Book Title: Bharat Bhaishajya Ratnakar Part 05
Author(s): Nagindas Chaganlal Shah, Gopinath Gupt, Nivaranchandra Bhattacharya
Publisher: Unza Aayurvedik Pharmacy
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
१०८
अनुपान - मन्दोष्ण जल | सेवन काल
प्रातःकाल ।
www. kobatirth.org
अम्लवर्ग - जम्बीरी नीबू, बिजौरा, मातु'लुङ्ग, चुक, चाङ्गेरी, तिन्तडीक, खट्टा बेर और करौंदा |
क. । उल्लास ५
भारत - भैषज्य रत्नाकरः
(७५५५) शङ्खवटी (2)
( भा. प्र. म. खं. २ । अजीर्णा. ; भै. र. र. रा. सु. ; यो. र. ; र. का. घे. । अग्निमांद्या. ; | यो चि. म. । अ. ३, बृ. यो त । त. ७१; रसे. चि. म. । अ. ९ र. सं.
>
पलं चिचाक्षारं पठमितमिदं पञ्चलवणं सम्यक्पष्टं भवति लघुनिम्बूफलर सैः । ततः पिष्टे तस्मिन्पलपरिनितं शङ्खशकलं क्षिपेद्वारान्सप्त द्रवमिह च तेनैव विधिना ॥ पलप्रमाणं कटुकत्रयञ्च पलार्द्धमानं व चहिङ्गुभागः विषं पलद्वादशभागयुक्तं तावद्रसो गन्धक एप चोक्तः ॥ बंदरास्थि प्रमाणेन वटीमेतस्य कारयेत् । भक्षयेत्सेवया साम्यात्सर्वा जीर्ण प्रशान्तये ॥ सर्वोदरेषु शूलेषु विसूच्यां विविधेषु च अग्निमान्धेषु गुल्मेषु सदा शङ्खवटी हिता ॥
इमलीका खार ५ तोले और पांचों नमक ५ तोले (प्रत्येक १-१ तोला) ले कर सबको कागजी नीबू के रस में मिलावें और फिर ५ तोले शंखको खूब तपाकर उसमें बुझावें । इसी प्रकार शंखको
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
[ शकारादि
तपा तपाकर सात बार बुझावें । ( इससे उसकी भस्म हो जायगी ।) तदनन्तर उसमें ५ तोले त्रिकुटा ( सोंठ, मिर्च, पीपल ) का चूर्ण, तथा २॥ - २॥ तोले बच और हींग एवं ६० तोले शुद्ध बछनाग ( मीठा विष) और ६०-६० तोले पारे गन्धककी कज्जली मिला कर (आवश्यकतानुसार नीबू का रस डाल कर ) खरल करें और बेरकी गुठली बराबर गोलियां बना ले I
विसूचिका, अग्निमांय और गुल्मका नाश होता है। * इनके सेवन से समस्त अजीर्ण, उदररोग, शूल (७५५६) शङ्खवटी (९) (महा)
( भै. र. र. रा. सु.; र. का. घे. अग्निमांद्या) hणामूलं वह्निदन्ती पारदं गन्धकं कणा । त्रिक्षारं पञ्चलवणं मरिचं नागरं विषम् ॥ अजमोदामृता हिङ्गु क्षारं तिन्तिडिकाभवम् । स समभागन्तु द्विगुणं शङ्खभस्मकम् ॥ अम्लद्रवेण सम्भाव्य वटी गुञ्जाद्वयोन्मिता भक्षयेत् प्रातरुत्थाय नाम्ना शङ्खवटी शुभा । अम्लदाडिमतोयेन लिम्पाकस्वरसेन च ॥ तक्रमस्तु सुरासीधुकाक्षिकोष्णोदकेन वा ॥
* पाठान्तर के अनुसार
१ वचका अभाव है ।
२. बचका अभाव तथा हींग एक पल ( ५ तोला ) है ।
३. बचका अभाव है तथा त्रिकुटा और हींग मिलित ५ तोले हैं। एवं पारा, गंधक और विष १-१ निष्क हैं ।
For Private And Personal Use Only