Book Title: Bharat Bhaishajya Ratnakar Part 05
Author(s): Nagindas Chaganlal Shah, Gopinath Gupt, Nivaranchandra Bhattacharya
Publisher: Unza Aayurvedik Pharmacy
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
नस्यपकरणम् ]
पञ्चमो भागः
२९९
अथ सकारादिनस्यप्रकरणम् (८११५) सर्वज्वरहरनस्यम् संभालूकी जड़, बिल्लीकी हड्डी, बछनाग और (र. रा. सु. । ज्वरा.)
तगर; इनके समान भाग मिश्रित चूर्णको पानीमें शुद्धतुत्थं पलैकं च भावयेज्जालिनीरसैः।
पीस कर नस्यादि द्वारा प्रयुक्त करनेसे चूहेका विष शतविंशतिवारं च निम्बुनीरैस्तथैव च ॥
नष्ट होता है। शुष्कं नस्यं प्रदातव्यं सर्वज्वरविनाशनम् । (८११८) सैन्धवादिनस्यम् (१) यस्मिन्नासापुटे दत्तं तदर्धाङ्गज्वरापहम् ॥
(वृ. नि. र. । ज्वरा.) ___शुद्ध नीलेथोथेके चूर्णको बिंडालडोढेके | नीरेण सिन्धुत्थरजोतिमूक्ष्म रस और नींबूके रसकी पृथक् पृथक् १२० भावना नस्येतिनूनं विनिहन्ति हिक्काम् । दें। और सुखा कर सुरक्षित रखें । शुण्ठीहठाबा सितया समेता इसकी नस्य देनेसे समस्त प्रकारके ज्वर नष्ट |
धृमोथवाहिङ्गसमुद्भवश्च ॥ होते हैं। जिस ओरके नासा-विवरमें इसकी नस्य
सेंधा नमकको पानीके साथ अत्यन्त बारीक दी जाती है उसी ओरके आधे शरीरका ज्वर उतर |
शाकावर तर पीस कर नस्य देनेसे हिचकी अवश्य नष्ट हो जाता है।
जाती है।
___ अथवा सेठ और मिश्रीको पीस कर उसकी (८११६) सितोपलादिनस्यम्
| नस्य देनेसे या हींगका धूम्रपान करनेसे हिचकी (यो. त.। त. ७३ ; यो. र. । शिरो.)
अवश्य नष्ट होती है। सितोपलायुतं घृष्ट मदन गोपयोन्वितम् ।।
(८११९) सैन्धवादिनस्यम् (२) नस्यतोऽनुदिने मूर्ये निहन्त्येवार्द्धभेदकम् ॥
(भै. र. । ज्वरा. ; वृ. नि. र. ; वै. र. ; भा. मैनफल और मिश्रीको गोदुग्धमें पीस कर | प्र. म. खं. २ । ज्वरा. ; वृ. यो. त.। त. ५९) प्रातःकाल नस्य देनेसे अर्द्धावभेद ( आधे शिरकी |
सैन्धवं श्वेतमरिचं सर्पप कुष्ठमेव च। पीड़ा ) का नाश होता है।
| वस्तमूत्रेण सम्पिष्य नस्यं तन्द्रानिवारणम् ॥ (४११७) सिन्दवारादिनस्यम् सेंधा नमक, सहजनेके बीज, सरसों और कूठ
(वा. भ. । उ. अ. ३८) इनका चूर्ण समान भाग ले कर सबको बकरीके सिन्दुवारस्य मूलानि बिडालास्थिविषं नतम् । मूत्रके साथ पीस कर नस्य देनेसे तन्द्रा नष्ट हो जलपिष्टोऽगदो हन्ति नस्याबैराखु विषम् ॥ जाती है ।
इति सकारादिनस्यप्रकरणम्
For Private And Personal Use Only