________________
एकस्मिन् जीवादौ वस्तुनि अनन्तानां विधीयमान-निषिध्यमानधर्माणां स्वीकृतत्वादनन्ता एव तत्प्रतिपादकवचनमार्गाः स्युः कथं सप्तैव भङ्गाः ? इति. નહિ ર વેરીયમ્ II રૂ૭ |
प्रतिपर्यायमवलम्ब्य वस्तुनि सप्तैव भङ्गाः सम्भवन्ति नाऽनन्ताः, सप्तમીનામનત્યં તુ રૂછતિ રોષ: કૃતિ ભવ: રૂટ
ટીકા-જીવ-અજીવ વિગેરે એક વસ્તુને વિષે વિધાનકરાતા અને નિષેધકરાતા એવા અનંતધર્મો સ્વીકારેલા હોવાથી તે ધર્મોને કહેનારા વચનમાર્ગો પણ અનંતા જ થશે તો પછી સાત જ ભાંગા કેમ થશે? આ પ્રમાણે મનમાં વિચાર= પ્રશ્નકરવો નહીં (તેનું કારણ કહે છે કે, એકેક પરસ્પર વિરોધી એવા જોડકારૂપ પર્યાયને આશ્રયીને એક વસ્તુમાં સાત ભાંગા જ સંભવે છે. અનંત ભાંગાઓ ઘટી શકતા નથી. અને પરસ્પર વિરોધી ધર્મનાં યુગલો અનંત હોવાથી એ રીતે અનંતી સપ્તભંગીઓ થાય તે અમને ઈષ્ટ જ છે એટલે કે એકેક વસ્તુમાં અનંતા ધર્મો અવશ્ય છે જ તેમાંના એકેક જોડકારૂપ પર્યાયને (ધર્મને) આશ્રયીને વિધિ અને નિષેધના ઉપર જણાવ્યા મુજબ વ્યસ્ત કે સમસ્ત વિકલ્પો પાડવા દ્વારા સાતભાંગા જ સંભવે છે માટે સપ્તભંગી જ થાય છે પરંતુ અનંતભંગી થતી નથી છતાં ધર્મો અનંતા હોવાથી આવી સપ્તભંગી એકેક જોડકારૂપ ધર્મને આશ્રયીને અનંતી થાય છે તેમ જાણવું.
कुतः प्रतिपर्यायमवलम्ब्य सप्तैव भङ्गाः सम्भवति ? इत्यत आहुःપ્રતિપર્યાયને આશ્રયીને સાતભાંગા જ કેમ સંભવે છે તેનું કારણ જણાવે
प्रतिपर्यायं प्रतिपाद्यपर्यनुयोगानां सप्तानामेव सम्भवात् ॥ ४-३९ ॥
પ્રત્યેક પર્યાયની અપેક્ષાએ શ્રોતાઓના પ્રશ્ન સાત જ સંભવે છે માટે ભાંગા સાત જ થાય છે.
प्रतिपर्यायमाश्रित्य सप्तानामेव शिष्यप्रश्नानां सम्भवादुत्तरमपि सप्तभङ्गाત્મમિતિ માવ: રૂ //
૧૮૦
