________________
૧૦૪ : મત્સ્ય-ગલાગલ
મહત્તા નથી, તમે તો આવું આળ મસ્તક પર મૂકી મરવું મુશ્કેલ કર્યું, ને આવું અપમાન સહી જીવવું મુશ્કેલ છે. ચંદનાની માતાની હું બેન છું. જીભ મને પણ કરડતાં આવડે છે!”
રાણ, વધુ સ્ત્રીચરિત્ર ન દાખવે.”
સ્ત્રી! સ્ત્રી ! રાજાજી સ્ત્રી સ્ત્રી શું કરે છે? જાણે સ્ત્રી સાથે તમારે કંઈ લેવા-દેવા નથી ! અમે સ્ત્રી ન હતશાસ્ત્રમાં કહ્યો છે તે અમારો પતીકાં જન પ્રત્યેને કામ આઠ ગુણ બલવાન ન હત–તે શા સુખે આ સંસારને વળગી રહેત? શા કાજે આ બધાં બંધને હોંશે હોંશે સ્વીકારત ? તમારા નિત્યપ્રતિના તિરસ્કારે ફૂલની જેમ શા માટે ઝીલ્યા કરત? એશિયાળું જીવન જીવી તમારા સુખશાન્તિના યજ્ઞમાં શા માટે પિતાની જાતને હોમી દેત? ને એમ કરીને બાળકોને જન્મ આપી–હૈયાનાં ધાવણ ધવડાવી–તમારા જે જ નિર્લજજ પુરુષ બનાવવા એને શા માટે મેટે કરત? અને શા લેભે પિતાના હાથે પિતાના દાસત્વની શૃંખલાને વધુ મક્કમ બનાવત?”
રાજાજી કંઈ ન બેલ્યા; બાળકુમાર ઉદયનને આંગળીએ વળગાડી બહાર ચાલ્યા ગયા.
