________________
'स्यात्' । ना अनेत विधि भने विया२ विगेरे ३५॥ अर्थो छे छता અહીં અનેકાંત (અપેક્ષાસહિત) અર્થ જ ઉપયોગી છે આ સ્યાત્ શબ્દ દરેક પદો સાથે જોડવાથી જ સાંગોપાંગ બોધ થઈ શકે છે.
આ સૂત્રમાં બતાવેલું સ્વરૂપ પ્રમાણસપ્તભંગી અને નયસપ્તભંગી એમ બંનેમાં સંભવી શકે તેવું સાધારણ લક્ષણ છે વિશેષલક્ષણ આગળના આ પરિચ્છેદમાં સૂત્ર-૪૪/૪૫માં જણાવાશે.
अथास्यां प्रथमभङ्गोल्लेखं तावद् दर्शयन्तिસપ્તભંગીમાંનો પ્રથમભંગ જણાવે છે. तद्यथा-स्यादस्त्येव सर्वमिति विधिकल्पनया प्रथमो भङ्गः ॥४-१५ ॥ જેમ કે “સર્વવસ્તુકથંચિત્ છે જ' આ વિધિકલ્પનાથી પ્રથમ ભંગ છે.
अत्र स्यात्पदमनेकान्तबोधकम्, 'अस्त्येव सर्व कुम्भादि, इत्युक्ते स्वरूपेणास्तित्वमिव पररूपेणाप्यस्तित्वं प्राप्नोति, तद्व्यावृत्यर्थ स्यात्पदं, तेन च स्यात् कथञ्चित्स्वद्रव्य-क्षेत्र-काल-भावैरेव कुम्भोऽस्ति न परद्रव्यक्षेत्रकाल-भावैरित्यर्थो लभ्यते। तथाहि-कुम्भो द्रव्यतः पार्थिवत्वेनास्ति नाऽऽबादित्वेन, देशतः पाटलिपुत्रत्वेनास्ति न कान्यकुब्जत्वेन, कालतः वासन्तिकत्वेनास्ति न शैशिरत्वेन, भावतः श्यामत्वेनास्ति न रक्तत्वेन।
स्यादस्त्येव सर्वम्' इत्यत्र स्वरूपादिभिरस्तित्वमिव स्वरूपादिभिरेव नास्तित्वमपि स्यात् तव्यावृत्यर्थमेवकारग्रहणं, तेन चायमर्थोलभ्यते-यत् . स्वरूपादिभिरस्त्येव सर्व वस्तु नतु नास्त्यपि, पररूपादिभिर्नास्तित्वं तु इष्टमेव।
एवकारस्त्रिघा-अयोगव्यच्छेदकः, अन्ययोगव्यच्छेदकः, अत्यन्तायोगव्यवच्छेदकश्च। तत्र विशेषणसंगतैवकारोऽयोगव्यवच्छेदकः। अयोगव्यवच्छेदकत्वं नाम-उद्देश्यतावच्छेदकसमानाधिकरणाऽत्यन्ता-भावाऽप्रतियोगित्वं यथा 'शङ्खः पाण्डुर एव' इत्यत्रोदेश्यतावच्छेदकं शङ्खत्वं, तत्समानाधिकरणात्यन्ताभावो न तावत् पाण्डुरत्वात्यन्ताभावोऽपि तु पीतत्वाद्यत्यन्ताभावः, तत्प्रतियोगित्वं (पीतत्वादौ, अप्रतियोगित्वं पाण्डुरत्वे वर्तत इति लक्षणसमन्वय )। विशेष्यसंगतैवकारोऽन्ययोगव्यवच्छेदकः, अन्ययोगव्यवच्छेद
૧૬ ૧
