________________
૨૮૪ : મત્સ્ય–ગલાગલ
માતા મૃગાવતી તે સાધ્વી બનીને આયો ચંદનબાળાની સાથે પગપાળા ઘૂમી રહ્યાં છે. પણ એમના સાધ્વીપદના સંસ્કાર વત્સની ભૂમિને નવી રીતે સીંચી રહ્યા છે. પુત્રના સુખદુઃખના સમાચાર મળ્યા કરે છે, પણ મનની પાટી પરથી જાણે મમત્વ ધઈ નાખ્યું છે. એ સંયમ અને તપથી જીવે છે, સર્વ જી પર સમાન ભાવ રાખે છે અને ઉપદેશમાં એટલું જ કહે છે કે અહંને ભાવ છાંડીએ તે આ ભવમાં જ આપણું કલ્યાણ છે ! આ બધા ઝઘડા “અહં” ભાવના જ છે.
અહું' પદના ત્યાગને એમના સ્વજીવનનો જ ઈતિહાસ હતો. ચંદનબાળા પોતાની ભાણેજ-નાની બાળકી જેવી–ને એની આજ્ઞામાં ભગવાન મહાવીરે પોતાને મૂક્યાં! માણસના જીવનમાંથી બધું છૂટી જાય, સંયમ અને તપથી સર્વ વાતની શુદ્ધિ થઈ જાય, પણ “અહમ ” જલદી ન છૂટે. એ અહં પર જ ભૂતકાળમાં ભરત ચક્રવતી ને બાહુબલિનું યુદ્ધ થયેલું. ભગવાને પહેલે જ પગલે આકરી પરીક્ષા કરી, અને રાષ્ટ્રના
અહં” પર જ પહેલો પ્રહાર થયો. પિતે વદેશની રાણી, નિપુણ રાજમાતા, અને ચંદનબાળાની વડીલ માસી–એ ભાણેજની અધીનતામાં–આજ્ઞામાં રહે ખરી!
પણું રાણી મૃગાવતીના અંતરમાં વૈરાગ્યની જીત એવી પ્રગટી હતી કે એણે પહેલે પગલે “અહમ ” ને ત્યાગ કર્યો; વયમાં તે સંબંધે પિતાની આજ્ઞામાં રહેવાને યોગ્ય ચંદનબાળાની અધીનતાને સહર્ષ સ્વીકાર કર્યો. એમની આજ્ઞા વડીલની આજ્ઞા માનીને પાળી. અંતરમાં અભિમાનનો કેટ ઊગવા ન દીધો. રાણીએ પહેલે જ પગલે બાજી જીતી લીધી.
