________________
૧૪ : મત્સ્ય-ગલાગલ ગઈ હતી. કિસલય સમા એના ઓષ્ટ જોઈને એમ થતું કે અરે, રડી પડીએ! એ દિવસથી એણે ચાબૂક મૂકી દીધા. કમમાં કમ નાની છોકરીઓને તે એ મારતે બંધ થયે.
કેટલીક વાર યક્ષિકાને બોલાવી એ કહેઃ “હે યક્ષિકા, તે તે કેટલાય ગુલામેના વાંસા ફાડી નાખ્યા છે, પણ તને એમ નથી લાગતું કે ગુલામ કંઈ બધા સરખા નથી હોતા. ખરાબ હોય તેમ સારા પણ હોય?”
એવી વાત હું ન જાણું. હું તો એટલું જાણું કે આપણા કહ્યામાં રહે તે સારે, કહ્યામાં ન રહે એ ખરાબ! તાડનને અધિકારી ! ગઈ કાલની જ વાત છે. એક ડોસાને ગુલામડી જોઈતી હતી. એ કૃપણ આત્મા ખૂબ સુવર્ણ લઈને આવ્યો હતો. એણે એક નાની છોકરી ખરીદ કરી. જૂઈના જેવી કમળ! કેળના જેવી સ્નિગ્ધ! એને જોઈને વિષયી બૂઢાના મેમાંથી લાળ જવા માંડી. મેં કહ્યું: ડેસલજી, ચેતતા રહેજે, નહિ તે મરી જશે તો પાપ લાગશે. બૂઢ દાંત કટકટાવીને કહેવા લાગ્યો કે “ગુલામને હાથે કરીને ક્યાં મારી નાખીએ છીએ? બાકી એની મેળે મરી જાય એમાં તે પાપ કે પુણ્ય! અરે, એમ પણ એ જીવને મુક્તિ મળશે ને! નહિ તે બિચારા આ ભવે કંઈ ગુલામીમાંથી છૂટવાનાં હતાં ? પેલી છોકરી બિચારી એને જોઈ ડરી ગઈ હતી. પહેલાં તે પાછાં પગલાં ભર્યા. પણ આ ત્રિશૂળ જરા પીઠમાં ભરાવ્યું કે જાય ભાગી!” યક્ષિકા અટ્ટહાસ્ય કરી ઊઠી.
યક્ષિકાની વાત સાંભળી હમેશાં ભયંકર અટ્ટહાસ્ય કરનારે વિલાચન જાણે આજે થાકી ગયે. એ નીચે બેસી
