________________
समभिरूढनयं वर्णयन्ति
સમભિરૂઢ નય ઉદાહરણ સહિત જણાવે છે. • पर्यायशब्देषु निरुक्तिभेदेन भिन्नमर्थं
समभिरोहन् समभिरूढः ॥७-३६ ॥
સૂત્રાર્થઃ પર્યાયવાચી શબ્દમાં વ્યુત્પત્તિભેદથી ભિન્ન અર્થને સ્વીકારનાર अभिप्राय सममि३८ नय छे..
पर्यायशब्देषु-इन्द्र-पुरन्दरादिशब्देषु, निरुक्तिभेदेन-निर्वचनभेदेन, भिन्नमर्थसमभिरोहन्-अभ्युपगच्छन् समभिरूढः।। ३६ ॥
ટીકાર્ચઃ પર્યાયવાચી શબ્દમાં એટલે કે ઈન્દ્ર, પુરદર વિગેરે શબ્દોમાં નિરુક્તિભેદ દ્વારા એટલે કે વ્યુત્પત્તિભેદ વડે ભિન્ન અર્થને સ્વીકારતો સમભિરૂઢ नय छ. . . . આ વિશેષાર્થ આ નય પર્યાયવાચી શબ્દોના ભેદથી અર્થભેદ માને છે તેનો अभिप्राय मेवो छ म घटः पट: कटः मात्र हो ५९ ४ा छ भने तेना अर्थ हा छ ते ४ शते घटः कुम्भः कलशः शो ५५ । छ તેથી તેના અર્થો પણ જુદા માનવા જોઇએ. :. उदाहरन्ति- . .
इन्दनादिन्द्रः शकनाच्छक्रः पूर्दारणात् पुरन्दर इत्यादिषु यथा ॥ ७-३७ ॥
સૂત્રાર્થ : ઈન્દ્રપણું (ઠકુરાઈ) હોવાથી ઇન્દ્ર, સમર્થ હોવાથી શુક્ર અને નગરને વિદારેલું હોવાથી પુરદર આ પ્રમાણે સમભિરૂઢ સ્વીકારે છે. .. अयमर्थः- यद्यपिइन्द्र-शक्रादयः शब्दा इन्द्रत्व-शक्रत्वादिपर्यायविशिष्टस्यार्थस्य वाचकाः, न केवलं पर्यायस्य, तथापि समभिरूढनयवादि गौणत्वाद् द्रव्यवाचकत्वमुपेक्ष्य प्रधानत्वात् पर्यायवाचकत्वमेवाङ्गीकुर्वन् 'इन्द्रादयः शब्दा: प्रतिपर्यायबोधकत्वाद्, भिन्नभिन्नार्थवाचकाः' इति मन्यते। शब्दनयो हि नानापर्यायभेदेऽप्यर्थाभेदमेवाभिप्रैति, समभिरूढस्तु पर्यायभेदे अर्थभेदं प्रतिपद्यते इति विशेषः ॥ ३७ ॥
૨૮૩
