsAramAM sAruM vijaya-prasthAna B 429 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khoTA mATe thAya che. karuNatA e che ke e pote rAjA thavA icche che. e kahe che ke maurya rAjAne mArI eno brAhmaNa maMtrI puSyamitra zuMga rAjA thayo. zuMge rAja karyuM. eNe ane eno Teko ApanAra mahAmuni pataMjalie spaSTa zAstrAdhAra sAthe kahyuM ke rAjya paheluM, rAjA pachI, rAjA kharAba hoya to ene khatama karI zakAya: emAM svAmIdroha nathI; paNa e rAjAnA zabdo enA moMmAM rahyA, ane ene enA senApatie ja haNyo. hAthe te sAthe vALo ghATa thayo. A bhUmi para Avo matsya-galAgalano khela cAle che. moTuM mAchaluM nAnAM mAchalAne gaLI jAya che. "saDI gayelI pRthvI para saMgrAma ja svarga utAre che. brahmA ne viSNu A pRthvI parathI palAyana thaI gayA che, have rudranAM Damaru vAge enI rAha che. nAzamAMthI nirmANa e ahIMnuM bhAvi lAge che. huM ahIM ja chuM. caDAInA samAcAra to ahIM maLI gayA che, paNa koIne e khabara nathI, ke Aryaguru kAlaka sAthe che. loko badhuM mazkarImAM le che. teo kahe che ke so cakalIo ekaThI maLIne paNa eka bAjane harAvI na zake. sarasvatInA haraNanI vAta jUnI thaI gaI. have evI jarIpurANI vAtane yAda karavAmAM koIne rasa nathI ! 'chelle chelle mahattvanI vAta kahI dauM. kAmI rAjAonuM aMtaHpura poluM hoya che. huM enA aMtaHpuramAM paNa jaI AvI, ApanAM bahena sarasvatIne sadehe joyAM. sUkAM, rUpa vagaranAM, asthikaMkAla banyAM che, mAtra mukha para teja jhaLahaLe che. kadI eka Teka lUkhuM-sUkuM jame che. Ape sItAnI vAta mane kahelI. rAvaNa ene harI gayelo. sItA laMkAnI kedamAM kevAM haze, enI kalpanA bahena sarasvatIne jovAthI AvI. paNa eka vAta sAMbhaLI AnaMda thayo. rAvaNa jevo rAjA darpaNa emanI sAme joI zakato nathI. choDI devAno vicAra kare che, paNa ene lAge che ke loko mane nirbaLa kaheze.' 'have taratamAM prasthAna karazo. ahIMnuM huM saMbhALI laIza." Aryagurue kAgaLa eka vAra vAMcyo, bIjI vAra vAMcyo. zakarAje vAMcyo, pharI vAra vAMcyo. baMne jaNAe vAsuki sAthe sudIrgha maMtraNA karI. ane bIje divase raNanAM nagArAM gAjI UThaDyAM. zUrAo zastro sajI rahyA . zaka dezanI bRhakaLA pramANe sainya goThavAI gayuM kUca zarU karavAnI zubha ghaDI AvI pahoMcI. thoDI vAramAM Aryaguru azva para savAra thaIne AvI pahoMcyA. A rUpamAM Aje e pahelavahelA dekhAyA hatA. emanA paga avazya pRthvIne aDatA hatA, paNa mastaka jANe gaganane bhedavA UMcuM UThayuM hatuM. hAthe loDhAnA cApaDA hatA. khabhe loDhAnI jhAlara hatI. bAlacaMdra jevuM moM, 430 | lokhaMDI khAkhanAM phUla dADhInA bharAvAthI dIpatuM hatuM. moTI AMkhomAM jANe satyano agni bhabhUkato hato. chUTA keza ane moMnI phADa kesarIsiMhanI yAda ApatAM hatAM. emanI rAMgamAM paMcakalyANI azva khUMkhAra karI rahyo hato, meghagarjanA jevo emano svara cAre tarapha guMjI rahyo. vAha guru vAha !' zakarAja thI svAbhAvika rIte bolAI gayuM. gurue senAne uddezIne kahyuM, 'satyane khAtara, nyAyane khAtara samarAMgaNe caDhavA taiyAra cho ne ?' 'taiyAra chIe ! taiyAra chIe !" cAre bAjuthI avAjo AvyA. 'kadAca pIchehaTha karavAno ke pITha pheravavAno vakhata Ave tyAre duzmanane pITha dekhADavAne badale prANa-nyochAvara karavA taiyAra rahezo ne ?" gurue vizeSa khAtarI karavA ane sainyane pANI caDAvavA pUchavuM. 'ApanA eka bola para ame amArA prANonI Ahuti ApavA taiyAra chIe." badhAe gaganabhedI svare kahyuM. 'duzmananuM baLa ane sainya vadhAre joIne pAchA to nahIM paDo ne ?" gurune jANe hajIya vadhu khAtarI joItI hatI. 'nahIM, kadI nahIM !"nA nAdothI AkAza guMjI UThayuM. Aryaguruno AtmA saMtuSTa thayo hoya ema emanA mukha upara saMtoSa ane AnaMdanI rekhAo UpasI AvI. Aryagurune potAno athAka prayatna Aje saphaLa thayo lAgyo, senA kUcane mATe thanaganI rahI. sau prasthAnanI ghaDInI pratIkSA karI rahyA. yuddhanA vijayaprasthAnanI dhanya ghaDI paNa AvI pahoMcI, ane zakarAjAe kUcanuM raNazIMguM bajAvyuM. prasthAnanI AjJAnA paDaghA cArekora gAjI rahyA, ane pANIno moTo pravAha pUra jhaDape dhasato hoya ema, sainyanI kUca zarU thaI. sainyanI ekadhArI kUcanA pATAghAtathI dharatI dhaNadhaNI UThI. Aryaguru eka tejI azva upara sauthI mokhare cAlatA hatA. eka eka kadama ujjainI bhaNI bharAto jato hato; ane emanuM aMtara jANe kaMI kaMI vicAromAM vadhu ne vadhu UMDuM UtarI jatuM hatuM. emane thatuM hatuM, 'na jANe nasIbamAM hajI zuM zuM lakhAyuM haze ? zuM zuM jovAnuM haze ? re jIva ! have to AgaLa vadha! pAchaLa najara na kara ! pAchaLa najara karavAno dharma to munino ! Aje huM muni nathI, mAnava nathI, pazu nathI, mAtra lAgaNInuM preta chuM ! pretane vaLI puNya-pApanI zI tamA ?" vijaya-prasthAna B 431 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 balamitra ane bhAnumitrA kUca to, jaLanA pravAhanI jema, vaNathaMbhI AgaLa ne AgaLa ja vadhatI hatI, azva AgaLa vadhyo. raNanAM nagArAM jorajorathI vAgI rahyAM. zaMkha jora jora thI phUMkAI rahyAM. azvono vega vadhyo. emanI kharIothI UDelI dhULathI AkAza chavAI gayuM. eka moTuM dhULanuM dhummasa vana-jaMgala ne grAma-nagara vaTAvatuM vahI jatuM hoya tevo dekhAva thaI rahyo. mArgamAM AvatAM gAmonA loko vadhAmaNe AvatA, ane teo ekachatrIdhArI rAjAnI mAgaNI karatA. teo kahetA : amane eka rAjA Apo. A aneka rAjAothI thAkyA. vananA eka vAghane to zikArathI saMtuSTa karI zakIe, paNa aneka vAghone pUro pADI zakAya teTalo zikAra amArI pAse nathI. ame hAryA chIe tanathI, manathI, dhanathI !' Arya kAlake hasIne javAba detA : 'tamane paNa mArA jevuM thayuM lAge che. kapaDAmAM jU paDI to kapaDAM pheMkI daIne nIkaLI paDyo chuM, paNa vastu koI kharAba nathI, mAnavInI kharAba vRtti ene kharAba banAve che. bAkI to zuM narapati ke zuM gaNapati, badhAya vRttinA dore baMdhAyelA che. kapaDAM sApha rAkhatAM AvaDe to pachI jUno Dara nathI. tame makkama hazo, nisvArthI hazo, vyakti karatAM samaSTimAM mAnatA hazo, arpaNazIla svabhAvanA hazo, to pachI koI tamAro netA ke koI tamAro rAjA tamane droha nahIM karI zake. Aje rAma-rAvaNanuM yuddha maMDAyuM che, medAne utarI cUkyA chIe. strInA zIlamAM ame dezanuM zIla joyuM che. ane enI rakSA kAje ame A mahAkArya upADyuM che. tame enI kiMmata pichANatA ho to taiyAra thaI ja jo !' gAmaloko A vAtathI AkarSita thatA, ane laDAyaka loko senAmAM bharatI thavA potAnAM nAma lakhAvatA. vaLI Arya kAlaka cetavaNIno sura uccAratA : 'dareka mahAyuddha pachI mahAduSkALa hoya che. jeo pAchaLa rahe che, teone kahuM chuM ke pAchaLa rahIne navANa gaLAvajo, khetara kheDajo, anAja ugADajo. saMdezo maLe eTale tamArAM strI-bALakone e badhAMnI rakhevANI bhaLAvI zastra sajIne ghoDe caDI nIkaLI paDaze.' dhIre dhIre kUca karatI senA A rIte ujjainInI dizAmAM AgaLa vadhavA lAgI. mArgamAM lATa-pAMcAla deza AvyA , ahIM Arya kAlakanA be bhANejo balamitra ane bhAnumitra mAmAnI madada taiyAra UbhA hatA. emanA haiyAmAM glAni hatI, mukha para lajjA hatI, kartavyanuM pAlana na karyAno aphasosa hato. nyAya ane satya mATe mAmAne deza choDavo paDyo, paradezathI madada lAvavI paDI, A vAta emanA haiyAmAM zuLanI jema kheTakI rahI hatI. | 'are ! satyanI vedI para, samaya Avye paNa, jo jAne kurabAna karatAM na AvaDe; to e javAMmardInI kiMmata keTalI ? kharekhara, ame khare vakhate amAro svadharma cUkyA." balamitre mAmA Arya kAlakanA pAdAraviMdane sparzatAM kahyuM. "kaMI phikara nahIM. jAgyA tyAMthI savAra, jozI paNa jUnI tithine vAMcato nathI.' Arya kAlaka bolyA. 'ame Apano muniveza choDAvyo ! sAdhudharmathI pAchA vALyA. jaLane agninuM kAma soMpyuM." bhAnumitranI AMkho AMsu vahAvI rahI. | 'lalATamAM lakhAyela lekha para koI mekha mArI zakatuM nathI. vidhine e maMjUra haze.' Aryagurue udAra dile kahyuM, 'veza to kAle pharI dhAraNa karAze ane pharI prAyazcitta paNa karI levAze. atyAre to AjanI ghaDI ujALI laIe eTale jaga jItyA. eTalA mATe to khaDiyAmAM khAMpaNa laI, dariyo DahoLI, A badhAne laIne nIkaLyo chuM." 432 D lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ame Apane deza tajAvavAnuM pAtaka vahoryuM !' bhAnumitranA dilamAM bhAre ajaMpo hato. 'kuvAnAM deDakAM jevuM jIvana jIvanArane, deza-paradezanuM ghaNuM lAge che.' mAmAbhANejonI vAto sAMbhaLI rahelA zakarAje vacce kahyuM, 'tamArA mAmAzrI khuda kahe che. ke siMhone svadeza zuM ke paradeza zuM ? jyAM jAya tyAM e svaparAkramathI svadeza saraje che. amAre tyAM tamArA mAmAzrIe ajaba vikrama saryo che.' 'vikrama !' gurue AmAM bhAvinA koI paDaghA sAMbhaLyA, e jorathI bolyA. 'vikrama sarajavo to hajI bAkI che. mArA A dharmayuddhathI dezamAM dharma ane satyazIlanuM jIvana sthapAze ema huM mAnato nathI. A to tapta bhUmine zAMta karanAruM, varyAnuM jhApaTuM mAtra che, mahAmeLa to vaLI pachI Avaze." guru thoDI vAra AkAza sAme joI rahyA, koI preraNA jANe emane bolAvI rahI hatI. thoDI vAre vaLI e bolyA, vikrama ! A pRthvI para vikrama avatare : nyAya, satya ne zIlane prasAre e to mAruM svapna che. rAjA kAlasya kAraNam, bhAnumitra ! zakaDhIpe mane nodhArAne AdhAra Apyo. mArA karuNa rIte thanArA kamotane aTakAvyuM, badhe mane hetathI apanAvyo che. balamitra ! huM emane tyAM amara saMjIvanInA ropa samuM 'paMcataMtra' laIne gayo. badalAmAM emaNo mAro dharmayuddha mAM mane madada karI. zakarAja khuda amArI sAthe AvyA. Aja ujajainIno vijaya emanA nAma para lakhAze.' Aryagurue kahyuM. 'nA, nA, evuM bolIne amane zaramAvazo nahi, Aryaguru ' zakarAje vacce kahyuM, 'juvAna vIro ! zaka loko asatya nathI bolatA. Aryagurue ja amane motanA moM sAme jatAM bacAvyA che, amArA zahenazAhanA roSamAMthI ugArI laIne jIvatadAna ApyuM che. ne jIvatA jIve svarga jevA A dezamAM amane laI AvyA che.' 'Apane anyAya ane atyAcAranI sAmenA dharmayuddhamAM jhUjhavA ane satyanI pratiSThA karavA mATe yuddha laDavA paradezIonI madada levI paDI tenuM kharekhara amane bahu du:kha che. khUba zarama che.' bhAnumitre pharI pharIne enI e vAta kahI. | 'ahoho ! tame bhAratIya loko vAtomAM bhAre udAra cho ne vartanamAM bahu sAMkaDA cho. vasudhAne kuTuMba lekhanArA tamArAthI dezI ane paradezI jevA zabdo kema bolAya che ?' zakarAje Takora karI. | 'zakarAja !' Arya kAla ke vacce kahyuM, 'jagatanA tamAma pitAo tarapha mAnabhAva hovA chatAM potAnA janakane ja potAnA pitA kahevAya. A mArA mATe Apattidharma che. alabatta, tamArI mitratAnI ane sahAyatAnI huM jeTalI kadara karuM teTalI ochI 434 D lokhaMDI khAkhanAM phUla che. enA ja kAraNe Aje A bhUminA mANaso mArA prayojananI kadara kare che, nahi to kAgaDA-kUtarAne mote huM kyAMya marI gayo hota ne koI jANata paNa nahIM. tamArI mitratAno tamane najIkanA bhaviSyamAM ja mArA taraphathI sAro anubhava thaze.' zakarAja ema to carcAmAM pAchA paDe tema nahotA, paNa e kadI Aryaguru sAthe vizeSa vAda karavAnuM pasaMda karatA nahi. - baLamitra ane bhAnumitra potAnI senA sAthe zakasainyamAM joDAI gayA; jo ke zakarAja A vijaya zakonA nAma para lakhAya, e mATe ochAmAM ochAM bhAratIya daLone sAthe rAkhavAnA matanA hatA. Aryagurue balamitrane potAnA dUta tarIke sthApyo. ane urjAnI jaI rAjA darpaNasenane yuddhanA nItiniyama mujaba chello saMdezo pahoMcADavAnuM kAma sopyuM. yuddhanA niyamono bhaMga thavo na ghaTe. emaNe balamitra dvArA darpAsenane kahevarAvyuM, "he darpaNa ! huM Arya kAlaka ! sAdhvI sarasvatIno baMdhu, saurASTra-lATa para vijaya meLavI, zaka sainyane sAthe laI gaNyAgAMThaDyA divasomAM tane sajA karavA AvI rahyo chuM. teM Aja sudhI yogyAyogyanA viveka vagara kAma karyuM. jo have tAre jIvavuM hoya, to sarasvatI sAdhvIne satvara pAchI soMpI de ane gAdIno tyAga kara. anyathA laDAI mATe sajja rahe. gaNatarInA divasomAM tArA killA para vIjaLI trATakI samajaje ! sAruM te tAruM. abhimAnamAM na rahIza. hajI haMsa thaIza to kalyANa che. te dUdha-pANI ekaThAM karavAno mahA aparAdha karyo che." balamitra saMdezo laIne ravAnA thato hato. e vakhate Aryagurue ene khAnagImAM bolAvI ujjainInI mahAnataMkI maghA suMdarIne maLavA sUcanA karI. ane eno saMdezo athavA e Ave to ene sAthe laIne AvavA sUcavyuM. balamitra azva para caDIne cAlI nIkaLyo. ene jhaDapI kAmagIrI soMpAI hatI, eTale kyAMya virAma levAno nahoto. balamitra adRzya thayo. bhAnumitra AryagurunA paDachAyA jevo banI rahyo; ane zakasenA jhaDapathI AgaLa vadhavA lAgI. lATa deza para vagara yuddhe e divase vijaya maLyo. 0 balamitra ane bhAnumitra D 435 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 AzA-nirAzA AI kAlaka have khUba sAvadha hatA, zakarAja paNa dinarAta vyavasthAmAM gUMthAyelA hatA. zatru sAmAnya nahoto. kaye sthaLe kaI paLe yuddha cheDAI jAya, te kaMI kahevAya tema nahotuM. rAjA darpaNasena potAnA zatrune bahu AgaLa vadhavA de, e asaMbhavita hatuM. paNa badhAe Azcarya vacce joyuM ke ATalA lAMbA mArgamAM kyAMya koI sAmanA mATe taiyAra nahotuM. khetaromAM pAka Ubho hato, paNa badhAM khetara sUnAM hatAM. vADIomAM phaLa lacI paDatAM hatAM. paNa bAgabAna nahotA, grAmanagaro zApita nagarIo jevAM verAna banI gayAM hatAM. Aryagurue kahyuM, 'zakarAja ! yuddha ApavA pratyakSa koI AvyuM nathI; paNa chUpuM yuddha zarU thaI gayuM che, ho !' 'zuM, yuddha cAluM thaI gayuM che !' zakarAje prazna karyo, 'kevI rIte ?' 'jotA nathI ? jyAM mANasa hovAM joIe tyAM mANasa nathI. vagara lajya laDAI jItavA mAge che e, vAha re darpaNa ! karmacUra che, eTalo dharmazUra hota to ?' Aryaguru darpaNane zAbAzI ApatAM ApatAM vaLI UMDA vicAramAM UtarI gayA. 'ciMtanano A svabhAva yuddha kALe ucita nathI.' zakarAje Takora karI. 'zakarAja ! svabhAva chUTo chUTato nathI. kharAbamAMthI sAruM zodhavA mana jhaMkhe che. juone ! A jhADavAM, A hariyALI, A navANanAM nIra - e badhAM ApaNA jIva levA mATe sajja thaIne khaDAM che. A hariyALImAM viSano chaMTakAva che. mANasa jarA virAma karavA enA upara beTho ke bicAro khaNato mare, A vRkSanAM phaLomAM jheranI zalAkAo ghoMcelI che, khAnAranAM AMtaraDAM ja kApI nAkhe., A navANanAM nIramAM cUrNa bhaLelAM che; thoDuMka paNa pIdhuM ke jhADA-UlaTIthI e sainyane hatAza karI nAkhe." Aryagurue kahyuM. are, A to ajaba jevI laDAI !' zakarAjane Azcarya thayuM. 'to ApaNe senAne sAvadha karIe.' | 'avazya , ane senAne kahI devAnuM ke have koIe urjanInA sImADA sivAya azvathI nIce UtaravAnuM nahi. mArgamAM kyAMya khAvAnuM nahi ke kaMI pIvAnuM nahi.' senAmAM A vAtanI turatAturata jANa karavAmAM AvI. DhIlA sainiko para A vAtanI jarA mAThI asara thaI; paNa A to yuddha mATenI kUca hatI, eTale sahue mUMge moMe AjJAnuM pAlana karavA mAMDyuM. paNa have kUca vadhu kaparI banI hatI ane mArga vadhAre aTapaTo Avato hato. mArgamAM TheraThera pratyavAyo paNa AvatA hatA. ane jema jema samaya vadhu jato hato tema tema senA pAse khAvA-pIvAnuM khUTatuM jatuM hatuM. vaLI ghoDA parathI nIce UtaravAnI AjJA nahotI. beThAM beThAM keDa tUTatI hatI, ane ghoDAnA jIna para to UMgha kevI rIte Ave ? UMgha vinA zarIra nabaLAM thatAM hatAM. Akhare vRkSanAM phaLa ne khAvAnI zarate vRkSa para sUI rahevAnI rajA maLI, athavA mArganI vaccovaca ArAma levAnI paravAnagI maLI. senAmAM jarA AzAyeza prasarI. thoDoka ArAma meLavIne tenA AgaLa vadhI, paNa keTalAka bhUkhyA rahevAne na TevAyelA sainiko vADIomAM ghUsIne phaLa ArogI AvyA. teo thoDIvAramAM vRkSa parathI phaLa paDe ema ghoDA parathI TapoTapa nIce paDavA lAgyA. bahAdura zaka sainiko AthI khUba khijAI gayA; ane zatru maLe to rAI rAI jevaDA kaTakA karI nAkhIe ema bolavA lAgyA, ne talavAro pheravavA lAgyA, paNa sAme koI parAyo mANasa maLe to talavArano vAra thAya ne ! keTalAkoe jhanUnamAM vRkSanA thaDa para talavAranA vyartha ghA karyA ! 'jhanUna vIratvathI virodhI che, vIra puruSa haMmezAM dhIra hoya.' Aryagurue kahyuM. have zakarAje kaDaka hAthe kAma levA mAMDayuM, emaNe sainikone pharI sAvadha karyo. Aryaguru paNa badhe pharIne baMdobasta rAkhavA lAgyA. paNa sainikonI gati bALakanI gatinI jema pApApagInI thaI gaI hatI. have rAta ne dahADo samAna thaI gayAM hatAM. na UghAtuM, na ArAma levAto. AzA-nirAzA | 437 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka rAte badhA jAgatA rahIne AgaLa vadhatA hatA, ne tyAM to jaMgalanI baMne bAjuo saLagI UThI. agninI jvALAonI pAchaLathI bhayaMkara pokAro AvavA lAgyo. senA gabharAI gaI. are Aga ! dhIre dhIre baMne bAjuthI Aga najIka AvavA lAgI. badhAne lAgyuM, 'vagara laDye baLIne bhaDathuM thaI jaIzuM.' senAmAM gabharATa prasaryo, 'zuM karavuM ? kyAM javuM ?" keTalAka sainiko bAvarA banIne pAchaLa paga bharavA lAgyA. eka akaLa bhaya badhe vyApI gayo. Aryagurue vIragarjanA karI ane kahyuM, 'sainiko, mArA vIro ! pAchaLa paga na dezo. A Aga nathI, A to mAtra maNi-cUrNanA bhaDakA che. aghorIo ne taMtradhArako potAnI ja gyAne surakSita rAkhavA A vijJAnano prayoga kare che." paNa gurunI A vijJAna-vAta badhA pUrepUrI samajI rahe e pahelAM sAmethI bhayaMkara citkAra saMbhaLAyo. sahue e dizAmAM joyuM to pragaTelA agnine oLaMgIne hAthIonuM eka moTuM ToLuM dhasyuM AvatuM hatuM. emanI nAnI pAMgaLI AMkhomAMthI khUnI jhera varasatuM hatuM. are, maryA ke marazuM ? A to yamarAjanI senA ApaNA mukAbale AvI ! AkhI senA eka ajJAta bhayamAM kaMpI rahI. be bAju agni ane sAme gAMDA hAthInuM ToLuM ! AgaLa gaye mota. bAjumAM saryuM mota. to have kyAM javuM? bhAnumitra ghoDesavAra thaIne thaIne AgaLa Avyo. 'mAmA ! AzIrvAda Apo. A gAMDAone DAhyA karavA jAuM chuM.' eka bhAratIya sainikanI A vIratvabharI hAkala sAMbhaLI vadhAre paDatA utsAhI zaka sAmaMto hAthIo tarapha dhasI gayA. paNa gAMDA pahADo sAme mAnavInuM zuM gajuM ? becAra zuravIra zakasAmaMto tyAM taLa rahyA. bhAnumitra mAmAnI AjJAnI rAha joI rahyo, paNa mAmA AjJA ApatA nahotA, eNe joyuM ke emano cahero dhIre dhIre virvaNa thato jato hato, gaLuM mazakanI jema phUlatuM jatuM hatuM. jaDabAM vikasita thatAM hatAM. thoDIvAre gurunA gaLAmAMthI eka vilakSaNa nAda nIkaLyo. enA paDachaMdA pahADomAM ne TekarIomAM paDyA ane gAMDA hAthI AgaLa vadhatA ekAeka thaMbhI gayo. jANe koI bhayaMkara aTavImAM hAthIonAM gaMDasthaLa para caDhIne kesarIsiMha garjanA karatA hoya evo e nAda hato. 438 D lokhaMDI khAkhanAM phUla AgaLa dhasatA hAthIo ekAeka rastabdha banIne UbhA rahyA. gurunA gaLAmAMthI hajI kesarIsiMhanI garjanA saMbhaLAtI hatI. hAthIoe suMDha moMmAM nAkhI dIdhI, pAchalA page e pAchA haThyA, ane pITha pheravIne nAThA, jANe kALI rAtanAM kALAM vAdaLo nAThAM, motano avatAra banIne AvelA mota joIne bhAgyA, maravuM kone game che ? zaka sainiko khUba utsAhamAM AvI gayA ane hAthIonI pAchaLa dhasyA. AgaLa hAthIsenA nAse, pAchaLa zakasenA pIcho pakaDe. e rIte chellI kUca jhaDapI banI gaI. ane have to ujjainIno suMdara pradeza paNa zarU thaI gayo. gurue Aja savArathI ja sainikone je maLe te khAvAnI chUTa ApI. paNa teoe kahI dIdhuM hatuM ke atyAra sudhI tame jaDa baLono sAmano karyo, have cetanabaLa tamArI sAme vaparAze, mATe khUba sAvadha rahejo ! bhUkhyAM DAMsa jevA sainiko cAre tarapha pharI vaLyA. je khAvA jevuM hatuM e khAdhuM, suMdara miSTa jaLa pIdhuM. ghoDAnI pITha para beThAM beThAM aMgo akaDAI gayAM hatAM. te doDAdoDI karIne ke paraspara kuratInA dAva khelIne ThIka karI lIdhAM. - nAda-prayoga karyA pachI Aryaguru kaMIka thAkyA jevA lAgatA hatA. e gayelI zakti pharI kudaratamAMthI ekatra karavA prayatna karI rahyA, chatAM kUca thaMbhAvavAnI temanI icchA nahotI. sainyamAM mahAmahenate utsAha Avyo hato. have e utsAhamAM ja ujjainInA kAMgarA joI levA jarUrI hatA. kUca AgaLa cAlI, paNa mArgano pratyeka aNu-paramANu pratikULa banIne beTho hato. mAragamAM je gAma-nagara AvatAM, e ujjainInA rAjAnI melI vidyAnAM ane atula baLanI ajaba vAto karatAM. zaka sainiko dhIre dhIre e vAtothI asaramAM AvatA gayA. kUce DhIlI paDatI cAlI. tyAM to zakasainya adhavacce ja hAtha joDIne besI gayuM. enA sAmaMtoe kahyuM, 'ujjainI jItavuM saheluM nathI. anyane ArAma levA daIne tAjuM thavA do. enA dilomAMthI zaMkAnuM vAtAvaraNa dUra thavA do.' zaka senApatie sAmaMtonI vAtane Teko ApatAM kahyuM, 'sainya aMdarakhAne DareluM che. enAmAM zraddhA AvavA do. e vinA yuddhamAM kaMI vaLaze nahIM." emaNe gurune vinaMtI karI : 'balamitra ujjainImAMthI pAchA Ave tyAM sudhI caDhAI mokUpha rAkhIe to ? zatru bahArathI zAMta che, paNa aMdaranI taiyArI ghaNI hoya ema lAge che.' AzA-nirAzA D 439 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'marajIvA motathI bhAge nahi. mota to enI pAghaDIno toro che. zakarAja, tame khuzIthI pAchA vaLI zako cho, mArA mATe e zakya nathI. A pagadaMDI evI che, jenA uparathI AgaLa vadhI zakAya, paNa pAchA pharavAno to vicAra paNa karI zakAya nahIM." guru dRDhatAthI bolyA.. | 'to senAmAM prasarela nirAzAnI vAta karuM chuM. huM pote to ApanI sAthe ja | 'bhayanI jarUra nathI, zakarAja ! zatrune jeTalo mahAna kalpazo eTalo e mahAna thaI jaze. ApaNI potAnI nirbaLatA e ja duzamananI sabaLatA che. rAjanItinI e vAta kAM bhUlo ?' Aryagurue kahyuM. - "mANasanI sAme laDI zakAya, jAdugara sAme nahIM. sAMbhaLyuM che ke rAjA darpaNasena to moTo maMtradhara che. senA A kAraNe nirutsAhI che, AgaLa vadhatAM Dare che. mArA paMcANuM zAhIo paNa jaya-parAjaya mATe zaMkti banyA che. nirAza senA game tevI moTI hoya toya khare vakhate khoTa khavarAve che. eTale thoDA vakhatano virAma jarUrI che.' zakarAje namratAthI ane dRDhatAthI kahyuM. Aryaguru zistanI bAbatamAM bahu kaDaka mijAjanA hatA. bIjA zAhIo dhAratA hatA ke hamaNAM loDhuM ne gajavela athaDAze, cakamaka jharaze. have keTalAka zAhIone Aryaguru gamatA nahotA, emanI kaDaka zista teonI ArAmapriyatAne haNatI hatI. sAcI vAta che tamArI, zakarAja !' Aryaguru bolyA, emanI mukhamudrA para eTalI bhAvabhaMgIo hatI ke jANakAra pahelethI chelle sudhIno itihAsa vAMcI zake. 'sAcI vAta che tamArI zakarAja !' e ne e zabdo pharI vAra bolIne Arya guru zAMta besI rahyA. paNa e to sAgaranI zAMti hatI, aMdara moTAM moTAM vahANone bhasmIbhUta karanAra vaDavAnala bhabhUkato hato, ene koNa pichAne ? jANe anyamanaska hoya ne eka ne eka ja vAta vAraMvAra gokhatA hoya tema trIjI vAra paNa guru e ja vAkya bolyA, "sAcI vAta che, tamArI zakarAja !' ane thoDIvAra rahIne emaNe umeryuM, 'paNa mArI vAta paNa eTalI ja sAcI che. darpaNa rAvaNa haze to tamane dorI janAra vibhISaNa che, e kAM bhUlo !' 'ApanI zuM vAta che, gurudeva ?' zakarAje jijJAsApUrvaka prazna karyo. enA manamAM paNa gaDabhAMja cAlatI hatI. gurue ene jIvatadAna dIdhuM hatuM, ene guru bhAratamAM lAvyA hatA, gurue kahyuM hatuM ke je je rAjya para phateha karIzuM. e rAjya para tamArI sattA raheze, mAre to chevaTe bhalI mArI tuMbaDI ne bhalI mArI lAkaDI ! eTale have senAnI nirAzAmAM zakarAjane ghaNuM nukasAna hatuM, paNa senAne chaMcheDavAnI tAkAta emanI pAse paNa nahotI. mArA mATe to pIchehaThanI vAta ja nathI. kAM jIta, kAM mota !' guru bolyA ne vaLI vicAramAM paDI gayA. 'sAme mota hoya, chatAM javuM, eno kaMI artha kharo ?' 440 D lokhaMDI khAkhanAM phUla | 'mArI sAthe rahenArane maLaze mAtra mota, e jANo cho ne ! ane mota tamane na game, kAraNa ke tame bhAratamAM rAja bhogavavA AvyA cho.' 'ciMtA nahi, game te pariNAma mATe taiyAra chuM.' zakarAja utsAhamAM bolyAM. 'pachI rAja koNa karaze ?" 'mAre putra che.' 'tamArA putrane A loko rAja karavA deze ?" | 'zaMkA che. eTale ja kahuM chuM ke hamaNAM pAchA vaLI jaIe ane duvidhAmAM paDelA sipAhIone rajA ApIe ane pachI vizeSa taiyArI karIne caDI AvIe." zakarAje mananI vAta karI. 'khuzIthI pAchA vaLo. eTaluM karo ke je o mArI sAthe rahevA mAgatA hoya teone rahevA do. bAkInA sainyane laIne tame pAchA vaLo, zakarAja ! tamArI vAta tamArA mATe yogya che. zira salAmata haze to pAghaDI bahu maLaze. mAre to pAghaDI paheravAnI nathI. zira salAmata rahyuM toya zuM ne na rahyuM toya zuM ?' Arya gurunA aMtaramAM ghammaravaloNuM pharatuM hatuM. 'ApanA ziranI kiMmata Apa kAM bhUlI jAo cho ?' 'nathI bhulyo. have ja enI kiMmata upajAvavAno vakhata Avyo che. jo huM pAcho vaLuM to AcArabhraSTa muninA mastakane kAgaDA-kUtarA paNa na aDe. mArA mATe pAchA vaLavAnI vAta mUkI dejo. tame khuzIthI pAchA vaLo.' mane bAda karajo. pAchA vaLe to sainiko vaLe. huM to sadA ApanI sAthe chuM. - hAramAM, phatehamAM ke motamAM.' zakarAja potAno viveka choDatA nahotA. A zabdonI Aryaguru para khUba ja asara thaI. "cAlo, ApaNe sainyamAM pharIzuM ? senAnI icchA jANIzuM ?' Aryagurue kahyuM. avazya, kadAca ApanA darzanathI zaka sainiko pharI utsAhamAM Ave." zakarAja ane Aryaguru pharatA pharatA eka moTA zibiranI pAchaLa jaI AzA-nirAzA D 441 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 lokhaMDI khAkha pahoMcyA. emaNe joyuM ke e zibiramAM keTalAka yoddhAo ekatra thayA hatA. emAM bhAratIya yoddhAo paNa hatA ane zaka paNa hatA. zaka seniko paraspara vAto karatA haMtA. - "ApaNe vatana choDIne ahIM maravA mATe AvyA nathI. ApaNe sukhI thavA AvyA chIe. maravuM hota to vatana zuM khoTuM hatuM ?' eka zaka sAmaMte kahyuM. mANasa sAme laDAya, jAdugara sAme nahi.' zaka sainyamAM nirAzA prasarAvanAra sUtra pharIthI eka vRddha sainike uccAryuM. | 'kahe che ke, Aryaguru ne zakarAja mota sAme hoya to paNa pAchA pharavA mAgatA nathI.' eka zaka sainika, jANe kaMI khAnagI bAtamI Apato hoya tema bolyo. | 'purANo itihAsa to jANo cho ne ? zake zahenazAhe zakarAjanuM mAthuM maMgAvyuM hatuM. mAthuM ApavuM na paDe mATe to e ahIM AvyA. have pAchA jaIne tyAM mAthuM ApavuM enA karatAM Aryaguru sAthe rahIne emanI sAthe jIvavuM ke maravuM zuM khoTuM ? jivAze to svarga samuM bhArata bhogavavA maLaze, ane maraze to sodo sarabhara thaze. Ameya tyAM teone maravAnuM hatuM ja ne ! paNa emAM ApaNane zuM?" sainiko jANe AzAnirAzAnI vacce jholAM khAtA hatA. A vakhate eka zaka sainike zibiramAM praveza karyo. eNe atyAre bhAratIya pozAka paheryo hato, ane kapALamAM tripuMDa tANyuM hatuM. AgaMtuka zaka sainika bolyo, 'tame tamArI jUnI Adata hajI bhUlyA nathI. paradezamAM kusaMpa karavo na zobhe. darpaNa maMtradhara che, to guru kyAM kama che ? vaLI ApaNe A dezathI ajANyA chIe, guno droha karIne jIvI nahi zakIe. A yuddha laDI laIe. AgaLanI vAta AgaLa. badhA eka manathI pratijJA karo ke marIzuM topaNa sAthe ane jIvIzuM to paNa sAthe ja !' badhA sainiko A zabda sAMbhaLI zAMta thaI gayA, ane bolyA, 'pratijJA karIe chIe ke jIvIzuM to paNa sAthe ane marIzuM to paNa sAthe ja !' Aryaguru ane zakarAja taMbu pAchaLathI A vArtAlApa sAMbhaLatA hatA. zakarAjane sainiko vacce javAnuM mana thaI AvyuM. paNa Aryagurue izAro karI emane AgaLa vadhatA rokyA. ane baMne pAchA pharI gayA. baMnenAM mukha bhAvinI AzaMkAmAM gaMbhIra bhAva dhAraNa karI rahyAM. madharAtano pahora hato. zakarAja AvI pahoMce eTalI vAra hatI. Arya guru, virAma laI rahyA. tananA zrama karatAM manano zrama emane vadhu pIDI rahyo hato. guru AvAsamAM sthira thaI gayA hatA. cAre tarapha chAvaNIo paDelI hatI, ane zaka sainiko nityacarcAmAM magna hatA. gurune A vakhate bahena sarasvatI yAda AvI, 'oha ! mahAbhArata racIne cAlyo chuM, paNa e bahena zuM karatI haze ? e svastha haze ? yuddhanA bhAvi sudhI e svastha rahI zakaze ? darpaNa mArI dAjha enA para to nahi kADhe ne ?' kaMI kaMI tarkavitarka thaI rahyA, ApoApa vyagra thaI gayA, bahenane pratyakSa kaI rIte karavI ? guru smaraNa para caDhI gayA. ekAeka AvAsanA eka khUNAmAM prakAza chavAI gayo. eka navarUpA nArI e prakAzamAM jhaLahaLatI dekhAI. koNa cho, tamo ? sAdhu pAse AvI rAte ane AvA ekAMte, AvuM rUpa dharIne AvavAnuM zuM prayojana ?' 'huM zAsanadevI chuM ! kAlaka ! nizcita rahe. tAro paMtha satyano che." 'satyanA mArga para zULI che, mAtA ! e zILIthI mAro Akho deha jarjarita thaI gayo che. aNanama lokhaMDanI khAkha thaI gaI, mA ! e havAmAM UDI jaze, ke navajIvana prasarI jaze ? mA ! svamAnabharI jIta na maLe to svamAnabharyuM mota mAguM chuM. mArI bahenanuM zIla-svamAna..." | ciMtA na karIza. sarasvatIne zIlamAM sItA ane sulasA samajaje. tArI tAkAta para nahi, zaka lokonI sahAya para nahi, sarasvatInA nirmaLa zIla-AdhAra 442 D lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para ja tamAro vijaya che. nizcita rahe. lokhaMDanI khAkha bhale thaI, e khAkhane jhIlaze e nIrogI thaI jaze. enuM baLa vadhaze. AtatAyIne haNavAno tAro dharma adA kara. zIla ane satyanI pratiSThA kara. tArI khAkhamAMthI phUlaDAM pragaTaze.' 'vATa to bhUlyo nathI ne mADI ?' Aryaguru pUchI rahyA. 'paramArtha ane parama sadguNonI sthApanA mATe samarAMgaNe caDhanAra kadI bhUlo paDato nathI. zAstrAjJA kAM bhUle ! 'sarathaT TNa 3 meDAthI mAre tara" kAlaka, tAruM aMte kalyANa che." "basa, sidhAvo, mA ! have maravAmAM, jIvavAmAM ke laDavAmAM, badhAmAM zAMti meM kahyuM, 'to rAjan ! jenuM che tenuM tene parata karIne A laDAIne ane saMhArane TALo." darpaNasena kahe, 'to to loko mane kAyara ja kahe ne ! mAruM jIvyuM dhULa thAya. mArI kIrtinA kAMgarA jamInadosta thaI jAya, laDAI to mAre mana zetaraMjanI ramata che, jemAM vijaya mArA hAthamAM rame che. kAlaka zakarAjane bhale laI AvyA, paNa eno bharoso na kare, zakonuM moM sihanuM ne dila ziyALanuM che. ne saurASTrI loko para paNa itabAra na rAkhe. mArA nAmathI badhA dhruje che. yAda rAkho tame ! laDAImAM kAla kane ekalo choDI badhA bhAgI jaze. ane mane banevI banAvI potAno jIva bacAvavo paDaze." | 'sAdhvI sarasvatInuM AcAmya vrata tamAruM sahunuM kalyANa karo.' devI eTaluM bolyAM, ne thoDI vAra cAre tarapha prakAza chavAI gayo. dhIre dhIre prakAza vilIna thaI rahyo. e sAthe devI adRzya thaI gayAM. Aryaguru namI rahyA. potAnI khAsa zibiramAMthI thoDI vAre zakarAja AvyA. guru vicAramAMthI hajI jAgyA nahotA, keTalIka paLo ema ja pasAra thaI. thoDIvAre Arya gurue maunano aMta lAvatAM kahyuM, 'rAjana ! darpaNasenane saMdezo ApIne balamitra pAcho AvI gayo che.' 'kema jANyuM Ape ?' 'je zaka sainike zibiramAM ApaNA sainikone rAjA darpaNanI yuddhanI yojanAnI mAhitI ApI, te enI sAthe gayo hato.' oha, ApanI dRSTi ati tIvra che !' evAmAM sAmethI balamitra Avato dekhAyo. guru UThIne enI sAme gayA, ane ene kuzaLa vArtA pUchIne tarata ja mukhya prazna karyo. 'vAru, tuM darpaNasenane maLyo.' 'hAjI, enI avyavasthita ne bedarakAra rAjavyavasthAmAM ene rUbarU maLavAmAM lAMbuM vighna na naDyuM.' 'zakarAjano ne mAro saMdeza ene kahyo ?" gurue pharI pUchavuM. hAjI, meM Apa baMnenAM nAma ApIne saMdezo kahI saMbhaLAvyo. eTale darpaNasena beTho hato. tyAMthI Ubho thayo. eNe kahyuM, 'pahelAM mArI vAta sAMbhaLI le. kAlakane kaheje cAlyo Ave. enuM ghareNuM salAmata che.' 444 3 lokhaMDI khAkhanAM phUla balamitra vAta kahetAM thaMbhyo. Aryaguru kaDavo ghUMTaDo gaLatA hoya tema ghUMka gaLe utArI rahyA. balamitre AgaLa kahyuM, 'gurudeva ! pachI darpaNasena Ubho thayo ne mArI pAse AvIne bolyo, 'chokarA! kAlake pahelAM mAro mitra hato. enI bahena sarasvatIne huM cAhato hato. ene mArI bahena aMbujA cAhatI hatI. eNe potAne moTo nItimAna mAnI mAro tiraskAra karyo, mArA dharmano tiraskAra karyo ane mArA ja rAjyamAM mArI ijjata ghaTADI. ene kaheje ke laDAImAM sAra nahi kADhe. ujjainInA sainya sAme zaka sainyanA paga jotajotAmAM UkhaDI jaze.' meM manane zAMta rAkhIne mIThAzathI kahyuM, 'he rAjA ! hajI paNa pANI vahI gayA nathI. sarasvatIne mukta karI de ane AryagurunuM UThIne sanmAna kara, bahu kheMcavAmAM sAra nathI.' 'ema ke ?" rAjA gardabhille upekSApUrvaka kahyuM. meM kahyuM, 'rAjana ! anyAyathI koIno abhyadaya thayo nathI. jheranAM pArakhAM na hoya. e to tarata jIva haNe che.' 'dUta ! jheranAM pArakhAM karavAno mAro nirNaya che.' eNe mArI pITha vagADIne kahyuM. meM kahyuM, 'rAjana ! garva to rAjA rAvaNano paNa rahyo nathI. sAdhvI strInA apaharaNathI tArI kIrtine kALuM kalaMka lAgyuM che.' darpaNa garyo ne bolyo, ciMtA nahIM. loko jANe che ke zUrAo ja suMdarIonAM haraNa kare che, paNa tArA kAlakamAM puruSatva hota to paradeza bhAgI na jAta; rAMDarAMDanI jema paradezanA yoddhAothI urjanI jItavAnI vAta na karata. ahIMnA lokhaMDI khAkha 0 445 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loko ene dezadrohInuM upanAma Apaze. hamaNAM ja meM sabhA bolAvI che. kAlakane kaheje ke hajAro gheTAM eka vAghanI carcAmAM vighna karI zakatAM nathI.' vinaMtI karato houM ema huM bolyo, 'rAjana ! hajI samajo. kAlaka sAdhu che. AmravRkSa che. patharo mAranArane paNa phaLa ApanAra che.' 'are dUta ! kAlaka vRkSa che, to huM hAthI chuM. phaLa mAgIne khAnAro huM nathI, toDIne lenAro chuM. koI strI mArA para mugdha thaIne Ave tyAre enA svIkAramAM mane kadI majA AvI nathI. rUDhelIne baLa ne kaLathI vaza karavAmAM huM rAcuM chuM.' 'to sAMbhaLI lo rAjan ! tame hAthI cho to e siMha che. kesarInI trADa sAme kuMjara Ubho nahi rahI zake !' meM kahyuM. e bolyo, 'e kesarI che to huM megha chuM. mArI garjanAthI kesarInAM gAtra gaLI jaze. jA, dUta ! kAlakane kaheje ke tuM ane tArA paradezI mitro mAre mana garuDanI sAme sarpa samAna che.' 'he rAjana ! caMdra zItala hoya, rAjA nyAyI hoya. muni udAra hoya, sUrya prakAzavAna hoya, to ja zobhe. hAthe karIne bhUkaMpane na jagADe ! vAvaMToLane na notare ! pralayane paroNo na banAve !' 'ciMtA nahi, eka gurunA ame be celA chIe. koI dahADo laDavA nathI. Aje laDI laIe. yuddha vinA kazuMya samAdhAna zakya nathI. pachI ApavA-levAnI vAta to kyAM rahI ?' ane ATaluM kahIne rAjA darpaNasena cAlato thayo. 'zuM zaka senA nAmarda che ?' zakarAje vacce kahyuM. e apamAna sahI na zakyA. 'nAmarda nahi nAhiMmata. laDAI e kaMI phUlonI pathArI nathI. eTaluM ApaNe prathamathI samajavuM joItuM hatuM. A to kUvAmAM utArI doraDuM kApavA jevI vAta che.' Aryagurue vakhata pArakhIne zakarAjane sAcI vAta saMbhaLAvI dIdhI. pachI bamitrane potAnI vAta AgaLa kahevA izAro karyo. balamitre kahyuM, 'pachI huM senApatine maLyo. e badhA ThaMDA hatA.' 'maghA tyAM hatI ne ?' guruthI na rahevAyuM. e pUchI beThA. 'maghAne huM kyAMthI oLakhuM ?' 'barAbara ! teM maghAne nathI joI.' gurune potAnI bhUla samajAI. chatAM bolyA, 'maghAne oLakhatAM vAra lAge tema nathI.' barAbara che, paNa prathama mulAkAta meM senApati sAthe karI. eNe kahyuM ke A gaNataMtranA sainiko pArakA mATe maravA taiyAra nathI. e kahe che ke marIe ame ne moja 446 - lokhaMDI khAkhanAM phUla kare bIjA, e kema bane ? paNa Aryaguru zaka paradezInI madada lAvyA e mATe amAro virodha che. ane te mATe teonI tarapha badhA ghaNAnI najarathI jue che.' 'ghRNA !' zakarAje vacce kahyuM, e dhUMvAMpUvAM thaI rahyA hatA. emaNe kahyuM, 'huM zapatha sAthe kahuM chuM ke huM mArI senA sAthe e loko para tUTI paDIza. je sainiko taiyAra nahi hoya ene ahIMnA medAnamAM phAMsI ApI daIza. 'zAntam pApam, zakarAja ! saMsAramAM kIDIno ane kuMjarano baMneno khapa paDe che. kAyara ane zUravIra baMneno baMnenI rIte upayoga che. phakta dora ApaNA hAthamAM rAkhavo.' gurue kahyuM ne pachI balamitra tarapha joIne bolyA, 'hAM, pachI ?' "pachI huM prajAmAM pharyo. prajA to sAva udAsIna che. e kahe che ke rAja game tenuM hoya, amane sukha sagavaDa Ape te rAja sAcuM. amAro dharma amane pALavA de. amArA iSTadevane amane pUjavA de, pachI amAre kaMI joItuM nathI. A taMtrathI to ame thAkyA chIe, gurudeva ! ujjainImAM atyAre prajA jANe kahyAgarI strI jevI che, ane rAjA jANe ukhaDela pati jevo che. sahu ene icchatuM nathI, chatAM eTaluM jarUra cAhe che ke bhAgye je pati sarjyo, te AbAda rahe to saubhAgyano zaNagAra salAmata rahe. ane bIjAnA cUDA vAraMvAra paheravA na paDe. prajAne to rAjAnI mAtra ATalI ja paDI che. bAkI to tyAM na koI sAcI prajA che ke na koI sAco rAjA che. badhuM AMdhaLe baheruM kuTAyA kare che.' balamitre potAnI vAta sAthe potAno abhiprAya kahyo. 'hAM pachI ?' "pachI eka suMdarI maLI - nartakInA lebAsamAM. paNa zuM enuM strItva ! zI enI nIDaratA ! jANe camakatI vIjaLI ja joI lyo, evo utsAha !' 'are, e ja mA.' guru bolyA. eNe nAma ApyuM tyAre meM oLakhI; paNa thoDI vAramAM to e jANe mArI bahena banI gaI.' e bAbatamAM e ustAda che.' zakarAje vacce kahyuM, 'amAre tyAM paNa e eka ja che. eno joTo nathI." balamitra ! zIlamAM e bIjI sarasvatI che hoM !' AryaguruthI ATalAM vakhANa karyA vagara na rahevAyuM. e vakhANa A ghaDIe anucita hatAM, e paNa e jANatA hatA. e bolyA, 'vAru, AgaLa kahe !' 'ahIM bIjuM koI nathI ne ?' balamitra AjubAju jotAM kahyuM, 'kharI mAhitI maghAe ja ApI che.' lokhaMDI khAkha Z 447 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAThA haThatAM zaka dhanurdharoe have pAchaLa haThavuM baMdha karyuM, ne barAbara sAmano zarU karyo. paLavAramAM avantinI senA veravikhera thaI gaI, ne rAjA darpaNasena to kyAM adRzya thaI gayo tenI samaja na paDI. Aryagurue zakasenAne AgaLa vadhavAno Adeza Apyo. urjanIno killo thoDIvAramAM gherI levAmAM Avyo. mane khAtarI hatI. aDadhuM yuddha to e pote ekalI ja jIte evI che !" guru bolyA. vaLI emanAthI vakhANa thaI gayAM. sAcI vAta che. maghAe mane bAjumAM laI jaIne kahyuM ke ahIMnuM lazkara rAjA darpaNasenathI nArAja che. senApati vaLI potAno svArtha sAdhavAnI navI ja vetaraNamAM che. svAmIhatyA ne siMhAsanaprApti atyAre to ahIM ujjainImAM-are, AkhA bhAratavarSamAM sarvasAmAnya vAta banI gaI che. eTale senA leza paNa utsAhamAM nathI ane senApatithI leza paNa DaravA jevuM nathI. ApanI saMmati maLaze to aDadhuM rAja apAvavAnuM meM vacana ApyuM che.' rAjana ! joyu ne strImohanI dazA ? je jenuM zokhIna e enuM mAraNa. hAM AgaLa calAva : 'maghAe kahyuM ke tenA bedarakAra che, ema rAjA paNa tenAthI betamAM che. e kahe che ke mArI abhuta maMtrazaktinA baLe huM ekalo ja A laDAI jItIza.' 'mUrkha nahIM to !' zakarAje vacce kahyuM, balamitranI vAtoe emane khUba utsAhamAM lAvI dIdhA hatA. A vAto cAle che, tyAM sImADA para dhULa UDatI dekhAI. eka vAvaMToLa vigathI cAlyo Avato najare paDyo. gurue tarata hAkala karI. AkhI senAne sAvadha karI dIdhI. eTalI vAramAM to ujjainInuM sainya zaka sainyane gherI vaLyuM. bhayaMkara yuddha jAmI gayuM. gurue potAnA zabdavedhI dhanurdharone AgaLa mUkI dIdhA, ne lazkarane ardhacaMdrAkAre vaheMcI dIdhuM. dhanurdharoe tIrono varasAda varasAvI dIdho. sAmethI ujajainInI gajasenA ekadama AgaLa vadhI. eno dhasAro bhayaMkara hato. gurunA dhanurdharo pAchA haThavyA. teo ujjainInA sainikono dhasAro jIravI na zakyA. rAjA darpaNasena UMcA raNagaja para besIne yuddha nihALato hato. zaka dhanurdharo ThIka ThIra pIchehaTha karI gayA. avaMtinuM sainya khUba ja AgaLa vadhI gayuM. jIta hAthaveMtamAM dekhAI. ' are, paNa A zuM ? baMne bAjuthI AkAzamAM vAdaLa gherAI Ave, ema zaka sainiko dhasI AvyA. avantinI jIta ApattimAM jaI paDI. ujjainInI senA gherAI gaI. 448 lokhaMDI khAkhanAM phUla * munie zaka yoddhAone zaradakAla AvI jatAM urjanI tarapha prayANa karavA kahyuM. sainikoe kahyuM ke zaMbala nathI, tyAre mahAgurue cUrNayuktithI AkAzamAMthI suvarNa vasAvyuM. A suvarNa sahue vaheMcI lIdhuM ne AgaLa vadhyA. - kAlakAcArya kathAnaka. lokhaMDI khAkha 49 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 aNanama yoddhAo vAvaMToLanI jema yuddha jitAyuM. AMdhInI jema AkhI ujjainIne gherI lIdhuM. cakaluM paNa bahAra nIkaLI zake tema nahotuM. keTaloka samaya baMne taraphathI tIra saMdezA cAlyA. killA tarapha AgaLa vadhanArAono barAbara sAmano thavA lAgyo. navA yuddhanI taiyArI mATe AkhI rAta dhamAla thatI hovAnA avAjo ujjainImAMthI saMbhaLAtA rahyA, paNa chellA divasomAM killA para kazI halacala dekhAtI nahotI, kyAMya hokArA-paDakArA saMbhaLAtA nahotA, sAva zAMti prasarelI hatI. rAtanI zAMtimAM paNa kyAMya khalela dekhAtI nahotI. eka dahADo madharAte killA parathI keTalAka mANaso nIce kUdatA dekhAyA. tarata zaka cokIdAro doDyA. teo chAvaNImAM ghUsI jAya, te pahelAM temano kabajo levA doDyA. paNa Azcarya ! paDelAM mANaso ema ne ema paDyA hatA. koI hAlatuM cAlatuM nahotuM. zaka cokIdArono zaka vadhyo. teo doDyA, ane e lokone gherI lIdhA. are, Azcarya to juo, hajI paNa e loko jamIna para jANe UMghatA paDyA hatA. kharI banAvaTa ! darpaNasenanuM A navuM kautuka lAgyuM. saMbhALapUrvaka dhIre dhIre keTalAka zaka sainiko pAse gayA. ekane jamIna parathI upADIne pakaDyo. are ! e Ubho na ja thayo. jorathI Ubho karyo to jANe marI gayo homa, ema saheja DhIlo mUkatAM nIce DhaLI paDyo. vAha re loko ! ajaba jAdu jANo cho. jIvane UMce caDhAvanArA yogIo vize ame jANIe chIe. Aryagurune sAda karo. A lokonI yoganidrA dUra kare!" tarata gurune teDuM thayuM. zakarAja sAthe guru tyAM AvI pahoMcyA. teoe AvIne badhA para eka najara nAkhIne kahyuM, "are ! A badhA yoganidrAmAM paDyA nathI, marI gayA che.' 'haiM, marI gayA che ?" badhAne Azcarya thayuM. guru vadhu najIka saryA, emaNe badhA para tIkSNa najara pheravI ane bolyA, 'avantinA A mahAyoddhAo che. rAjA darpaNasane A badhAne chellI laDAImAM hAranA kAraNabhUta gaNI phAMsI ApI che, hIradorIe laTakAvI mArI nAkhyA che. ne emanI lAza killA bahAra pheMkI ema kahevA cAhyuM che ke, Akhare tamArA A hAla che. kAgaDA-kUtarAne mote ja zo.' 'guru ! Ape A kyAMthI jANyuM ?' cokIdAroe prazna karyo. 'mUrkha loko ! guru to bhUta, vartamAna ane bhAvinA jANanArA che. emanuM kahyuM kadI khoTuM karyuM che ? ApaNI sAcA senApati guru che.' zakarAje ciDAIne kahyuM. dhanya guru ! dhanya guru !' paNa gurunI naja2 vaLI bIjI pharatI hatI. dUra aMdhakAra para e najara jaIne TharI hatI. aMdhakAra puruSarUpa laIne Avato hoya tema koI zyAma AkAra cAlyo Avato hato. koNa vAsuki ?' guru bolyA, emaNe AvatA AkArane tarata pIchANI lIdho. 'jaya gurudeva !' sAmethI avAja Avyo.. 'gurudeva ! avantinA sainyamAM bedilI phelANI che. e aMdarakhAnethI rAjA mATe nArAja che. rAjAe ene tarachoDI nAkhyuM che ne enI madada vagara pote zuM karI zake, te batAvavA taiyAra thayo che.' vAsukie kahyuM. zuM batAvavA taiyAra thayo che ?" 'gurudeva ! killAnA uttarabhAgamAM Apa kaMI joI zako cho ?' vAsukie e tarapha AMgaLI cIMdhatAM kahyuM. aneka najaro killAnA uttarabhAgamAM noMdhAI rahI. zakarAja bolyA, "koI pazunuM moM lAge che.' nA, e gardabhInuM mukha che. Akhare rAjA jAta para gayo kAM ? e gardabhI vidyAnI sAdhanAmAM beTho che.' guru bolyA. 'guru ! Ape kema jANyuM ?' keTalAkoe prazna ryo. aNanama yoddho 451 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'are !tame kevA jaDasu cho. guru badhuM jANe che. ame gurunA sevaka ema ne ema banyA hoIzuM ?' zakarAje vaLI vacce kahyuM. 'hAM, vAsuki ! AgaLa kahe .' guru bolyA. "mathA suMdarIe kahyuM, ke e ApaNA nAza mATe gardabhI vidyAnI upAsanA karavAno che, enI sAdhanAmAM e beTho che. 1008 jApa karIne e gardabhIne siddha karaze, ne pachI yogya samaye devIne AmaMtraze. e devI gardabhI rUpe hAjara thaze ne phutkAra karaze. e phutkArathI havAmAM paDaghA paDaze. eno ekagaNo avAja sahasragaNo banIne guMjI UThaze, AkAzanA guMjabane cIrI nAkhaze. ane je koI e avAjane sAMbhaLaze e bepaguM ke copaguM mAnavI ke prANI moMthI lohI okatuM tyAM ne tyAM pRthvI para bebhAna thaIne paDaze.' 'gajaba kahevAya ! AvA rAkSasa sAthe mANasathI na laDAya.' zakarAjano UMce caDelo pAro vaLI UtarI gayo. 'mANasa ja rAkSasathI laDe. rAma-rAvaNanI vAta nathI sAMbhaLI ?' vAsukie vacamAM zakarAjane uddezIne kahyuM, ne potAnI vAta AgaLa calAvI. 'maghAe kahyuM ke killAnA kAMgarA para sAdhanAmaMdira goThavyuM che. potAnI sAdhanAne saphaLa karavA mATe eka pakhavADiyAthI to darpaNarsane strInuM moM paNa jovuM baMdha karyuM che. rAta-divasa maMdiramAM pelA sAdhanAmaMdiramAM ja besI rahe che, jemAM vyAnavyaMtara devIne avatAravAnI che. e gardabhI paNa taiyAra che. killA nIcethI kAMgarA paranuM enuM lAMbuM moM joI zakAya che. maghAe chelle kahyuM che ke gurudeva AvI badhI bAbatono tAga levAmAM ane sAmanAno upAya zodhI kADhavAmAM bhAre niSNAta che, eTale teo Ano upAya vicArI le.' 'upAya ? vAsika ! upAya. eka ja, e vyaMtarIne bolavA ja devI joIe nahi.' gurue kahyuM. 'paNa e kema bane ?' dhanurvidyAnI sahAyathI. maMtrArAdhana pUrNa thatAM je vakhate gardabhI moDhuM ughADavA taiyAra thAya ke tarata ja tIra para tIra choDIne e gardabhInuM moM sIvI levuM joIe! e ja Ano upAya !' 'paNa tIra barAbara javuM joIe ne ?' zakarAje kahyuM. barAbara jAya. aMdhArAmAM lakSya vadhe evI mArI vidyA che. bolAvo mArA kuzaLa dhanurdharone ! Aje teonI vidyAnI parIkSA che.' gurue kahyuM. anucara dhanurdharone bolAvavA gayo. 452 - lokhaMDI khAkhanAM phUla guru bolyA, 'zakarAja, je dhanurdharo mane anusaravA taiyAra haze, teone laIne huM UpaDavA mAguM chuM.' paNa koI dhanurdhara Apane anusaravAnI hAma nahIM bhIDe to ?' zakarAje zaMkA uThAvI. 'to chevaTe huM to chuM ja ne ? ziSyo je karavAnI hAma na bhIDe e gurue karI batAvavuM joIe ne ! A chello thA che. kAM deha paDe kAM phateha maLe.' 'ema to huM paNa kyAM nathI ?' zakarAje potAnuM haMmezanuM vAkya vaLI popaTanI jema paDyuM. 'nA, nA. tamAre to senA laIne be yojana dUra rahevAnuM che. ame amArA kAryamAM saphaLa thaIe to tarata tamAre hallo karI nagarIno kabajo karI levo. ame hArIe to tamAre je nirNaya karavo ghaTe te karavo.' zakarAja kaMI javAba ApI na zakyA. bahAra cunaMdA dhanurdharo jhaDapathI AvavA lAgyA hatA. AryagurunI game tevI AjJA uThAvavA teo taiyAra hatA. teo raja paNa AnAkAnIne aparAdha lekhatA hatA. zaMkAzIla zakarAje thoDIvAramAM Azcarya sAthe joyuM to ekaso ne ATha kuzaLa dhanurdharo taiyAra UbhA hatA. guru pAsethI lIdhelI dhanurvidyAne Aje teo nANI jovA mAgatA hatA. gurunA mukha para umaMga vyApyo. emaNe paDakAra karyo. 'mArA vIro ! kaho, jayamAM ne parAjayamAM, jIvanamAM ane mRtyumAM sadA sAthe ja rahIzuM.' 'sAthe, gurudeva, sadA ane sarvadA sAthe ja !' ekaso ATha dhanurdharonI vIragarjanAthI AkAzano guMjaba ghorI UThyo. dizAo paNa garjanAnA paDaghA jhIlI rahI. zakarAja ane anya sainiko e zUrAtanane abhivaMdI rahyA. aNanama yoddho D 453 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 dharmakSetra-kurukSetra aMdhArAM avanine gherI paDyAM hatAM. dizAo cUpa hatI, havA bhAre hatI, vATa sUnI hatI. sunI vATa parathI sarpa cAlyo jAya, ema Aryaguru ane emane e kaso ATha yoddhAo dhIre dhIre AgaLa vadhatA hatA. zakarAja ane emanI senA jhaDapathI pAchAM haThatAM hatAM. sahunA haiyAmAM hAma hatI, mastiSkamAM phanA thavAnI tamannA hatI, pagamAM saMgrAmane jItavAnuM zahUra hatuM. Aja emanI dhanurvidyAnI parIkSA levAnI hatI, Aja marIne amara thavAno maMtra saphaLa karavAno hato. azva para ArUDha thayelo Arya kAlaka sahuthI AgaLa hatA. AkAzano koI deva jANe dharatI para Avyo hoya evI emanI zobhA hatI. emanA khabhA para dhanuSya hatuM, kamara para khaDaga hatuM, mastaka para lohanuM moTuM zisasANa hatuM. vIratA jANe avatAra dharIne saMkalpa-vijayane mATe svayaM raNasaMgrAme saMcaratI hoya evuM adbhuta e dRzya hatuM. emanA unnata ane aDola masta kamAM bhAre joza UbharAtuM hatuM, emanAM netromAM daDha nizcayanI lIlA ramatI hatI. - sUnI vATa para sahu vATakyA saMcaratA hatA. koI mitra ke zatruno kyAMya padasaMcAra kaLAto nahoto. ujjainI nagarInA AkAzadIpa have najare paDatA hatA. ane mArgo paranuM aMdhAruM savizeSa cUMTAtuM jatuM hatuM. ujjainIno pracaMDa killo atyAre sAva kriyAzUnya lAgato hato. nagaranA saMtrIo jAgatA hatA. pahero bharanAranI AlabelanA avAjo avAranavAra saMbhaLAtA haMtA. A prajAnA mukhya be rasa hatA : vIra ane zRMgAra jevI e rasika hatI, evI ja e zuravIra paNa hatI. paNa atyAre zuMgAra rasanA atire ke enA vIratvane nabaLuM banAvI dIdhuM hatuM ane temAMya avantipati darpaNasenanI maMtradhArakatAe ane abhimAne to ene gAphela ane kartavyavimukha banAvI mUkI hatI. badhAM gaNataMtromAM bane che tema ahIM paNa sahune rAjA, netA ke AgevAna banavAnI abhilASA hatI. ane eTale dareka jaNa potAnA uparInI hArane potAnI jItanuM aMga mAnato. rAtrI barAbara jAmatI AvatI hatI. ane nagara upara jANe smazAnanI zAMti prasarI rahI hatI. e samaye killAnA kAMgarA para jaIne joIe to, eka vizALa khaMDamAM, eka pracaMDakAya vyakti mAtra eka uttarIyabhera kaMIka sAdhanA karI rahI hatI, aMtarIkSanAM deva-devIne maMtrAkSarathI sAda karI rahI hatI. dIpakono prakAza AkhA khaMDane ajavALI rahyo hato, ne dhUpanI sugaMdha havA sAthe vahIne keTaleya dUra sudhI vAtAvaraNane maghamaghAvI rahI hatI. naivedyanI vipula sAmagrI pAse taiyAra paDI hatI. maMtradhara puruSe emAMthI mUThI bharIne bAkaLA lIdhA; svAhAno maMtra japatAM japatAM ene UMce uchALyA ane koIe UMce ne UMce e jhaDapI lIdhA ! maMtradhara puruSanA moM para saphaLatAnI AnaMdarekhA UpasI AvI. maMtra siddhinA garvamAM enuM moM malakI rahyuM. pachI eNe zrIphaLa havAmAM uchALyuM. phaDAke phaDAka avAjo thayA ne zrIphaLanuM ToparuM adRzya thayuM, enAM kAcalAM ne chotarAM nIce paDyAM! maMtra sAdhakano garva ora vadhI gayo ! devIno aMza hAjara thaI gayo hato. siddhinI paLa najIka hatI, sAdhanA sAbUta hatI. maMtradhara puruSe jorathI AvAhana zarU karyuM. killAnI rAMga para goThavela gardabhInA pUtaLAmAM dhIre dhIre kaMIka saMcAra thavA lAgyo hato. koI yaMtrane cAvI daIe ane enAM cakro gatimAna thAya, ema eno Akho deha tharathara kaMpato hato; thoDIvAramAM enI pUMchaDI hAlI. maMtradhara puruSe saphaLatAnA AvegamAM vadhAre jorathI maMtro bhaNavA mAMDyA. have gardabhIno Akho dehaM khaLabhaLato hato. enA paganI kharIo killAnI dIvAla upara ThekATheka karavA lAgI hatI. dharmakSetra-kurukSetra D 455 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMdhArA AkAzamAM vIjaLInI rozanI pragaTe ema ekadama gabhInI AMkhomAM dIvA pragaTyA ! oha ! siddhinI chellI paLa ! re ! duzmana mATe keTalI dAruNa paLa ! divase AkhA nagaramAM DhaMDhero piTAI gayo hato ke e rAte kAnamAM pUmaDAM nAMkhIne enA upara mINanAM DhAMkaNAM dIdhA vagara koIe na sUvuM! gharanAM dvAra baMdha rAkhavAM, godaDAM oDhI rAkhavAM. alabatta, avAjanI dizA dumana taraphanI haze, pAchaLa ochAmAM ocho pratighoSa thaze chatAM sAvacetI jarUranI hatI. gardabhInI AMkho camakI rahI ane maMtradhara puruSe potAnI sAdhanAne pUrI karavA pAse paDelI suvarNarikA laIne potAnI AMgaLI para ghasI. uSaNa raktanI dhAra maMtradhara puruSe potAnA dehanuM rakta vadhu ne vadhu chAMTayuM, paNa jANe koI zerane mAthe savAzera maMtradhara AvIne besI gayo hato ! mUTha mAranAranI sAme bIjo mUThano jANakAra AvI gayo hato. gardabhInuM moM Akhare nagaranI dizAmAMthI killAnI dizAmAM UMdhuM pharI gayuM. maMtradhara puruSe joyuM to enuM AkhuM moM bANothI bharAI gayuM hatuM ! Azcarya! Ama kema thayuM ane kevI rIte thayuM enI ene kaMI samaja na paDI. ane dUra dUra khasvara gAjyo, jANe Akho dariyo dhasIne najIka Avato hoya tema, mANasono vegavAna dhasAro saMbhaLAyo. aMdhArA AbhamAM dUra dUra mazAla jhabakI rahI. "oha ! dago ! dago ! duzmana AvI pahoMcyo. daravAjA sakhata rIte bhiDAvI chUTI! maMtradhara puruSe e raktano chaMTakAva karyo ke gardabhInuM bhayaMkara jaDabuM hAlyuM! pRthvInA UMDA peTALamAM lAvArasanuM valoNuM cAlatuM hoya ema gardabhInA peTamAM kaMIka ghoLAtuM hatuM. enuM ja DabuM hAlyuM na hAlyuM ne maMtradhara puruSe potAnI AMgaLImAMthI zoNitano pharI chaMTakAva karyo. jaDabuM khUlyuM, moTA detALI jevA dAMta pahoLA thayA. have avAja nIkaLe eTalI ja vAra hatI ! kSaNanI vAra hatI, paLanI veLA hatI, ane duzmana dAsa banI caraNe paDI gayo samajo ! eTalAmAM havAmAM kaMIka susavATo saMbhaLAyo. paNa evA susavATAnI A maMtradhara puruSane tamA nahotI. madaghelA sAvajo bAkhaDavAnA hoya tyAM ziyALavAnA saMcArane koNa lekhe che ? susavATA to krame krame vadhatA ja rahyA ! ane are ! jarA juo to kharA. e gardabhInuM khUlatuM moM khUleluM ja rahI gayuM. na jarAya UMcuM thAya ke na nIcuM thAya. nakaruM paththaranuM ja joI lo ! ane eno avAja jANe gaLA sudhI ghUmarIo khAI khAIne, AvIne pAcho nAbhimAM samAI gayo. enA kaMThamAM jANe DUmo bAjhI gayo ! maMtradhara puruSane lAgyuM ke hajI vadhu arpaNanI jarUra che. eNe bIjI AMgaLI para suvarNa charikA ghasI, ane maMtroccAra sAthe pharI lohano chaMTakAva karyo, paNa gardabhInuM moM sAva stabdha thaI gayuM hatuM, jarAya hAlatuM-cAlatuM nahotuM. rAjA darpaNasenano avAja pharI gayo. maMtradhara puruSa nIce Utaryo. enAM AMgaLAomAMthI hajIya lohI TapakatuM hatuM. e kamare laTakatuM khaga levA cAhato hato, paNa AMgaLAM ene pakaDI zakatAM nahotAM. e nIce UtarIne Ave, e pahelAM to killAnA totiMga daravAjA para gadAonA ane muzaLanA prahAro zarU thaI gayA hatA, totiMga daravAjo hacamacI rahyo hato. 'gaja zALAnA gAMDA hAthIone jaladI choDI mUko !' darpaNasene AjJA karI. sainiko doDyA, paNa nagarInA eka nahi, paNa bAvana daravAjAo para prahAra thaI rahyA hatA. A to Abha phATyuM hatuM; thIgaDAMthI kAma cAle tema nahotuM. dumanadaLe badhe hallo karI dIdho hato, ne nAnA nAnA daravAjA bhedIne keTalAka zastra-dhArIoe aMdara praveza paNa karI dIdho hato. have chello upAya bAkI hato. gaja zALAmAMthI gAMDA hAthI chUTyA, ane je koI sAme Ave eno kaccaraghANa vALI devAne daravAje AvIne jhUmato kheDI rahyA. maMtradhara puruSe hAkala karI, 'badhA daravAjA kholI do." phaDaka karatAM daravAjA khUlI gayA. ane gAMDA hAthIo cAre paga pRthvIthI UMcA uchALIne AgaLa vadhyA, ne sUMDha jhanUnathI ghumAvavA lAgyA. motanA avatAra samA e gajarAjone joIne eka vAra o AkhuM duzmanadaLa 456 [ lokhaMDI khAkhanAM phUla dharmakSetra-kurukSetra D 457 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaMbhI gayuM. paNa barAbara e ja TANe siMhanAda saMbhaLAyo ! ciraparicita siMhanAda! - oha ! A to Aryaguru kAlakano avAja ! guru kAlaka AvyA ! rAjAne pApanuM prAyazcitta karAvavA AvyA. dhanya guru ! prajA ekadama jUnI yAda karI rahI. e paLavAramAM gurunI banI gaI. yuddha ApavAno eno Ataza ThaMDo paDI gayo. sAvajonuM AkhuM ToLuM jANe gaja zikAra mATe dhasI AvyuM na hoya, evo nAda gAjI rahyo. kevo bhayaMkara nAda ! mANasa to zuM, hAthInAMya hADa gALI nAkhe tevo bhayaMkara nAda ! suvidyA khare vakhate kAma lAge, duSTa vidyA khara vakhate khoTa khavarAve ! hAthI pAchA haThyA, pAchA vaLyA. ane hAthIonI otha laIne thoDoghaNo sAmano karI rahelA sainyano bhAga paNa AthI pAcho haThyo, gAMDA hAthIoe emanA para moraco lIdho. ane duzmanadaLe nagaramAM praveza karyo, jayagarjanAothI AkAzane bharI dIdhuM. A jayagarjanAe ujjainInA sainikonI tAkAta toDI nAkhI. pelo maMtradhara puruSa khare vakhate hAryo. e pAcho haThyo, pAcho haThIne eka galImAM bharAyo ane doDato rAjamahelamAM pravezI gayo. yuddha ApatAM pahelAM ene tananI ane mananI thoDI sAravAranI jarUra hatI. enI badhI dhAraNAo Aje khoTI paDatI hatI. e puruSe rAjamahelanA daravAjA baMdha karAvyA, sahune sAvadha thaI javA sUcanA karI. paNa badhe maMtradhara darpaNasenanI maMtravidyA niSphaLa gayAnA samAcAra nirAzA ane nAhiMmata prasarAvI dIdhAM hatAM. aMtaHpuramAM Aga cAMpI do !' darpaNasane bhayaMkara avAje kahyuM, 'ane koTanI khAImAM agni pragaTAvo. bhale aMdara AvelA pataMgiyAM aMdara ja baLIne bhasma thaI jAya !" senApatie A hukamane jhIlI lIdha, sevakone Aga cAMpavAnAM sAdhano lAvavAnI AjJA karI. aMtaHpurane Aga lagADI nahi zakAya." ekAeka koI AgaLa dhasI AvyuM ne bolyuM. are mA ! tuM ?' senApati bolyo. 'hA. huM maghA ! bahAdura mANaso strIo tarapha sanmAna rAkhe, nirdoSa aMtaHpurane bALavAthI zuM?" maghAe kahyuM. 458 lokhaMDI khAkhanAM phUla maghA ! e aMtaHpura have nakAmuM thaze. ApaNe navuM racIzuM.' senApatie kahyuM. 'nirdoSane raMjADI tAro mugaTa kalaMkita na kara !' maghAe kahyuM. kono mugaTa ? koNa mugaTadhArI che ? A zI vAta cAle che ?' rAjA darpaNasene ekadama vacce dhasI Avyo. eno cahero, veza badhuM bhayaMkara banyuM hatuM. enI sAme jovuM e paNa atyAre kasoTI hatI. "mugaTadhArI !' senApatie AMkha ane svara badalIne kahyuM, 'rAjA ! tArAM pApa bharAI gayAM. tArA julame hada karI. tArI vidyA niSphaLa gaI. have tane siMhAsana para besavAno koI haka nathI !' 'are nimakaharAma ! mArI bilADI ane mane ja myAuM ? sipAIo ! e vizvAsaghAtIne keda karo, aMtaHpurane huM pote Aga lagADIza. mAro zatru kAlake jItaze toya hArI gayAnI vedanA ja enA nasIbamAM raheze !' darpaNa bhayaMkara rIte hasyo. sainiko dhasyA. senApatine keda karavA mAMDyo. senApatinA ane rAjAnA sainiko vacce nAnuM sarakhuM yuddha khelAI gayuM, paNa Akhare senApatinuM zANapaNa darpaNasananI sattA pAse nakAmuM nIvaDyuM. e keda thaI gayo ! pachI rAjA darpaNarsana aMtaHpura tarapha AgaLa dhasyo. paNa e thoDo AgaLa vadhyo haze ke koI AvIne ADuM UbhuM rahyuM. bolyuM, khabaradAra ! eka DagaluM paNa AgaLa vadhIza nahIM." 'tuM koNa ?" 'huM maghA. Arya kAlakanI ziSyA. rAjA, kahuM chuM ke tArA pApano ghaDo have vadhu na chalakAva !' - 'dUra haTha o chokarI ! suMdarI sAthe to seja mAM vAto hoya, samarAMgaNamAM nahi." e darpaNasane maghAne dhakko mAryo. paNa maghA ema Dage evI nahotI. eNe hiMmatabhera ene tyAM aTakAvI dIdho. paNa rAjAnA sevakomAMthI eka jaNAe maghAne tIrathI vIMdhI nAkhI. 're ! guptacara che A suMdarI !' rAjAe kahyuM, 'ene aMtaHpuranA thAMbhalA sAthe bAMdhI do. bhale e paNa jIvatI khAkha thAya.' koNa khAkha thaze ?"ne jayagarjanAo sAthe zakasainiko pUrA jhanUnathI aMdara dhasI AvyA. teo TheraThera raktapAta karatA AvatA hatA. emanuM jhanUna apUrva hatuM. teo jIta yA motanA nizcaya sAthe AvyA hatA. dharmakSetra-kurukSetra D 459 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA darpaNasene palaTAyelI sthiti pArakhI lIdhI. duzmanonA vijayanA nAda vadhu ne vadhu najIka saMbhaLAtA hatA. e tyAMthI nATho. vIMdhAyelI maghA nIce ja paDI hatI. zaka sainiko jozamAM hatA. enA para paga mUkIne e AgaLa vadhI gayA. dhIre dhIre AkhI nagarI zakasainikonA kabajAmAM AvI gaI. prajAe A yuddhamAM nagaNya sAmano karyo. AryagurunI AgevAnInI badhA para UMDI asara thaI hatI. badhA kahetA hatA ke Akhare puNye jaya, pApe kSaya. raNasaMgrAma pUro thayo. alabelI ujjainInA AbhamAM navasUryano udaya thato hato, tyAre vijayanI varamALA AryagurunA gaLAmAM AropAI gaI, 460 D lokhaMDI khAkhanAM phUla 64 saMkalpanI siddhi Aryaguru kAlaka ane zakarAjanuM bhavya svAgata nagarajanoe AraMbhyuM. ujjainInA badhA rAjamArgo ane zerIo zaNagAravAmAM AvI. lokonA harSanAda vacce teo AgaLa vadhyA. lokoe Aryaguru kAlakane joyA, ne emanI najara samakSa bhUtakALa taravarI rahyo. are ! ApaNAM pApa pocyAM, nahi to gardabhilla jevo rAjA kaMI hAre kharo? eka satI sAdhvInA apamAnanuM A pariNAma ! re ! prAyazcitta karo ! Thera TherathI eka ja jAtanA pokAro UThatA hatAM ! prajA vijayI vIrone vaza thaI gaI. gaMdI morInAM pANI chUTatAM jema durgaMdha phelAI rahe, ema loko hAra khAdhela rAjA darpaNasenanAM dAnava jevAM kukarmone yAda karI rahyA, 'oha ! kevA atyAcArI dAnavI jIvana heThaLa ApaNe jIvatA hatA ! bhale gayo. javo ja joIe. AtatAyI rAjA bhale gayo, have kaMIka sukha maLaze. zIla sacavAze. dharmAdharma jovAze., ati vilAsa ane vaibhavanI ghelachAnuM je pariNAma Ave e ja AvyuM.' prajA to Aryaguru kAlakanAM vakhANa karI rahI. zakarAja ane Aryaguru kAlake rAjaprAsAdamAM praveza karyo. enAM e ja dAsa dAsI Aja navAnI sevAmAM AvIne sajja UbhAM hatAM. e to mAtra samayanAM pratibiMba hatAM. durAcArI rAjA hoya to durAcArI, sadAcArI hoya to sadAcArI, Aryagurue sahune sAMtvana ApyuM. pachI emaNe pharamAna karyuM : 'Aja sudhIno tamAma khajAno senAmAM vaheMcI Apo. je navI sattAnI sevAmAM Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahevA mAgatA hoya te rahe, bAkInA zastra choDI zAMta nAgarika banI jAya. navuM zAsana veramAM mAnatuM nathI. e kSamAdharmI che.' sainikoe sAmano choDI dIdho. prajA to UgatA sUrajane vadhAvavA taiyAra ja hatI. pachI Aryagurue bIjI AjJA bahAra pADI. 'A badhA anarthanAM mULa samA rAjA darpaNasenane ahIM hAjara karo.' zaka sainiko ane bIjA sainiko doDyA. vAsuki teono AgevAna hato. thoDIvAramAM loDhAnI jaMjIromAM bAMdhIne rAjA darpaNarsanane tyAM hAjara karavAmAM Avyo. Aryaguru kAlake enI sAme najara paNa na nAkhI. emaNe tarata ja bIjI AjJA karI : 'maghA ane sarasvatIne hAjara karo !' sainiko vaLI doDavA. teoe rAjamahela ane aMtaHpurano khUNekhUNo zodhI kADhyo, paNa maghA ke sarasvatIno kyAMya patto na khAdho. sainiko nirAza banIne pAchA AvyA. Aryaguru kAlake niSphaLatAnI vAta sAMbhaLI krodhamAM bUma pADIne kahyuM, 'AkAzapAtALa eka karIne paNa e baMnene zodhI lAvo. bhaginI sarasvatI mATe to A Abha ane dharatIne eka karavA jevo puruSArtha kheDavo che ! e na maLe to kema cAle ? to to saMkalpanI siddhi adhUrI ja rahe ! ane maghA ! e paradezI nArIe dharmakSetramAM laDAyela kurukSetrane jItavAmAM bhAre madada karI che. enI zodhamAM parvata, pANI ke AkAza pheMdI nAkho. mArA dharmayuddhanI e baMne ArAdhya devIo che.' sainiko pharI zodha mATe doDyA. kaMIka zAMta lAgatA Aryaguru kAlaka vaLI kALamUrti jevA thaIne khaDA rahyA. netromAM zaMkaranA trinetrano tApa, bhavAM para arjunanA gAMDIvano ghaTATopa ne oSTha para agnideva AvIne beTho hato. emaNe hajI baMdIvAna dazAmAM paga pAse paDelA darpaNarsana tarapha eka najara paNa nAkhI nahotI. Aje ujjainInA AbhamAM dhoLe divase tArA dekhAyA hatA. rAjA darpaNasainanA darpanA cUrecUrA thaI gayA hatA. enI vidyA, enI sAdhanA ane enA badhA maMtro chellI ghaDIe niSphaLa nIvaDyAM hatAM. mahAguru maghanA A paTTaziSyane mahArathI karNanA jevuM thayuM hatuM. khare vakhate enI vidyA khoTI TharI, ane enI sonAnI jALa pANImAM cAlI gaI. ujjainanuM mahAna gaNataMtra, ghaDIbhaLamAM roLAI gayuM. bhAratabharamAM jenI 462 - lokhaMDI khAkhanAM phUla zaktinI khUba khyAti hatI, e rAjA darpaNarsana paNa namAlI vAtamAM keda thaI gayo. Aryaguru kAlakanI kRpA para have tenI jIvanadorI laTakI rahI hatI. re! ghaNA yatne kAbUmAM Avela zatrune have guru kaMI sasto choDaze ? Aja guru ene sAMbhaLIne ruMvADAM khaDAM kare evI sajA karaze. zULI, phAMsI ke ziraccheda to ene mATe sAmAnya sajA lekhAya ! kAM to dhagadhagatI sANasIthI enA dehanA mAMsanA locA kheMcAvaze, kAM jIvato telamAM taLaze, re darpaNa ! na jANe tArI duSTatAnI sajA kevI haze ! e sAMbhaLIne dAnava paNa tharatharaze ! emAM maghA ane sarasvatI na maLyAM to ? to na jANe zuM thaze ? vivazapaNe ne vyagratAthI Aryaguru potAnI saMkalpanI siddhinA pUrNavirAma samI sAdhvI bahena sarasvatIne zodhI rahyA ane AvA gauravanA prasaMge e maghAne paNa vIsarI zaktA na hatA. paNa emane zodhavAnA sainikonA prayAso saphaLa thatA na hatA. Aryaguruno kopAgni bhaDakI UThavAnI taiyArImAM hato, eTalAmAM dvAra vIMdhIne eka strI tyAM doDatI AvI ! e strInA vALa astavyasta hatA. e koI vAra juvAna haze, ema lAgatuM hatuM. enA gAlamAM khADA hatA, AMkhonI AjubAju lohI UDI gayela daradI jevAM kALAM kuMDALAM hatAM, jANe koI preta ja sAme khaDuM na hoya ! Arya guru A asthipiMjara jevI vyaktine pichAnI na zakyA, 'koNa A? darpaNe pIDelI koI pagalI lAge che. ene laI jAo, enuM atyAre kAma nathI. pachI badho nyAya cUkavAze. sarasvatIne zodho ! sarasvatI kyAM ?' emaNe citkAra karyo. 'huM sarasvatI ! bhAI !' ane sarasvatI codhAra AMsue roI paDI, 're, mane na oLakhI ?' 'koNa ? sarasvatI ? satI sAdhvI sarasvatI ? mArI bhaginI sarasvatI? mArA saMkalpanI siddhi sarasvatI tuM pote ? re ! matradhara darpaNanI koI melI vidyAnI tuM pratinidhi to nathI ne ! mArI bahena to prabhAtanAM puSpa samI che.' Aryaguru sarasvatInA A dehane ane vezane joI na zakyA. emaNe naja2 bIjuM pheravI lIdhI. 'bhAI ! zuM eTalI vAramAM mane bhUlI gayA ? huM tamArI bahena sarasvatI!' sarasvatI najIka sarI. 'oha ! smazAnanuM koI zaba maDaduM UbhuM thaIne to AvyuM nathI ne ! sarasvatI! A te tuM pote AvI che ke tAruM preta che ? huM A zuM jouM chuM ? tArA A hAla koNe karyA ?? sarasvatIe kaMI uttara na Apyo, e bolI, 'bhAI, badhI karmarAjAnI racanA saMkalpanI siddhi jJa 463 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. karma kare e koI na kare. mANasa to nimittamAtra che.' AryagurunA krodhano pAro caDhato jato hato. emaNe kahyuM, 'huM jANuM chuM, pUrepUro pichANuM chuM tArA AvA hAlahavAla karanArane ! e pApIne huM ahIM ne ahIM pUro karI nAkhIza. tyAre ja pratizodhano mAro agni zAMta thaze, bahena.' 'pachI sAdhunI kSamA kyAM raheze ?' sarasvatI prazAMta svare svasthatApUrvaka bolI. jANe dhakhadhakhatI dharatI upara AkAzanAM zItaLa jaLano chaMTakAva thayo. | 're ! AtatAyI mATe kSamA kevI ? sarasvatI ! mArA doSanA poTalAnuM vajana bhAre che., bhale emAM ATaluM badhuM vajana bharAtuM. AghI jA ! ne Arya guru rAjA darpaNasena tarapha dhasyA. atyAre guruno deha virATa banyo hato ne enI sAme rAjA jANe vAmaNo banI gayo hato. gurue rAjAne Akho ne Akho potAnI bhujAomAM toLI lIdho. "vAha, samaya samaya baLavAna che, nahi puruSa baLavAna.' prajA A dRzya joIne gaNagaNI. 'gurudeva ! tame vyartha zrama zA mATe lo cho ? AjJA Apo, eka ghA ne be kaTakA karI dauM.' zakarAja potAnI talavAra kheMcI AgaLa AvyA, ne bolyA. sarasvatI najIka doDI gaI, ne bhAIne uddezIne bolI, "bhAI ! e pApI mane kAMI karI zakyo nathI." zuM kahe che tuM ?' 'hA, e pApI mane dehathI icchato rahyo ne manathI pUjato rahyo, bAkI mAro sparza paNa karI zakyo nathI. ene mApha karo ! pApInA hRdayamAM paNa puNyanAM prabhAtakiraNonI jhAMkhI thavA do. kSamAno dharma tamAro ho bhAI ! ene mAnavIya saddaguNonI jhAMkhI thavA do ! bhAI ! tame sAdhu pahelA cho, rAjA pachI.' sarasvatI vInavI rahI. A samayanuM dazya kharekhara apUrva hatuM. UMce upADelA rAjA darpaNasenane gurue nIce pachADyo. nIce paDelo rAjA tarata khaDo thaI gayo ne svasthatAthI Ubho rahyo. enA moM para avijeyatA hatI, kSobha nahoto, pazcAttApa nahoto. AryagurunuM aMtara hajI zAMta thayuM na hatuM. emanA mukha para bhayaMkara kopanI lAlimA jhagamagI rahI hatI. emaNe darpaNasenanA vIkharAyelA vALanA gucchane pharIthI pakaDatAM kahyuM, 'bola re duSTa ! bhale tuM mArI bhaginIne aDI na zakyo, paNa pavitra sAdhvInuM teM apamAna to karyuM ja che. teM dharmanI cheDatI karI che. to kahe, tane enI kevI sajA ApuM ?" 'marajI paDe te Apa ! kAlaka, gaI kAla mArI hatI, AjanI ghaDI tArI che. kAle mArI marajI pramANe huM varyo, Aje tArI marajI mujaba tuM vartI le. AvatIkAla vaLI na jANe kevI Ugaze ! pRthvI che, pratispardhA che, manuSya che. samaya che, hArajIta che, ahIM to vArApharatI vAro che." 'bhAI ! bhAI ! khoTo rAjA darpaNa sAcuM kahe che. AjanI raLiyAmaNI ghaDIne ujALI lo, baMdhu ! pApIne have pUratI sajA thaI gaI che, ane zeSa zikSA bhogavavA ene jIvato choDI do. sApanA mukhamAMthI kothaLI kADhI lIdhI, pachI eno Dara zo? bhAI ! tamArI sAdhutAnI mane mArA zIla jeTalI ja kiMmata che. ApanA sodhutvanA e mahAmeghane pharI vAra jagata para amRtasaMjIvanI chAMTato huM jovA icchuM chuM. jyAM jIvana karatAM mRtyu vadhu suMdara hatuM. evI durdazAmAM paNa huM jo prANa TakAvI rahI houM to te kevaLa eka dhanya paLa jovAne ! mArA jogaMdara bhAInA jaganI mAre punaHsthApanA jovI che ! ApaNA tAraNahArano saMdeza ! kSamA vIrasya bhUSaNamu. verano badalo vera nahi, avera, eTaluM jagatane jANavA de. eka mANasanA aniSTamAMthI bhale eka iSTanI sthApanA thaI jAya. laDAIno jusso yogya che, laDAIno gusso ayogya che.' 'mApha karuM ene ?" Aryagurue prazna karyo. 'hA, baMdhu ! AtmazuddhimAM mAne te Arya !' 'sarasvatI ! huM tane nathI pUchato; mArA manane pUchuM chuM. saMsArane samajAvavo sahela che, manane samajAvavuM muzkela che.' | 'kAlaka ! avantInA siMhAsane besI jA, pachI mana ane cittanI vAta karaje ! saMnyAsI thavuM keTaluM saheluM che, ne rAjA thavuM keTaluM agharuM che, te tane pachI khabara paDaze. tuM ahIM siMhAsana para besIne yogI rahevA mAgIza, to badhA tane bhogI banAvIne choDaze. eka vAra thoDA divasa siMhAsana svIkAra ane pachI mane sajA kara.' rAjA darpaNasene vacce kahyuM. jANe potAnA jIvanane mATe ene leza paNa bhaya ke tamAM na hoya ema e svasthatAthI bolato hato. 'sihAsana svIkAruM ? darpaNa ! pachI tuM jIvato nahi rahI zake. rAjAno dharma pApIne sajA, yogIno dharma pApIne kSamA. siMhAsane beThelo siMha kadI potAnA pratispardhI siMhane jIvato rahevA deto nathI, e jANe che ne ?' Arya kAlake rAjA darpaNasenanuM hRdaya khojavA mAMDyuM. saMkalpanI siddhi 465 464 D lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'huM maravA taiyAra chuM - jo tuM A rAjavaibhava svIkAre to ! huM tArI badalAyelI manodazA jovA jIvato nahi houM, paNa aMtarIkSamAMthI tArI viTaMbaNAo para jarUra hAsya verIza. yAda rAkha ! sAdhu thavuM saheluM che, rAjA thavuM muzkela che.' darpaNasena bolyo. nA, nA. huM tane nahi haNuM. huM virAgI chuM. sihAsana to mAre mATe sarvAsana che ! mArA tAraNahArano saMdeza che; manuSyanA viveka ane vairAgyanI sAcI parIkSA prApta-bhoga ane lAdhelI taka tarapha AkarSaNa na thAya temAM che. ane vaLI zakarAjane meM vacana ApyuM che.' Arya kAlaka bolyA. vacana ? AvA Darapoka lokone vacana ? kUra lokone vacana ! are kAlaka, tuM na hota to A lokone to ghaDInA chaThThA bhAgamAM hatA na hatA banAvI deta. emane deza pahoMcavuM paNa kaThina thaI paData. rAvaNane tyAM vibhISaNe na hota to laMkA na roLAta." darpaNasene kahyuM. je thAya te kharuM, vasuMdharA to sadA vIrabhogyA che, ne dharma vagara koI rAja kadI TakyuM nathI. saMsAra sat-asatno zaMbhumeLo che. asanuM jora vadhu hoya che, ane e dAbI de che; paNa vAdaLamAM chupAyela caMdranI jema Akhare sat prakAze che. meM A sadharma adA na karyo hota to bIjA koIne karavo paData. bahuratnA vasuMdharA che. Aja meM eka adharmano nAza karyo.' | 'ane navA adharmanI Aje sthApanA karI.' rAjA darpaNasane upahAsa karatAM paNa have jANe Arya gurunuM aMtara thAkavA lAgyuM hatuM. varSo purANA puruSAtana ane zUrAtananA baMdha have zithila paDatA hatA. Aryaguru bhaginI sarasvatInI sAme ekITaze joI rahyA, jANe potAnI saMkalpasiddhine haiyAmAM utAratA na hoya, "bahena ! jJAnIne zAnamada lAdhe. karyAno pastAvo nathI. mahAmalina vastra pachADavA vagara dhokAvyA vinA zuddha na thAya. paNa have cAlo. ahaM visArI ahaMne zodhIe." saMkalpasiddhinI A paLa Arya kAlakanA aMtaramAM kaMI kaMI Urmio janmAvI gaI, paNa AvA siMhapuruSanI e Urmione bhalA koNa ukelI zake! janatA to Arya kAlakanA saMkalpanI A adbhuta siddhine ane satI sAdhvI sarasvatInA samatAbhAvane abhivaMdI rahI. kharekhara, caMdanakASTha to ene kApanArI kuhADIne paNa sugaMdhI banAve che, kApanArane paNa sugaMdha Ape che ne ene ghasanAra patharAne ke bALanAra mANasane paNa saurabha ja Ape che. sugaMdha ja eno svadharma che. evAno mana - deha e bAhya AvaraNa ane AtmA e AMtarika dhana che ! 'e game tema, paNa Aje khAtarI thaI ke adharma kyAreya lAMbuM jIvato nathI. bhaviSyamAM A saMsAramAM jyAre paNa adharma potAnuM mAthuM UMcakaze tyAre koI hatAza AtmA mArI kathAne yAda karaze, ne nirAza thayA vagara adharmano sAmano karaze ne adharmana ukheDI nAkhaze. eka sanAtana satya che ke dharmo jaya, pApe kSaya.' Aryaguru bolyA ne thoDI vAra vicAratA rahIne kahyuM, "mukta karo A pApanA puMja samA rAjAne, enAM pApanI sajA bhogavavA. vanajaMgalamAM laI jaIne chUTo mUkI do.' thobho, ene jarA khaMDita karo, chevaTe nAkanI aNI paNa khaMDita karo, jethI e nAkakaTTo pharI rAjapada mATe prayatna na kare.' zakarAje vacce kahyuM ne emaNe pakaDAyelA darpaNasenanA nAka para jhaDapathI talavArano lisoTo karI nAkhyo. 'hAM hA, zakarAja ! mANasa potAnA durguNathI jeTalo kadarUpo lAge che, eTalo talavAranA ghAthI nathI lAgato. ane zatriyane mATe to deha uparano kSata(ghA) enI zobhA banI jAya che !' Arya guru, zakarAjane vAratAM bolyA. 466 D lokhaMDI nAkhanAM phUla * A to jiMdagI che ke koI tophAna che, mRtyunA hAthe ja ame jIvI gayAM saMkalpanI siddhi 467 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 dharmane zaraNe iSTanI prApti thaI cUkI ane vIratvanI uSNA osarI gaI. Aryaguru aMtarmukha banIne kaMI kaMI vicAratA UbhA. emane thayuM : saMkalpanI siddhi to thaI: paNa ene mATe keTakeTaluM mUla cUkavavuM paDyuM ! joga tajyo ane zastro sajyAM ! deza tyajyo ane yuddha AdaryuM ! kyAM ahiMsA, saMyama, tapanuM vrata ane kyAM A saMhAra ! have gurunuM mana Aja sudhInI dizA tajI judI ja dizAmAM viha2vA lAgyuM. ekAeka gurune potAnI saMkalpasiddhinI jaDIbuTTI samI maghA sAMbharI AvI. emaNe pUchyuM, 'badhA to maLyA, paNa re maghA kyAM ? atyAranI AnaMdanI ghaDIe e kAM nahi? jAo, ene jhaTa zodhI lAvo !' e ja vakhate be sainiko eka lohInIgaLatI strInA dehane laIne tyA AvatA dekhAyA. e strInA lAMbA vALa jamIna para chUTA ghasaDAtA hatA. Arya gurue e joyuM ane doDavA, 'oha ! A to maghA. koNe vIMdhI mathAne ? koNa jakhama karyo maghAne ? oha! koNe A phUlane ijA pahoMcADI ? yAda rAkhajo ke mArA dharmanI e paNa AjJA che ke paramacakSuvALA puruSa ! tuM parAkrama kara. enuM ja nAma brahmacarya che-brahma che.' pharI AryagurunA mana para krodha savAra thaI gayo, emaNe pAse paDeluM khaDaga upADyuM. 'bhAI ! AtatAyIne joIne pharI AvezamAM AvI jAo cho ! tame hajI evA ne evA bhAvanAghelA ja rahyA. sugaMdha vahAvavAno phUlano dharma. e dharma ene devanA mastaka para ArUDha kare. basa, phUlanA jIvananI ATalI ja samarthatA! maghA to saMsAranI vADInuM benamUna phUla che. AvA phUla IjA pAmavA mATe ja, ijA pAmIne sugaMdha vahAvavA mATe ja janme che !' sarasvatIe maghAne aMjali ApI ane doDIne khoLAmAM laI lIdhI. 'kevo bhavya AtmA ! oha ! bAvaLa vAvanArane paNa AmraphaLa ApavAno to mAro sAdhuno dharma. e dharma zuM strIo adA karaze ?' guru maghAnI sthiti joIne gadgadita thaI gayA. 'AtatAyIo deha mAge che, AtmArthIo AtmAnI saMbhALa mArga che. dehane javA do ne AtmAnI ja paravA karo.' sarasvatI bolI. sarasvatInA khoLAmAM rahelI maghAe maMda svare kahyuM, 'sAcI vAta che, gurudeva! AtmAnAM amI ArogavAnuM to Ape ja zIkhavyuM che, pachI dehanI ALapaMpALa kevI? ApanI sevAmAM jIvatAM AnaMda, ApanA caraNamAM maratAM parama AnaMda. praNAma gurudeva ! pelA maMtro 'rAjAdhipAnAM zAMtirbhavatuM rAjasannivezAnAM zAMtirbhavatuM zrI goSThikAnAM zAMtirbhavatuM -- zrI janapadAnAM zAMtirbhavatuM zAMtiH zAMtiH zAMti A sevikAnA aMtima ..........basa jAuM... chuM..................NA...ma! bhavobhava...' ane maghAe mastaka nAkhI dIdhuM ! * A prasaMgane laIne lakholA 'haMsamayUra' nAmaka hiMdI nATakanA kartA paM. vRMdAvanalAlajI varmA potAnI prastAvanAmAM lakhe che, e kALamAM ya e kALa lagabhaga, e vilakSaNa nartakI, gAyikA ane abhinetrInuM astitva maLe che. narmadA nadInA kAMThA paranI guphAomAM enuM nAma 'satanuM kA" kotareluM maLe che. narmadAnA bheDAghAca (bhRgughATa) para be moTI mUrtio paDelI che. je koI zakakanyAnI che. meM sutanukA ne zakakanyAno samanvaya 'tanvI mAM karyo che. zakakanyA sAthe AryonA vivAha A vakhate navI ghaTanA nahotI. A kathAthI aDhIso varSa pahelAM caMdragupta maurya selyUksa grIkanI putrI sAthe lagna karyA hatA.. dharmane zaraNe Z 469 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurudevanA mana para Aje jANe cAre taraphathI mAro zarU thayo hato, darpaNa sAmenA yuddhamAM mananI je kasoTI nahotI thaI, evI kasoTI Aje sAme AvIne UbhI hatI. vAha ! phUla mAtra bIjAne sugaMdha ApavA ane pote ijA pAmanA ja janme che. ijA pAmIne paNa sugaMdha vahAvavI e eno dharma ! oha, AvI strIo ne suMdarIo na hota to saMsAra smazAna thaI jAta. strI-tAruM bIjuM nAma zIla, samarpaNa ne bhakti." maghAne zokAMjali ApatakAM hoya tema guru bolyA, 'maghA ! tuM dhanya che, tAruM jIvana saphaLa che. tAruM jIvita kRtArtha che. tane paradezI kahI pApamAM nahIM paDuM. satya eja mAro svadharma, arpaNa e daja mAruM aMtaraMga, tuM mArI svadharmI !' sarasvatI mazAnA mRtyuthI vyagra banI gaI. vidhavidha AzcaryakAraka ghaTanAo ekasAthe ghaTI rahI hatI. AzcaryanA Athatha asahya hoya che, e bolI, 'bhAI! A nagarInI havA mane gUMgaLAve che, mane cakkara Ave che. bahAra kyAMka laI jAo.' 'cAlo satvare bahAra !' ne Aryagurue UMcI najara karI to tyAM bhayaMkara kolAhala saMbhaLAyo. joyuM to aMtaHpurane pracaMDa Aga lAgI hatI. are ! darpaNasena to ahIM che, ne A Aga koNe lagADI ? jAo, tapAsa karo. doDo doDo ! aMtaHpuramAM aneka strIo che, mahAdevI aMbujA paNa emAM che." sarasvatIe kahyuM. 'Aryaguru ! A Aga bujhAvI zakAya tevI nathI. eka strI aMtaHpuranA jharUkhA para UbhI hatI. eNe kahyuM ke, jevA AvyA cho evA ja cAlyA jAo. A Agane nahIM bujhAvavAnI mArI AjJA che. kahejo kAlakane, ke sUkSma aNadITha AgamAM jIvanabhara zekAI rahelI aMbujAe A sthUla Aga peTAvI che. cetana to kyAranuM jalI gayuM hatuM. jaDa jale emAM jJAnIne zoca vyartha che. aMtaHpuranI chellI kvAlAmAM e pote paNa homAI jaze. Aga bujhAvavAnI jarUra nathI." | 'koNa aMbujA ? mahAdevI aMbujA ? re darpaNa ! oha ! eka mANasa pRthvIne kevI naraka samI banAvI mUke che ? re darpaNa ! A dharmayuddhamAM tArI bhaginIno paNa bhoga !' Arya guru bolyA. 470 D lokhaMDI khAkhanAM phUla 'chellI paLe asatya nahi va6. aMbujA mArI bhaginI nahIM bhoginI che! kAlaka! teM rUpane sadA aspRzya rAkhyuM, dUra rAkhI devAMzI banAvyuM. meM rUpane sparyA vagara kyAMya jIvavA dIdhuM nathI. aMbujA ghaNIvAra mane kahetI ke tAruM aMtara ane tAruM aMtaHpura saLagAvI devAnuM mane dila thAya che. paNa bahenanuM dila che, vaLI strInuM dila che, tArA mATe nehataMtu manamAM che. vaLI mArI pAse eka thApaNa che. e thApaNa pAchI ApI dauM. pachI joje, tArA aMtaHpuranA hAla!' darpaNasene kahyuM, 'Aja eNe A maLelI takano lAbha lIdho, kAlaka !' | 'vAha re devI aMbujA ! re darpaNa ! tArA dilanA darpaNamAM jarA jo to kharo ke teM rAjA thaIne saMsAramAM keTalI kAlimA pedA karI che ?' Arya gurue kahyuM. aMbujA kharekhara abhuta phUla hatuM, paNa dareka phUla AghAta sahevA ane soyathI vIMdhAvA ane IjA pAmavA ja janme che. paNa ijA pAmIneya e kevI sugaMdha vahAve che !' rAjA darpaNasane Arya gurunA zabdo ja emane pAchA ApyA. saMsAra kharekhara phUlono bagIco che. 2 darpaNa ! tuM tuSAra thaIne bhAganAM badhAM phUlo para tUTI pajya. Akho bagIco verAna karyo.' Arya gurue khUba zoka sAthe kahyuM. 'huM prayatnamAM pAcho paDyo chuM, parAjaya pAmyo nathI. mArA kAraNe tArA udyAnane verAna na banAve. huM to tuM je sajA kare te sahevA taiyAra chuM. mArA aparAdha bhAre che. mArA kaTakA karavA hoya to karI nAkhe. huM eka harapha paNa uccArIza nahi. karmanAM trAjavAM para mane zraddhA AvI che.' darpaNasene kahyuM.. 'sarasvatInA svadharmapAlane ane maghA-aMbujAnA bhavya tyAge mane pharI sAdhupadamAM sthira karyo che. sAdhune ucita kSamA che, tane kSamA ApuM chuM. sarasvatI, have to ApaNe vana sevavAnuM che, paNa e pahelAM Ane jaMgalamAM chUTo mUkI devo ene jIvatara vahAluM che to bhale e pazupaMkhInI jema jIvatara vitAvato !' Arya guru kAlakano kopa zAMta banato cAlyo. emane have dhanuSya-bANa potAne khabhe hoya enI zarama AvI, potAnA laDAyaka vezanI paNa zarama AvI. bena-bhAI eka bIjAnI sAme nIrakhI rahyAM, e najaromAM yugonA itihAsa AlekhAyelA paDyA haMtA. A vakhate paMcANu zakazAhIo nagarano, senAno ne zastrono baMdobasta karI A vijayanA nimitrabhUta Arya gurune teDavA AvI pahoMcyA. dharmane zaraNe 1 471 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhu, ame badhuM sApha karI dIdhuM che. padhAro ! siMhAsana zobhAvo ! zatru nAmano mANasa to zuM, pazu-paMkhI ke kITa paNa zeSa rAkhyuM nathI.' 'zakarAja ! have mAruM kAma pUruM thayuM. mAre mAthe je uttaradAyitva hatuM te meM adA karyuM. je bodhapATha mAre Apavo hato, e meM ApI dIdho. eka sItA pAchaLa AkhI laMkA roLANI, e satyayuganI vAta hatI. Aje kaliyugamAM paNa eka sarasvatI pAchaLa laMkA jevI ujjainI roLANI, e bodhapATha koI na bhUle. tame paNa na bhUlazo. dharmo jaya, pApe kSaya.' Arya guru bolyA, have temane jANe thAka lAgyo hato. teo thAMbhalAne aDhelIne UbhA ne AgaLa bolyA, | 'eka ghoDesavAra smazAnamAM doDe. tyAM jaIne pIpaLA para mArI puNyanI poTalI che te laI Ave.' tarata eka kuzaLa zakazAhI doDyo. Arya guru tyAM ekatra thayelI medanIne saMbodhI rahyA. 'rAjadvAramAM mArA jevA tyAgamArga ane dharmamArganA sAdhaka bhikSukano praveza na hoya. mAre to adharmano uccheda ne dharmanI sthApanA karavI hatI, e mAruM kAma pUrNa thayuM. mAre saMsArane batAvavuM hatuM ke dharma jaya ne pApe kSaya e vAta khoTI nathI ! ahIMnA lokoe satya karatAM svadezane mahattva ApyuM, khoTuM mahattva khoTI racanA kare. che. dIkarAnA avaguNa sAme AMkhamIMcAmaNAM karI dIkarAnI deha sAme joyuM. vastu bhAvamAM varte che. deva jema manamAM rahe che. satya vagarano AtmA binajarUrI, to satya vinAno svadeza nakAmo. e svadezamAM meM satyanI sthApanA karI. meM zuM meLavyuM, meM zuM khoyuM enAM jamA-udhAra Aje nahIM karuM. huM kSatriya chuM. satye mane AjJA ApI. mArA dharme mane kahyuM ke tAruM baLa saMgharI rAkhIza nahi. huM samarAMgaNe Utaryo. samarAMgaNa pUruM thayuM. have ahIMnI dAbhanI saLIne paNa aDyA vagara mArA mArge cAlyo jAuM chuM. mAre mana satyazIlanA pAyA para Ubhelo dharma prathama che. bIjuM badhuM pachI. cakravartInuM rAja paNa dharma pAse kaMI visAtamAM nathI. mANasa cala che, dharma acala che, eTaluM yAda rAkhazo to tamAruM, dezanuM, vizvanuM kalyANa thaze.' Arya guru ATaluM bolI zAMta rahyA. eTalI vAramAM ghoDesavAra poTalI laIne AvI pahoMcyo. AgaLa vadhIne poTalI hAthamAM letAM, hRdaye cAMpatAM guru bolyA, 'bhikhArIne Aja enI jAgIra pAchI maLI gaI jhaverIne potAnAM khovAyelAM ratno pAchAM maLe, ema mArAM ratno mane pAchAM maLe che. AnaMda ! AnaMda!" e pachI zakarAja tarapha joIne e bolyA, 'zakarAja , huM vacanathI baMdhAyelo chuM. bhAratanuM rAja tamane bhaLAvuM chuM. sagI mAthI putranA kAna na vIMdhAya. haMmezAM pArakI mA kAna vIMdhe, e mATe tamane ahIM teDI lAvyo. A dharatIne tamArI mAnyA vinA rAja karazo to dharatI tamane saMgharaze nahi. dharatInAM choruM thajo, dharmanA saMgI thajo. maLelI takane zobhAvajo. jAo, sukhapUrvaka rAjapATa bhogavo. dharmathI cAlazo to gAdI amara tapaze. adharmathI cAlazo to ukhaDI jatAM vAra nahIM lAge. tamArI sagI najare tame e badhuM joyuM che. kudaratano kAnUna koInI zarama nahIM rAkhe, dharmo jaya, pApe kSaya. have A sApa potAnI kAMcaLI utAre che." Arya gurue sainikanI vezabhUSA utArI nAkhI. e uttarIya oDhIne UbhA rahyA. pachI baMdIvAna rAjAne joIne bolyA, 'garviSTha rAjA ! tArA karmavRkSane hajI to phUla ja AvyAM che, ene phaLa raurava narakanI vedanA to bAkI che. hajI paNa samajaje ane AtmakalyANa karanAruM prAyazcitta karaje. to tane choDuM chuM, paNa tArA karma tane nahi choDe. karmarAjAno nyAya konInI dayA Amato nathI." thoDIvAre sarasvatIne uddezIne AcArye kahyuM, 'bahena cAla ! aparAdhI rAjAne prAyazcitta karavAnuM kahenAra ApaNane potAne paNa prAyazcitta karavAnuM che. vera ne dhikkAranI jvALA peTAvI ane icchA-anicchAe mAre viSathI viSane haNavuM paDyuM. mela maDhelA dezanA prajAsuvarNane jarA AMca ApI zuddha karyuM. eka yuddha potAnI pAchaLa ghadhaNAM zApa mUkI jAya che. paNa eTaluM kahuM chuM ke potA kAje kaMI kharaayauM nathI, dharmane kAje sarva kaMI vekyuM che. marelAM maDadAM jevI prajAne yamarAja jevo rAjA maLyo hato. Aja emAM paradezI tattva umerIne meM mArA jIvana-lokhaMDanI khAkha sarajI chepaNa emAMthI ja have navasarjananAM phUla khIlazake. A ja meM satI, sAdhu ne dharmanI saMsAramAM navapratiSThA karI che. tama sahunuM kalyANa vAMchuM chuM, he prabho ! mArAM pApa mApha he ! havethI averano mAro dharma avicaLa ho !' bharI ujjainImAMthI vijayanA gaganabhedI pokAro vacce, maNimuktAnA varasAda 472 | lokhaMDI khAkhanAM phUla dharmane zaraNe 473 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacce , Arya kAlaka ane AryA sarasvatI akiMcana ane ekalAM banIne dharmane zaraNe cAlI nIkaLyA. sainiko lohI TapakatAM darpaNane bAMdhIne UbhI bajAre laI cAlyA. Aja enuM koI nahotuM. kAle je prajA enA eka zabda para prANa ovArI jatI, e ja prajA Aje enA mukha para thuMkatI hatI. ekanA paga para phUla mUkatI ane ekanA mukha para dhULa pheMkatI prajAe AryagurunA prasthAnane joI mUrtimaMta dharma saheda cAlyo jato hoya ema anubhavyuM. dizAomAMthI jANe paDaghA gAjatA hatA : 'vAha sAdhu, dhanya tAruM uttaradAyitva ane dhanya tAra dharmaprema !' ujjainInA siMhAsana para zakarAjAno abhiSeka thato hato; paNa AvatA rAjA karatAM jatA yogImAM sahune vizeSa rasa hato. 66 kathA evuM kahe che ke jagalamAM laI jaIne choDI mUkelA rAjA darpaNasenane potAnA krUra karmano badalo tarata maLyo. jaMgalamAM vAghe eka dahADo e mAnava-vyAdhrane jIvato phADI khAdho, enA dehane dena paNa na maLyuM ! Aryaguru kAlaka svadharmanuM pAlana karatA ghaNe sthaLe pharatA rahyA. zrI kAlakasUrinuM jIvana saMpUrNa tapa, jJAnathI paripUrNa chatAM nAnImoTI krAMtiothI bharyuM vItyuM. emaNe zaka kulanA pravAsa pachI bIjo pravAsa suvarNabhUmi (jAvA) sudhIno kheDyo. jainonuM sarvazreSTha parva paryuSaNa parva je bhAdaravA suda pAMcame ujavavAmAM AvatuM, 2 rAja mAnyatA pAme te kAraNasara cothe karyuM. ne A pheraphAra samasta jaina saMghe saharSa svIkArI lIdho. teoe kahyuM ke : kAraNa paDatAM gItArtha sAdhuo evuM kArya kare che ke jemAM doSa thoDo ne lAbha vadhu hoya, ane e pramANe Thare che.' A dRSTie teo TheTha sudhI jainasaMghanA mAnanIya netAnA pada para avicala rahyA. kathAnako kahe che ke iMdrarAje vartamAna tIrthaMkara zrI sImaMdhara svAmIne prazna karyo, 'bhAratavarSamAM nigodanuM svarUpa jANanAra koNa mahAjJAnI che ?" zrI sImaMdhara svAmIe AcArya kAlakanuM nAma lIdhuM. iMdra emanA jJAnanI parIkSA karI. iMdranA praznonuM suMdara rIte samAdhAna karyuM. iMdra Akhare prazaMsA karatAM kahyuM, 'A saMsAramAM sthAvara ane jaMgala be tIrtho chathe. vimalAcala sthAvara tIrtha che, Apa jaMgama tIrtha cho." A prabhAvaka AcAryo pachI rAjakAraNamAM rasa na lIdho. paNa emanuM sUtra "dharme 474 | lokhaMDI khAkhanAM phUla Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaya ane pApe saya' ghaNuM pracalita banyuM, ne enAM pariNAmo sahue najare joyAM. zaka rAjAo prabaLa banyA hatA. teoe paMjAbamAM yavana rAjyano nAza kya. vijayathI teo paNa Akhare khUba chakI gayA. A vakhate bhAratavarSanI raMgabhUmi para vikramAditya Avyo. vikramAditye ukelI zakono saMhAra karyo. keTalAka zako kSatriya banI cUkyA hatA, ne ahIMnA kSatriyomAM bhaLI gayA hatA. sUrijIe krAMtinA paNa sAkSI banI rahyA. emanA be bhANejoe paNa AmAM ThIka ThIka bhAga lIdho. A yugamAM dharma, nIti, zIla ane sAhitya khUba vikAsa pAmyAM. keTalAkanuM jIvana ja kAMtikAranuM hoya che, jIvanabhara ene jhajhUmavAnuM ja rahe che. ekavAra Arya gurune potAnA pramAdI ne avinayI ziSyono tyAga karavo pajyo. tyAga karIne teo cheka suvarNabhUmi (AsAma)mAM cAlyA gayA. jainonA paryuSaNa parvanI tithi e A mahAna sUrirAjanA parama prabhAvanI yAdagIrI che. paryuSaNa parvano sAMvatsarika divasa bhAdaravA suda pAMcame Avato. rAjamAM paNa e divase eka utsava thato. rAjAe kahyuM ke tithi badalAya to baMne parvano prajA lAbha laI zake ! prabhAvaka AcArye pAMcamanI cotha karI, ane tamAma saMghe ene zirasAvadya karI! A mahAna AtmA jIvanabhara satyanA AgrahI rahI, bhAre kIrti sAthe devaloka pAmyA ! dharmanA e dhUmaketune vaMdana. 476 | lokhaMDI khAkhanAM phUla mahAguruno Azrama D 477