Book Title: Bharat Bhaishajya Ratnakar Part 05
Author(s): Nagindas Chaganlal Shah, Gopinath Gupt, Nivaranchandra Bhattacharya
Publisher: Unza Aayurvedik Pharmacy
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www. kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
तेलप्रकरणम् ]
पश्चमो भागः
२५७
निसोत ५ तोले, आमला २० तोले और पानी २ | स्वल्पधात्रीपृतम् सेर ले कर सबको एकत्र मिला कर मन्दाग्नि पर
(भै. र. । बहुमूत्रा.) पकावें और जब जलांश शुष्क हो जाय तो घीको छान लें।
प्र. सं. ३२९१ " धात्रीधृतम् (स्वल्प)" मात्रा-११ तोला ।
देखिये। इसके सेवनसे उदर रोग, प्लीहा, गुल्म,
स्वल्पनीलीघृतम् कच्छपरोग आदिका नाश होता है। यह उपद्रवयुक्त वातज गुल्मको इस प्रकार
(वृ. यो. त. । त. १२०) नष्ट कर देता है, जिस प्रकार वायु मेघोंको । प्र. सं. ३४९४ " नीलीवृतम् ” देखिये । स्वल्पचैतसघृतम्
स्वल्पपश्चगव्यं घृतम् (र. र. । उन्मादा.)
प्र. सं. ४०४८ “पञ्चगव्यं घृतम् (स्वल्प)" प्र. सं. १७८३ “चैतसघृतम् ' देखिये ।। रे खये ।
इति सकारादिघृत (करणम्
अथ सकारादितैलप्रकरणम् (७९७७) ससच्छदादितैलम् । कल्क-हल्दी, दारुहल्दी, हर्र, बहेड़ा, ( भै. र. । क्षुद्ररोगा.)
आमला, सेांठ, मिर्च, पीपल, इन्द्रजौ, मजीठ, खैरसप्तच्छदस्य वासायाः पिचुमर्दस्य चाम्भसा ।
सार, जवाखार और सेंधा नमक; इनका समान भाग तैलप्रस्थं पचेत्कल्कैनिशादावीफलत्रिकैः ।।
मिलित चूर्ण २० तोले । व्योपेन्द्रयवमनिष्ठा खदिरक्षारसैन्धवैः ।
२ सेर तेलमें उपरोक्त काथ और कल्क मिला गोमूत्रस्याढकं दत्त्वा शनैश्च मृदुनाग्निना ॥
कर मन्दाग्नि पर पकावें । जब जलांश शुष्क हो पधिनीकण्टकं चिप्पं कदरं व्यङ्गनीलिके। जालगर्दभकश्चैतन्वग्गदांश्च विनाशयेत् ॥
| जाय तो तेलको छान लें। द्रवपदार्थ-सप्तपर्ण (सतौने) की छालका
___ यह तेल पद्मिनी कण्टक, चिप्प, कदर (ठेठ), काथ दो सेर । बासेका स्वरस दो सेर । नीमके । व्यङ्ग ( झाई ), नीलिका और जालगर्दभ आदि पत्तों या छालका रस २ सेर । गोमूत्र ८ सेर । । रोगोंको नष्ट करता है।
33
For Private And Personal Use Only