Book Title: Bharat Bhaishajya Ratnakar Part 05
Author(s): Nagindas Chaganlal Shah, Gopinath Gupt, Nivaranchandra Bhattacharya
Publisher: Unza Aayurvedik Pharmacy
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
रसमकरणम्
पञ्चयो भागः
यह ' मृगाङ्क रस ' के समान क्षय रोगको हिङ्गु त्रिकटुकं चैव सर्वमेकत्र चूर्णयेत् । शीघ्र हो नष्ट कर देता है।
आमवातं यकृच्छूलं परिणामसमुद्भवम् । शागर्भपोटलीरसः (२) अन्नद्रवकृतं शूलं शूलश्चैव त्रिदोषजम् ॥ "शापोटली” (१) देखिये।
शंख भस्म, सेंधा नमक, काला नमक, सामुद्र शाचूडरसः
लवण, विडलवण, उद्भिद लवण, जवाखार, सुहागा,
जायफल, सोया, अजवायन, भुनी हुई हींग, सोंठ, शङ्खचूलरसः देखिये।
मिर्च और पीपल; इनका समान भाग चूर्ण लेकर (७५२९) शङ्खचूलरसः | सबको एकत्र खरल करें। (र. चं.; यो. र.; र. रा. सु. । हिका.) इसके सेवनसे आमवात, यकृच्छूल, परिणाम रसानहेमभस्मानि वैक्रान्तं सर्वतुल्यकम् । | शूल, अन्नद्रवशूल और त्रिदोषज शूल नष्ट होता है। सः पञ्चगुणं शकचूर्ण शुष्क विमर्दयेत् ॥
( मात्रा-१ माषा) लेहयेन्मधुना माषचतुष्कं सानुपानकम् ।
(७५३१) शङ्खचूर्णम् (२) हिकां पश्चविधां हन्ति मुमूर्षोरपि तत्क्षणात् ॥
(शम्बूकचूर्णम्) पारदभस्म १ भाग, अभ्रकभस्म १ भाग, !
' (बृ. मा. । शूला.; ग. नि. । शूला. २३; व. से.; स्वर्ण भस्म १ भाग, वैक्रान्त भस्म ३ भाग और
। र.र. वे. र. । शूला., यो. चि. म. । अ. २; शंखभस्म ३० भाग लेकर सबको एकत्र मिलाकर
र हा. सं. स्था. ३ . ७: ७. यो. त.। खरल करें।
__त. ९४) मात्रा-माशे । (व्यवहारिक मात्रा-४ रत्ती) शङ्खचूर्ण' सलवणं सहिच्योपसंयुतम् । ___ इसे शहदके साथ देनेसे मुमूर्युकी हिचकी भी उष्णोदकेन तत्पीतं शूलं हन्ति त्रिदोषणम् ॥ तत्काल नष्ट हो जाती है। यह पांचों प्रकारको शंख भस्म, सेंधा नमक, भुनी हुई हींग, सोंठ, हिचकीको नष्ट करता है।
__मिर्च और पीपल; सबके समान भाग चूर्णको एकत्र (७५३०) शाचूर्णम् (१) मिलाकर खरल करें । (भै. र. । शूला. ; रसे. सा. सं. ; र. ५.: धन्व: इसे उष्ण जलके साथ सेवन करनेसे त्रिदोषज र. रा. सु. । शूला.।)
। शूल नष्ट होता है। पापूर्ण पलञ्चैव पश्चैष लवणानि च ।
(मात्रा-१-१॥ माशा ।) क्षारटाङ्गणकं जाती शतपुष्पा यमानिका ॥ १ शव क्षारमिति पाठान्तरम
For Private And Personal Use Only