Book Title: Bharat Bhaishajya Ratnakar Part 05
Author(s): Nagindas Chaganlal Shah, Gopinath Gupt, Nivaranchandra Bhattacharya
Publisher: Unza Aayurvedik Pharmacy
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www. kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
WWWS
अथ हकारादिकषायप्रकरणम्
(८४१५) हरिद्रादिकषायः (१) हल्दी, नागरमोथा, हर, बहेड़ा, आमला, (ग. नि. । अर्को. ४)
कुटकी, नीमकी छाल, पटोल, देवदारु और कटेली पलानि पञ्च कुर्वीत रजन्यास्तु प्रमाणतः ।
समान भाग लेकर क्वाथ बनावें ।। कौटजस्याथ वल्कस्य द्विपलं मूक्ष्मकुट्टितम् ।।
यह क्वाथ सन्निपात ज्वर, अग्निमांद्य, द्वयाढके वारिणः साध्यमष्टभागावशे पितम् । मुख प्रसेक (थूक अधिक आना), शोष, खांसी तत्कषायं पिवेद्युक्त्या शीतं माक्षिकसंयतम ॥ और अरुचिको नष्ट करता है। एतेन पित्तनातानि रक्तजान्यपि सर्वशः। (८४१७) हरिद्रादिकषायः (३) रक्तातिसारश्च तथा रक्तपित्तं च शाम्यति ॥ (हा. सं. । स्था. ३ अ. ३१, ग. नि. । ___ हल्दी २५ तोले और कुड़ेकी छाल १० तोले लेकर बारीक कूट लें और १६ सेर पानीमें पकायें
__प्रमेहा. ३०) जब २ सेर रह जाय तो छानकर ठंडा कर लें। हरिद्राद्वितयं शुण्ठी विडङ्गानि हरीतकी।
इसमें शहद मिलाकर पीनेसे पित्तज और कफममेहे विहितः क्याथोऽयं मधुना सह ॥ रक्तज अर्शका नाश होता है । यह क्वाथ ग्ता- हल्दा, दारुहन्दी, सोंठ, बायबिडंग और तिसार और रक्तपित्तको भी नष्ट करता है। हर्र समान भाग लेकर क्वाथ बनावें ।
(मात्रा-प्रातः, दोपहर और सायं १०- , इसमें शहद मिलाकर पीनेसे कफज प्रमेहका १० तोले । मधु ? तोला ।)
। नाश होता है। (८४१६) हरिद्रादिकषायः (२) (८४१८) हरिद्रादिकषायः (४) (ग. नि. । वग. १)
(ग. नि. । कुष्टा. ३६ ) हरिद्रा भद्रमुस्तं च त्रिफला कटुरोहिणी। निशोत्तमानिम्बपटोलमूल पिचुमन्दः पटोली च देवदारु निदिग्धिका ॥ तिक्तावचालोहितयष्टिकाभिः । एषां कषायः पीतस्तु सन्निपातज्वरं जयेत् । कृतः कषायः कफपित्तकुष्ठं अविपक्ति प्रसेकं च शोषं कासमरोचकम् ॥ । सुसेवितो धर्म इवोच्छिनत्ति ॥'
૫૫
For Private And Personal Use Only