________________
પ૨ મત્સ્ય—ગલાગલ
એક કશુ પણ ચેગી—અતિથિના પાત્રમાં ન પડે એ ઘર-ઘર કે સ્મશાન ? તમારી બધાની મતિ ફરી ગઈ છે. તમારા રાજાને આવી વેળાએ શૃંગારભવન નિર્માણ કરવાનું સૂઝયું છે ! તમારી રાણીને છબી પડાવવાની આકાંક્ષા જાગી છે. રૂપ તે યૌવન એમને ત્યાં જ આવ્યું હશે ? દરેક વસ્તુને અથવા કાર્યો ને હૃદ-મર્યાદા હાય. જે વસ્તુને તમે વધુ માયાથી વળગશે, એ તમને વધુ સંતાપશે. જે ચીજો માયિક છે, એ ગમે તેવી સારી હાય પણ તેમાં વધુ આસક્તિ સારી નહિ. તમારાં રાજા–રાણી ઘેલાં નથી તેા શુ? અરે, તમે ચંપાના વિજય કરી આવ્યા, ત્યાંના રાજા દધિવાહનને માર્યાં, લૂંટ ને જુલમ કર્યા, એમાં રાણી મૃગાવતીની સગી એન રાણી ધારિણી ને કુંવરી વસુમતી દાસ બજારમાં વેચાઈ. ત્યારથી મને તે ભીતિ લાગે છે. આ દાસ-દાસીએ ! તમારાં પશુખળ નીચે પાયમાલ થયેલા ગુલામે ! આ તમારા વૈભવ-પ્રાસાદો ! આ તમારા ખૂની વિલાસે ! આ તમારી અન્યના સંતાપથી સગ્રહાયેલી સોંપત્તિએ ! મને તે જ્યાં જોઉં છું ત્યાં અન્યાય, અન્યાય, અધર્મ, અધમ લાગે છે. મહાગી આવું અન્ન તે આગે ! સ્વામિનાથ, મને તે। આ તમારા કટકાંગરા તમારા વૈભવના ભારથી જ ડગુમગુ થઈ ગયા લાગે છે ! ” “ નંદા, તમે સ્ત્રીએ રજતુ ગજ કરવામાં ચતુર હા છે. એ ત્તા સહુનાં કરમની વાતા. લેખમાં મેખ કાણુ મારી શકે ? સહુનાં સુખદુ:ખ સહુ સહુનાં કરમનાં કારણે. લે જો, આ મહારાણી મૃગાવતીની પ્રતિહારી વિજયા તને રાજમહાલયમાં તેડવા આવી છે. રાજાજી શૃંગારભવન નિર્માણ કરી રહ્યા છે. શેષ કાર્યોંમાં ફક્ત મહારાણીજીની સર્વાંગ
28
