________________
દુવિધામેં દેને ગઈ! : ૨૮૧ લઈને આવે છે. આપે રાજા થઈને કયું સાચું સુખ, કઈ સાચી શાન્તિ અનુભવી? જીવનની મધુરતાને શે અનુભવ કો? સદાય અતૃપ્તિ, સદાય ઝંખના, સદાય ઉશ્કેરાટ, સદાય સંદેહ! પ્રત્યેક પળે લાગણીઓને ખળભળાટ ! શું મોટા કહેવાતા જીવનું જીવનસુખ માત્ર આ જ હશે? હું તે ઈતિહાસ તરફ નજર નાખું છું, ને કંઈનું કંઈ થઈ જાય છે! આપણે એકબીજાનાં, પિતાનાં ને પારકાનાં ગળાં કાપવાને જ જાણે ધંધે લઈ બેઠા છીએ. ચંપાને રણમાં રેળનાર રાજા શતાનિકનું શું થયું ? એ શતાનિકનું આપના હાથે મૃત્યુ થયું ! એને દીકરા વળી જોર જમાવવા ગયે ને આપણે કેદી થયે. એણે વળી જબરું જેર કર્યું ને આપણી આંખમાં ધૂળ નાખી! જે સબળ બને એ શેતાનની ગત શીખે. રાજા કુણિકે સન્યને પોતાની પડખે લઈ, સબળ બની નિર્બળ બનેલા બૂઢા બાપને હ ! વળી એ વેરના પડઘા ન જાણે કેવા પડશે? આપણે જાણે અહિ-નકુળને ન્યાય પ્રવતાવી બેઠા છીએ હજી જાગીએ તો સારું. ભગવાન મહાવીરની અહિંસક ભાવવાળી પ્રેમમય વાણી વાતાવરણમાં પ્રસરી રહી છે. ગઈ કાલે વેરને બદલો વેરથી લેવાતે– એમાં જ મહત્વ ગણાતું–આજે એમાં પરિવર્તન આવ્યું છે; પ્રતિકાર કરનાર નહિ, પણ ક્ષમા કરનાર માટે લેખાય છે. આયુષ્યની અસ્થિરતાને આપણે કદી ખ્યાલ કરતા નથી. ધૃણાને બદલે પ્રેમ,ભયને સ્થાને વિશ્વાસ, શેષણને સ્થાને સેવા ને અધિકાને સ્થાને કર્તવ્ય સ્થાપવાના પ્રયત્નો આરંભાયા છે. આપણે સુખી થઈશું તે આ માગે ! જીવનની ક્ષણભંગુરતા વિષે આપણને કંઈ કલ્પના પણ હોય તેમ લાગતું નથી.”
