________________
૩૦૪ : મત્સ્ય-ગલાગલ તમારે સ્વીકારવાં જોઈએ. અહિંસા વિશ્વબંધુતાનું બીજું રૂપ છે. પ્રાણીમાત્ર સાથે મૈત્રીને એમાં આદેશ છે. અપરિગ્રહ તમારાં સુખસાધન ને સંપત્તિ–વૈભને મર્યાદિત કરવાનું સૂચવે છે. વધુ ભેગ રોગ ને શોકને નીપજાવનારાં છે. છેલ્લે ને ત્રીજું તત્વ સ્યાદવાદ-અનેકાન્ત એ તમને સર્વધર્મ સમન્વય સૂચવે છે. તર્ક, વિવાદ ને વાદ તમારો ઉદ્ધાર નહિ કરે, પક્ષ, વાડે કે પંથ તમને મુક્તિ નહિ બક્ષે; ઢાલની બંને બાજુ જેવાને વિવેક એ મારો સ્વાદવાદ ધર્મ–અનેકાન્ત! સત્ય જ્યાંથી મળે ત્યાંથી સ્વીકારી લેવું ઘટે! સત્યને ઈજારો કેઈએ રાખે નથી !
“ઉદ્વેગ, સંઘષ, દમન, યુદ્ધ ને અશાન્તિ તમારા જીવનને ઘેરે ઘાલી બેઠાં છે. તમારું મન તમારું મિત્ર બનવાને બદલે તમારું શત્રુ બની બેઠું છે. તમે પ્રત્યેક પળે યુદ્ધ દેવતાની ઉપાસનામાં પડ્યો છે ! “વધુ વિનાશ એ તમારે ધર્મ બન્યું છે. રે જીવ! તું બહાર યુદ્ધને શા માટે શોધે છે? આ બાહ્ય યુદ્ધ એ આપણું મનની કલેશકર, દ્વેષી, દંભી સ્થિતિને પડઘમાત્ર છે. યુદ્ધને આરંભ પહેલે આપણે આપણા અંતરમાં કરીએ છીએ, પછી જ આપસમાં લડીએ છીએ. યુહ તે તારે તારી સાથે જમાવવું ઘટે. જેને તું હણવા માગે છે એ તારા શત્રુ ને તારો ચેર તો તારી અંદર જ બેઠો છે. રાજશાસન અને ધર્મશાસન અને એથીય મોટું આત્મશાસન છે. આત્માના રાજ્યમાં આવો ! એક બીજાને સમજે, સહયોગ કરે ! સંઘર્ષ, હૃદ્ધ, હિંસા ને યુદ્ધને સમાપ્ત કરે. વિશ્વબંધુત્વવાળું વિશ્વશાસન જમાવો!
પોતાનાં અને પારકાના ભેદ ભૂલી જાઓ. સહુ જીવને
